نیل به سعادت که در دین اسلام مورد توجه زیادی قرار گرفته است با تهذیب نفس و تزکیه روح که همان ریاضت است،صورت می گیرد.پیامبر اکرم (ص) نیز پیروان خود را به جهاد اکبر که مبارزه با نفس است دعوت فرموده و آن را برتر از جهاد اصغر دانسته اند. از اینرو بررسی اینکه چه ریاضتهایی و با چه معیار و ملاکی می تواند باعث وصول آدمی به سعادت گردد لازم و ضروری است، به ویژه با توجّه به رشد و گسترش عرفانهای نو ظهور که از ویژگی های آنان، عدم توجّه به آموزه های اصیل اسلام است، ضرورت تحقیق و پژوهش در این زمینه افزون می گردد. این پژوهش بر آن است تا جایگاه ریاضت و تهذیب نفس را از دیدگاه عرفان اسلامی و امام خمینی (ره) تبیین نموده، و سپس مراتب، ارکان، اهداف و ثمرات ریاضت را ارئه دهد و مشخص سازد که ریاضت تنها در محدوده اسلام ناب ودر بستر دستورات الهی، منجر به تهذیب نفس و از پلیدی گشته و می تواند سالک را به مقامات و درجات بلند عرفانی که همان فنای فی الله و بقای بالله است، برساند. کلید واژه: ریاضت، تهذیب نفس، عرفان،جهاد با نفس.

پایان نامه حاضر با عنوان معرفت شناسی خیال از منظر امام خمینی و ابن عربی تدوین شده است. شیوه کار به صورت کتابخانه ای – توصیفی است، که ضمن آن با بررسی آثار امام خمینی و ابن عربی ابتدا معنای خیال و معرفت در دید این دو عارف بیان شده است و سپس به پرسش اصلی پایان نامه که همانا امکان معرفت بخشی خیال است پرداخته شده است، این بررسی ها طی سه فصل صورت گرفته که در دو فصل ابتدایی به صورت مفصل و جداگانه نظرات هریک از دو عارف نام برده در چهار زیر فصل مورد مداقه قرار گرفته است و در فصل نهایی مولف دست به مقایسه زده است .در انتها نتیجه ی به دست آمده حاکی از این است که در آرای عرفای مزبور خیال عالمی است مستقل که قابلیت معرفت بخشی دارد، معرفتی که به وسیله ی قوه ی خیال قابل ادراک و دریافت می باشد. آنچه از این پایان نامه به دست می آید آنکه، در عرفان علاوه بر منابع معرفتی کلاسیک که عبارتند از عقل، حس، منبع دیگری نیز به رسمیت شناخته می شود که همانا خیال می باشد.

رساله «خاستگاه عرفان امام خمینی» به نحو تاریخی درباره اتصال امام به طریقه ها و مکاتب عرفانی و معنوی شیعه بحث و محتوای آثار و آرای او را با طرق و مکاتب اصلی شیعه مقایسه می کند. امام خمینی به واسطه استادانش از دو جریان عرفانی تشیع در دوران معاصر یعنی طریقه اخلاقیون نجف و مکتب تهران بهره برده است. اشتراکات فراوانی در کلیات میان روش سلوکی و آرای امام با مکتب اخلاقیون وجود دارد، اما این اشتراکات به گونه ای نیستند که بتوان از تأثر امام از اخلاقیون سخن گفت؛ زیرا امام در بحث معرفت نفس و نفی خواطر که در مدار توجه اخلاقیون قرار دارد، به شیوه آنان سخن نگفته است. در مقابل شباهت معناداری میان دو اثر اصلی امام در عرفان نظری، یعنی شرح دعای سحر و مصباح-الهدایه با آثار آقا محمدرضا قمشه ای، استاد استادان مکتب عرفانی تهران، وجود دارد و همچنین امام در آرای سلوکی خود کاملاً از استادش مرحوم شاه آبادی تأثیر پذیرفته است. البته در هر دو مورد امام مواجهه ای خلاقانه داشته و آثار سلف خود را در محتوا، حجم و روش بحث توسعه داده است.

قاینات با داشتن پیشینه و قدمت تاریخی طولانی ، دارای فراز و فرودهایی می باشد که بررسی دلایل آن ها از اهمیت زیادی برخوردار است. در دوران معاصر عواملی در تعیین جایگاه این شهر نقش ویژه ای داشتند. عوامل موثر بر تحولات این شهر نه تنها در موقعیت و جایگاه شهر قاین تأثیر گذاشتند بلکه موجب رشد و پیشرفت شهرهای مجاور نیز گشتند. به بیان روشن تر شهر بیرجند یکی از این شهرهاست که با استفاده از فرصت های پیش آمده و سیر حوادث ، به سمتی پیش رفت که به تدریج جایگزین شهر تاریخی و پر سابقه ی قاین گردید. در این پژوهش کوشش بر این است که عوامل موثر بر تحولات قاینات در دوران معاصر مورد بررسی قرار گیرد. با بیان این عوامل موثر ، به خوبی نقش خاندان علم و سیاست انگلستان و تأثیر آن ها به عنوان مهمترین عوامل موثر بر تحولات قاینات در دوران معاصر روشن شده است. این پژوهش به روش تاریخی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و اسنادی و میدانی انجام پذیرفته است.

در طول تاریخ، تحولات سیاسی تأثیراتی را بر جنبه های مختلف اجتماع گذاشته است. این تحولات از جمله تأثیرات آن بر اقتصاد به عنوان یک رکن اصلی جامعه بوده است. در طول تاریخ تحولات سیاسی ایران نیز تأثیرات مثبت و منفی بر اقتصاد کشور در مناطق مختلف آن داشته است. دوره مورد نظر از سال 1332 ه.ق تا 1344 ه.ق از حساس ترین ادوار تاریخ ایران به شمار می رود و تحولات آن بر اقتصاد کشور تأثیر شدیدی گذاشته است. شهر مشهد نیز به دلیل مرکز خراسان بزرگ بودن از این تحولات تأثیرات شدیدی را پذیرفته است. هدف تحقیق حاضر بررسی تأثیرات اقتصادی این تحولات بر شهر مشهد و جستجوی اثرات مثبت و منفی این تحولات می باشد. در این راستا به بررسی مهمترین تحولات سیاسی کشور و تأثیرات آن بر اقتصاد مشهد پرداخته شده و تأثیرات تحولاتی همچون جنگ جهانی اول، حکمرانی قوام السلطنه و کلنل پسیان و تأثیرات اقتصادی تحولات اواخر دوره قاجار مورد بررسی قرار گرفته و به این نتیجه انجامید که شهر مشهد در این دوره دارای نوسانات منفی اقتصادی شده است. تحولات همچون جنگ جهانی اول باعث بحران اقتصادی و گرانی و کمیابی ارزاق،ورشکستگی تجار و کسری بودجه در مالیه مشهد شده است و سپس در حکومت حکمرانانی چون قوام السلطنه و نظام السلطنه و دیگر حکمرانان خراسان در این دوره به جزء حکمرانی کوتاه کلنل پسیان که اندکی در دوره او از این بحران ها کاسته شد و امور اقتصادی مشهد سامان گرفت، سراسر با تداوم بحران اقتصاد مشهد مواجه هستیم و می توان اوضاع اقتصادی مشهد را در این دوره سراسر بحرانی به شمار آورد.

در عرفان اسلامی اولین قدم در سیروسلوک معنوی، شناخت موانع وحجاب ها و راه خرق وعبور از آنهاست. آنگونه که می توان ادعا کرد ؛عرفان یا مقدمه ای برای رفع حجاب بین انسان وخداست ویا نتیجه وفروع آن. در آیات قرآن کریم و روایات ائمه معصومین علیهم السلام این بحث مهم مطرح شده و انواع حجابهایی که میان خداوند و مخلوقات او وجود دارد مورد بررسی قرار گرفته است. اما وجه مشترکی که در آیات و روایات به چشم می خورد آن است که حجاب از جانب پروردگار سبحان نیست؛ این مائیم که بواسط? محدود بودن خود در حجاب ها گرفتار گشته ایم. برخی از این حجاب ها بخاطر طبیعت و جسم مادی هر بنده ای است؛ برخی دیگر به خاطر گناهان و عصیانهای اوست و برخی دیگر از این حجاب ها که رقیق و لطیف و نورانی اند؛ همچون آینه ای، حقیقت را به ما نشان می دهند . بسیاری از عرفا در آثار خود بحث حجاب های عرفانی را مطرح کرده ودرباره مفهوم ،علت،انواع وتعداد حجب نظراتی را بیان کرده اند. در باب مفهوم حجاب همه عرفا متفق القولند آن چیز که مارا از خداوند دور می کند و از یاد و ذکر او غافل می سازد حجاب میان عبد و پروردگارش است. اما در جواب این سئوال که سرچشمه این حجب از کجا نشأت می گیرد می توان چند عامل را مطرح کرد : برخی تنزل روح را که سبب تعین و حدود می شود علت حجاب می دانند. برخی دیگر عوالم باطنی ای که تو در توی یکدیگر قرار گرفته اند را علت حجابها دانسته اند و برخی نیز کاستی ها و زشتیهای اخلاقی را پرده و مانعی در مقابل پروردگار می دانند. در باب تعداد حجب نیز اعداد مختلفی ذکر شده است. اما این اعداد هیچ تعارضی با یکدیگر ندارند و تفاوت به اجمال و تفصیل و کلی و جزئی است. همچنین عرفا انواع مختلفی از حجب رانام برده اند اما در اغلب آثار این حجب در دو عنوان حجب نورانی و ظلمانی خلاصه شده است امام خمینی رحمه الله علیه نیز در آثار خود حجاب را به حجب نورانی وظلمانی تقسیم کرده واولین قدم در سیر و سلوک معنوی را شناخت موانع و حجب ظلمانی و خرق و عبور از آنها دانسته و قدم دیگر را شناخت حجب نورانی وکنار زدن آنان از پیش روی سالک معرفی می کنند. حجب نورانی از جمله واژه های رمزی عرفان است، چراکه از جهتی نورند و « مظهر غیر» و از جهتی دیگر حجاب و مانعی در راه رسیدن به حضرت حق تبارک و تعالی به شمار می روند و از این رو می توان آنان را نور سیاه نامید. از منظر امام راحل ،راه کشف این حجب نیز ذکر نام خداوند سبحان ، تقوای الهی وعشق وتوجه و عنایت به آیات پروردگار سبحان است. حضرت امام در بحث حجاب به فطرت محجوبه اشاره کرده ومعتقدند فطرت انسانی که بر نقشه جمال تام و کمال مطلق و با دست قدرت الهی سرشته شده و وسیله عروج انسان به اوج کمال و سعادت ابدی است؛ اگر در پرده های ظلمانی طبیعت مستور شود منشأ همه صفات ناشایست و رفتارهای ناپسند خواهد شد وبا سپاهیان خود که عبارتند از کفر،جهل،یاس، غضب،کبر،جزع،حرص و استکبارو . . . انسان را به نقص مطلق کشانده و او را دچار بزرگترین خسرانها می کند . از منظرامام خمینی جهت گیری سیر و سلوک در تاویل آیات قران کریم نیز جایگاه محوری دارد. ایشان معتقدند کسی که خواهان بهره برداری از معارف قرآن است باید قلب خود را از آلودگی ها پاک کند و از کثافات عالم طبیعت خالی سازد تا بتواند از مواعظ پروردگار در آیات قران کریم بهرمند گرددو مادامی که انسان در حجاب است نمی تواند به قرآن که مصداق نور است نظر اندازد. نماز معراج قرب پروردگار است و برای رسیدن به این جایگاه، باید حجابها و موانع مسیررا برداشت. آن چنانکه سالک برای رسیدن به این هدف ،در طهارت، حجابهای معصیت و آلودگی و خودبینی را خرق می کند و در اذان و اقامه حجاب طبیعت و حجاب تعینات خلقیه و حجاب کثرت افعالی را کنار می زند و در تکبیرات افتتاحیه حجب سبعه را خرق می کند و در قرائت حجاب انانیت و حجاب حامدیت و همچنین حجاب بزرگ فطرت و حجایهای تعینات و تقیدات را کنار می زند. و در رکوع از حجاب وقوف و حجاب اسماء و صفات عبور می کند و در سجده دیگر حجابی از غیب و شهادت را پیش روی خود نمی بیند و عالم را به وجود حقانی مشاهده می کند. و در تشهد و سلام از جنبه یلی الخلقی و جهات باطله مظلمه اشیاء بیزاری می جوید و از خداوند می خواهد که او را از حجب کثرات در امان دارد. و در تکبیرات اختتامیه به تجلیات حق اشاره می کند و عدم احتجاب را به قلب خود یادآوری می کند.

شهرستان بافت از شهرستانهای استان کرمان می باشد. و بر سر راه سیرجان، به بندرعباس واقع شده است. هرچند این شهرستان در صد سال اخیر اهمیت بیشتری نسبت به دوره های قبل یافته، ولی با توجه به شواهد و آثار پیدا شده تاریخ بسیار کهنی دارد. بافت در دوره قاجاریه اهمیت زیادی داشته است. با توجه به این که بافت منطقه ای عشایرنشین بوده، در دوره پهلوی اول با سیاست اسکان عشایر پیشرفت چندانی نداشته است. در دوره پهلوی دوم روند عمران و آبادانی شهر توسعه بیشتری یافته است. این پایان نامه با بهره گیری از روش پژوهش تاریخی و با استفاده از منابع موجود همچون کتابهای تاریخی، اسناد، روزنامه ها، و تاریخ شفاهی در پی شناخت اوضاع تاریخی بافت با تکیه بر نقش آن در تحولات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دوران قاجار و پهلوی کلید واژه ها: بافت، قاجار، پهلوی اول، پهلوی

این رساله حاوی دو بخش ترجمه و تحقیق است. بخش ترجمه، برگردان کامل کتاب "شب تیره ی نفس" اثر خوان دلاکروث است و در بخش دوم نیز در سه فصل جداگانه به بررسی دیدگاه های خوان دلاکروث و امام خمینی(ره) در مقوله ی جایگاه عشق در سلوک عرفانی و مقایسه ی نظریات دو عارف پرداخته شده است. هر دو عارف، به وجود مراتب و مراحلی در سیر و سلوک عرفانی معتقد بوده و مراحل سلوک نفس را در سه مرحله ی تطهیر، تنویر و اتحاد شرح می دهند. از نظر ایشان، تطهیر که مهمترین مرحله در سیر و سلوک عرفانی است، طی دو مرحله ی تطهیر فعالانه و منفعلانه صورت می پذیرد. تطهیر فعالانه حاصل تلاش و کوشش شخصی سالک بوده و تطهیر منفعلانه در نتیجه ی عنایت خاصّه ی حق صورت می پذیرد و کمال این تطهیر منفعلانه از رهگذر عشق الوهی است. بر این اساس، هر دو عارف عشق را یک امر موهوبی و حاصل جذبه و عنایت پروردگار می دانند که اعلی مرتبه ی آن، تنها نصیب بندگان مخلص خداوند می گردد، و بهترین هادی و رهنما در طریق سلوک، و مهمترین عامل تزکیه و تطهیر نفس می باشد. عشق از دیدگاه هر دو عارف، تنها ابزار نیل به جایگاه اتحاد با خداوند و دستیابی به مرتبه ی فنای فی الله است.

سیر فلسفه و عقلانیت در هر جامعه ای ، بخش عمده ای از تاریخ تفکر آن سرزمین را در بر می گیرد و بررسی آن کمک شایانی به درک بهتر تاریخ سیاسی و اجتماعی جواامع می کند فلسفه در ایران فراز و نشیب های متعددی را ÷شت سر گذارده و تشکیل انجمن ها و موسسات فلسفه پژوه یکی از مشخصه ها و ابعاد فلسفه در تاریخ معاصر ایران بوده است . در دوراه سلطنت محمدرضا پهلوی (1320-1357ش)حوادث گوناگونی در حال شکل گیری و گسترش بود که از آن جمله سنت گرایی در ایران می باشد. این جریان علاوه بر ساحت های گوناگون، در دورن انجمن شاهنشاهی فلسفه، رشد اصلی خود را یافته و توانست به جریانی ادامه دار در ایران تبدیل گردد. در این پایان نامه تاریخچه، اعضا، اقدامات و جهت گیری های سیاسی، فرهنگی و علمی انجمن شاهنشاهی فلسفه در فاصله سال های 1353- 1357 ش به عنوان نهادی سنت گرا که با مدیریت سید حسین نصر و با حمایت حکومت پهلوی تاسیس شده، مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است.

تاریخ جدید آسیا، تاریخ نفوذ تمدن جدید مغرب در فرهنگ کهن مشرق زمین است. در ایران نیزمانند بقیه جوامع آسیایی پیش از آنکه تحول ذهنی درباره تجدد به وجود آید ابتدا با مظاهر تمدن غرب آشنایی صورت گرفت. این آشنایی ابتدا در میان هیات حاکمه به وجود آمد و اشخاصی چون عباس میرزا وامیرکبیر سعی کردند که در جنبه های مختلف کشور آن را اجرا نمایند که در آغاز تا حدودی موفقیت کسب نمودند. اما از آنجا که ویژگی اصلی حکومت استبدادی، تمرکز قدرت اجرایی در شخص شاه است. بنابراین اجرای اصلاحات مستلزم همراهی شخص اول مملکت یعنی شاه با جریان اصلاحات بود. کسب همراهی شاه با اصلاحات، گام بزرگی بود که میرزا حسین خان سپهسالار برداشت. او برای اولین بار شاه ایران را به اروپا برد و سپس سفرهای دوم و سوم شاه به فرنگ نیز رقم خورد. این سفرها، تاثیراتی در ابعاد سیاسی،نظامی، فرهنگی و اقتصادی بر جامعه ایران گذاشت. این پایان نامه بر اساس روش تحقیق تاریخی، با استفاده از منابعی همچون کتب تاریخی، سفرنامه ها و تعداد محدودی از اسناد و مطبوعات موجود در آستان قدس رضوی در پی بررسی این تاثیرات است.

با توجه به مطالبی که در پایان نامه بیان شده است، شباهت ها و تفاوت های دیدگاههای امام خمینی (س) و جیلی را در چند مقوله ذکر می کنیم: الف: شباهتها 1- انسان برترین موجود آفرینش و شگفت انگیز ترین مخلوقی است که پا به عرصه حیات گذاشته است؛ 2- عین ثابت انسان کامل، که از آن به حقیقت محمدیه (ص) تعبیر می شود، صورت اسم اعظم الله است و به اعتبار اولیت و سیادتی که این نام در میان نامهای الهی دارد، انسان کامل «کون جامع» «اول ماخلق الله»، مظهر جامع الوهیت، آیینه تمام نمای اسما و صفات الهی و مثل اعلای خداوند در تمامی مراتب وجود است؛ 3- سایر موجودات، از فرشتگان عالم قدس گرفته تا موجودات عالم ملک، هیچکدام به تنهایی دارنده کمالات و مظهر همه نامهای حق نیستند؛ 4- انسان کامل، که بر صورت الهی آفریده شده، تنها موجودی است که توانست بار امانت الهی را بر دوش کشیده و ردای خلقت حق را در همه عوالم هستی بر تن بپوشد؛ 5- خلافت و ولایت انسان کامل، به اعتبار ولایت اسم اعظم الله، در همه عوالم و همیشگی و سرمدی است؛ 6- انسان کامل واسطه فیض وجود از مبدأ فیاض به سایر موجودات است، به عبارت دیگر خداوند از طریق تجلی در عین ثابت محمدی (ص) بر سایر اعیان تجلی می نماید؛ 7- مصداق کامل و بارز انسان کامل، پیامبر (ص) است و همه مراتب ظهور به مرتبه اتمّ احمدی (ص) که دارای خلافت کلی الهی و صورت ازلی و ابدی است، پایان می پذیرد؛ 8- عالم با همه اجزایش در اختیار انسان کامل است و او به عنوان خلیفه الهی دارای تصرفی تام و تمام در عالم است. 9- جایگاه انسان کامل با توجه به مسأله ولایت که ناظر به رابطه انسان کامل با وجود مطلق است، جایگاه رفیعی است چرا که تنها انسان کامل است که می تواند به مقام ولایت دست یابد. ب: تفاوتها 1- در باب خلافت و ولایت انسان کامل، امام خمینی (س) و جیلی معتقد به فراگیری مقام انسان کامل و استمرار کمال او در همه دوران هستند، اما رویکرد اسلامی- شیعی امام خمینی (س) بارزتر است چرا که ایشان این مقام را پس از انسان کامل- که صورت کامل خود را در زمین در حضرت محمد (ص) آشکار ساخته است- از آن ائمه معصومین (ع) و امام عصر (عج) دانسته و تصریح می کنند که همان گونه که میان حقیقت محمدی (ص) و حقیقت علوی (ع) اتحاد وجودی برقرار است، میان ولایت و خلافت آن دو نیز این هماهنگی وجود دارد یعنی ولایت و خلافت علوی (ع)، جلوه و مظهری از خلافت و ولایت محمدی (ص) است. اما جیلی در این باره به طور کلی سخن گفته و معتقد است که از آنجایی که کمال برای افراد انسانی جز با تبعیت از افراد کامل محقق نمی شود و مصداق بارز افراد کامل پیامبر (ص) است، پس او خلیفهالله است. جیلی استمرار این کمال را پس از پیامبر (ص) به اولیای بزرگ الهی، اقطاب و رجال الغیب نسبت داده و همه آنها را جلوه و شأنی از شئون حقیقت پیامبر (ص) می داند. 2- همان طور که پیشتر بیان شد، امام خمینی (س) برای خلافت و ولایت الهی- خلافت از ذات احدی غیبی در مقام ظهور- دو وجه قائلند: وجه غیبی که به سوی هویت غیبیه است و از این جهت باطن است و هرگز ظهور نمی یابد؛ دیگری وجهی که به سمت عالم اسماء و صفات است و واسطه ای میان احدیت غیبیه و حضرت واحدیت و مقام کثرت است، که از آن تعبیر به خلافت در ظهور و تعین می شود و همین خلافت است که روح خلافت محمدی (ص) است. اما جیلی در تبیین خلافت و ولایت انسان کامل از مقامی به نام «ختام» سخن به میان می آورد که عبارتست از تحقق به حقیقت ذات ذی الجلال و الاکرام. او معتقد است که هر کس به این مقام برسد ختم اولیاست زیرا این مقام، جامع جمیع مقامات است و از آنجایی که بالاتر از این مقام برای انسان مقامی نیست، آن را منحصراً از آن پیامبر (ص) می داند. از آنجایی که او معتقد است که با تجلی ذاتی حق، انسان وحدت خود را با حق درمی یابد و به مقام «ختام» می رسد، شاید بتوان پی برد که او قائل به «وحدت وجود» است. 3- در بحث ضرورت وجود انسان کامل، امام خمینی (س) معتقدند که وجود انسان کامل از جهت نشان دادن اسما و صفات الهی و ظهور اسم اعظم ضروری است و خداوند تنها در این مظهر تام، یعنی انسان کامل، تجلی نموده و ذات خویش را در آن مشاهده کرده است، چرا که تنها انسان کامل است که می تواند میان حقایق وجوبی و نسبتهای اسماء الهی از یک سو، و حقایق امکانی و صفات خلقی از سوی دیگر جمع کند. هر چند از نگاه جیلی نیز تنها انسان کامل است که مظهر اسماء و صفات الهی است، اما تعابیر او بی شباهت به تجسّد در مسیحیت نیست؛ زیرا در بیان جامعیت انسان- جمع بین مظهریت ذات مطلق الهی و مظهریت اسماء و صفات و افعال- بشریت را از انسان کامل سلب می کند و بیان می دارد که انسان کامل همان حق است که متصور در صورت خلقی است و یا خلق است که متحقق به معانی الهی است. 4- در مبحث حقیقت محمدیه (ص)، امام خمینی (س) سخن از عینیت حقیقت انسان کامل با اسم اعظم به میان می آورند و بیان می کنند که حقیقت محمدی (ص) مظهر تام و صورت عینی اسم اعظم، بلکه همان اسم اعظم است؛ و این بدان معناست که اولاً انسان کامل خلیفه الهی در تمام هستی است، ثانیاًَ همه اسماء و صفات الهی و اعیان از مظاهر، فروع و اجزای او هستند و او محیط بر همه موجودات است. اما جیلی قائل به مظهریت حقیقت محمدیه (ص) نسبت به اسم اعظم است و تعبیر تحقق و ظهور را در این باره به کار می برد. 5- همان طور که گفتیم امام خمینی (س) و جیلی به دنبال بحث از پایه ها و مراتب جلوه حق تعالی، مراتب و مقامات انسان را برمی شمرند که تعبیر امام خمینی (س) این است که انسان پس از رفض وجود خلقی،در آیینه اسم الله وجه حقیقی خود را مشاهده نموده و به مقام «انسان کامل» می رسد؛ و جیلی از جابجایی لطیفه الهی به جای نفس انسانی یاد می کند و از این لطیفه تحت عنوان «وجه الله» یاد می کند. 6- در مبحث خلق انسان بر صورت الهی، امام خمینی (س) معتقدند که صورت حقیقی انسان همان صورت حق است، و آدم مظهر کامل صورت حق است. اما جیلی معتقد است که در هر موجودی به اقتضای صورت روحانی آن موجود، وجه کاملی از پروردگار به صورت محسوس و متجسد وجود دارد؛ از سخنان او برمی آید که گویی قائل به ظهورلاهوت درناسوت است.

خوراک وآداب مربوط به آن یکی از مهمترین وجوه فرهنگی هر سرزمین را تشکیل می دهد که خود به دو بخش مواد غذایی وآداب غذایی تقسیم می شود .دین از مولفه های موثر بر این بخش بوده است.در ایران باستان آئین زرتشتی ودر ایران دوره اسلامی ،دین اسلام تاثیر بسیاری بر آداب غذایی ایرانیان به جاگذاشته اند.با ورود اسلام هم در نوع مواد غذایی وهم آداب غذایی تغییراتی بوجود آمد.با توجه به اینکه ایرانیان به گواهی تاریخ انسان هایی دین مدار بوده اند،این تغییرات وتعالیم اسلام در این باره در زندگی آنان نمود بارزی پیدا کرد.برخوردهایی که اسلام با این مولفه ی حیات اجتماعی- فرهنگی ایران انجام داد به یک گونه نبود؛گاه برخورد سلبی،گاه ایجابی وگاهی هم به صورت سومی یعنی عدم مداخله برخورد داشته است. در این پایان نامه تلاش خواهد شد به بررسی موارد ذکر شده پرداخته شود.

در این پایان نامه با بکارگیری روش مقایسه ای تحلیلی آراء امام (س) و خواجه عبدالله انصاری در مورد تفکر و توبه مورد بررسی قرار گرفته است؛ که در ابتدا به مباحث موجود ذیل تفکر و توبه پرداخته و سپس با استخراج آراء امام(س) و خواجه عبدالله انصاری از کتب مختلف ایشان به مقایسه و در نهایت به تحلیل آراء می پردازد. نتایج پژوهش حاکی از وجود شباهت ها و تفاوت ها بین آراء امام (س) و خواجه عبدالله انصاری است. هر دو بزرگوار به تفکر و توبه به عنوان مقام نگاه کرده اما با این تفاوت که امام(س) تفکر را منزل اول می دانند و توبه را منزل بعد از تفکر قلمداد می نمایند اما خواجه توبه را منزل دوم و تفکر را منزل پنجم بر می شمارند.امام(س) توبه را از نتایج تفکر سودمند دانسته و اعتقاد دارند که سالک پس از مرحله تفکر به منزل توبه می رسد. حضرت امام(س) با نگاهی دقیق و موشکافانه و تعالیمی برگرفته از مکتب شیعی دو مقام تفکر و توبه را برای سالک طریق تشریح می نماید.

انقلاب مشروطه به عنوان یکی از بزرگترین و مهم ترین وقایع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایران به شمار می آید. در شکل گیری و پیروزی انقلاب مشروطه، اقشار مختلف جامعه نقش ایفا کردند که در این میان، علما به عنوان یکی از اقشار مهم جامعه نقش اساسی داشتند. علمای مقیم مشهد نیز به موازات علمای سایر نقاط کشور در این رویداد مهم نقش به سزایی داشتند. نقش و مواضع علمای مشهد در انقلاب مشروطه چگونه بوده است؟ در انقلاب مشروطه علمای مشهد مواضع متفاوتی اتخاذ کردند. گروهی از آنها به حمایت از مشروطه و عده ای نیز به مخالفت با آن برخاستند و گروهی نیز بی طرفی اختیار کردند. در این پژوهش سعی بر آن است تا با استفاده از روش تحقیق تاریخی و با بهره گیری از منابع و مآخد و اسناد موجود به بررسی این مواضع و عوامل تأثیر گذار آن پرداخته شود.

سیرتفکر و اندیشه در هر جامعه ای از جمله ایران ، بخش مهمی از تاریخ آن را در بر می گیرد . جریان روشنفکری را می توان یکی از مولفه های تاثیرگذار در سیر تفکر و اندیشه درتاریخ معاصر ایران قلمداد کرد . مهندس مهدی بازرگان یکی از مهمترین روشنفکران سده اخیر ایران محسوب می شود که در تقسیم بندی های رایج روشنفکری به گروه روشنفکران دینی تعلق می گیرد . وی با توجه به فعالیتهای متعدد فکری و سیاسی در حوزه های مختلف ، توانست تاثیرات قابل ملاحظه ای را در تحولات فکری جامعه و همچنین بر جریانات مختلف سیاسی باقی بگذارد . دراین نوشتار تلاش شده است تا خاستگاههای فکری اندیشه های بازرگان در دو عرصه اصلی خاستگاههای اسلامی و خاستگاههای غربی ، برمبنای اطلاعات به دست آمده از منابع موجود و آثار نگاشته شده توسط بازرگان و با استفاده از روش تحلیلی - تاریخی ، مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد .

چکیده : جریان تصوف ستیزی در اواخر صفویه ( 1038 – 1135 ه .ق ) از موضوعات بسیار مهم این دوره به شمار می آید که بررسی آن کمک شایانی به روشن شدن رویدادهای تاریخی در این برهه ی زمانی می کند. روند ستیز با تصوف که ازنخستین سال های حکومت صفویه پدید آمده بود، در واپسین سال ها شدت گرفت و ساختار دینی و سیاسی که در آغاز در صدد کم رنگ کردن جریا ن تصوف بود در این دوره در پی حذف کامل صوفیان و دید گاه های آنان بر آمد. این پژوهش بر آن است که تصوف زدایی را همگام با جریانات تاریخی در دو مرحله مورد بررسی قرار دهد و به تحلیل محورهای مخالفت با تصوف بپردازد که مبارزه با قزلباشان، شکستن اسطوره ی ابو مسلم ، تحریف سیمای تاریخی شیخ صفی الدین اردبیلی (متوفی 735 ه .ق) و مخالفت با مقولات بنیادی تصوف همچون ولایت، وحدت وجود، غنا و غیره را در بر می گیرد. در این راستا، این پژوهش به تحلیل متن های جدلی صوفیانه و ضد صوفیانه و بررسی علل و پیامدهای دینی ، سیاسی و اجتماعی این روند می پردازد .

حجاب و پوشش یکی از دستورات مسلم دین اسلام است و در تاریخ و فرهنگ ایران هم ریشه ای دیرینه دارد. حجاب اسلامی رکنی مهم از هویت اعتقادی و اجتماعی زنان جامعه ایرانی بوده است و مبارزه با آن در مسیر تلاش به منظور زدودن گرایش دینی جامعه ایرانی تلقی شده است. مخالفت با حجاب به قبل از دوره پهلوی بازمی گردد. از عصرقاجار و مشروطه مساله آزادی زنان در غرب و به دنبال آن تضییع حقوق زنان در ایران مورد تاکید غرب گرایان قرار گرفت .آنان به مبارزه با برخی مظاهر دینی به ویژه حجاب پرداختند و خواهان رسیدن به سبک نوین آزادی به مفهوم غربی آن بوده و حجاب را مانع این امر قلمداد کردند. از جمله این افراد می توان به سیاحان ایرانی که غرب را دیده و شیفته آن شده بودند، برخی از نشریات غرب گرا و نیز شاعرانی چون ایرج میرزا ،عارف قزوینی و میرزاده عشقی اشاره کرد. موج وسیعی از این مخالفتها از سالهای 1344ق/1304ش به بعد خود را نشان داد.این پایان نامه که محدوده زمانی 1324 تا 1344ق /1285-1304ش را دربرمی گیرد ،با استفاده از اسناد و منابع موجود در پی شناخت زمینه هایی است که به بروز موج وسیع مخالفت با حجاب درسالهای پس از مشروطه و اوایل دوره پهلوی منجر گردیده است.

چکیده ظهور سلسله ی صفویه ، تغییراتی را در عرصه های سیاسی ، اجتماعی و مذهبی ایران پدید آورد . رسمیت یافتن مذهب تشیع اثنی عشری در این زمان ، مناسبات صفویان و گروه های غیر مسلمان را تحت تاثیر قرار داد . اهل کتاب ( مسیحیان ، یهودیان و زرتشتیان ) در این شرایط ، تعامل جدیدی را با حکومت صفوی آغاز کردند .در این میان ، آرا و احکام و فتاوای علمای شیعه ی ایران عصر صفوی نیز بر موقعیت اهل کتاب تاثیر فراوان گذاشت . این نوشتار بر آن است که به طریق توصیفی و تحلیلی با بهره مندی از روش تحقیق تاریخی و استفاده از منابع دست اول و پژوهش ها ی روشمند این مساله را مورد بررسی قرار دهد.

یکی از این رجال مهم تاریخ معاصر ایران ، مهدیقلی خان مخبرالسلطنه هدایت است که در حد فاصل سال های ????- ????ه.ش/ ????- ????م می زیسته و زمانه شش پادشاه - از اواسط سلطنت ناصرالدین شاه تا اواسط سلطنت محمد رضا شاه پهلوی- را درک نموده است. او علاوه بر آنکه یکی از مهم ترین رجال سیاسی دوران خویش محسوب می گشت و تا بالاترین سطوح سیاست و قدرت یعنی ریاست وزرائی رشد کرد، به مسائل فرهنگی نیز ابراز علاقه نموده و در این زمینه بسیار فعال و پر تکاپو بود. از همین رو در این پژوهش، به بررسی زندگی مخبرالسلطنه با تأکید بر آثار مکتوب، افکار و اندیشه های وی از لحاظ سیاسی و فرهنگی پرداخته شده است، که به نوعی آشکار کننده ی پاره ای از بخش های پازل بزرگ تاریخ سیاسی و فرهنگی معاصر ایران می باشد. این کار همچنین بر آن است که با تکیه بر آثار مخبرالسلطنه به این سوال پاسخ دهد که اندیشه ها و افکار وی از لحاظ نظری در بردارنده ی چه مضامین و مفاهیمی بوده است و از لحاظ عملی چه جایگاهی را در تاریخ معاصر ایران به خود اختصاص داده است؟ روش پژوهش در این نوشتار، تاریخی و با استفاده از اسلوب کتابخانه ای است.

هنوز یک دهه از تاسیس دانشگاه تهران نگذشته بود که ایران در فضای جنگ جهانی دوم و اشغال متفقین ، استقلال خود را در خطر دید. با برکناری رضاشاه از قدرت و روی کار آمدن محمد رضا شاه که موجب بازتر شدن فضای سیاسی گردید فعالیت ها و تحرکات نسبتاً وسیعی در سطح جامعه و به تبع آن در بین دانشجویان و دانشگاه پدید آمد شاید بتوان مطالباتی همچون استقلال، آزادی و احیای مشروطیت را مهمترین خواسته های مردم و دانشجویان برشمرد بخشی از این تحرکات و فعالیت ها در فضای دانشجویی و از جمله در دانشگاه تهران شکل گرفت. از نیمه ی دوم دهه ی 1320 و همزمان با تشکیل نهضت ملی ایران و مطالبه ی ملی شدن صنعت نفت ، دانشگاه عرصه ی فعالیت های فرهنگی ، سیاسی و اجتماعی در این زمینه گردید . این فعالیت ها در بین دانشجویان ? با روی کار آمدن دولت ملی محمد مصدق و حتی تا چند ماه پس از سقوط او در سطح گسترده ای انجام می گرفت اما با بروز کودتای 28 مرداد 1332 ، عرصه ی فعالیت های دانشجویی کم رنگ شد ولی خاموش نشد هدف این پژوهش بررسی فعالیت های فرهنگی ، سیاسی و اجتماعی دانشجویان با نگاهی کوتاه به دوران قبل از 1320 و سپس تا پایان سال 1332 می باشد این نوشته به روش پژوهش های تاریخی و بر اساس منابع و پژوهش های موجود، بررسی اسناد و مصاحبه با برخی از دانشجویان آن دوران انجام شده است.

از موارد اختلاف متفکرین را می توان : «چیستی» و « حقیقت» «سعادت و شقاوت» دانست، که البته از سرایت این اختلاف به توابعی چون «اطلاق و نسبیت»، «انواع و اقسام»، «راه ها و عوامل وصول و حصول» و... نیز نمی توان با اغماض گذشت! به همین جهت، نیز،با توجّه به تقرّر بنیان هستی، به ویژه زندگی آدمی، بر این مسأله و لزوم تشخیص و تشریح آن گوهر کمیاب - که جملگی بشر در مدینه ی فاضله خویش پی جور آن هستند – سعی کرده ایم با بررسی و مقایسه ی دو دیدگاه مختلف فلسفی و عرفانی دو متفکر اسلامی (امام خمینی (ره) و ابن سینا)، کور سویی در این تاریکی جهل و اختلاف بنمایانیم! و آنچه را که بدان دست یافته ایم از این قرار است که؛ «سعادت و شقاوت» همان «کمال و نقص» و دست یابی به مراتب سفلی و اسفل یا اعلا و عالی آن ها است که حقیقتشان در وجود و عدم نهفته است و از جنس خیرات و شرور محسوب می گردند. لذا عمده ی اقسام آنها مربوط می شود به عوالم و مراتب وجود و اطلاق و نسبیت شان نیز به همین امر باز می گردد.

بخش مهمی از تاریخ سیاسی ایران با زندگی ایلی و عشایری عجین شده است. بسیاری از خاندان های حکومت گر و سلسله ها از ایلات و عشایر برخواسته اند. تاریخ ایران را می توان تاریخ نقش آفرینی هزاران ایل و عشیره در زمینه ها و ابعاد مختلف دانست. مطالعه و بررسی در تاریخ تحولات سیاسی- اجتماعی و اقتصادی این مرز و بوم ما را به این نکته ی مهم رهنمون می کند که ایلات و عشایر دارای مجموعه ای از نقش ها و کارکردهای مثبت و منفی با توجه به شرایط جغرافیایی، سیاسی و اجتماعی ایران بوده اند. در زمینه ی سیاسی باید گفت ایلات و عشایر ایران در تاریخ تحولات سیاسی ایران تا آغاز سده ی بیستم میلادی همیشه وزنه ی سنگین و در واقع تعیین کننده ای بودند. در جریان واقعه ی استبداد صغیر بار دیگر نقش سیاسی و نظامی عشایر ایران در طرفداری و مخالفت با این رویداد به چشم می آید. سوال مهم اینجاست که کدامیک از ایلات و عشایر ایران و با چه نیت و دلیلی جانب استبداد و محمد علی شاه را گرفتند. با توجه به اینکه تاکنون به نقش ایلات و عشایر در حمایت از استبداد صغیر کمتر پرداخته شده در رساله ی حاضر سعی شده است ضمن شناسایی ایلات و عشایر مدافع استبداد صغیر و نیز بیان دلایل حمایت و همراهی آنان با حکومت قاجار مطالبی نیز در مورد دیگر حامیان داخلی و خارجی استبداد بیان شود.

در سرزمینی چون ایران با پیشینه درخشان علمی و فرهنگی، به طور طبیعی موضوع آموزش ودر معنای عام تر آن« تعلیم و تربیت » از قدمت زیادی برخوردار است. در واقع بخش مهمی از انتقال، پایداری و پیشرفت فرهنگ و تمدن ایرانی نتیجه وجود برنامه ها و تشکیلات آموزشی اعم ازرسمی یا غیررسمی بوده است. با اینحال موضوع آموزش هم مانند دیگر عرصه های حیات اجتماعی جامعه ایرانی در گذر زمان وضعیت یکسان و ثابتی نداشته است و از عوامل مختلفی چون تحولات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و مذهبی تأثیر پذیرفته است. یکی از این دوره های تحول، دوران پس از حمله و سلطه مغولان بر ایران است که با ویرانگری و انحطاط در عرصه های مختلف آغاز شد و با تلاش همیشگی عنصر و میراث ایرانی برای بازیابی و بازسازی هویت خودادامه یافت. این تلاش از جمله با فعالیت هایی در زمینه آموزش و نهادهای آموزشی همراه بود. درحالیکه جامعه ایرانی در چنین شرایطی به سر میبرد، با حملات تیمور و حاکمیت خاندان تیموری بر ایران، موج تازه ای از تحولات از راه رسید که تا پایان قرن نهم هجری با ظهور و حاکمیت خاندان های ترکمان (قراقویونلو و آق قویونلو) مقارن شد. بدی نترتیب بازشناسی تأثیر شرایط به وجود آمده در دوره تیموری بر وضع جامعه ایرانی و از جمله موضوع آموزش ضروری مینماید. براساس چنین فرضی پژوهش حاضر برآن است تا با گردآوری اخبار موجود در منابع وتحقیقات تاریخی و تجزیه و تحلیل آنها، مسائل مختلف مرتبط با موضوع آموزش شامل میزان توجه حاکمان به آن، چگونگی و کیفیت امر آموزش، نهادها و موسسات آموزشی، مواد و متون آموزشی در دوره حکومت تیموریان و ترکمانان را مورد بررسی قرار دهد. کلیدواژه ها: تیموریان، ترکمانان، آموزش، متون درسی، تدریس، مراکز آموزشی، علم

چکیده رساله/پایان نامه : روحانیت در طول تاریخ معاصر ایران، همواره یکی از عناصر فعال و موثر در حوادث تاریخی بوده است، به شکلی که به سختی می توان حادثه ای کوچک یا بزرگ را در تاریخ ایران مورد بررسی قرار داد و در آن به نقش روحانیت توجهی نکرد. این گروه از جامعه ایران بنا بر تربیت و جایگاه اسلامی که داشتند بر دو گروه دیگر از جامعه ایران یعنی عامه مردم و گروه حاکمان، نفوذ فراوان داشتند، آیت الله میرزا محمد آقازاده(1294قمری تا 1356 قمری/1316 شمسی) فرزند آخوند خراسانی یکی از افرادی است که در جامعه آن روز ایران صاحب محبوبیت، قدرت و نفوذ فراوانی شد. او توانست در حوادث مهم تاریخ ایران همچون استقراض خارجی، قیام محمد تقی خان پسیان و به خصوص قیام مسجد گوهرشاد و ماجرای کشف حجاب نقش بارزی داشته باشد. در این کار تلاش شده به روش تاریخی از نوع توصیفی و تحلیلی و با استفاده از منابع تاریخی و اسناد و روزنامه ها و گزارش های میدانی تا حد امکان زندگی، شخصیت و فعالیت های این فرد که نمونه ای مهم از برقراری نسبت بین سیاست و دیانت بود مورد بررسی قرار گیرد.

چکیده انقلاب مشروطیت ایران سبب ایجاد مجموعه ای از نهادها و ارگان های دموکراتیک و انقلابی مانند قانون اساسی، مجلس شورای ملی، مطبوعات آزاد، انجمن بلدیه و انجمن های ایالتی و ولایتی گردید. بی تردید باید این نهادها را مهمترین دستاوردهای این تحول بزرگ سیاسی و اجتماعی دانست. انجمن های ایالتی و ولایتی از بدیع ترین پدیده های این دوره از تاریخ ایران بود که نشان دهنده گستردگی ابعاد نهضت ضد استبدادی و آزادی خواهانه مردمی بود که به صورتی مستقیم و بلاواسطه تمایل آشکاری به مشارکت در حیات سیاسی کشور از خود نشان دادند. انجمن ها برای پرکردن خلاء مشارکت مردم در امور ایالات و ولایات کشور برپا گردیدند. این نوشتار بر آنست تا با مراجعه به منابع و اسناد، روند شکل گیری و آغاز به کار انجمن های ایالتی و ولایتی، بسترهای اجتماعی و چالش ها و موانع آن را بررسی کرده و نگاه مردم، مجلس و حکومت به این شیوه جدید نظام مدیریتی و نیز موقعیت و اقدامات انجمنها را از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی ایران بررسی وارزیابی کند. روش این پژوهش تاریخی است و شیوه گردآوری اطلاعات آن اسنادی-کتابخانه ای و بیشتر متکی بر روزنامه ها و اسناد عصر مشروطه و پهلوی به عنوان منابع دست اول و قابل اعتنا است.

غلو – که به معنای تجاوز از حد درباره کسی یا چیزی می باشد- یک جریان فکری انحرافی است که در تاریخ طولانی بشر و در میان ادیان و ملل مختلف (مصر، یونان، روم، هند، و یهود و نصاری و غیره ) همواره وجود داشته است. غلو در اسلام - به گزارش برخی منابع تاریخی- پس از درگذشت پیامبراسلام? و ادعای نمردن ایشان از سوی برخی از صحابه خود را نشان داد و پس از پیامبر? در زمان حضرت علی(ع) و برخی از ائمه به حیات خود ادامه داد. غالیان در طول حیات امامان شیعه به گروهها و شاخه های مختلف تبدیل شدند و با قرار دادن خود در شمار شیعیان و با اباحی گری و بیان عقاید کفرآمیز و انتساب دروغین به اهل بیت علیهم السلام اعمال ناشایست خود را مشروعیت بخشیدند. اهل بیت علیهم السلام با حساسیت فوق العاده ای به مبارزه با این جریان انحرافی پرداختند و در مرحله اول ضمن سفارش به اعتدال و میانه روی و ارائه معیار، از هم نشینی با غالیان منع کرده عقاید باطل غلات را رد کردند و به بیان مبانی صحیح اعتقادی پرداختند. اما هدایت و نصایح اهل بیت علیهم السلام آنها را کار ساز نشد، لذا اهل بیت علیهم السلام در مرحله بعد ضمن اعلام برائت از غلات و لعن و تکفیر آنها دستور قتل و تعقیب همه جانبه غلات را صادر کردند و با روشهای صحیح و منطقی خود توانستند از حریم اهل بیت علیهم السلام و اندیشه های ناب شیعه دفاع کنند.

جنگ جهانی اول در سال 1914م/1332ق به وقوع پیوست. گرچه این جنگ در اروپا آغاز شد ولی دامنه ی آن به تدریج سایر نقاط جهان از جمله آسیا و به ویژه ایران را در برگرفت. با این که دولت ایران بی طرفی همه جانبه اش را در جنگ اعلام کرده بود؛ این بی طرفی از سوی دولت های درگیر در جنگ نقض گردید. این جنگ از طرف گروه های فکری، فرهنگی و سیاسی در ایران با واکنش های متفاوتی مواجه شد. در این میان، جنگ جهانی بازتاب در خور توجهی در ادبیات ایران به ویژه شعر پیدا کرد و شاعران ایرانی از جمله ادیب پیشاوری، عارف قزوینی، میرزاده عشقی و وحید دستگردی به عنوان بخشی از بدنه ی فکری و فرهنگی جامعه، شرایط اجتماعی ایران را که حمایت از دولت آلمان و انزجار و تنفر از دولت های روس و انگلیس بود به منصه ی ظهور گذاشتند. این کار بر آن است تا دیدگاه و نظریات شاعران یاد شده را درباره جنگ جهانی اول و چگونگی حمایت از آلمان و متحدانش و انزجار آنان از روسیه و انگلیس با شیوه پژوهش تاریخی از نوع توصیفی ـ تحلیلی بررسی کند.

علی بن ابیطالب ، سر سلسله علویان ، و زبیربن عوام ، بزرگ خاندان زبیریان ، دوتن از صحابه کبار پیامبر بودند که خود و فرزندانشان منشأ تحولات عمده ای در تاریخ سده نخست اسلامی شدند. در عصر نبوی، روابط میان علی و زبیر توأم با همگرایی و تشریک مساعی در برابر دشمن مشترک بود؛ اما پس از رحلت پیامبر(ص) روابط آنها رو به واگرایی و رویارویی نظامی و تخاصم نهاد. این پژوهش با تکیه بر روش توصیفی – تحلیلی می کوشد تا ضمن تبار شناسی علی(ع) و زبیر ، روابط میان علویان و زبیریان را مورد مداقه قرار دهد و ریشه های اختلاف و رویارویی این دو خاندان و پیامدهای حاصله را جهت فهم بهتر تحولات سده نخست هجری مورد واکاوی قرار دهد.

در عرفان زاهدانه، عارف زهد مشرب شخص ریاضت کش گوشه گیری است دچار خوف بی نهایت از خدا و عذاب آخرت، که فقط به تنزیه حق و صفات جلالی او توجه دارد اما در عرفان عاشقانه، سالک آن خوف بی نهایت را به عشق مبدل ساخته و به تنزیه و تشبیه باهم توجه دارد و در یک سیر استعلایی به سمت کمال لایتناهی است و البته میداند که فاصله او و امر مطلق پرنشدنی است اما در راه فنای صفاتی امیدوارانه تلاش میکند و در این راه هم به وجوه جلالی و هم جمالی توجه دارد.

آیین های سوگواری از جمله مراسمی است که در حوزه فرهنگ یک جامعه قرار می گیرد و جزو آداب و رسومی است که همه ی جوامع با ادیان و فرهنگ های گوناگون به آن توجه دارند. در ایران نیز این مراسم همواره به مناسبت های مختلف و با اهمیت خاصی انجام می شده است. در این نوشتار سعی بر آن است تا به بررسی آیین های سوگواری در قرون نخست اسلامی یعنی پنج قرن اول هجری ، پرداخته شود. مراسم و آیین های سوگواری در این قرون هم شامل مردم مسلمان ایران و هم دربرگیرنده اعمال و رفتار اقلیت های مذهبی این سرزمین است. اهداف دیگر این پژوهش عبارتند از بررسی اشتراکات و تفاوت ها در اعمال و رفتار آیین سوگواری بین مسلمانان و دیگر اقلیت های مذهبی به خصوص زردشتیان، بررسی تغییراتی که به مرور زمان در آیین سوگواری در بین مسلمانان صورت گرفته و ریشه یابی مراسم عزاداری اسلامی. بدون شک مراسم سوگواری که ریشه در لایه های مختلف اجتماعی داشته با آئین های مذهبی پیوند خورده و شکل مراسم مذهبی به خود گرفته است. روند تاریخی این پیوند و نهادینه شدن آن نیز در این پژوهش مدنظر بوده است. این پایانامه به روش تاریخی از نوع توصیفی_ تحلیلی انجام پذیرفته است.

چکیده مسئله وقف و موضوعات مرتبط با آن سابقه ای دیرینه در تاریخ بشر دارد. وقف تقریباً در تمام ادوار تاریخ ایران وجود داشته و در هر دوره و سلسله فراز و فرودهایی را به خود دیده است؛ به گونه ای که در دوره صفویان موقوفات و تعداد واقفان گسترش یافته و در سلسله هایی مانند خوارزمشاهیان و زندیان، یا به علت کوتاهی عمر حکومت یا جنگ های مداوم، موقوفات کاهش داشته است. وقف در دوره پهلوی نیز کماکان ادامه داشته است، هرچند در این دوره وقف و موقوفات بنا به دلایلی تا حدودی از مسیر اصلی خود خارج شد. در مشهد نیز وقف ادامه داشت و تابع سیاست های دولت مرکزی بود و بدنبال بعضی از سیاست ها در برهه ای از زمان موقوفات کاهش و در برهه ای موقوفات افزایش داشت. آستان قدس نیز در این زمان از حساسیت خاصی برخوردار بود. حکومت برای نظارت بیشتر بر این نهاد ثروتمند، خود تولیت آنجا را بر عهده گرفت و نایب التولیه هایی را منصوب کرد. در این کار سعی شده است با تکیه بر منابع و بخصوص اسناد و وقفنامه های موجود و با بهره گیری از روش تاریخی، توصیفی?? تحلیلی و تحلیلی?? آماری، به مسئله وقف در مشهد عصر پهلوی پرداخته شود. کلید واژه: وقف، مشهد، دوره پهلوی، اداره اوقاف، آستان قدس.

هم زمان با تاسیس سلسله قاجار توسط آقا محمد خان ، جهان در آستانه تحولات عظیم سیاسی ، علمی و اقتصادی قرار گرفته بود و قاجارها برای نخستین بار طی جنگ با روس ها ازاین تحولات آ گاهی یافتند. ایرانیان پس از آگاهی از تحولات صورت گرفته در غرب در صدد اقتباس تمدن غربی بر آمدند و از آنجا که در آن زمان ایران درگیر جنگ بود نخستین جنبه های تمدن غرب که مورد توجه قرار گرفت جنبه های نظامی بود. تلاش برای نوگرایی در ایران از زمان عباس میرزا آغاز شد و در طول دوره های بعد از آن ، با وجود فراز و نشیب بسیار کم و بیش ادامه یافت . در دوره ناصرالدین شاه و بویژه در عصر امیر کبیر و سپهسالار روند نوسازی سرعت گرفت . ناصرالدین شاه ، نخستین شاهی بود که با پیشنهاد سپهسالار راهی اروپا شد تا از نزدیک در جریا ن پیشرفت کشور های اروپایی قرار گیرد . پسرش مظفرالدین شاه نیز به تقلید از پدر در طول سلطنت یازده ساله اش سه بار عازم اروپا گردید . ضعف مالی حکومت در دوره مظفرالدین شاه سبب شد این پادشاه برای تامین هزینه ی مسافرت هایش، مبادرت به گرفتن وام های متعدد نماید . این مساله و نیز بازشدن فضای سیاسی جامعه در این دوره،همراه با گسترش مطبوعات و انجمن ها به سرعت جامعه را به سوی تحولات پیش برد. سفر های مظفرالدین شاه به اروپا پیامد های مختلفی در جامعه داشت که در این پایان نامه بر اساس رو ش تحقیق تاریخی و با استفاده از منابع تاریخی ، سفرنامه ها و اسناد به این تاثیرات پرداخته شده است.

با شکل گیری یک نظام سیاسی برخی قواعد و لوازم برای قوام و دوام آن لازم می باشد. یکی از این ملزومات ، آیین های درباری و مهم ترین آن ها «آیین بار دهی شاهانه» است. به طوری که نظام بار گستردگی به درازای عمر تاریخ سیاسی حکومت ها دارد که گستره ای غیر منقطع اما کج دار و مریز بر احوال آن جاری بوده است. در اهمیت آن همین نکته بس که در زبان فارسی کاخ شاهی را «بارگاه » و «دربار» می نامند. پس هرجا پادشاهی بوده به ناچار تشریفات باردهی شاهانه نیز جبراً و منطقاً بایستی وجود داشته باشد. این تشریفات درواقع بازخورد و نقطه انعکاسی از احوالات درونی یک حکومت خبر می داده است. بدین معنا که حکومت ها در این تشریفات، فرهنگ غالب و اصیل خود و ارزش های مورد تفوق جامعه خود را نشان می دادند. تنوع و گستردگی انواع قدرت های حاکمه به تبعِ خود، تشریفات گوناگون و متنوعی را نوید می داد که مسلماً با دوران قبل و بعد از خود متغییر بوده است؛ اما این بدان معنا نیست که اصل و ماهیت این نظام تشریفات از بیخ و بن تغییر یابد بلکه تنها ظواهر امر از حکومت و یا قدرتی به حکومت و قدرت دیگری فرق می کرد. این کار بر آن است تا قواعد و مراتب این آیین ها را در طول تاریخ ایران با تکیه بر دوره صفویه را بیان دارد و از سویی میزان تأثیر عوامل گوناگون در حکومت ها از جمله اوضاع اقتصادی، دینی، اجتماعی، خاستگاهی و.... بر نوع اجرای و کیفیت اجرای این مراسم را بیان دارد.این کار به روش پژوهش تاریخی و توصیفی و تحلیلی انجام شده است.

حکومت قاجاریه که به مدت 135سال(1304-1170ش.) بر ایران حکومت کرد دارای تفاوت های چشمگیری با دیگر حکومت هایی که قبل از آن در ایران به روی کار آمدند، داشت. این تفاوت در ساختار حکومت، امور اداری وکلیه مسایل کشوری و لشکری محسوس بود. بدون شک سرزمین ایران در این چند قرن اخیر به علت موقعیت استراتژیکی و منابع غنی زیرزمینی کانون دقت و توجه کشور های قدرتمند اروپایی آن زمان بخصوص روسیه و انگلیس قرار گرفته بود. این امر در اوایل کار قاجار شروع و در طول حکومت آنان توسعه پیدا کرده و سبب شد تا سیاستمداران این دو کشور در امور ایران دخالت نمایند. در همین زمان بود که افکار و اندیشه های سیاسی کشورهای غربی به ایران نفوذ پیدا کرده و این باعث شد تا روشنفکران و اندیشمندان فرهیخته ای در ایران ظهور کرده و مردم را برای یک جنبش یا خیزش سیاسی آماده کنند. انقلاب مشروطه ایران که یکی از انقلاب های دنیا در این چند قرن اخیر محسوب می شود در عهد قاجاریه و حکومت مظفرالدین شاه (1285ش./1906م.) اتفاق افتاد. این جنبش در زمان صدارت عین الدوله آغاز گردید ولی پایه های آن با نهضت تنباکو و واقعه رژی گذاشته شد. گرچه مدت ها پس از آغاز این انقلاب هم افکار مشروطه خواهی در ایران وجود داشت، ولی اینگونه افکار بسیار اندک بود و از قوه به فعل در نیامده بود. عوامل مختلفی در جنبش مشروطه نقش داشتند، از جمله می توان به تحولات اقتصادی در اروپا، انقلاب 1905م. در روسیه و یا ظلم وتعدی بیش از حد شاهان قاجار بر مردم اشاره کرد. با روی کار آمدن مظفر الدین شاه و ناکارآمدی دوره حکومت وی عوامل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی تازه ای چهره نمود و نهضت را سرعت بخشید. بهرحال پس از پیروزی انقلاب با توجه به دیدگاه های متفاوت درباره مشروطیت، نهضت دچار گرفتاری های سرنوشت سازی شد که البته در نهایت سبب تضعیف مشروطیت و مانع پیشرفت مسایل مختلف اجتماعی در جامعه قاجار شد. به هرحال این انقلاب در ساختار اجتماعی و سیاسی ایران و استمرار قانون و عدالت تحول بزرگی پدید آورد و سبب دگرگونی شگرفی در دیدگاه های سیاسی مردم شد که در تحولات سیاسی بعدی بی تاثیر نبودو بهر حال نقش دولت های اروپایی را در سرنوشت سیاسی ایران باید با اهمیت تلقی کرد. از جمله این کشور ها یکی روسیه و دیگری انگلیس بود که یکی مخالف و دیگری موافق حکومت مشروطه در ایران بودند. دولت انگلیس که از حامیان نظام مشروطه ایران بود، برای از بین بردن نفوذ روسیه تزاری در ایران و بیرون نمودن آنها از این سرزمین و یا دستیابی به اهداف خود از هیچ تلاشی فروگذار نکرد. در طرف مقابل دولت روسیه قرار داشت که به نوعی دیدگاه مخالف دولت انگلیس را در نظر داشت و به علت جلوگیری از نفوذ انگلیس در مشروطه ایران و همچنین به علت کمک به محمد علی شاه که طرفدار روس ها بود، به هر طریقی با آن به مخالفت برخاستند و تصمیم به نابودی نهضت گرفتند.در نتیجه یک تقابل و رویارویی سیاسی بین کارگزاران این دو کشور در ایران بوجود آمد و البته به دنبال آن در ین سیاستمداران ایران نیز دوگانگی حاصل شد. بی شک این دو قدرت به فکر تحقق اهداف خود بودند تا اینکه بخواهند دولت ایران را نجات دهند و در این راه از هر حربه ای که توانستند بهره برده و به هر چیزی متوسل شدند. این پژوهش در صدد است تا نظرات اندیشمندان روسیه و انگلیس را درباره انقلاب مشروطه ایران مطالعه و مورد مقایسه قرار دهد و تکیه اصلی این پژوهش به خاطر وسعت مطالعات انجام یافته در این زمینه صرفاً بر کتاب های آن گروه از افراد است که به فارسی ترجمه شده است.

مروان بن حکم به عنوان یکی از حاکمان بنی امیه و همچنین پایه گذار حکومت مروانیان، از زمان خلافت عثمان بن عفان به شکل جدی در امور حکومتی جامعه اسلامی وارد شد و توانست پس از معاویه ثانی در رأس نظام اسلامی قرار گیرد. با توجه به هم دوره بودن مروان بن حکم با چهار امام اول شیعیان و برخی تأثیراتی که این ارتباط بر نوع عملکرد ایشان داشته، پرداختن به نحوه این ارتباط از اهمیت بسیاری در تاریخ اسلام و تشیع برخوردار است که این نوشتار در پی روشن کردن آن می باشد این نوشتار به روش تاریخی و با شیوه توصیفی تحلیلی تنظیم گردیده است.

موضوع این پایان نامه که تبیین دیدگاه امام خمینی راجع به روانشناسی عرفانی است با برگردان فصل(روانشناسی عرفان) کتاب عرفان{mysticism} خانم آندرهیل آغاز گردید. هم روانشناسی و هم عرفان هردو به شیوه خاص خودشان به مسائل نفس می پردازند و این دو رویکرد مشترک به نفس و مراتب آن، ارتباط این دو حوزه را به یکدیگر دوچندان می کند. البته نباید از وجود تفاوت بارز میان روانشناسی عرفان، به عنوان شاخه ای از روانشناسی که به عرفان می پردازد و روانشناسی عرفانی که راجع به روان است، غافل شویم. تلاش براین بوده است که مبحث روانشناسی عرفان را از دو نظرگاه مورد بحث قرار دهیم که این امر منجر شده است که پایان نامه اینجانب به دو بخش تقسیم گردد. بخش نخست که در آن دیدگاه آندرهیل را راجع به روانشناسی عرفان مورد بحث قرار می دهد، و بخش دوم، همین امر را از منظر امام مورد بحث و تحلیل قرار می دهد که در پی آن محورهایی همچون مراقبه، حواس ظاهر و باطن، کشف و شهود و کیفیت انسان کامل و. . . سخن به میان می آید. در بررسی و تطبیق آراء آندرهیل و امام خمینی، در بیان مشابهت های دو دیدگاه می توان به مراتب نفس و تقدم هر یک از مراتب بر دیگری، اعتقاد به شهود به عنوان مرتبه ی حضوری معرفت، مراقبه، بسط آگاهی و انسان کامل و مصداق آن اشاره کرد.

عصر پهلوی اول از دوره های مهم در تاریخ ایران و به نوعی مرحله گذار از سنت به تجدد محسوب می شود. یکی از تغییرات این دوره تغییر در وزارت دادگستری به صورت بسیار چشمگیر و گسترده بود. احمد متین دفتری با وجود پیشینه خانوادگی قوی و هم چنین تحصیلات عالی مرتبط با فعالیت وی در دادگستری از جمله افراد روشنفکر این دوره بود که توانست به حلقه یاران رضاشاه وارد شود. بیشترین خدمات او در وزارت دادگستری و در مقام وزیر دادگستری انجام گرفت. پس از آن و در آغازین سال های جنگ جهانی دوم در مقام نخست وزیری ایفای نقش کرد. هدف از این کار بررسی شخصیت، زندگی و فعالیت های متین دفتری در عصر رضاشاه است. هم چنین نتایج حاصل از این کار می تواند نشان دهنده وضعیت سیاسی و اجتماعی ایران در این عصر باشد. این کار به روش تاریخی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و اسنادی انجام شده است.

حضرات خمس، مفهومی جامع در عرفان اسلامی است که نخستین بار در مکتب ابن عربی و توسط خود او به شکل مصطلح آن عنوان گردید. حضرات خمس ناظر بر درجات و مقامات وجود مطلق و مراتب کلّی هستی است که محل ظهورات و تجلیات حق تعالی می باشد. قیصری و امام خمینی که هر دو متأثر از آموزه های مکتب ابن عربی هستند، تمایز آرای آشکاری با یکدیگر و با سایر عرفا در این زمینه دارند و در برخی موارد، واجد آرای ابداعی نیز می باشند. به زعم ایشان مراتب وجود، منحصر در پنج حضرت است که عبارتند از: لاهوت، جبروت، ملکوت، ملک و انسان کامل. از میان این حضرات، لاهوت، جزء مراتب ذات بوده و بر مرتبه ذات واحدیت اطلاق می شود. سه مرتبه دیگر نیز از جمله مراتب خارج محسوب می گردند. همچنین انسان کامل، جامع حضرات پیشین است و از آن تحت عنوان کون جامع یاد می شود. گونه رویکرد قیصری و امام خمینی به موضوعات عرفانی و از جمله حضرات خمس، تحت تأثیر سنتی است که از آن برخاسته اند؛ بدین لحاظ عرفان امام خمینی، رنگ و بوی عرفان شیعی دارد. تطبیق آرای قیصری و امام در مواردی؛ نظیر مفهوم وجود، اسماء و صفات الهی، مفاتیح غیب، عماء، مراتب ذات حق، مراتب خارج، انسان کامل و نظایر آنها که همگی داخل در مقوله حضرات خمس هستند، اختلافات مبنایی ایشان را در این زمینه به خوبی تبیین می کند. تضارب تأملات عرفانی این دو عارف برجسته، به ویژه در مسئله حقیقت محمدیه و اضافه شدن حقیقت علویه در عرفان امام، جلوه بیشتری می یابد. بر این اساس، پژوهش حاضر به بررسی تطبیقی دیدگاه های قیصری و امام خمینی پیرامون حضرات خمس می پردازد.

مشروطه در ایران بعنوان یکی از اصلی ترین پیکارهای مردمی ما در طول تاریخ اتفّاق افتاد. مردم از طبقات مختلف اجتماعی به آن پیوستند. هدف آنها رهایی از استبداد و داشتن زندگی و آرامش در سایه قانون بود. گرچه حوادث بعدی نشان داد مشروطه به انحراف کشیده شده و علّت آن این بود که مشروطه اروپا با آن شرایط خاصی را می خواستند در ایران هم اجرا کنند، همچنین افرادی زیاد از روشنفکران به بازیچه های استعمار تبدیل شدند. مشروطه بخصوص از سوی مردم گیلان که کمتر با خرافات آمیخته بودند و با غرب رفت و آمد داشتند پذیرفته شد. اقشار مختلف گیلان در آن حضور داشتند بخصوص جوانانی پر شور که غرب را دیده و مجذوب آن شده بودند، شور و شوق خاصّی از خود نشان می دادند. میرزا کریم خان رشتی یکی از این جوانان بود که با ایجاد کمیته ستار در ایجاد زمینه های مشروطه گامهای مهمی برداشت. او درآوردن رضاخان بر مسند قدرت نقش کلیدی ایفاء نمود. هر چند بعد از کودتا پست و مقام دولتی اختیار نکرد اما بعنوان مردی در سایه کارها را هدایت می کرد. او در دوران محمدرضا پهلوی یار و مشاور همیشگی او بود طوریکه در مراسم تشییع او شاه با هواپیمای شخصی شرکت نمود. این کار بر آن است زندگی و فعالیتهای سیاسی میرزا کریم خان رشتی را تا هنگام مرگش با شیوه پژوهش تاریخی از نوع توصیفی –تحلیلی بررسی کند

به دنبال کشته شدن عثمان در سال 35 هجری قمری که در پی شورش های داخلی و در اعتراض به سیاست های جاری او به وقوع پیوست، امام علی (ع) بنا بر خواست عمومی، خلافت را برعهده گرفت. قتل عثمان عواقب شومی را برای حکومت نوپای امام به همراه آورد و سرآغاز بروز فتنه ای شد که طی آن گروه هایی به بهانه خونخواهی خلیفه مقتول، پرچم مخالفت علیه حکومت جدید برافراشتند و زمینه را برای نبردهای داخلی فراهم کردند. در این میان، برخی از مخالفان حکومت جدید که در شمار خواص جامعه روزگار خود محسوب می شدند با مشتبه کردن امر بر عوام و هدایت آن ها حاکمیت امام را به چالش کشیدند . پرسشی که این پژوهش حول محور آن سامان یافته این است که خواص مورد نظر با تمسک به چه شیوه هایی توانستند نظم موجود را برهم زنند و حاکم اسلامی را با چالش های جدی روبرو سازند و در برنامه های او اخلال ایجاد کنند. این پژوهش با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی می کوشد تا از یکسو با شناسایی خواص قاعدین و ناکثین، نقش آن ها را در چالش های فراروی حکومت امام علی (ع) بازنماید و از سوی دیگر مواضع آن حضرت را در قبال رفتارهای هنجارشکنانه آن ها مورد ارزیابی قرار دهد.

نسب عباسیان، به عباسبن عبدالمطلب عموی رسول خدا (ص) وامیرالمومنین علی (ع)میرسد. آنان که با شعار الرضا من آل محمد (ص) و ادعای وراثت و اهل بیت بودن پیامبر(ص)روی کار آمدند، فرزندان رسول خدا (ص) را (حسنیان و حسینیان) مانعی در برابر خود میدانستند. لذا آنها را در مضیقه قرار داده و به انحاء مختلف در پی نابودی ایشان برآمدند. که در این میان واکنش حسنیان و حسینیان متفاوت از هم بود. نسب حسنیان به امام حسن مجتبی (ع) میرسد. که ازدوفرزند ایشان بنام زید وحسن باقی ماندند،ودرتقابل باعباسیان وارد مناقشات سیاسی و درگیریهای نظامی شدند. و بدون محاسبه ،به قیام های ناسنجیده ای باادعای امامت وخلافت دست زدند. که هرکدام درمدت زمان کوتاهی پس ازهرقیام، سرکوب شدندوکاری ازپیش نبردند. اما سادات حسینی، به تبع از امامان شیعه ،به فعالیتهای فرهنگی تبلیغی و آموزش دینی روی آوردند، و با ناملایمات و سختی برخوردهای حکام عباسی و والیان آنها ساختند، و تقیه نمودند. و توانستند مبانی احکام دینی و اعتقادات اسلامی را حفظ نموده و به نسلهای بعد برسانند. این پژوهش میکوشد ،تا با تکیه بر روشهای توصیفی تحلیلی تاریخی ،رفتارها و عملکردهای عباسیان را، در قبال حسنیان و حسینیان، و نحوه مقابله ایشان را با حکام عباسی مورد توجه و بررسی قرار دهد. کلید واژه: عباسیان، حسنیان، حسینیان، قرن دوم وسوم

شیعیان بغداد در دوره آل بویه، به دلیل فضای باز فرهنگی ایجاد شده و اندیشه های عقل گرایانه حاکم بر آن، توانستند با نگارش کتاب های متعدد در علوم مختلف از جمله تاریخ، نقش مهمی در تولید علم ایفا نمایند که به جز چند کتاب معروف، سایر منابع تاریخی آنان با کمترین توجه و اقبال در معرفی روبرو شده اند. برای درک جایگاه و نقش واقعی شیعیان در پیشبرد علم تاریخ در این دوره، بررسی و شناخت تمامی این منابع امری ضروری است. در اهمیت نوشته های تاریخی شیعیان در دوران حاکمیت آل بویه همین بس که بدانیم تعدادی از این کتاب ها، از جمله بزرگ ترین منابع تاریخی اسلام محسوب می شوند، این نوشتار به دنبال آن است تا با بررسی سایر کتاب های تاریخی شیعیان بغداد در این دوره، در روشن ساختن هر چه بیشتر این نقش علمی، قدمی برداشته باشد. این کار، به روش تاریخی و به گونه توصیفی، تحلیلی مبتنی بر منابع کتابخانه ای صورت پذیرفته است.

تشکیل فرهنگستان ایران در 12 خرداد1314، یکی از مظاهر ناسیونالیسم باستان گرا در تاریخ معاصر ایران است. اندیشه ی ملی گرایی که در طی قرن نوزدهم از اروپا وارد ایران دورۀ قاجار شده بود، در دورۀ رضاشاه به اوج خود رسیده ودر مظاهر واشکال مختلف بروز کرد. یکی از عمده ترین اشکال این اندیشه، توجه به زبان فارسی به عنوان زبان ملی و تلاش برای سره نویسی و در نهایت تشکیل فرهنگستان برای حفظ این زبان و وضع واژه های مورد نیاز بود؛ که در این زمان اقتباس از فرهنگ و تمدن غرب شدت گرفنه بود و ضرورت وضع واژه های جدید احساس شد. در برابر تشکیل و عملکرد فرهنگستان روشنفکران عقاید متفاوت و گاه متضادی بیان داشتند. از این رو در این پژوهش، پس از بیان مختصری از بستر ها و پیش زمینه های ایجاد فرهنگستان در دورۀ قاجار و رضاشاه، به بررسی عقاید روشنفکران در مورد تشکیل فرهنگستان، با تأکید بر افکار و اندیشه های ایشان پرداخته شده است. این پژوهش همچنین تلاش دارد به این سؤال پاسخ دهد که آیا موافقت روشنفکران، موافقت با شروط و اساسنامۀ فرهنگستان بوده یا موافقت با عملکرد آن ؟ از طرف دیگر آیا مخالفت روشنفکران یکسان بود؟ آیا روشنفکران با تأسیس فرهنگستان مخالف بودند یا با عملکرد آن ؟ روش نگارش این پژوهش مبتنی بر روش تاریخی و تحلیلی و با استفاده از اسلوب کتابخانه ای است.

تجربه دینی و عرفانی یکی از مباحث مهم فلسفه دین و عرفان پژوهی معاصر است که دارای ابعاد و جنبه های متنوعی می باشد، بررسی مبانی معرفت شناختی تجربه دینی و عرفان اسلامی از جمله این مباحث مهم است و آن را از دیدگاه دو اندیشمند و الاهی دان؛ امام خمینی (ره) به عنوان نماینده عرفان اسلامی و شلایرماخر ، پدر الاهیات مدرن غرب و تجربه دینی مورد تحقیق قرار داده ایم. عرفان امام خمینی (ره) عرفانی با اتکاء به منابع ارزشمند اسلام و رشد یافته در بستر فرهنگ و تمدن اسلامی است و عرفانی با ریشه های معرفتی است، از طرف دیگر، تجربه دینی مورد نظر شلایرماخر، احساسی درونی و شخصی می باشد. این رساله با روش اسنادی و توصیفی و با مراجعه مستقیم به منابع و آثار مربوط به هر دو اندیشمند در پنج فصل تدوین شده؛ فصل دوم را به بیان ماهیت و سرشت تجارب دینی و مسائل عمده آن اختصاص داده و در فصل دیگر معرفت بخشی مبانی تجربه دینی شلایرماخر را ارزیابی نموده ایم، در فصل چهارم مبانی و منابع عرفانی امام خمینی(ره) را معرفی و سپس ابعاد معرفت بخش عرفان وی را بیان کرده ایم. و در فصل پایانی به تطبیق دیدگاه هر دو اندیشمند پرداخته ایم.

دولت عباسیان که بر ویرانه های حکومت نود ساله امویان پدید آمد، فصل نوینی را در تمدن اسلامی پی ریزی کرد که بالغ بر چهار صد و سی سال ادامه یافت. عباسیان با تمهید مقدمات توانستند نهضت خویش را از خراسان که دور از دسترس آسان امویان بود آغاز کنند و در این راه از حمایت قبایل عربی این منطقه برخوردار شوند. در پژوهش هایی که تاکنون پیرامون قیام عباسیان به عمل آمده ، کمتر به نقش ویژه قبایل عرب در همراهی یا عدم همراهی با ابومسلم پرداخته شده است. پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی می کوشد تا به این پرسش پاسخ دهد که از میان قبایل مختلف عرب ساکن خراسان، اتکای ویژه عباسیان در طول نهضت، بر کدامیک از آنها صورت گرفت و کدامیک به حیث ملاحظات سیاسی از همراهی با عباسیان اجتناب ورزیدند؟ یافته های این پژوهش، ناظر به این معناست که از میان قبایل مختلف عرب ساکن خراسان، اتکا و اعتماد عباسیان بیشتر بر عرب جنوبی بود و اقبال چندانی نسبت به عرب شمالی صورت نگرفت.

فراماسونری بزرگترین تشکیلات مخفی دنیا است که در سطحی جهانی و با عمق و دامنۀ وسیعی در بسیاری مسائل سیاسی و اقتصادی و فرهنگی اعمال نظر می نماید؛ از این رو این محافل بهترین وسیله برای دول استعمارگر بوده که توسط اعضاء آن می توانستند در بسیاری از رویدادها نقش مؤثری داشته باشند و با عبارات فریب دهنده ای چون آزادی، برابری و برادری که شعار خود قرار داده بودند به ایجاد اختلاف و دوئیت میان سکنۀ مملکتی که به تصرف آن تصمیم گرفته بودند، بپردازند. آشنایی ایرانیان با فراماسونری به اواسط قرن سیزدهم بازمی گردد و همزمان با آشنایی با افکار و اندیشه های غربی، اندیشۀ فراماسونری نیز وارد ایران شد و اولین لژ فراماسونری در ایران با نام «فراموشخانه» توسط میرزا ملکم خان ناظم الدوله تشکیل شد. فراموشخانۀ ملکم و لژهایی که بعد از آن در ایران تشکیل شدند، با هدف نفوذ در سازمان های اداری و تثبیت جایگاه خود همواره تلاش می کردند که اعضاء سرشناس خود را افزایش دهند، از این رو موفق شدند بسیاری از شاهزادگان قاجاری را جذب فعالیت های خود کنند. از سوی دیگر رقابتی که بین شاهزادگان قاجاری برای سلطنت وجود داشت، زمینه را برای ورود آنان به لژهای ماسونی آماده و مستعد می ساخت. بدین ترتیب می توان اذعان داشت که همواره میان مجامع فراماسونری و شاهزادگان قاجاری رابطه ای دو سویه وجود داشته است، اما در اکثر موارد سود حاصل از این همکاری متقابل به دلیل عدم آگاهی و اطلاع صحیح شاهزادگان از ماهیّت فراماسونری نصیب گردانندگان این سازمان می شد. در این پژوهش سعی شده است مناسبات میان فراماسونری و شاهزادگان قاجاری مورد بررسی قرارگیرد.

در سال شصت هجری با روی کار آمدن یزید، جامعه اسلامی دچار دگرگونی هایی در ارزش ها و سنّت نبوی شد. همین امر سبب گردید تا امام حسین (ع) با هدف امر به معروف و نهی از منکر و احیای سیره جدشان، پیامبر (ص)، علیه حاکم جور زمانه قیام کند. واقعه کربلا به طرق مختلف در کتاب های مورّخان شامی و عراقی بازتاب یافته است .مورّخان هر یک از این مکاتب براساس عقاید سیاسی و مذهبی خویش، و سلایق و سیاست حکومتِ وقت، گزارش هایی از این واقعه را نقل کرده اند. در این پژوهش برآنیم تا بازتاب قیام کربلا در تاریخ نگاری شام و عراق را به روش توصیفی - تحلیلی بررسی کنیم و نشان دهیم که مورّخان این دو مکتب چگونه این حادثه را بازتاب داده اند.

ترور پدیده ایی است که عمری برابر عمر تاریخ بشردارد. واژه ترور که معادل فارسی آن دهشت می باشدنوعا یک اصطلاح سیاسی است وازاینرو به قتل سیاسی در لاتینassisination گفته می شود که ازواژه فارسی حشاشین گرفته شده است. مسئله ترور و قتل های سیاسی در ایران را حتی در دوره های تاریخ قبل از اسلام نیز می توان مشاهده کرد که احتمالا قدیمی ترین نمونه آن قتل بردیای دروغین می باشد و به دوره هخامنشی برمی گردد . در سایر دوره ها نیز نمونه های از این نوع قتل ها یافت می شود که قتل خسرو پرویز شاهنشاه ساسانی مشهورترین آن ها در دوره خود می باشد. دهشتگرایی حتی در دوره ها ی اسلامی نیز دیده می شود. شاید بتوان ریشه ترورها و قتل های سازمان یافته در ایران را در فعالیت های فرقه اسماعیلیه به رهبری حسن صباح در دوره سلجوقیان جستجو کرد. بعد از سقوط اسماعیلیان توسط هلاکو خان مغول آثار کمتری از این نوع قتل ها و به سبک سنتی در تاریخ میانه ایران مشاهده می شود. قتل ناصر الدین شاه توسط میرزا رضا کرمانی و آغاز دوره مشروطیت را می توان نقطه شروع موج ترورها و قتل ها به سبک مدرن دانست؛ که مبدع آنها حیدر خان عمو اوغلی از اهالی بادکوبه بوده است و تا پایان دوره قاجار این روند همچنان ادامه داشته است . دردوره سردار سپهی و وزارت جنگ رضا خان، به دلیل تسلط نظامیان بر اوضاع موج قتل های سیاسی کمابیش وجود داشت اما با شروع سلطنت پهلوی در آذر1304ش ، رضا شاه یک شبکه ترور دولتی برای کشتن مخالفان و متمردان تاسیس کرد که انجام این قتل ها بیشتر با هدف حفظ قدرت وتداوم سلطنت انجام می گرفت، رضا شاه حتی به کسانی که دربه قدرت رسانیدن اوکمک کرده بودند نیز رحمی نکرد چنانکه می توان به ترورافرادی همچون اسعد، داور، تیمورتاش و نصرت الدوله اشاره کرد. در این پژوهش سعی شده است که با روش توصیفی و تحلیلی به علت و چرایی این قتل ها در دوره رضاشاه پرداخته شود.

بردگی وبرده داری که با قدمتی بسیار طولانی و آغازی نامعلوم در بین اقوام وملل جهان متداول بود،با ظهور اسلام نیز همچنان به عنوان یک پدیده اجتماعی مطرح شد.در این میان واکنش اسلام در مواجهه با این مسأله تلاش برای از میان بردن این رسم از طریق وضع قوانین مختلف در جهت آزادی تدریجی بردگان بود.اما پس از رحلت پیامبر اکرم (ص)،درعصر خلفا وبویژه سیاست فتوحات آنها بردگی که در آستانه امحاء و الغا بود،گسترش یافت و بردگان وارد زندگی مسلمانان شدند. مسلمانان و رهبران آنان برخورد های متفاوتی با این پدیده داشتند. از آن جمله امامان شیعه و اهل بیت پیامبر (ص) به عنوان کسانی که در نگاه مکتب تشیع استمرار معصومانه و کامل سنت نظری و عملی رسول الله (ص) بوده¬اند، در این مسأله نیز موضع¬گیری گفتاری و رفتاری داشته¬اند. این کار به دنبال یافتن پاسخی برای این پرسش است که امامان شیعه چه نگرشی به مسأله بردگی داشته اندوسیره عملی و نظری آنان در این زمینه چه بوده است.با توجه به گستردگی بحث درکار،سیره امامان نخست تا پایان حیات امام پنجم مورد بررسی قرار گرفته است.این کاربه روش تاریخی با استفاده از منابع کتابخانه¬ای و با اسلوب توصیفی–تحلیلی انجام شده است.

پس از واقعه عاشورا در سال شصت و یک هجری ، جریان تشیع وارد مرحله ی تازه ای از حیات خود شد. که منجر به رویکردی متفاوت از گذشته گردید. در مواردی همچون کاهش تکاپوهای سیاسی آشکار و تمایل به فعالیتهای اجتماعی و فرهنگی با بهره گیری از عنصر تقیه دیده می شود. در این میان امام سجاد (ع) چهارمین امام شیعیان با در پیش گرفتن رفتاری ظاهراً متمایز نسبت به سایر ائمه پیش از خود ، پرسش های بسیاری را درباره سیره عملی و سیاسی خویش در ذهن محققین و پژوهشگران شیعه و سنی برانگیخت ، تا جایی که در کتب متعدد آنها نسبت به بررسی سیره امام نقطه نظرات متفاوتی بیان شده است. به نظر می رسد که سیره امام سجاد(ع) با توجه به منابع در عرصه فرهنگی و اجتماعی پر رنگتر از عرصه سیاسی وی بوده است. این پژوهش بر آن است سیره امام سجاد(ع)را بر اساس تاریخنگاری این دو جریان با تاکید بر دو منبع مهم تاریخی، تاریخ طبری با رویکرد تسنن و تاریخ یعقوبی با نگرش شیعی بررسی نماید. این کار به روش تاریخی، با اسلوب توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای انجام شده است.

مصلحت در اندیشه و عمل شیعیان از جایگاه ویژه ای برخوردار است. در سیره و رفتار عملی امامان معصوم نیز عنصر مصلحت و مقتضیات زمان و مکان دور از توجه آنان نبوده است. پس از رحلت نبی اکرم اختلافات و بدعتهایی در دین بوجود آمد که خود منشاء بروز اختلافات دیگری شد. در این میان امام علی و امامان حسنین، مصلحت را در اجرای سیره رسول و برخورد با دین ستیزان بر هر چیزی حتی حق خود در امر خلافت و حکومت مقدم می شمردند. به نظر می¬رسد عنصر مصلحت را ایشان در تمام امور زندگی و در فعالیتهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی از نظر دور نداشته اند. این پژوهش با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی می¬کوشد تا عنصر مصلحت را در سیره سه امام نخست شیعه مورد بررسی و زمینه های آنرا مورد واکاوی قرار دهد.

اسکان غیررسمی پدیده ای است که به دنبال تحولات ساختاری و بروز مسائل و مشکلات اقتصادی و اجتماعی مانند جریان سریع شهرنشینی و مهاجرت روستائیان به نواحی آسیب پذیر شهری بوجود آمده است. جریان سریع شهرنشینی در 20 سال گذشته پدیده اسکان غیررسمی را به دنبال داشته است و این پدیده در حال رشد مشکلات اجتماعی، اقتصادی ، فرهنگی، امنیتی و زیست محیطی فراوانی را برای این شهرها بوجود آورده است. لذا در این پژوهش سعی شده است با توجه به رویکرد توانمندسازی اجتماع محور در محلات ناحیه 6 شهرداری مشهد به توانمندسازی این گونه سکونت گاهها و نقش مدیریت محلی اهالی در تقویت این روند پرداخته شود. روش تحقیق حاضر توصیفی-تحلیلی و از نوع کاربردی می باشد و جهت تحلیل داده ها از تحلیل های آماری و پرسش گری استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که با توجه به ابتکارات مردمی و تقویت نهادهای مدیریتی و تصمیم گیری درون ناحیه ای بر منطقه می تواند به عنوان راهکارهای موثری در توانمندسازی سکونت گاه های این منطقه عمل کند.

عبدالله بن عباس بن عبدالمطلب از بزرگترین شخصیت های طراز اول نسل نخست امت اسلامی و پدر علم تفسیر شمرده شده است. از آنجا که وی از اعتبار علمی فراوانی برخوردار بود و مدتی از دوره ی پیامبر(ص) و خلفای سه گانه و نیز روزگار امام علی (ع) و حسنین (ع) را درک کرد و گاه مواضع متفاوتی را در هر یک از این دوره ها، در عرصه های سیاسی و فرهنگی اتخاذ نمود، در تاریخ اسلام و تشیع از جایگاه مهمی برخوردار است. مواضع او در بیعت و همراهی با امام علی بن ابی طالب (ع) در صحنه های مختلف و مناظره های او با معاویه در جهت اثبات حقانیت علی(ع) حاکی از نقش این عنصر برجسته در تاریخ تشیع است. پژوهش حاضر بر آن است تا حیات سیاسی و فکری او را با تکیه بر داده های تاریخی و با توسل به روش توصیفی-تحلیلی مورد سنجش و ارزیابی قرار دهد و نشان دهد که مواضع او از چه منطقی پیروی می کرده است.

از نظر اسلام انسان موجودی اجتماعی است و اجتماعی بودن انسان اقتضا می کند که روابط خود را با دیگران بشناسد و به درستی سامان دهد . سیره اجتماعی امامان معصوم(ع) به معنای رفتارهایی است که در ارتباط با اجتماع انجام داده اند و بیانگر ارزش های دینی و اخلاقی مورد نظر ائمه هستند.علاوه بر آن گفتار ایشان درباره موضوعات اجتماعی و نحوه تعامل با اقشار مختلف ذیل سیره اجتماعی قرار می گیرد. سیره نظری و عملی ایشان را می توان در حوزه های مختلف از جمله خانواده،تعاملات برون خانواده ،تعلیم و تربیت واقتصاد اجتماعی بررسی کرد. ائمه در زمینه اجتماعی و برخورد با جامعه، روابط خویش را بر اساس دستورات الهی و نبوی قرار داده و در پی ساختن جامعه ای متخلق به اخلاق اسلامی بودند.هدف این نوشتار بررسی سیره اجتماعی امام دوم تا چهارم(ع) است و به روش تاریخی با استفاده از منابع کتابخانه ای و با اسلوب توصیفی-تحلیلی انجام شده است.

تصوف در قرن دوم هجری و پس از آن که عده ای برای در امان ماندن از آلودگی های دنیوی، حالت انزوا و گوشه نشینی به خود گرفتند، با استفاده از اندیشه ها و آداب و سنت های رایج دیگر ادیان در جامعه مسلمانان بویژه اهل سنت شکل گرفت. البته مشکلات و سختی های روزگار هم از عوامل گرایش مردم به صوفیگری می باشد. حمایت های حاکمان از صوفیان و بویژه اقطاب صوفیه را بایستی ناشی از اهداف سیاسی و عقیدتی دانست که البته جایگاه معنوی آنان را در نزد حاکمان ارتقاء می داد. تصوف به جای حفظ معنویت و جایگاه خویش بتدریج با ارتباط با سران حکومت ها، درباریان و برخی از گروه های سیاسی بخصوص در قرن اخیر با تشکل هایی مانند انجمن اخوت و فراماسونری در آمیخت و به حکومت و اشراف نزدیگ گردید، به طوری که گاه با بیگانگان هم ارتباطی پیدا کرد. در میان فرق صوفیه رایج در ایران، سلسله نعمت اللهی علیشاهی یا نعمت اللهی گنابادی بیشترین پیروان و نفوذ را در بین طبقات مختلف دارند. اقطاب نعمت اللهی گنابادی از یکسو مراودات زیادی با دربار پهلوی داشتند و از دیگر سو تلاش می کردند با علما و مراجع مرتبط باشند. بررسی روابط دوسویه این فرقه و رژیم پهلوی موضوع اصلی این نوشتار است.

روابط انگلیس با ایران از سابقه دیرینه ای برخوردار می باشد.اوضاع ایران در اواخر عصر قاجار باعث شد تا انگلستان در ادامه اهداف و منافع استعماری خود، با حمایت از رضاخان فرمانده قزاق، زمینه های کودتای 1299 را فراهم کند و متعاقب آن با جاه طلبی های وی و اطمینان به پشتیبانی های انگلیس و برخی از رجال داخلی، پادشاهی قاجار، خلع و رضاشاه پهلوی بر تخت سلطنت نشست. روابط ایران و انگلیس تا اواخر عصر رضاشاه خوب و مبتنی بر حفظ منافع انگلیس بود. در شهریور 1320 محمدرضا پهلوی به جای پدر بر تخت سلطنت نشست. او تا کوتادی 1332 پادشاهی خویش را مدیون انگلیس و پس از آن با ورود آمریکا به عرصه پشتیبانی از محمدرضا شاه حمایت انگلستان را نیز همراه داشت.در سالهای بعد ،این همسوییها ادامه یافت و پهلوی دوم را به ژاندارم منطقه تبدیل کرد. در عین حال در موارد مهمی همچون استقلال بحرین و شرکت در حمله به ظفارـ که بر نارضایتی های مردمی در داخل افزود- محمد رضا شاه تسلیم سیاست های انگلیسی ـ آمریکایی بود. مقایسه نوع و چگونگی روابط ایران و انگلیس در دوران پهلوی اول و دوم موضوع مورد بررسی این نوشتار است که به روش تاریخی و تحلیلی انجام شده است و می کوشد تا روابط سیاسی و اقتصادی دو پهلوی را با انگلستان بررسی و از میان چهارچوب های نظری موجود، نظریه های اهمیت ژئوپلوتیک ایران، میلیتاریستی، تهدید قومیت و دست نشاندگی را در بررسی و تحلیل نماید. بررسی سیر روابط ایران و انگلستان در دوره مورد نظر، حاکی از آن است که دولت انگلیس از هر نوع اقدامی برای رسیدن به منافع خود در ایران فروگذار نکرده است.

سرزمین خراسان در طول تاریخ پرفراز و نشیب خود حوادث فراوانی را پشت سر گذاشته است. شهرستان تربت حیدریه نیز به عنوان عضوی از پیکره خراسان بزرگ سرنوشتی همسو و هم نوا با خراسان داشته است. تاریخ این منطقه با نام قرایی ها پیوند خورده است . افراد ایل قرایی به دلیل جلگه سرسبز و وسیع و بارور از زمان های دور در این بخش از خراسان پهناور ساکن شده و به قولی در رخدادهای سیاسی و نظامی ایران از سقوط اصفهان در سال 1135هجری قمری تا اواسط قاجار موثر بوده و دارای تشکیلات نظامی و حکومتی بوده اند. سردودمان این ایل نجف قلی خان بود که مقارن با حکومت نادرشاه زندگی می کرد. اما به نظر می رسد که ، ستاره اقبال خاندان قرایی در دوره قاجاریه و با نام اسحاق خان قرایی در دستگاه آقا محمدخان قاجار و فتحعلی شاه طلوع می کند . این ایل در دوره قاجاریه از نقش مهمی در خراسان به خصوص در زاوه برخوردار بوده است.از بین فرزندان اسحاق خان فقط محمدخان قرایی بود که علم طغیان برمی دارد و بین او و دولت قاجار کشمکش هایی به وجود می آید . ولی سرانجام وی را به تهران منتقل می کنند و از آن جا به تبریز و از تبریز به ترکیه فرار می کند و مدتی را در استانبول گذرانده و بعد توسط دولت عثمانی به لبنان منتقل می شود و در شهر بیروت سکنی می یابد و در سن هشتاد سالگی بدرود حیات می گوید . بدین ترتیب دفتر خوانین قرایی توسط عباس میرزا بسته می شود و حکومت تربت برای مدتی به دست کارگزاران حقوق بگیر دولتی و غیر محلی می افتد .

یکی از گروه‎هایی که در حوادث سیاسی تاریخ معاصر ایران به ویژه در دوره پهلوی دوم تا پایان کودتای 28 مرداد 1332 نقش داشتند، گنده‎لات‎ها بودند آنان گروهی از لمپن‎ها بودند که به علت اشتغال به کارهای موقتی و بی ثبات، جایگاه طبقاتی مشخصی نداشتند. گنده‏لات‏ها میراث لوطی‎ها و زورخانه‎های سده سیزدهم بودند. احزاب و گروه‎های سیاسی از آنها به عنوان ابزار فشار برای گروه‎های رقیب و مخالف خود استفاده می‎کردند و گنده‎لات‎ها در عوض خدماتی که برای آنها انجام می‎دادند پول دریافت می‎کردند. البته بخش دیگری از دلایل حضور گنده‎لات‎ها در جریان‎های سیاسی به خاطر ترس از نفوذ کمونیسم و علاقه آنها به شاه بود. گنده‎لات‎ها برای اربابان خود از هیچ جنایتی فروگذار نبودند. این پژوهش بر آن است که نقش گنده‎لات‎ها را در دوران پهلوی دوم تا پایان کودتای 28 مرداد 1332 بررسی کند. روش نگارش این پژوهش مبتنی بر روش تاریخی و تحلیلی و با استفاده از اسلوب کتابخانه ای است.

اندکی بعد از سقوط اصفهان بدست افاغنه، تهماسب صفوی فرزند شاه سلطان حسین مخلوع، در قزوین تاج گذاری کرد و برای احیای حکومت صفویه از ایلات و طوایف ایران درخواست کمک نمود؛ قاجارهای استرآباد و افشارهای درگز برای حمایت از شاهزاده به وی ملحق گشتند. با پیوستن قاجارها و افشارها به شاه تهماسب دوم، دوره مهمی از روابط این دو طایفه آغاز شد. چون سران هر دو طایفه طمع قدرت داشتند، رقابت آنان منجر به قتل خان قاجار گردید. با پیروزی نادر افشار، وی در سالهای بعد توانست شاه صفوی را کنار زده سلسله افشاریه را تأسیس نماید. پس از قتل نادر و ضعف حکومت افشاریه، سران قاجار برای کسب قدرت وارد کشمکش شدند. سرانجام تلاش آنان منجر به تأسیس سلسله قاجار گردید. در حین تلاش دو طایفه برای کسب قدرت و زمانی که در این امر توفیق یافتند، روابط آنان با هم بر اساس مقتضیات زمان، بصورت همکاری و رقابت ادامه داشت.اندکی بعد از سقوط اصفهان بدست افاغنه، تهماسب صفوی فرزند شاه سلطان حسین مخلوع، در قزوین تاج گذاری کرد و برای احیای حکومت صفویه از ایلات و طوایف ایران درخواست کمک نمود؛ قاجارهای استرآباد و افشارهای درگز برای حمایت از شاهزاده به وی ملحق گشتند. با پیوستن قاجارها و افشارها به شاه تهماسب دوم، دوره مهمی از روابط این دو طایفه آغاز شد. چون سران هر دو طایفه طمع قدرت داشتند، رقابت آنان منجر به قتل خان قاجار گردید. با پیروزی نادر افشار، وی در سالهای بعد توانست شاه صفوی را کنار زده سلسله افشاریه را تأسیس نماید. پس از قتل نادر و ضعف حکومت افشاریه، سران قاجار برای کسب قدرت وارد کشمکش شدند. سرانجام تلاش آنان منجر به تأسیس سلسله قاجار گردید. در حین تلاش دو طایفه برای کسب قدرت و زمانی که در این امر توفیق یافتند، روابط آنان با هم بر اساس مقتضیات زمان، بصورت همکاری و رقابت ادامه داشت. در دوره نادر، قاجارهای مرو و طایفه یوخاری باش استرآباد به همکاری با نادر پرداختند. پس از مرگ نادر اتحاد افشارهای خراسان با قاجارها از هم گسست. محمدحسن خان قاجار به عنوان مدعی سلطنت، به مبارزه با مدعیان پرداخت و افشارهای دامنه های البرز و آذربایجان به وی ملحق شدند. این اتحاد نیز با مرگ خان قاجار پایان یافت. با ظهور آقامحمدخان قاجار، افشارهای مناطق مختلف ایران ابتدا به مخالفت با وی برخاستند ولی سرانجام در برابر قدرت قاجاها تسلیم مطیع شدند.این پژوهش با تکیه بر شیوه توصیفی- تحلیلی، به بررسی روابط دو طایفه قاجار و افشار در مناطق مختلف ایران، از سقوط اصفهان تا پایان پادشاهی فتحعلی شاه قاجار می پردازد.

ایران و مصر به عنوان دو کشور محوری جهان و دو حوزه اصلی تمدن شرق، از دیرباز با یکدیگر ارتباط داشته و در پیشبرد تاریخ و تمدن بشری نقشی بسیار تعیین کننده ایفا کرده اند. نتایج پژوهش های موردی نشان می دهد که مهمترین زمینه های تاثیر فرهنگی ایران باستان و مصر کهن، به دنبال حاکمیت پادشاهان ایرانی بر مصر و گسترش مناسبات سیاسی و اجتماعی و معماری در پیش از ظهور اسلام و عهد باستان تا دوران پهلوی بوده است. پس از ظهور اسلام نیز نفوذ تدریجی این دین و حضور متفکران و دانشمندان ایرانی و مصری در سرزمین یکدیگر، سبب گسترش تعاملات و خلق چشم اندازهای فرهنگی ویژه در هر دو کشور گردیده است. یکی از مهمترین زمینه های تاثیر فرهنگی ایران بر تحولات سیاسی مصر، طی دو قرن اخیر، سیدجمال الدین اسدآبادی بود که سال ها در کشورهای اسلامی به ویژه مصر، از طریق تدریس در جامع الازهر و انتشار روزنامه، به نشر افکار آزادی خواهی و اسلامی پرداخت و در بیداری مسلمانان مصر نقش عمده ای ایفا کرد. در دوران پهلوی، روابط رجال سیاسی، فرهنگی و روشنفکران ایران و مصر در قالب همکاری و تعامل گسترده با جمعیت اخوان المسلمین و تاسیس دارالتقریب بین المذاهب اسلامی در گسترش روابط فرهنگی دو کشور ایران و مصر که از کانونهای مهم اسلام در جهان محسوب می شوند، نقشی بی بدیل داشته است.هدف از این نوشتار پاسخگویی به این سوال است که ایران و مصر به عنوان دو کشور برخوردار از هویت فرهنگی ویژه در عصر پهلوی اول و دوم، چه تاثیری بر فرهنگ یکدیگر داشته اند؟ این کار به روش تاریخی و با رویکرد توصیفی- تحلیلی، مبتنی بر منابع کتابخانه ای صورت پذیرفته است.

در عصر ناصری گسترش مناسبات گوناگون با کشورهای اروپایی، اصلاحات و مجهز شدن به فنون و پیشرفت های علمی_فرهنگی غرب برای ایران ضروری می نمود. تحولات ایجاد شده، جریانی اجتناب ناپذیر بود که تا حد بسیار زیادی بر سیر فعالیت های هنری این دوره نیز تاثیری چشم گیر بر جای نهاد. از این رو این پرسش مطرح می گردد که چه علل و عواملی درک و جذب سبک و روش های غربی را در آثار هنری عصر ناصری گریز ناپذیر می ساخت و میزان این تاثیرگذاری تا چه میزان بود؟ علل و عوامل متعددی چون اعزام محصل به غرب، تاسیس دارالفنون، حضور میسیونرهای مذهبی و در گام آخر سفرهای ناصرالدین شاه به فرنگ، تاثیر و جذب سبک های غربی را گریزناپذیر می ساخت. از سویی گروهی از هنرمندان ایرانی که تاحدی دلباخته شیوه های هنرمندان اروپایی گردیده و به نوعی دچار از خودبیگانگی نسبی و بحران هویت هنری شده بودند در این میان نقش ویژه ای را در راستای غربی شدن هنر ایرانی ایفا نمودند. پژوهش حاضر با شیوه ی توصیفی_تحلیلی، با اتکاء به منابع دست اول و تحقیقات جدید بر آن است به روند و چگونگی نفوذ هنر غرب در هنر عصر ناصری در سه حوزه موسیقی، نمایش و نقاشی پرداخته و متعاقبا تاثیر آن را بر جامعه هنری و آثار خلق شده آن دوره مورد بررسی، مداقه و تحلیل قرار دهد.

محمدبن ابی بکر یکی از چهره های شاخص تاریخ اسلام است که در زمره خواص خمسه امیرالمومنین (ع) جای داشت ودر تحولات عصر خلافت عثمان وامیرالمومنین (ع) ایفای نقش نمود. به همین سبب در منابع تاریخ نگاری قرون نخستین اسلامی تصاویر مختلفی از او ارائه شده است. میان اخبار و روایات مختلف درباب مواضع وکنش محمدبن ابی بکر در دوره یاد شده ،تفاوت آراء وجود دارد. این پژوهش به شیوه توصیفی -تحلیلی بر آن است تا با تدقیق در داده های مندرج در منابع شیعی وسنی ونیز ردیابی مواضع وکنش های محمدبن ابی بکر تصویر منقحی را از حیات سیاسی او به دست دهد.

رسم برده¬داری با سابقه¬ای دیرین، در تمدن بشری و عربستان عصر جاهلی امری متداول بود و مقارن با ظهور اسلام برده¬داری به عنوان یک معضل اجتماعی مطرح شد. برخورد کلی اسلام با پدیده اجتماعی بردگی، مبارزه با این سنت غلط از طریق ارائه راهکارهایی برای حذف تدریجی بردگی بود. اما پس از رحلت پیامبر (ص) با پی ریزی سیاست فتوحات توسط خلفا، با ورود اسراء فراوان به جامعه اسلامی، برده¬داری رشد کرد و سران مسلمانان برخوردهای متفاوتی نسبت به این موضوع از خود نشان دادند. در این میان ائمه اطهار (ع) که خلفای راستین رسول¬خدا (ص) در بعد استمرار سیره نظری و عملی آن حضرت بودند، به¬رغم برخی سیاست¬ها و سنت¬های رایج در جامعه، مشی قرآنی و نبوی را ادامه دادند. لذا سیره اهل¬بیت (ع) در مواجهه با مسئله بردگی و بردگان کارنامه اسلام را درخشان کرده است. این نوشتار بر آن است تا نشان دهد که امامان ششم تا دوازدهم چه دیدگاهی نسبت به مسئله بردگی و بردگان داشته¬اند و راهکارهای عملی و نظری آنان در این باره چه بوده است. این¬کار به روش تاریخی، با اسلوب توصیفی و تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه¬ای انجام شده است.

از جمله مواردی که در سیره ی امامان مورد توجه جدی واقع نشده،نحوه ی تبلیغ دین توسط ایشان است. در این بین امام رضا(ع)به سبب موقعیت ویژه ای که برایشان پیش آمد،به خوبی توانستند با روش های گوناگون به تبلیغ و ترویج معارف دینی بپردازند.اگر سیره ی عملی و سیره ی نظری امام به دقت مطالعه گردد،این نتیجه حاصل می آید که همه ی رفتارها و گفتارهای ایشان برگرفته از دین است و این خود، بهترین شیوه برای تبلیغ دین نزد مسلمانان می باشد.در مقابله با غیر مسلمانان نیز شیوه های تبیینی امام جالب توجه بود.ایشان با پیروان هر دینی،با عقاید خودشان احتجاج می کردند.در مواجهه با متکلمین و عقل گرایان هم،استناد امام مبتنی بر عقل بود.ولی امام هرگز هدف را توجیه گر وسیله ندانستند و از روش های غیر اخلاقی مانند مغالطه و سفسطه برای تبلیغ دین استفاده ننمودند.

یکی از انشعابات عمده در تشیع شیعیان زیدی اندکه از پیکره اصلی تشیع جدا شده اند . همچنانکه بین فرق عمده روابطی شکل می گیرد. در این مورد نیز بررسی مناسبات بین شیعیان امامی و زیدی حائز اهمیت است . تشکیل سلسله علویان طبرستان اولین تجربه حکومت شیعی در ایران بود و آل بویه به مدت بیش از یک قرن بر ایران و عراق و مرکز خلافت اسلامی تسلط یافتند و در زمان آنها شیعیان امامی مجالی یافتند که تا حدودی در سایه حاکمیت آنها به رشد گسترش مبانی عقیدتی خود اقدام نمایند . چگونگی روابط شیعیان امامی و زیدی در این دوره در ابعاد فرهنگی ، سیاسی و اجتماعی بسیار مهم می باشد . بیان و نوع مناسبات و روابط این دو فرقه عمده تشیع در گستره زمانی دوره علویان طبرستان و آل بویه مورد توجه می باشد.

پس از ظهور اسلام واقعه عاشورا از حیث اثر بخشی مهمترین وتأثیر گذارترین حادثه تلقی می شود.اهمیت این رخ داد تاریخی موجب شدکه از همان روزهای نخستین پس از حادثه ،کسانی نقش گزارشگر را ایفا کنند. به مرور مجموعه این گزارش ها و روایات صورت مکتوب به خود گرفت. و این امر در ادوار مختلف تحت تأثیر شرایط سیاسی و اجتماعی حاکم بر جوامع آن روزگار ادامه یافت. در دوره حکومت صفویان که به عنوان دوره حاکمیت تشیع در ایران شناخته می شود ،تاریخنگاری و مقتل نویسی امام حسین(ع) مورد توجه قرار گرفت و آثار متعددی در این زمینه نگاشته شد. این پژوهش بر آن است،که با روش تاریخی وتوصیفی- تحلیلی به بررسی تصویر نهضت امام حسین(ع) در آثار این دوره بپردازد تا دریابد که گزارش های آثار این دوره تا چه اندازه با منابع متقدم سازگاری یا تفاوت دارد.به نظر می رسد که اغلب گزارش های منعکس شده در آثار این دوره جز چند اثر خاص با منابع متقدم تفاوت چندانی ندارند.

از آنجا که در تعریف تصوف آمده است که مذهبی است تمام جدی که با هیچ گونه هزلی آمیخته نشده است و به عنوان مثال گفته اند: تصوف، تصفیه دل است از ناپاکی ها و مفارقت از اخلاق طبیعی و دوری از دعاوی نفسانی و فرودآمدن صفات روحانی و تمسک به حق و حقیقت و راستی و مراد از صوفیان، واصلان و کاملانند که کلام مجید از ایشان به مقربان یادکند و از طرفی با توجه به اشکالات و ردیه هایی که از سوی اهل شرع و عرف و فقها بر سنت تصوف اسلامی وارد شده، تحقیق در زمینه این انتقادات -به ویژه سردمداران آن مانند ابن جوزی، ابن تیمیه و کسانی که در این زمینه فعالیت می کنند- می تواند تصویر روشن تری از تصوف اسلامی به دست پژوهشگران بدهد.

چکیده محمد علی فروغی ( 1254– 1321 ه.ش ) یکی از شخصیت های مهم تاریخ معاصر ایران است. او هم در حوزه ی سیاست و هم در حوزه ی اندیشه، فعالیت گسترده ای داشت؛ وی از جمله کسانی بود که برای تغییر سلطنت از قاجار به پهلوی تمام تلاش خود را به کار بست و در این امر ، او و دیگر موافقین این طرح ، موفق عمل نمودند. فروغی پس از استقرار حکومت پهلوی، در شبه مدرنیسمی که در دوره ی رضاشاه در ایران به اجرا درآمد نقش فعالی داشت و کوشش خود را در این خصوص به اجرا گذاشت. این عملکرد او، برخاسته از آشنایی وی با فرهنگ و تمدن مدرن غرب بود اما یک اشکال اساسی وجود داشت. اقدامات رضاشاه برای تجدد و نوسازی جامعه ی ایران به شدت سطحی و ظاهری، مبتنی بر زور و استفاده از قوه ی قهریه و برپایه ی نادیده انگاشتن فرهنگ اسلامی و ایرانی بود. و این مسائل، نشان از بی دقتی در اجرای امور داشت که فروغی یکی از عوامل آن به حساب می آمد. او در حوزه ی اندیشه، بر نشرمعارف و توسعه ی فرهنگی اصرار داشت و در این خصوص ، از مردم می خواست تا شاه ایران را الگوی خود قرار دهند. این تناقض را به راحتی نمی توان مورد اغماض قرار داد. از طرف دیگر، فروغی عضو یکی از مهم ترین لژهای فراماسونری در ایران بود. برای بررسی کاملِ اندیشه وی، نمی توان این ویژگی های مهم را نادیده انگاشت و می بایست به شکل جدی به تجزیه و تحلیل آن ها پرداخت.

از مباحث مورد توجه متون صوفیانه در این دوران، انعکاس فضایل و مناقب معصومین به ویژه پیامبر اسلام(ص) ،امام علی(ع) و بعضی از اهل بیت (ع) بوده است. در این کتابها هر زمان که به مناسبتی، مناقب خلفای راشدین را طرح نموده اند شخصیت ممتاز حضرت علی(ع) در کنار خلفای سه گانه (ابوبکر، عمر، عثمان) خودبخود یک پای مهم فضیلت نویسی و منقبت گویی آنها بوده است. شخصیتی که با عظمت و پیچیدگی خود در طول تاریخ، اذهان اندیشمندان مختلف را به خودمشغول ساخته است، زیرا وی جامع کمالات، کرامات و فضایل متعالی انسانی بوده است. جاودانگی شخصیت آن حضرت به عنوان یک انسان کامل، از اصول پذیرفته شده در میان اکثر فرقه های اسلامی از جمله متصوفه است. در متون صوفیانه علی(ع) را طوری مشاهده می کنیم که روحش مالامال از حماسه های نظامی است، در جای دیگر او را در شکل یک عارف تمام عیار می بینیم و در منبع دیگر وی را یک عالم مسلمان توصیف کرده اند. در واقع ادبیات و متون صوفیانه، در حکم آینه ای هستند که گوشه هایی از فضایل و مناقب امام علی(ع) را در خود منعکس نموده و بازتاباینده است.

بعد از فتح ایران توسط مغولان و از بین رفتن شهرهای بزرگ خراسان نظیر نیشابور و مرو، خراسان دارای شهرهای مهمی نبود. با از بین رفتن حکومت ایلخانی، هرات که زیر نظر حکومت آل کرت بود، دارای ریش? فرهنگی و سیاسی شد. با ظهور تیمور و از بین رفتن آل کرت،هرات جزئی از قلمرو تیمور گردید و بعد از مرگ این پادشاه بود که هرات پایتخت جانشینانش شد و از اهمیت و منزلت خاصی برخوردار گشت تا آنجا که به عنوان قطب علمی و فرهنگی و مذهبی خراسان اشتهار یافت. با روی کار آمدن دولت صفویه، این شهر همچنان ارزش خود را حفظ کرد و آنان از طریق این شهر با آسیای مرکزی و هند در ارتباط بودند. با روی کار آمدن حکومت قاجار که هم زمان با ظهور و رقابت قدرتهای بزرگ استعماری بود، فصلی دیگر در تاریخ منطق? خراسان و ولایت هرات آغاز گشت، به گونهای که هرات به طفیل توجه بریتانیا را برانگیخت و سبب شد تا آنان در روزگار ناصرالدین » کلید فتح هندوستان « موقعیت جغرافیایی ممتاز خود و نیز به جهت شاه و به موجب معاهد? پاریس، این ولایت مهم را از پیکر خراسان جدا سازند. اما سوالی که این نوشتار حول محور آن شکل گرفته این است که جدایی هرات، چه پیامدهای سیاسی و اقتصادیای برای خراسان داشت؟ در حوز? سیاسی هجوم ترکمنها به نواحی خراسان،انعقاد معاهد? آخال، اختلافات مرزی بین ایران و افغانستان، منزوی شدن شهرهای مرزی خراسان مهاجرت هراتی ها به منطقه خراسان پس از جدایی هرات و در حوز? اقتصادی مسدود شدن مسیر تجاری شرق به غرب، افزایش قیمت کالاها، روی آوردن مردم خراسان به سراها، از دست دادن نیروی انسانی شهر هرات و کاهش عواید تجارت تریاک، رواج کالاهای روسی در بازار خراسان، از رونق افتادن کاروان موقوفات آستان قدس بخشی از نتایج این انتزاع بود. نوشتار حاضر در صدد است تا با روش توصیفی تحلیلی و با اتکاء به منابع دست اول،اسناد و تحقیقات جدید به ایضاح هرچه بیشتر پیامدهای جدایی هرات بپردازد.

مفهوم احوال وجودی ازبرساخته های فیلسوفان اگزیستانسیالیست است. احوال وجودی از جمله غم،شادی،امید،ناامیدی، خشم ونفرت در درون همه انسان ها وجود دارد.این احوال در برخورد با محیط وجامعه ویژگی های خاصی یافته و شخص را به کنش های متفاوت وا می دارد.احوال وجودی امام علی(ع) نیز به عنوان یکی از شخصیت های برجسته ی مذهبی در بستر رخدادهای سیاسی و اوضاع اجتماعی عصر ایشان نمود یافته و از جمله در کتاب ارزشمند نهج البلاغه قابل بررسی است. این نوشتار به روش تاریخی و با اسلوب توصیفی تحلیلی نگاشته شده و می کوشد به زمینه های تاریخی احوال وجودی امام علی(ع) در نهج البلاغه پرداخته و تاثیرات آن را در حیات امام علی(ع)مورد بررسی قرار دهد. کلیدواژگان: امام علی(ع)،نهج البلاغه،احوال وجودی،خلافت،ناکثین،قاسطین،مارقین.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

این پایان نامه به منظور تطبیق آراء یکی از مکاتب روانشناسی معاصر با آراء عرفان اسلامی و بالاخص آراء عرفانی امام خمینی تنظیم گردیده است و از آنجا که هر دو زمینه ی مطالعاتی مرتبط به نفس انسان می باشد. هدف از این تطبیق استخراج تشابهات و تمایزات آنها در محورهای متعدد شناختی و خصوصا معرفت نفس و روان منظور شده است. در طرح ریزی شاکله ی پایان نامه، سه فصل مدون گردیده است، فصل اول در باب آراء روانشناختی تحلیلی یونگ تنظیم شده و طی آن نظریان یونگ در مورد روان انسان، اعم از ساختار و پویایی و تحول آن مورد بررسی قرار گرفته است. تکیه تحقیقات این فصل بر بخشی از روان قرار دارد که یونگ آنرا به ناخودآگاه جمعی تعبیر می کند و آن گستره ی عظیمی از روان است که مولد فرهنگ و دین و عامل تطور اندیشه ی انسانی و بسط دهنده فردیت است. تعامل ما بین این سطح و آگاهی در انسان، موجد آن تعادل روانی مطلوبی است که روانشناسی تحلیلی یونگ به عنوان هدف غایی برگزیده است، در فصل دوم نیز آراء عرفانی امام خمینی در باب انسان و جهان و معرفت و عشق مورد بررسی قرار گرفته است و مفاهیم نفس انسان و مراتب آن و درجات و ابزار معرفت و مفهوم عشق تبیین گردیده است. در فصل سوم تشابهات و تغایرات دو دیدگاه در باب نفس، معرفت، نحوه ی تحصیل کمال و عشق مورد بررسی قرار گرفته است و در نهایت این تحقیق منتج به لحاظ نمودن شباهاتی بین دو دیدگاه مذکور گردیده است، از جمله مشابهات عبارت از واجد مراتب بودن و روان و اعتقاد بر شهود به عنوان مرتبه ی حضوری معرفت و نیز عامل محرک بودن عشق جهت بسط آگاهی انسانی می باشد. این تطبیق واژگانی نظیر انسان کامل، کیمیا و اعتدال نفس به تقریب ناظر به یک حقیقت معنایی در هردو دیدگاه است.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

فطرت از مبنایی ترین و در عین حال پیچیده ترین موضوعات پژوهش های عرفانی و فلسفی است. به اعتقاد امام خمینی (س) سرشت همه افراد بشر بر فطرت الهی و عشق به کمال مطلق خلق شده و در این مورد هیچ تفاوتی میان افراد بشر وجود ندارد. فطرت انسان ذاتاً متمایل به خیر و سعادت است و از نقص و شر گریزان است. در واقع ایشان تمام فطریات انسان را براساس همین فطرت عشق به کمال مطلق تبیین و تفسیر و اثبات می کنند. نفس انسان در آغاز خلقت چیزی جز استعداد محض نیست و عاری از هرگونه فعلیت در صفات کمال و ضد آن می باشد و مهمترین عامل در رساندن انسان به سعادت و کمال مطلوب، حرکت براساس گرایش های فطری و فعلیت دادن به استعدادهای بالقوه فطری و تعدیل قوا و پاره کردن همه حجاب ها با قدم اراده و اختیار به تبع نور هدایت می باشد.

بحث از «وجود» وحدت و یا کثرت در وجود از دیرباز در تاریخ اندیشه بشری محل بحث و نزاع بوده است. بسیاری در اثر مواجهه با کثرات خارجی و عینیف حکم قطعی به کثرت در نظام وجود کرده و به تعبیری قائل به کثرت انگاری می شوند و وجود اشیاء را حقایقی متباین از یکدیگر برمی شمردند. اما در نقطه مقابل این نظر، اندیشه «وحدت وجود» مطرح است که در آن حکم به یگانگی و یکپارچگی در نظام هستی می شود. این نظریه از منظرهای متفاوتی مطرح شده است تا جایی که طرح این بحث از نحله ها و مکاتب مختلف، گاه متناقض می نماید. بی شک شناخت ابعاد مختلف بحث از «وحدت وجود» و تمایز آن از همه خدایی و حلول و ... نیازمند تدقیق و تحقیق فراوان در اندیشه بزرگان است که در علم و عمل به حقیقت این مسئله دست یازیده اند. در اندیشه ایشان، عالم و آن چه در آن است تجلی ذات حق است و همگی مظاهر وجودی و عینی حضرت حق هستند که نه تنها کثرت آنها وحدت آن حقیقت واحد را خدشه دار نمی کند بکله مویّد و موّکد آن است. این نوشتار بر آن است تا با بررسی آرای عارف کامل، حضرت امام خمینی(س) به بازکاوی این اندیشه در منظر امام بپردازد و ساختار اندیشه ای امام را در مقابله با این مسئله به نمایش بگذارد. و نشان دهد که از دیدگاه حضرت امام(س) سراسر دایره وجود از غیب و شهود مظاهر ذات یگانه حق است و حق در جمیع آنها حاضر بلکه همه آنها نفس ظهور حق اند.

ذکر در اندیشه عارفان و صوفیان از جایگاه ویژه ای برخوردار است بطوریکه با مطالعه در فرق مختلف تصوف می توان آراء و نظرات بسیاری در خصوص ذکر به عنوان یکی از لوازم سلوک عارف یافت. در واقع ذکر به عنوان یکی از اصلی ترین منازل عرفان عملی سالک را کمک می کند تا از هر آنچه غیرخداست جداگشته و به مقصود و هدف نهایی خویش که فنا است دست یابد. از جمله صوفیانی که به انجام ذکر با آداب و شرایط خاص تأکید بسیار دارند ، صوفیان نقشبندیه اند. سالکانی که تحت تعالیم عرفانی این فرقه قرار می گیرند، بوسیله اذکار سلوکی و با رعایت شرایط خاصی همچون تمرکز و ضبط خیال و توجه به عدد ذکر و... سعی در تهی شدن از ماسوی الله و اتحاد با محبوب حقیقی دارند.اهمیت ذکر در نزد این گروه تا حدی است که بیش از نیمی از اصول یازده گانه این سلسله به ذکر و ذاکر و مذکور اختصاص دارد. یکی از مشایخ و بزرگان این فرقه – که در میان فرق تصوف به پایبندی به شریعت و سنت مشهور است- جلال الدین احمد کاسانی معروف به "خواجگی" و "مخدوم اعظم" می باشد که آثار بسیاری از وی به زبان فارسی به جا مانده است. از جمله مباحثی که خواجگی احمد کاسانی در آثار و رسائلش بدان توجه بسیار نموده است ذکر و اهمیت آن در طریق سلوک است بطوریکه در دو رساله از مجموعه رسائلش به طور کامل به ذکر پرداخته و در سایر رسائلش نیز کم و بیش آداب و شرایطی از ذکر را بیان می کند.از آنجا که رسائل کاسانی هنوز تصحیح و منتشر نشده اند برای تحقیق در اندیشه های او باید به تصحیح نسخ خطی به جا مانده از وی پرداخت. در این پژوهش سعی بر آن است تا با تصحیح رساله " در بیان ذکر" کاسانی و بیان جایگاه "ذکر" در نزد او (با توجه به تمام رسائلش) و همچنین بررسی جایگاه ذکر نزد عارف و اندیشمند معاصر – امام خمینی(ره)- این دو دیدگاه را مقایسه نموده و به تفاوت ها و شباهت های آن دست یابیم.

به قدرت رسیدن رضاشاه معلول تعارضها و ناکامیهایی بود که اصلاح طلبان مشروطه خواه با آنها درگیر بودند. بخشی از این ناکامیها به سبب فرهنگ حاکم بر جامعه و رهبران و نخبگان ایرانی در آن سالها بود. این فرهنگ شامل سه وجه مهم فرهنگ ملی- بومی و فرهنگ دینی و فرهنگ غربی می شد. در حالی که همگرایی اضلاع این مثلث فرهنگی می توانست برخی از مشکلات و مخاطرات ایران آن سالها را گره بگشاید، درگیری و واگرایی این اضلاع موجب آشفتگی و تبدیل وضعیت مطلوب تعادل فرهنگی به بحران فرهنگی می شد. با بر تخت نشستن رضاشاه و آغاز اصلاحات او، برخی از نخبگان به او پیوستند تا روند نوسازی ایران را جهت و سرعت ببخشند. از آنجا که این اصلاحات متکی به الگوی توسعه اقتدارگرا و آمرانه بود حکومت به سمت دیکتاتوری سوق یافت و با بی توجهی به بخشی از آرمانهای آزادی خواهانه مشروطه خواهان و اجرای برخی از خواسته های نوگرایانه آنان موجب بروز شکاف در مواضع روشنفکران و اصلاح طلبان نسبت به حکومت شد. اما دخالت گسترده رضاشاه در سیاستگذاری های فرهنگی - به رغم آگاهی اندک وی از ماهیت فرهنگ - موجب شد که به تدریج این سیاستها دچار ناهمسازی و اصطکاک با بخش هایی از فرهنگ جامعه شود.