امروزه گردشگری به عنوان صنعتی بزرگ شناخته می شود و گردشگری شهری علاوه بر رونق اقتصادی یک شهر، در بلندمدت به گسترش روابط بین المللی، همزیستی مسالمت آمیز، استحکام دوستی ها و گسترش صلح و امنیت جهانی نیز منجر می شود. بر اساس جایگاه ویژه شهرها در گردشگری، جریان های گردشگری، قابلیت درآمدزایی بالایی دارد و اقتصاد شهری می تواند از این قابلیت به خوبی به شکوفایی برسد و از سوی دیگر، خسارات ناشی از گردشگری نیز در ابعاد مختلف فرهنگی، اجتماعی، کالبدی و محیطی وجود دارد و هر چند که قابل کنترل است، ولی نیازمند برنامه ریزی و مدیریت مناسب است. پژوهش پیش روی به بررسی همین مورد در قالب نمونه ای موردی در مقیاس شهر پرداخته است؛ شهر سلطانیه و منطقه پیرامون آن، از اصلی ترین بسترهای گردشگری استان زنجان است که در ابتدای شکل گیری خود حتی به رقابت با شهر زنجان نیز می پرداخت. با این حال، این شهر با وجود داشتن جاذبه های گردشگری فراوان، در عمل از قابلیت های آن استفاده چندانی نگرده و انواع جاذبه های شهری، فرهنگی، مذهبی، و طبیعی موجود در آن، اثری بر رفاه ساکنان آن و توسعه شهر نداشته است. در چنین شرایطی، تحلیل اثرات گردشگری بر شهر و برنامه ریزی در راستای توسعه پایدار گردشگری شهری از موارد قابل اهمیت در این تحقیق پژوهشی است. از این رو، این پژوهش به پاسخ این پرسش می اندیشد که تأثیر هر یک از عوامل بر گردشگری شهری و ساختار فضایی شهر چگونه بوده و کدام اثرات اهمیت بیشتری دارند و در نهایت در قبال آن ها پیشنهادهایی را ارایه می-کند. این پژوهش، بر بنای رویکرد تحلیل اثر است و به سنجش اثرات گردشگری بر شهر و ساختار فضایی آن بر اساس ادراک ساکنان می پردازد. برای این منظور 25 گویه انتخاب و پرسش هایی مبتنی بر آن ها از ساکنان شهر پرسیده شده است. در تدوین روش نمونه گیری از روش کوکران و در آزمون آن از روش آلفای کرونباخ استفاده شده است. در بخش تحلیل نیز از روش تحلیل عاملی و در بخش امتیازبندی میان عوامل انتخاب شده از آزمون فریدمن استفاده شده است. در میان 25 متغیر که به 4 شاخص کلان اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، کالبدی و فضایی، و زیست محیطی دسته بندی شده است، در نهایت به یک دسته بندی سه گانه دست یافته شده که دسته ها با عنوان (1) اثرات اقتصادی، (2) اثرات فضای عمومی و مدنی، و (3) اثرات کالبدی و سکونتی نام گذاری شده اند. پس از آن، با استفاده از آزمون فریدمن که از نظر اساتید و همچنین نظر نگارنده انجام شده، این سه عامل دوباره طبقه بندی گردیدند که نتیجه آن نشان دهنده اهمیت بیشتر اثرات اقتصادی نسبت به دیگر عوامل و بعد از آن به ترتیب فضای عمومی و مدنی و کالبدی و سکونتی است. در نهایت، متناسب با امتیازبندی که میان این عوامل صورت گرفته به ارایه راهکارها و پیشنهادها در خصوص تمامی عوامل موثر بر گردشگری شهر منجر شد و در عین حال، سازوکار مدیریتی آن نیز تبیین گردید.