abstract al- muntazam by ibn al -jawzi is one of the greatest the book ancient book of texts on history of islam in the 6th century.it is very important one;because of including rare reports which are not found any where.in addition to historical reports,his outlook , in which embodies information on mythologies, milal wa nihal (sects and creeds), geography, and political, social and religious changes;in order not to be neglected biography which is formed as historical encyclopedia. hence, it has been considered as a turning-point in historioghraphy. so , his historical approach should be studied through different view- points in order that his epistemological system in the field of historical outlook and historiography represented . although he has only intended to show descriptive history , not analytic history,but in any case,his description of islamic teachings is very considerable in his historical writings. in this research,it has been made an effort to clear up the authors point of view through his historiography method. key words : historical outlook , historiography, schools , sects , al-muntazam and ibn al-jawzi.

چکیده : حکومت پهلوی بعد از کودتای 28 مرداد رو به سوی دیکتاتوری نهاد و محمدرضا شاه روز به روز بر اقتدار و نفوذ خود می افزود ؛ شاه برای تسلط بر ارکان اصلی حکومت و احیای دیکتاتوری پدرش ، می بایست مهره ای را جایگزین نخست وزیران مقتدر کند تا علاوه بر سکوت در برابر نفوذش، اهرمی برای اجرای خواسته های وی باشد ؛ در این راستا دولت های زاهدی و حسین علا به دلایل مختلف تمام خواسته های شاه را برآورده نمی کردند از این رو منوچهر اقبال برگزیده شد . این پژوهش در پی آن است که برنامه ها و اقدامات داخلی و خارجی کابینه منوچهر قبال را با رویکردی توصیفی - تحلیلی بررسی کند و نقش این کابینه را در جهت تثیت و تقویت سلطنت پهلوی تبیین نماید . نتایج بدست آمده از این پژوهش نشان دهنده آن است که دولت اقبال هدفی جز بر آورده ساختن مقاصد شاه نداشته و در عوض شاه نیز با حمایت از دولت موجبات بقای آن را فراهم کرد ؛ در این دوره قوه مجریه زیر نفوذ شاه قرا رگرفت و دولت و جامعه در بحران های سیاسی ، اقتصادی و اجتماعی متعددی غوطه ور شد ؛ اتخاذ سیاست های نا بجا توسط دولت نه تنها وضعیت جامعه را بهبود نبخشید بلکه با وخامت اوضاع و در نهایت اعمال نفوذ دولت در انتخابات بیستمین دوره انتخابات مجلس شورای ملی زمینه های زوال دولت فراهم گردید . واژگان کلیدی : محمدرضا شاه پهلوی ، دولت منوچهر اقبال ، آمریکا ، شوروی ، انگلیس ، عراق ، مصر، کابینه منوچهر اقبال

چکیده پس از واقعه کربلا و شهادت امام حسین (ع) ، امام سجاد (ع) به ناگزیر رویه تقیه را به عنوان بهترین رویه سیاسی در پیش گرفت از آن پس امامان بعدی شیعه با بهره گیری از این امر برای حفظ هویت تشیع آن را بکار گرفتند . اعمال سیاستهای ضد شیعی از سوی حاکمان عباسی و مأموران و عم?ال آنان (مانند ترکان ، اهل حدیث) فعالیتهای سیاسی تشیع را در تنگنا قرار داد . از اینرو شیوه تقیه از سوی ائمه (ع) نه تنها همچنان حفظ شد ، بلکه روشهای جدیدی نیزاتخاذ گردید تا در پرتو این امر ، زمینه فعالیت سیاسی و اجتماعی برای شیعیان فراهم شود . ازاینرو مفهوم نهاد وکالت به عنوان مهمترین ابزار جدید کاربردی در ارائه آموزه های اصیل اسلامی و فرهنگ شیعی پدید آمد . امامان شیعه با بهره گیری از این روش جدید نه تنها قادر به حفظ موقعیت تشیع در شرایط دشوار شدند بلکه زمینه فعالیت سیاسی را برای شیع یان فراهم کردند . این امر برای شیعیان فرصتی تازه فراهم نمود تا ضمن پاسخگویی به شُبهات و رفع تنگناهای قبلی ، امکان فعالیت سیاسی را برای خویش فراهم کنند . بدین منظور برخی دردستگاه خلافت عباسی نفوذ پیدا کرده و به نفع شیعیان انجام وظیفه می کردند . برخی نیز با پرورش یافتن در محافل علمی ائمه شیعه ، آموزه های شیعی را به شیعیان ارائه کرده و آن را ترویج می دادند . در چنین شرایطی امکان ارتباط شیعه و ائمه (ع) از طریق نهاد وکالت انجام می گرفت . با این همه فعالیتهای نهاد وکالت نیز در پرتو سیاست تقیه انجام گرفت . این امر اقلیت شیعه و اندیشه های سیاسی آنان را سازماندهی نمود ، به طوریکه شیعیان در شرایط غیبت و سترامامان شیعه نیز به فعالیتهای خویش ادامه دادند و فرهنگ تشیع را در بلاد مختلف اسلامی گسترش دادند . کلید واژه : ائمه شیعه ، خلفای عباسی ، سیره سیاسی ، تقیه ، وکالت

یکی از پیامدهای شکل گیری نظام مشروطه و برپایی مجلس شورای ملی در ایران تأسیس انجممن های ایالتی و ولایتی در مراکز ایالات و ولایات بود تا بدین سان مسایل و مشکلات محلی کشور حل و فصل شوند. این انجمن ها هرچند فراتر از حیطه وظایف خود عمل می کردند اما در مجموع نقطه اتکای مشروطه خواهان و یکی از ارکان نظام جدید به شمار می آمدند. پس از به توپ بستن مجلس در 23 جمادی الاول 1326 ه.ق/2 تیرماه 1285 ش به دست محمدعلی شاه و بریگاد قزاق بساط مشروطیت و مجلس در تهران برچیده شد و کانون جنبش و مبارزه با محمدعلی شاه برای اعاده مشروطیت به تبریز انتقال یافت و زیر نظر انجمن ایالتی آذربایجان (انجمن تبریز) و رهبری ستارخان و باقرخان قرار گرفت. تبریزیان نزدیک به یازده ماه در برابر نیروهای دولتی سرسختانه ایستادند و نگذاشتند که دستگاه حاکمه به اهداف مستبدانه خود برسند و روند جنبش را به بیراهه کشانند. این پژوهش در پی آن است که کوشش های انجامن ایالتی آذربایجان و نقش و عملکرد آن را پس از شکل گیری نظام مشروطه به ویژه در دوره استبداد صغیر - تبیین نماید. همچنین سازمان ها و گروه های حامی انجمن را در این دوره معرفی و حیطه فعالیت آنها را از جنبه های نظامی و مالی و دینی و تاثیر کمک هایشان را در تداوم مقاومت تبریزیان تشریح کند و بدین سان نشان دهد که چگونه تلاش های همه جانبه محمد علی شاه و نیروهای اعزامی اش به ریاست عین الدوله برای خاموش کردن مشروطیت به شکست انجامید.

چکیده با شکل گیری خلافت عباسی در زمان خلفای نخست؛ سفاح، منصور، مهدی و هادی، قیام هایی که علیه خلافت نو پای آنها در نقاط مختلف قلمرو اسلامی شکل گرفت، سرکوب شد و بنیان خلافت مستحکم شد. در زمان هارون و مأمون عصر طلایی خلافت رویداد؛ حکومتهای نیمه مستقل مانند ادریسیان و اغالبه و طاهریان محصول این عصر بودند. در زمان معتصم و واثق تا حدودی عصر طلایی ادامه یافت. در عصر متوکل ضعف خلفا و تسلط ترکان آغاز شد و حکومتهای نیمه مستقل دیگری مانند صفاریان و سامانیان و طولونیان و اخشیدیان نیز از پیکره خلافت جدا شدند و از آن میان مدعیانی مانند یعقوب لیث و مرداویج و ابن طولون به پیکار با خلافت پرداختند. خلافت عباسی در زمان مقتدر وارد عصر امیرالامرایی شد. در زمان امیرالامراها خلفا بسیار ضعیف و قلمرو آنها به بغداد و حومه آن محدود شد. با حمله احمد بن بویه به سمت بغداد و فتح این شهر، دوره امارت ترکان به پایان رسید و خلافت وارد عصر جدیدی شد که با تسلط بویهیان شیعی مذهب به وقوع پیوست. آل بویه با اینکه می توانستند خلافت را بر اندازند، به دلیل سیاستی که در پیش گرفتند بقای خود و مشروعیت در جهان اسلام را در حفظ خلفای عباسی دیدند. خلفا که تازه از دست ترکان و شورشها و اذیت و آزارهای آنان نجات پیدا کرده بودند، حفظ خود و زندگی معنوی و سیادت ظاهری خود را در سایه تسلط آل بویه می دیدند. آل بویه نیز هر جا سیاست و منافعشان اقتضا می کرد خلفا را برکنار می کردند؛ سه خلیفه؛ مستکفی، مطیع و طائع قربانی این سیاست شدند. هرچه آل بویه ضعیف تر می شدند خلافت عباسی استقلال و قدرت سیاسی خود را بیشتر می یافت. چنانچه قادر و قائم در چنین شرایطی توانستند تا حدودی خود را از زیر سیطره امرای بویهی بیرون بکشند. سرانجام با قدرت یابی غزنویان و درگیری با آل بویه و ظهور سلجوقیان و حرکت آنها به سمت بغداد، آل بویه سر انجام منقرض شد. از نظر مذهبی آل بویه ابتدا زیدی مذهب بودند سپس به امامی مذهب متمایل شدند و این باعث حفظ خلافت عباسی نیز شد. برای آل بویه مشروعیت در جهان اسلام از طرف خلفای عباسی مهم تر از اعتقادات مذهبی آنها بودند تا با خیال راحت به امارت خود ادامه دهند. شیعیان در دوره آل بویه توانستند مراسم مذهبی خود را انجام دهند و آزادی مذهبی داشته باشند، اما اهل سنت حاضر نبودند سیادت و آزادی شیعیان را در مرکز جهان اسلام، بغداد ببینند. آل بویه در زمان معزالدوله، عضدالدوله و بهاءالدوله از شیعیان دفاع می کردند. در دوره ضعف آنها، خلفا قدرت گرفتند و سرانجام با دعوت سلجوقیان، آل بویه بر افتاد. واژه های کلیدی ؛ خلافت عباسی ، امیرالامرا ، آل بویه ، بغداد

اقتصاد کرمان به لحاظ قرار گرفتن در حاشیه شمالی دریای عمان و خلیج فارس و تنگه هرموز در مسیرهای ارتباطی شرق و غرب و شمال جنوب از قدیم الایام مورد توجه بوده است .پس از اسلام و استقرار دولت های ایرانی در جنوب شرق فلات ایران ، به تدریج رونق خود را بازیافت . با روی کار آمدن آل بویه و سپس سلجوقیان کرمان شکوفایی اقتصادی بیشتری یافت . منبع اصلی درآمد مردم ایالت کرمان با توجه به شرایط اقلیمی و موقعیت طبیعی نخست بر پایه کشاورزی سپس تجارت ، صنعت و معدن استوار بود.کرمان در قرون میانه به خصوص حاکمیت سلجوقیان و قراختاییان به لحاظ اقتصادی و به ویژه تجارت و صناعت موقعیت ویژه ای یافت. شهرهای این ایالت چون بردسیر و جیرفت از فعالیت های وسیع تجاری برخوردار شدند.تجارت به عنوان یکی از شیوه های معیشتی حاکمان مورد توجه قرار گرفت. اقدامات و اهتمام ویژه ی سلجوقیان به ویژه امنیت به وجود آمده از سوی آن ها در مسیر های تجاری و همچنین اقدامات آن ها برای تسهیل این امر باعث رونق و شکوفایی تجارت منطقه شد.در سایه این امنیت نسبی بازرگانی توسعه یافت و کاروان های تجاری از مناطق مختلف به سوی کرمان سرازیر شدند. بی توجهی سران سلجوقی و قراختایی به همراه شرایط آب و هوایی،کمبود آب و قحطی ها باعث کسادی اقتصاد کشاورزی در این منطقه گردید. شیوه های حکومتی ، خاصه سیاست مالیات گیری باعث مهاجرت روستاییان ،تقلیل و کاهش جمعیت و در نتیجه بایر ماندن زمین های کشاورزی شد. در این پژوهش سعی شده است که وضعیت اقتصادی منطقه و سیاست های اقتصادی حاکمان در محدود زمانی 357 ـ 703 هـ . ق مورد بررسی قرار گیرد و به مولفه های اقتصادی آن از جمله کشاورزی ، مالیات ها ، تجارت ، صنایع و معادن پرداخته شود. بررسی تحولات اقتصادی کرمان با توجه به شرایط سیاسی و اقتصادی ذکر شده هدف اصلی این پژوهش است. روش انجام تحقیق در این پژوهش ، تحقیق کتابخانه ای است . در این روش پس از شناسایی منابع و فیش برداری، اطلاعات نقد و بررسی و به روش توصیفی- تحلیلی ارائه گردیده است.

سید جمال الدین اسدآبادی از برجسته ترین اندیشمندان جهان اسلام بود که در برخورد با معضلات و مشکلات اساسی مسلمانان اندیشه های تازه را مطرح کرد. او همانند دیگر روشنفکران ایرانی در آغاز به دنبال اصلاح از بالا بود، اما از طریق ارتباط نزدیک با دربار قاجار و شخص ناصرالدین شاه به-تدریج به این باور رسید که اندیشه ی اصلاح از بالا ثمربخش نیست. سیدجمال سفرهای متعددی به غرب داشت. به کشورهای مختلف اسلامی نیز مانند؛ مصر، عثمانی و هند سفر کرد. اما این سفرها نه به قصد سیاحت بلکه در راستای بیداری مسلمانان در مقابل استبداد و استعمار بود. سید جمال الدین بزرگترین هدف خویش را اتحاد اسلام و مسلمانان می دانست و برای تحقق آن بسیار تلاش کرد. تربیت شاگردانی چون محمد عبده و عبدالرحمان کواکبی، انتشار روزنامه های عروه الوثقی و ضیاالخائفین و آثاری همچون رساله ی نیچریه و شرح حال ماده گرایان و... همگی در جهت تحقق این هدف انجام شد. این پژوهش با هدف جستجوگری برای یافتن مهم ترین آراء و دیدگاه های نظری و عملی سید جمال شکل گرفته است. پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و بر پایه ی منابع و مآخذکتابخانه ای موضوع را مورد بررسی قرار داده است. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که از دیدگاه سید جمال الدین، اولاً استعمار غربی به دنبال تسلط بر مسلمانان در تمام جنبه های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است. ثانیاً تحول اجتماعی و سیاسی در ساختار قدرت و دولت استبدادی باید متکی به خود مردم و از درون خود توده باشد. و ثالثاً اسلام، مذهبی موثر در بسیج کردن مردم بر ضد استبداد داخلی و استعمار خارجی است. کلید واژه: سید جمال الدین اسدآبادی، استعمار، استبداد، روشنفکران، اتحاد اسلام، قاجاریه

درزمانمعاویهمنجربهفتوحسرزمینهایشامات،آسیایصغیرونواحیشرقیدریایمدیترانهوبرخینواحیبریوبحریشد.ازآنجاییکهبنیامیهازدورانعمرخلیفهدومحاکمشاماتبامرکزیتدمشقشدهبودندواینحاکمیتدردورانعثماننیزادامهیافتودردورانامامعلی(ع) نیزباجنگوتزویرهمچنانبرسرقدرتباقیماندند،بهتوسعهروابطنظامی،سیاسیوفرهنگیباقلمروتازهمفتوحهرومیپرداختند.معاویهپسازتثبیتقدرتدرشاماتازسال 40هبهبعد،اینمناسباترااستمراربخشیدبهنحویکهبهرغممخالفتهاوقیامهایمتعدددرداخلسرزمیناسلامی،منازعاتوتعاملاتخودرابارومیانشرقیصورتدیگریدادمعاویهباتغییرشیوهیخلافتبهسلطنتوکسبمشروعیتظاهریسیاستخارجیتازهایرابرایدولتامویترسیمکردکهبخشیازآنتاحدودزیادیتابعمتغیرهایسیاستداخلیبود،بدینمعناکهاگراوضاعداخلیحکومتروبهآرامیمیرفت،دیپلماسیخارجیدولتامویفعالمیشدوسیاستخارجیتهاجمبهنواحیشمالی،غربیوشرقیقلمرودولتامویشدتمیگرفت; اماهرگاهدولتمعاویهباقیامهایداخلیمواجهمیشدسیاستخارجیودیپلماسیآنازتحرکلازمبازمیماندوبعضادولتامویسیاستصلحراتعقیبمیکرد .معاویهکهمیدانستامنیتسرزمینهایتازهفتحشدهبیشترازسویامپراتوریرومشرقیتهدیدخواهدشد،زیراامپراتوریرومکهچندینقرنقبلبراینمناطقتسلطداشتنداکنونکهبخشهایعمدهایازآنمناطقاستراتزیکراازدستدادهبودندانگیزههایبیشتریبرایرویاروییوتصرفمجددبروزمیدادنداماآنسرزمینهانیزبهدلایلسیاسیمذهبیاجتماعیفرهنگیآمادگیگسستنازرومشرقیوپیوستنبهقلمرواسلامیراداشتند.اززمانمعاویهروابططرفینبیشتردرحالتجنگوصلحگذرمیکردودوطرفمترصدفرصتمناسببرایکسبامتیازاتازیکدیگروتضعیفطرفمقابلبودند

نهضت جنگل، که به رهبری میرزا کوچک¬خان جنگلی، علیه استبداد و استعمار تشکیل شده بود، نه تنها ازافراد بومی و محلی گیلی و مازنی شامل می شد، بلکه افرادی از قومیت ها و دستجات مبارز دیگر را در درون جای داده بود. جنگلی ها منحصر به گیلان و مازندران یعنی، رشتی، انزلیچی، تالشی و مردمان شمال ایران نبودند، بلکه از ترکان، کردها، لرها و حتی افرادی تاثیرگذار از ملل دیگر، همگی در کنار میرزا و مبارزه حضور داشتند. تفاوت های فرهنگی و قومیتی یاران جنگلی که بعضا با لجاجت ها و خودخواهی ها و سیاست های بیگانه همراه بود، موجب عدم همبستگی نهضت جنگل گردید و جنگلی¬ها به جای جنگیدن عیله استبداد و استعمار، به انشقاق، گسستگی و متعاقب آن به انشعاب، نفاق و خیانت و رویارویی با یکدیگر در افتادند. از عمده ترین قومیت هایی که از ابتدا میرزا را یاری دادند، کردها بودند. ولی با تحولاتی که در سیاست بین الملل از پس جنگ جهانی اول پدید آمد، در اهداف یاران کرد نهضت جنگل نیز تغییراتی حاصل شد. یعنی حامیان انقلاب سرخ و جمهوری شورایی با میرزا کوچک¬خان به تدریج دوری پیدا کردند. از این رو زمانی که خالو قربان و کردهای همراه وی، نهضت جنگل و شخص میرزا را رو به تردید و ضعف دیدند با وعده هایی از طرف دولت، به آن¬ها گرویدند. و در همسویی با بیگانگان با اعزام نماینده به مقر فرماندهی نیروهای دولتی، آمادگی همکاری با حکومت مرکزی را علیه میرزا اعلام کردند. کردها از این برهه تاثیراتی را در ضعیف تر شدن نهضت جنگل تا فروپاشی کامل آن بر جای گذاشتند. این پژوهش برآن است که علل و روند این همبستگی و گسستگی را بررسی نماید. واژگان کلیدی: نهضت جنگل، میرزا کوچک¬خان، خالو قربان، جمهوری شورایی ایران، حکومت مرکزی

با روی کار آمدن سلسله صفوی هرچند وضعیت مسیحیان بومی ایران به لحاظ شرایط اجتماعی و سیاسی تغییر چندانی ننمود، لیکن به لحاظ مذهبی در این دوره تحول بسزایی در کلیسای نستوری ایران به وجود آمد. بخشی از نستوریان ایران به دلیل موروثی شدن مقام پاتریارکی و نیز به جهت متحدشدن با کلیسای کاتولیک رومی از این کلیسا جدا شده و شاخه جدیدی به وجود آوردند که به کلیسای کلدانی کاتولیک معروف گردیدند.در زمان سلطنت شاه عباس اول، ارامنه جلفای نخجوان و دیگر مناطق به همراه گرجیان به مناطق مختلف سرزمین ایران کوچانده شدند. مهم¬ترین محل سکونت ارامنه، جلفای اصفهان بود که به دستور شاه عباس اول و با حمایت¬های مالی و سیاسی وی شکل گرفت. ارامنه جلفای اصفهان از حمایت ویژه شاه عباس اول و تا حدودی جانشینان او در اجرای مراسم و آیین¬های مذهبی و نیز ساخت کلیساها برخوردار بودند. تجار ارمنی نقش ویژه¬ای در تجارت ایران در سده¬های هفدهم و هجدهم میلادی ایفا نمودند. گرجیان در امور لشکری و دیوانی به عنوان عنصر سوم (قزلباشان ترکمان، ایرانیان تازیک، گرجیان) وارد گردیده و سپس بر مصادر امور حاکم گردیدند.هیأت¬های تبشیری کاتولیک به منظور متحدساختن ارامنه و گرجیان با کلیسای کاتولیک رومی و نیز تبلیغ در میان غیرمسیحیان به ایران وارد گردیدند. با توجه به شرایط سیاسی مابین دول اروپایی و امپراتوری عثمانی و سخت¬گیری سلاطین عثمانی بر سفیران دول اروپایی، این کشورها ناگزیر به استفاده از مبلغین مذهبی برای انجام امور سیاسی بودند. لذا برخی از مبلغین کاتولیک علاوه بر امور مذهبی به عنوان سفیر کشورهای اروپایی در ایران فعالیت می-نمودند.

به دلایلی چند باید در خصوص زندگی شخصیت¬های سیاسی به دقت اندیشید. اهمیت نقش این شخصیت¬ها در تعیین سرنوشت جوامع غیر قابل انکار است، شناخت این اشخاص، نقش، وظایف و عملکرد آنها در جوامع مختلف ضروری است. از نظر علمی مشکل بتوان تاریخ جوامع بشری را بدون این شخصیت-ها تصور کرد. از آنجا که امیر عباس هویدا یکی از دولتمردان موثر دوره پهلوی- به ویژه دوران متأخر آن رژیم- بوده و مدت مدیدی جامعه و دستگاه اداری ایران با سلیقه او و کابینه¬های متعددش اداره می¬شد، بررسی زندگی سیاسی این شخصیت برای شناخت اوضاع سیاسی- اجتماعی آن روزگار از اهمیت و ضرورت خاصی برخوردار است. بررسی علل و عوامل استقرار تقریباً 13ساله نخست¬وزیری هویدا و پیامد-های همه جانبه سیاسی اجتماعی زمامداری او در ایران هدف اصلی این پایان¬نامه است که با روش اسنادی-کتابخانه¬ای و با رویکردی توصیفی- تحلیلی تدوین یافته است. نتایج به دست آمده از این پژوهش، علل و عوامل پایداری طولانی نخست¬وزیری هویدا را چنین نشان می¬دهند: اطاعت بی¬چون و چرا از دستورات شاه- نداشتن خانواده ریشه¬دار و با نفوذ در جامعه و بنابراین از این جهت خطری برای سلطنت محسوب نمی¬شد- پیشینه عضویت هویدا در ساواک که دستگاه مورد اعتماد شاه بود- نداشتن برنامه و نقشه¬ای در کار مملکتداری که با منافع جناح¬های درون حاکمیت برخورد داشته باشد- درایت هویدا و شناخت دقیقش از روحیات شاه که سبب می¬شد با تعامل مناسب با او دوران زمامداری¬اش را افزایش دهد- شاه با ثابت نگه داشتن امیر عباس هویدا در منصب صدارت می¬خواست به خارجی¬ها بفهماند که در ایران ثبات سیاسی وجود دارد. این را نیز باید افزود که ثبات طولانی مدت امیر عباس هویدا در سمت نخست¬وزیری با گسترش نفوذ خارجی¬ها و از دست رفتن استقلال ملی کشور، رشد چشمگیر دیکتاتوری محمد رضا شاه پهلوی بخصوص با شکل گیری حزب رستاخیز، تاراج و غارت اموال ملی و نفت ایران توسط بیگانگان بخصوص آمریکا و انگلیس، قدرت¬گیری تدریجی و رو به افزایش بهائیان و بهائیت در ایران به منظور تضعیف دین اسلام بخصوص مذهب تشیع که مذهب رسمی ملت ایران بود و از همه مهمتر رشد سرسام¬آور فساد اداری و سیاسی- اجتماعی و فرهنگی درکشور همراه بود. در مجموع این پیامد¬ها زمینه¬ای شد برای گسترش نارضایتی¬ها و اعتراض¬های همه جانبه مردمی در کشور و در نهایت منجر به پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی گردید.

چکیده یکی از معضلات مهم حکومت عباسیان در دوران هارون الرشید، مسئله ی جانشینی بود. هارون الرشید برای این که نزاعی مابین دو پسرش امین و مأمون بر سر جانشینی، به وجود نیاید، عهدی را میان آن به دو به وجود آورد تا به آن پای بند باشند. عهدی که بر آن ذکر شده بود تا امین پس از هارون به حکومت برسد و پس از امین، مأمون جانشین او خواهد بود. پس از به قدرت رسیدن امین، علی بن عیسی بن ماهان از او خواست تا بردارش را خلع کند و فرزندش موسی را جانشین خود کند. امین از این موضوع استقبال کرد و این مسئله تنش هایی که میان این دو برادر وجود داشت را به نبرد تبدیل نمود. نبردی که فقط یک طرف پیروز داشت و آن هم مأمون بود.

واقعه مشروطه از مهم¬ترین حوادث تاریخ ایران است که تحت تاثیر عوامل داخلی و خارجی مختلفی به وقوع پیوسته است. مردم ایران در آن مقطع نه به صورت یک ملت بلکه رعیت حساب می¬شدند که قانون مشروطه تعریفی تازه از آنها به دست داد و شاخص بین مردم و حکومت محسوب ¬شد. با روی کار آمدن محمد علی شاه و به توپ بستن مجلس، نهال مشروطه ایران با خطر جدی مواجه گشت. ارمنیان که از ابتدای تاریخ ایران همواره همراه نژادی ایرانیان بوده و در صفحه ها و عرصه ها تاریخ ایران به صورت¬های متنوع حضور داشتند ، این بار هم در مشروطه، البته به شکل سازمان¬یافته¬تر و فعال¬تری حضور پیدا کردند. ارمنیان که تحت ظلم و ستم روس¬ها و عثمانی¬ها قرار داشتند و مدام از جانب این دو حکومت مورد تعرض قرار می-گرفتند، دست به تشکیل احزاب انقلابی زدند و احزب داشناک و هونچاک را تشکیل دادند. وقوع مشروطه ایران انگیزه احزاب ارمنی را در حمایت از مشروطه ایران بالا برد و آنان در مقاومت تبریز به کمک انقلابیون آمدند. از میان ارمنیان، یپرم¬خان که وابسته به حزب داشناک بود و علیه تزاریسم و فئودالیسم جنگیده بود، جایگاه ویژه¬ای در مشروطیت ایران را عهده دار شد. او به مشروطه خوهان گیلانی پیوست و با دیگر فداییان ارمنی در فتح تهران و قزوین نقش تعیین کننده¬ای را ایفا کردند. ریاست نظمیه تهران، سرکوب شورش¬های مخالفین مشروطه از دیگر اقدامات این مرد انقلابی است.

از آن جهت که سلاطین آل بویه خود ویژگی های نظامی گری داشتند، و به دلیل حفظ متصرفات و جنگ با مدعیان و دشمنان حکومت ، سپاهیان در نزد ایشان دارای اهمیت بودند؛ بنابراین شناخت جایگاه ، نقش و کارکرد نظامیان امری در جهت بازشناسایی ساختار حکومت و به تبع آن جامعه ی عصر آل بویه محسوب می گردد. گرایش دیلمیان به مذهب تشیع از عواملی است که میان آنان و حکام خلفای عباسی تمایز ایجاد کرد و تسلط آنان بر بغداد ، موجد تحولی بزرگ در جامعه ایران و سرزمین های اسلامی گردید . آل بویه در صدد تلفیق ملیت ایرانی با دیانت اسلامی ، از نوع شیعی ، بودند. تسلط آل بویه بر خلفای عباسی ، قدرت دنیوی خلفا را رسما محدود کرد .از این رو، شناسایی پایگاه سیاسی و اجتماعی امرای نظامی، به عنوان عناصر درگیر در جامعه ی آن عصر، و چگونگی سامان یابی آن ها در درون این جامعه، در شناسایی جهت گیری ها و گرایش های این عناصر قدرت ضرورت داشت. در جهت بازشناسایی گرایش های امرای عهد آل بویه و تاثیر آن در جامعه ی آن عصر، در حوزه ی نظامی گری به دنبال تبیین الگوی رفتاری امرای نظامی عهد آل بویه هستیم ، تا بدین طریق، این عناصر در این الگوی فراگیر مورد بررسی قرار گیرند. به دنبال جای یابی آن امرا در درون بافت حکومت آل بویه و توان یابی آن ها در حوزه های سیاسی و اجتماعی، گرایش نیروهای نظامی به جهت تسلط بر تمام شئون حکومتی سوق می یافت که از آن طریق در جهت تضعیف حکومت آل بویه و به دنبال شکل گیری حکومت های مستقل عمل می نمود

مروانیان در سال 64 ه ، به رهبری مروان بن حکم در دمشق به خلافت رسیدند . وی بر مخالفان پیروز شد و توانست خلافت مروانیان را پایه گذاری کند . مردم دمشق در این زمان به دلیل عدم تثبیت قدرت مروانیان و با وجود دوگانگی در منصب خلافت که ناشی از حضور خاندان ابن زبیر در جهان اسلام بود ، آشوبهایی ایجاد کردند ولی این نابسامانی ها با کاردانی و لیاقت شخص عبدالملک بن مروان و کارگزاران وی ، حل شد . وی دمشق را به پایتختی مطیع تبدیل کرد. در این زمان با تثبیت قدرت و وحدت در جامعه اسلامی و همچنین ایجاد نظم در اوضاع پایتخت ، مروانیان به فکر توسعه قلمرو اسلامی و همچنین سرازیر نمودن ثروت به سوی دمشق افتادند . مردم این شهر نسبت به سایر شهرهای مسلمان علی الخصوص مکه و مدینه،از تسامح و تساهل بیشتری نسبت به اعمال حکومت برخوردار بودند.به خصوص وقتی که مورد توجه خلفای مروانی قرار گرفته و از توجهات ایشان بهره مند می شدند ، همچنین رشد اقتصادی و تغییرات اجتماعی و فرهنگی زندگی جدیدی را برای ایشان رقم زد. در این دوره در دمشق دستگاه اداری محکمی پدید آمد و زندگی شهرنشینی را که پیش از این کمتر بدان توجه شده بود ، توسعه داده شد .معماری اسلامی نیز از همین دوره آغاز گردید . زبان عربی در زمان مروانیان رواج گرفت و مردم ممالک اسلامی به خصوص مردم دمشق زبان عربی را فرا گرفتند. همچنین نخستین سکه های اسلامی ضرب شد.خلاصه آنکه تمدن اسلامی که در دوره عباسیان به اوج ترقی رسید ، در این دوره پایه گذاری شد. بنابر مطالب یاد شده ، پژوهش حاضر در پی ارائه تحلیلی از خلافت مروانیان در دمشق است . این نوشتار توصیف و تجزیه و تحلیل رویدادهای آن دوره با استفاده از تفسیر منابع تاریخی است . واژگان کلیدی : امویان ، مروانیان ، دمشق ، اوضاع سیاسی ، اوضاع اجتماعی ، اوضاع اقتصادی .

خراسان بزرگ، شرقی ترین قلمرو ایران و یکی از ایالات اصلی از قبل از اسلام تا بعد از اسلام بوده است. نیشابور نیز به عنوان یکی از شهرهای مهم و بزرگ این ایالت، نقش مهم و واسطه ای در تحولات آئینی، سیاسی و اقتصادی این قلمرو ایفا کرده است. هم زمان با سقوط دولت ساسانیان و ورود اسلام به ایران، خراسان بزرگ نیز دچار تحولات عمیقی شد. اعراب تازه مسلمان پس از خلیفه ی اول، به گسترش و پیشروی به سوی مرزهای ایران روی آوردند. در پی رویارویی ها و درگیری های متعددی که میان ایرانیان و اعراب به وقوع پیوست درنتیجه ی آن که گاهی ایرانیان و گاهی اعراب به پیروزی می رسیدند، سرانجام درنبردی به نام نهاوند که از آن با عنوان فتح الفتوح یاد می کنند، دست اعراب برای فتح سایر مناطق ایران باز شد. از این زمان تا هنگام خلافت خلیفه ی سوم، اعراب به فتوحاتی در نقاط مختلف ایران نائل شدند. در زمان عثمان، عبدالله بن عامر از سوی وی روانه ی خراسان بزرگ شد و ابن عامر با فتح طبسین دروازه ی خراسان یا به جنگ یا به صلح، اولین شخصی بود که موفق به ورود به خراسان بزرگ شد. نیشابور نیز، با غارت به دست همین شخص فتح شد و امر حکومت برقرار کرد. در دوره ی امویان خراسان به ویژه مناطق جنوبی آن محل سکنای مخالفان و معارضان خلافت قرار گرفت به ویژه کسانی که حدفاصل با سند و هند مستقر شدند. در دوران عباسیان پس از ربایش خلافت از نقیبان و نظامیان چون ابومسلم، مأمون به دلایل سیاسی امام رضا (ع) را با ظاهر دین خواهی و ایران دوستی، به اجبار ولایتعهدی را بر عهده ی امام گذاشت ولی امام برخلاف میل باطنی و عدم همراهی، با فرستادگان خلیفه، از مدینه عازم مرو می شوند و در مسیر حرکت، احتمالاً از شهرهای بغداد، بصره، اهواز، فارس، قزوین و نیشابور عبور می کنند و در هر منطقه با استقبال عاشقان امامت روبرو شده که باعث استحکام و پیشرفت اسلام شده است. این پژوهش بر آن است که علل، عوامل و مسیرهای گوناگون ورود اسلام به خراسان بزرگ را از طریق شهرشناسی نیشابور بررسی نماید.

چکیده ندارد.