هدف از انجام این پژوهش بررسی اثر همزمان تنش های شوری و کم آبی بر عملکرد گندم زمستانه در گلدان های بزرگ در گلخانه و ارائه روشی برای تخمین هر چه دقیقتر عملکرد در شرایط اعمال کم آبیاری با آب دارای کیفیت نامطلوب از نظر شوری بوده است. این تحقیق در قالب یک طرح آزمایشی بلوک های کامل تصادفی از نوع فاکتوریل و در 3 تکرار انجام پذیرفت. جهت اعمال تنش شوری از 4 تیمار شوری آب آبیاری استفاده شد که مقادیر آنها به ترتیب عبارتند از 7/0 (آب لوله کشی)5، 7 و 9 دسی زیمنس بر متر. تنش رطوبتی نیز در چهار تیمار و با در نظر گرفتن چهار دور آبیاری ثابت اعمال شد که این چهار دور به ترتیب عبارت بودند از : 4 روز، 9 روز و 14 روز. شوری آستانه کاهش جذب آب توسط گندم زمستانه رقم نیک نژاد در حالت کشت در گلخانه برابر با 03/4 دسی زیمنس بر متر بدست آمد و کاهش عملکرد به ازائ هر واحد افزایش شوری زه آب خاک برابر با حدود 12 درصد محاسبه گردید. مقدار ky یا عامل حساسیت محصول نسبت به کاهش تبخیر-تعرق با استفاده از مقادیر عملکرد و تبخیر و تعرق اندازه گیری شده مربوط به تیمارهای غیرشور ولی تحت تیمارهای خشکی، برابر با 186/1 محاسبه گردید

کمبود و شوری آب آبیاری دو عامل اصلی محدودیت کشت کلزا در مناطق خشک و نیمه خشک مرکزی و جنوبی ایران می باشد. هدف این تحقیق مطالعه اثر تنش آبی، شوری و روش کاشت بر رشد و عملکرد کلزا و مدلسازی رشد آن می باشد. آزمایش در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز در سال های 89-1388 و 90-1389 انجام گردید. تیمار های آبیاری عبارتند از: تامین نیاز آبی گیاه به اضافه 20 درصد جزء آب شوئی (آبیاری کامل، fi)، 75 و 50 درصد آبیاری کامل در سال اول و 65 و 35 آبیاری کامل در سال دوم. تیمار شوری عبارتند از: آب آبیاری معمولی منطقه با شوری 6/0 دسی زیمنس بر متر و شوری 0/4، 0/7 و 0/10 در سال اول و شوری 6/0، 0/4، 0/8 و 0/12 دسی زیمنس بر متر در سال دوم. تیمار روش کاشت شامل کاشت روی پشته و کاشت داخل جویچه می باشد. کاشت داخل جویچه سبب افزایش عملکرد دانه و وزن ماده خشک در هر دو سال در مقایسه با کاشت روی پشته گردید. کم آبیاری و شوری موجب کاهش عملکرد دانه، وزن ماده خشک، ارتفاع گیاه، روغن دانه، عملکرد روغن و پروتئین، تعداد شاخه، تعداد دانه در هر غلاف، تعداد غلاف در هر گیاه، طول غلاف، وزن هزار دانه، شاخص سطح برگ گردید. نتایج نشان می دهد که اعمال کم آبیاری به میزان 0/11، 1/13 و 8/11% نسبت به آبیاری کامل به ترتیب موجب کاهش عملکرد دانه و عملکرد روغن و پروتئین نمی گردد. جهت تامین علوفه، در شرایط شوری و کم آبی کشت داخل جویچه نسبت به کشت روی پشته ارجحیت دارد. کم آبیاری و کاشت داخل جویچه موجب افزایش کارایی مصرف آب می گردد. کاهش مقدار آب آبیاری منجر به کاهش هدایت روزنه ای و شدت فتوسنتز گردید اما شوری تاثیر معنی داری بر این پارامتر ها نداشته است. نسبت فتوسنتز به تعرق (راندمان تعرق در سطح برگ) با افزایش کمبود فشار بخار برگ کاهش یافت. راندمان تعرق کلزا در شرایط تنش شوری و آبی کاهش یافت. بین راندمان تعرق و کمبود فشار بخار اشباع رابطه خطی با شیب منفی وجود دارد که نشان دهنده کاهش راندمان تعرق در مقادیر بالای کمبود فشار بخار می باشد. کم آبیاری جذب پتاسیم، کلسیم، سدیم و کلر توسط گیاه را کاهش داده و به استثنای پتاسیم جذب این عناصر با افزایش شوری آب آبیاری و شوری خاک افزایش یافته است. حد آستانه تحمل سدیم خاک برای کاهش عملکرد در کلزا با کاهش آب آبیاری کاهش یافت. حد آستانه کاهش عملکرد دانه در روش کاشت داخل جویچه نسبت به روش کاشت روی پشته در مقدار بیشتری از کلر در گیاه رخ داد. کاهش آب آبیاری حد آستانه تحمل کلر در گیاه برای کاهش عملکرد دانه را کاهش داده است. جهت شبیه سازی رشد و عملکرد کلزا دو مدل در این تحقیق بکار برده شد. اولی مدل لجستیکی که با استفاده از تابع لجستیکی و بر اساس درجه روز تجمعی و تعداد روز بعد از کاشت، مقدار ماده خشک و عملکرد را پیش بینی می کند. ضرایب تابع لجستیکی تابعی از مجموع بارندگی و آب آبیاری در فصل بهار و شوری آب آبیاری در سال اول تعیین گردید. نتایج نشان داد که تابع لجستیکی بر اساس درجه روز تجمعی مقدار ماده خشک را نسبت به تعداد روز بعد از کاشت دقیقتر پیش بینی می کند. بنابراین تابع لجستیکی بر اساس درجه روز تجمعی می تواند برای شرایط آب و هوایی و تاریخ کاشت های مختلف بکار رود و نسبت به تعداد روز بعد از کاشت برای پیش بینی عملکرد دانه و ماده خشک ارجحیت دارد. مدل دوم مدلی ساده که بر اساس معادله بیلان آب خاک و دیگر روابط ساده فیزیولوژیکی گیاه مقدار تبخیر-تعرق واقعی، شاخس سطح برگ، تبخیر از سطح خاک، تعرق، ماده خشک و عملکرد دانه را پیش بینی می کند. شاخص سطح برگ تابعی از تبخیر-تعرق واقعی تجمعی بوده و مقدار تبخیر از سطح خاک از تعرق گیاه با استفاده از رابطه بین نسبت تعرق به تبخیر-تعرق واقعی و شاخص سطح برگ جدا گردید. ماده خشک تابعی از تعرق بوده و عملکرد دانه از حاصل ضرب شاخص برداشت در وزن ماده خشک نهایی محاسبه گردید. مقایسه بین داده های اندازه گیری و پیش بینی شده توسط مدل نشان داد که باستثناء ماده خشک پیش بینی شده در مرحله اعتبار سنجی مدل، پیش بینی تبخیر-تعرق، رطوبت خاک، شاخص سطح برگ، تبخیر از سطح خاک، تعرق گیاه، ماده خشک و عملکرد دانه توسط مدل در مرحله واسنجی و اعتبارسنجی مناسب بود.

اصلاح مدل شبیه سازی (msm) برای رشد و عملکرد گندم زمستانه در مقادیر مختلف آب و نیتروژن در این پژوهش، گندم زمستانه ( triticum aestivum) رقم شیراز در منطقه باجگاه در سال های 89-1388 و 90-1389 کاشته شد. مقدار نیتروژن اضافه شده به زمین در تیمارهای مختلف برابر با صفر، 46، 92 و 136 کیلوگرم در هکتار بود که به ترتیب تیمارهای n1، n2، n3 و n4 نامگذاری شدند. مقادیر مختلف آب آبیاری در تیمارهای مختلف به ترتیب برابر با 0، 50، 80، 100 و 120 درصد آبیاری کامل مزرعه بودند که به ترتیب تیمارهای rain-fed، 0.5ir، 0.8ir، 1.0ir و 1.2ir نامگذاری شدند. بنابراین برای مقادیر مختلف آب آبیاری و کود نیتروژنه تعداد 20 تیمار و در سه تکرار در مزرعه آزمایشی در قالب طرح آزمایشی بلوک های خرد شده اجرا شد که در آن سطوح آبیاری عامل اصلی و مقادیر نیتروژن بکار رفته عامل فرعی بودند. سطح آب آبیاری 0.8ir برای منطقه مورد مطالعه مناسب بود. توابع درجه دومی برای برآورد ماده خشک قسمتهای هوایی و عملکرد دانه بر اساس مقدار عمق آب آبیاری (w) و بارندگی فصلی (r) و مقدار کود نیتروژن بکار رفته (n) و نیتروژن معدنی اولیه خاک (nr) ارائه گردیدند. تحلیل منحنیهای رسم شده هم مقدار محصول تولیدی در مقادیرمختلف w+r و n+nr نشان داد که افزایش عملکرد دانه تا 4 مگا گرم در هکتار و ماده خشک هوایی تولیدی تا 14 مگا گرم در هکتار تنها تابع مقدار آب فصلی (w+r) بود که دلیل آن مقدار بالای نیتروژن اولیه خاک بود. راندمان کاربرد تابش (rue) برای گندم زمستانه در سطوح مختلف عمق آب آبیاری و نیتروژن بکار رفته محاسبه گردید. مقدار rue با استفاده از تابش ساعتی اصلاح شده (حاصل ضرب تابش ساعتی و فاکتور تابع دمای هوا) نیز محاسبه گردید (ruea). نتایج نشان داد که دمای هوا تاثیر معنی داری بر مقدار راندمان کاربرد تابش داشت. یک تابع ساده لجستیکی بر اساس درجه روزهای تجمعی در طول دوره رشد گیاه برای شبیه سازی ماده خشک تولیدی در قسمت های هوایی گیاه و عملکرد گیاه گندم زمستانه در منطقه باجگاه واسنجی و اعتبار سنجی شد. بر اساس داده های اندازه گیری شده در سال اول زراعی، ضرایب تابع لجستیک و شاخص برداشت (hi) بصورت تابعی از مقادیر r+w و n+nr ارائه گردیدند. با استفاده از توابع بدست آمده مقدار ماده خشک گیاهی در طول فصل رشد، شاخص برداشت و عملکرد دانه در سال دوم زراعی برآورد و با مقادیر اندازه گیری شده مقایسه گردیدند. نتایج نشان داد که مدل واسنجی شده، با دقت خوبی مقادیر gy و dm را پیش بینی نمود و مدل اعتبارسنجی شد .یک مدل شبیه سازی رشد و عملکرد برای گندم (wsm) با اصلاح مدل شبیه سازی ذرت (msm) ارائه گردید. در این مدل حرکت آب، نیتروژن و گرما در خاک بصورت پویا و ناپایدار شبیه سازی می شد. زمان جوانه زنی دانه بر اساس رطوبت خاک، دمای خاک، عمق کاشت بذر و بافت خاک با استفاده از تابع بتا شبیه سازی شد. زمان گلدهی با بر اساس ساعات آفتابی روزانه، ورنالیزاسیون و دمای هوا و زمان رسیدگی گیاه بر اساس دمای هوا شبیه سازی شد. مقادیر تبخیر-تعرق واقعی گیاه با استفاده از معادله پنمن مانتیث و پارامترهای جوی و رطوبت خاک شبیه سازی شد. ماده خشک تولیدی بر اساس تابش ساعتی دریافتی اصلاح شده با دمای هوا و حداکثر و حداقل غلظت نیتروژن گیاهی شبیه سازی می شد. مقدار عملکرد دانه بر اساس نسبت نیتروژن دانه و غلظت نیتروژن دانه شبیه سازی می شد. داده های اندازه گیری شده در سال اول زراعی برای واسنجی مدل استفاده شد. داده های مزرعه ای اندازه گیری شده در سال دوم به خوبی مدل را اعتبار سنجی نمود.

اثر کاربرد زئولیت و کود گوسفندی بر برخی ویژگی های فیزیکی، شیمیایی و هیدرولیکی خاک در شرایط آزمایشگاهی با سه سطح زئولیت (0، 5 و 10 گرم بر کیلوگرم) و دو سطح کود (0 و 3 درصد) در دو زمان 50 روز و 6 ماه پس از کاربرد در دو سری خاک کوی اساتید با بافت لوم شنی و دانشکده با بافت لوم رسی واقع در باجگاه در دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز با سه تکرار بررسی شد. هدایت هیدرولیکی نزدیک به اشباع (k?) و ضریب جذب آب خاک (s) در شش مکش 0 تا 18/0 متر و طول مویینگی ماکروسکوپی (?) در پنج مکش از 02/0 تا 18/0 متر با استفاده از داده های حاصل از نفوذ ماندگار اندازه گیری شده با نفوذسنج مکشی و با روش انکنی و همکاران (1991) تعیین شد. کاربرد زئولیت بر میانگین وزنی قطر خاکدانه ها (mwd )، میانگین هندسی قطر خاکدانه ها gwd))، چگالی ظاهری خاک، مقاومت به نفوذ ریشه، حدود خمیرایی اثری نداشت. کاربرد زئولیت پس از 50 روز بر k? اندازه-گیری شده در دو سری خاک اثر معنی داری نداشت (k0.18) و یا آن را به طور معنی داری کاهش داد ( k0.15 k0.1 ,k0.05 ,k0.025 ,k0). کاربرد زئولیت پس از گذشت 6 ماه نیز اثر معنی داری بر k? خاک سری دانشکده نداشت ( k0.18) و یا به طور معنی داری آن را کاهش داد (k0.15 k0.1 ,k0.05 ,k0.025 ,k0). اما در خاک سری کوی اساتید هدایت هیدرولیکی را در مکش صفر در مقایسه با شاهد افزایش داد و در سایر مکش ها کاهش داد. کاربرد 3 درصد ماده آلی سبب افزایش معنی دار حدود خمیرایی، کربن آلی، سدیم، پتاسیم، کلسیم و منیزیم خاک شد. پس از گذشت 50 روز اثر ماده آلی بر k? بیشتر در مکش-های کم و نزدیک به اشباع بوده است و پس از گذشت 50 روز و 6 ماه k? در هر دو سری خاک با کاهش مکش آب خاک افزایش یافت. اثر گذشت زمان بر میانگین k? اندازه گیری شده در خاک سری کوی اساتید معنی دار نبود، اما در خاک سری دانشکده با گذشت 6 ماه از شروع آزمایش k? افزایش یافت. زمان بر میانگین وزنی و هندسی قطر خاکدانه ها،پ-هاش، کربن آلی، سدیم و پتاسیم محلول خاک در هر دو خاک اثر معنی داری نداشت.

کمبود منابع آب، لزوم استفاده از روش های نوین آبیاری(آبیاری تحت فشار و علی الخصوص آبیاری بارانی) به منظور افزایش راندمان آبیاری را مشخص می کند. سابقه کوتاه استفاده از روش های آبیاری بارانی در کشور، گستردگی مطالب، وقت گیربودن و پیچیدگی محاسبات لزوم استفاده از مدل های کامپیوتری را به عنوان راهکار این مسائل محسوب می شود. لذا مدل کامپیوتری ssid جهت طراحی و ارزیابی سیستم های آبیاری بارانی کلاسیک ثابت، نیمه متحرک و آبفشان غلطان به زبان ویژوال بیسیک و تحت سیستم عامل ویندوز و در 12201 خط تهیه شد. مدل ssid علاوه بر قابلیت های ذکر شده توانایی محاسبه تبخیر تعرق گیاه مرجع به 3 روش پنمن مانتیث، پنمن مانتیث فائو و بلانی کریدل و محاسبه ضریب گیاهی در دوره حداکثر را دارد. به منظور واسنجی مدل در بخش طراحی از داده های 3 طرح اجرا شده(طرح اول واقع در دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز- طرح دوم واقع در حومه شیراز- طرح سوم واقع در منطقه سیاخ) استفاده گردیدو جهت واسنجی خروجی مدل ssid در بخش محاسبه تبخیر تعرق گیاه مرجع با مقادیر در نظر گرفته شده حین اجرا از داده های طرح اجرا شده در منطقه دشت توابع ارسنجان استفاده شد. مقایسه خروجی های مدل ssid با داده های اجرا شده توسط مجری طرح به صورت زیر بیان شد: - مدل ssid در تعیین تبخیر تعرق گیاه مرجع، ضریب گیاهی، قطر خطوط اصلی، نیمه اصلی و بال آبیاری از دقت کافی برخوردار بوده است. - مدل ssid در صورتی که آب به اندازه تحت پوشش بردن تمام زمین در اختیار باشد مقادیر مناسبی در خصوص طول لوله ها ارائه می کند.