اختلال ویژه زبان به شرایطی اطلاق می شود که کودک در حوزه توانایی های زبانی مشکلات قابل توجهی نشان داده در حالیکه از شنوایی و هوش غیر کلامی طبیعی برخوردار است و علائم واضحی از صدمات عصبی و مشکلات عاطفی نشان نمی دهد. مهارت تعریف واژه بر اساس دانش زبانی و فرا زبانی صورت می گیرد. هدف از این مطالعه بررسی مهارت تعریف واژه کودکانsli در دو جنبه محتوایی و ساختاری است که با گروه طبیعی هم سن مورد مقایسه قرار می گیرد. 32 کودک در مطالعه شرکت کردند. 16 کودک sli به روش نمونه گیری در دسترس و 16 کودک طبیعی نیز به شیوه تصادفی انتخاب شدند. سپس آزمون تعریف واژه، شامل 14 واژه اسمی آشنا و پرکاربرد از هفت مقوله (شامل: وسایل غذاخوری، حیوانات، وسایل حمل و نقل، اعضاء بدن، شغل و سمت، میوه ومکان) اجرا گردید. نتایج با استفاده از روشهای آماری تی- تست مورد مقایسه قرار گرفت. یافته ها نشان دادند که تفاوت معناداری درمیانگین جنبه محتوایی و ساختاری تعریف واژه بین دو گروه وجود دارد. میانگین امتیاز محتوا در گروه طبیعی 87/ 45 و در گروه مبتلا 33/18 از 70 امتیازبود (0/025= p). میانگین امتیاز ساختارنیز در گروه طبیعی 48/87 و در گروه مبتلا 38/18 از 70 امتیاز بود (0/012= p). با توجه به یافته های پژوهش مشکلات زبانی کودکان sli اجازه بازنمایی کامل معنایی برای تشکیل و ارائه یک فرایند کامل از تعریف واژه را به آنها نمی دهد. با وجودیکه مهارت تعریف واژه در کودکان sli ضعیف است با طبقه بندی جنبه محتوایی و ساختاری تعریف واژگان اسمی مورد استفاده در این مطالعه همخوانی دارد. بنابراین امکان تقویت این مهارت با برنامه ریزی و مداخله درمانگران گفتار و زبان وجود دارد.

فرایند دشوار و چالش برانگیز ارزیابی زبان، یکی از مهم ترین فعالیت های روزانۀ بسیاری از آسیب شناسان گفتار و زبان و یکی از ضرورت های بالینی است. کمبود آزمون های رسمی یکی از مشکلات اصلی آسیب شناسان گفتار و زبان در ایران است؛ بنابراین هدف پژوهش حاضر ساخت و استانداردسازی آزمون تخصصی و تفصیلی درک نحو در زبان فارسی بود. این پژوهش ترکیبی در 4 بخش انجام شد. در بخش اول با رویکرد قیاسی ـ استقرایی 41 ساخت نحوی از طریق انجام هفت فعالیت استخراج شد، پس از حذف اولیۀ 8 ساخت، 33 ساخت نحوی باقی ماند که 198 گویه برای آن ها ساخته شد. در بخش دوم برای تعیین روایی محتوایی به روش لاوشه، 14 صاحب نظرساخت های نحوی و 12 صاحب نظرگویه ها را مورد بررسی قرار دادند. پس از تعیین روایی محتوایی، در بخش سوم پژوهش،120 تصویر چهارتایی برای120گویه طراحی شد. پس از محاسبۀ ضریب توافق وضوح تصاویر توسط 5 کارشناس، فرم مقدماتی آزمون که شامل 120 گویه به همراه تصاویر آن ها بود بر روی 30 کودک 4 تا 6 سالۀ فارسی زبان اجرا شد. پس انجام اصلاحات موردنیاز، 6 گویۀ نامناسب حذف شدند و 114 گویه باقی ماند و فرم تجربی آزمون درک نحو را تشکیل داد. فرم تجربی آزمون درک نحو که شامل 114 گویه بود، بر روی 100 کودک 4 تا 6 سالۀ فارسی زبان اجرا و ضریب دشواری و ضریب تشخیص گویه ها محاسبه شد. پس از تجزیه وتحلیل گویه ها و انتخاب گویه های دارای ضریب تشخیص و دشواری مناسب، درنهایت 96 گویه به همراه تصاویر آنها فرم نهایی آزمون را تشکیل دادند. در بخش چهارم فرم نهایی آزمون( با 96 گویه) بر روی 436 کودک بهنجار و 15 کودک مبتلا به آسیب ویژۀ زبانی اجرا شد. سپس روایی وابسته به ملاک (همبستگی بین تشخیص آسیب شناس گفتار و زبان و نمرۀ آزمون درک نحو و همبستگی بین نمرۀ آزمون درک نحو و خرده آزمون درک دستوری آزمون رشد زبان)، روایی سازه (تمایز گذاری سنی و گروهی، روایی گویه، ماتریس همبستگی درونی ساخت های نحوی) و پایایی آزمون (بازآزمایی، همسانی درونی) محاسبه شد. سپس نمرات استاندارد و رتبه های درصدی محاسبه شد. شاخص روایی محتوایی آزمون درک نحو بر اساس مدل لاوشه 81/0 بود. 4/61 درصد گویه ها ضریب دشواری بین 30/0 تا 70/0 داشتند. ضریب تشخیص گویه ها بین 20/0 تا 53/0 قرار داشت. همبستگی بین آزمون درک نحو و خرده آزمون درک دستوری آزمون رشد زبان 57/0 برآورد شد. افزایش تدریجی درک ساخت های نحوی با افزایش سن، تفاوت آماری معنادار بین چهار گروه سنی در نمرۀ کل آزمون درک نحو (01/0>p)، تفاوت آماری معناداری بین دو گروه کودکان بهنجار و مبتلا به آسیب ویژۀ زبانی در نمرة کل آزمون درک نحو (01/0>p) و اندک بودن روابط درونی ساخت های نحوی، شواهدی برای روایی سازه فراهم کرد. همبستگی معناداری بین نمرات کل آزمون در دو بار اجرا مشاهده شد (56/0=r). همسانی درونی آزمون 89/0 به دست آمد. آزمون درک نحو که از طریق 96 گویه 24 ساخت نحوی را ارزیابی می کند دارای روایی محتوایی، سازه و روایی وابسته به ملاک مناسبی است. همسانی درونی آزمون بسیار بالا است. ازاین رو آزمون درک نحو می تواند از سوی پژوهشگران و آسیب شناسان گفتار و زبان به عنوان ابزاری روا و معتبر در بررسی ویژگی های درک نحو در کودکان 6-4 ساله و تشخیص اختلال درک نحو در کودکان 5 سال و نیم و بالاتر و استفاده شود.