هدف از نگارش این رساله پژوهشی است علمی در باره کارآیی در خواندن فارسی . آنچه در این بررسی موردنظر است خواننده فارسی زبان، خط فارسی و چگونگی متون فارسی می باشد. به منظور اندازه گیری میزان تاثیر ویژگیهای خط فارسی در خواندن آزمونی از دانشجویان دانشگاهی به عمل آمد. برای ارزشیابی و نتیجه گیری از آزمونهای انجام شده دو شیوه متفاوت "روش تحلیلی" و "روش منحنی بسامد" بکار برده شد. در ارزیابی میزان کارآیی در خواندن دو عامل سرعت و درک مطلب موردنظر بودند. برای بررسی هر یک از عوامل فوق لازم بود یکی را ثابت و دیگری را متغیر بگیریم . برای تعیین میزان کاهش سرعت خواندن در اثر ویژگیهای خط فارسی عامل سرعت متغیر و درک مطلب ثابت درنظر گرفته شد. نتیجه گیری کلی آزمونهای بعمل آمده ثابت گردانید که ویژگی ننوشتن کسره اضافه در خط فارسی بیش از همه از سرعت خواندن می کاهد و نسبت کاسته شدن سرعت در اثر عدم وجود حرف بزرگ کمترین میزان را نشان می دهد. تکیه در زبان فارسی گاه موجب اشکالاتی در خواندن می شود. در بررسی عوامل غیرخطی موثر در خواندن نتایج زیر بدست آمده است : 1) کودک تا سال پنجم دبستان مرحله یادگیری خواندن را پشت سر گذاشته است . مرحله یادگیری خواندن یا بلندخوانی آغاز و ادامه می یابد. کودک در ذهن خوانی نیز مانند بلندخوانی عمل می نماید. 2) از سال پنجم دبستان تفاوتهایی در حوزه بینایی دانش آموزان دیده می شود. این مرحله، شروع یادگیری صرفه جویی در خواندن است . به عبارت دیگر مرحله کاربرد خواندن آغاز می گردد. 3) از سالهای راهنمایی به بعد، دانش آموزان در کاربرد خواندن مهارت پیدا می کنند. برای بدست آوردن تبحر در کاربرد خواندن مهارت پیدا می کنند. برای بدست آوردن تبحر در کاربرد خواندن باید کودک یاد بگیرد که از متن نمونه برداری نماید، حوزه بینایی را وسعت بخشد و برای ذهن خوانی کم کم عادات مربوط به بلندخوانی مانند آوایی کردن (vocalization) و بالطبع، خواندن واژه به واژه و احیانا کمک گرفتن از انگشت و قلم و غیره را کنار بگذارد. 4) بدلایل زیر، دانش آموزان ما از جهت یادگیری و توسعه مهارت در کاربرد خواندن هیچ نوع آموزشی نمی بینند و هیچ کوششی جهت پیشبرد ذهن خوانی در ایشان صورت نمی گیرد: الف : طبق پرسشنامه ای که توسط دبیران خواندن پر شده است ، در کلاسهای خواندن فارسی (قرائت)، خواندن تنها بصورت بلندخوانی تدریس می گردد، در اثر این امر، عمل آوایی کردن هنگام ذهن خوانی تثبیت می شود. ب : در اثر آنکه تنها به جنبه بلندخوانی توجه می شود، و نیز بعلت آوایی کردن، عمل ذهن خوانی بصورت واژه به واژه انجام می گیرد. به این ترتیب حوزه بینایی در حدود واژه ها ثابت مانده و پیشرفتی حاصل نمی گردد. ج : کوچکترین توجهی برای از بین بردن عادتهای غیرصحیح که تثبیت کننده خواندن واژه به واژه هستند مانند دنبال کردن متن توسط قلم و انگشت و غیره انجام نمی گیرد. د : طبق همین پرسشنامه ها، اغلب پس از خواندن هر جمله از دانش آموزان خواسته می شود که جمله را معنی نمایند. در اثر این عمل، توجه بر روی عبارات و جملات متمرکز می گردد. معانی بطور منقطع و از هم گسیخته دریافت می گردند. به درک کلی متن توجه نمی شود. ز : تعداد دانش آموزانی که طبق اظهار خود اصولا کتب غیردرسی را مطالعه نمی کنند، 18 درصد پاسخ دهندگان را تشکیل می دهند. میزان مطالعه خارج از کلاس اکثریت دانش آموزان پاسخ دهنده بطور متوسط 5ˆ3 کتاب در سال است . این مقدار برای آنکه دانش آموزان بدون هیچگونه کمک دیگر به اصول ذهن خوانی واقف شوند کافی بنظر نمی رسد.