با توجه به تحولات نوین فرهنگی در جامعه امروزی، نیاز ما ایرانیان به بررسی های جدید و علمی و پربار درباره تاریخ پرفراز و نشیب سرزمین اجدادیمان و دیانت و فرهنگ آن، بیش از پیش آشکار شده است. بته جقه یکی از نقوش سنتی، کهن سال و پر کاربرد است که به عنوان نقشی تزئینی در بسیاری از هنرهای ایران به چشم می خورد. درباره اصل و منشأ و ریشه نقش بته جقه در میان هنرشناسان اختلاف نظر زیاد است و تحولات بسیار زیاد این نقش باعث شده تا هنرشناسـان شکل های گوناگونی را بنابر دلایل متعددی به آن نسبت دهند. اما باید در نظر داشت که پیشینیان برای باورها و اعتقادات و مفاهیم خاص و ویژه موجود در آیین های مذهبی و همچنین فرهنگ خود به نمادپردازی و خلق اثر می پرداختند؛ به عبارتی می توان گفت تمام آثار هنری، رفتاری ناشی از روحیات و اعتقادات تأثیر گذار بر ذهن هنرمند و صنعتگر سازنده اند و همچنین نقوش سنتی هر قوم، نشانی از رشد و شکوفایی فرهنگ و تمدن آن قوم می باشد؛ از این رو برای بهتر شناختن ریشه ها و پیشینه ها و هویت فرهنگی خود، شایسته است که به بررسی این نقوش پرداخته، مفاهیم نمادین آنها را استخراج کنیم. هدف از انتخاب این موضوع معرفی نقش بته جقه و یافتن ریشه های تاریخی آن بوده است که منجر به شناخت مفاهیم موجود در این نقش و استفاده درست، مناسب و به جا از آن در طراحی و تولید آثار هنری و جواهرسازی معاصر می شود؛ چرا که نقوش نمادین بر اثر مرور زمان مفهوم نمادین خود را تا حدی از دست داده و جنبه تزئینی پیدا می کنند. هنرمندان نیز به دلیل عدم آگاهی از معنای اصلی این نقوش و بنا بر خلاقیت خود، در فرم و نقش آنها دست برده، جابه جایی ها و تغییراتی پدید می آورند که نقش را از اصل خود دور می گرداند. نظر به اینکه در بررسی فرهنگ و تمدن هر قوم و ملتی باید سه بخش اساسی، مدارک تاریخی مکتوب، اساطیر نخستین و آثار بیرون آمده از دل خاک را مورد مطالعه و بررسی قرار داد و با در کنار هم قرار دادن آنها به نتیجه نهایی دست یافت، در این پایان نامه پیشینه های تاریخی، هنری و دینی و آیینی آن دسته از اقوام ساکن در نجد ایران در دوران پیش از اسلام مورد بررسی قرار گرفته اند که در آثار به جای مانده از آنان فرم بته جقه (در قالب فرم شاخ گاو و قوچ، بال پرندگان و عناصر گیاهی، با توجه به متون کهن و اسطوره های ایران) به چشم می خورد. در این میان آن دسته از نقوش بدست آمده که به دوره ایران باستان(از ابتدای ماد تا پایان ساسانی) متعلق بودند، با توجه به دوره تاریخی در جداولی تنظیم و مورد آنالیز قرار گرفته و در نهایت روند تغییر شکل آنها در هر دوره نسبت به دوره پیشین بیان می گردد. با توجه به بخش عملی این پایان نامه که طراحی و نمونه سازی زیورآلات می باشد، مطالبی در زمینه مواد و مصالح، ابزارآلات و مراحل و شیوه های ساخت زیورآلات آورده شده و همچنین زیورآلات در دنیای معاصر به ویژه در ایران مورد بررسی اجمالی قرار گرفته اند و در نهایت تصاویر طراحی ها و نمونه های ساخته شده زیورآلات همراه با توضیحات لازم آورده شده اند. درست است که جواهرات امروزی خاص دوران معاصر هستند ولی شایسته است که طرح هایی که در طراحی و ساخت زیورآلات به کار می روند با توجه به هویت ملی و فرهنگی انجام گیرند. زیرا روح یک انسان در رابطه با هویت فرهنگی اوست. نقش بته جقه که یکی از نقوش سنتی ایران زمین است. در روال تحقیقات این پایان نامه، این نتیجه حاصل شد که فرم بته جقه از فرم شاخ گاو و قوچ، بال پرندگان، درخت سرو و برگ گل نیلوفر گرفته شده است و به طور کلی نقشی است که با فـرّه ایزدی، همای سعادت و درخت زندگی مرتبط بوده، نمادی است از جاودانگی و سرافرازی و پیروزی و نشانی است از شأن و جلال و بزرگی؛ هرچند امروزه این نقش را بیشتر یک عنصر گیاهی و مرتبط با درخت زندگی می دانند. نتیجه بدست آمده در روند انجام پروژه عملی، این است که نقش بته جقه انعطاف پذیر بوده و قابلیت اجـرایی بالایی دارد، از این رو می تواند از ترکیب بندی های متنوعی برخوردار شود. بنابر این نقشی است که ضمن داشتن اصالت، می تواند بر اساس سلیقه امروزی طراحی گردد و برای طراحـی جواهرات و همچنین سایر هنرها به کار رود.

چکیده: هدف تمام فعالیت های اندیشمندانه بشر از جمله هنر، جستجوی وحدت در میان گوناگونی بوده، به طوری که وظیفه غایی آنها، ایجاد ترکیب مناسب و هماهنگی مقوله های گوناگون در قالب یک طرح، بیان یا تصویر کلی می باشد. از جمله این فعالیت های اندیشمندانه و هنرمندانه بشر می توان به موسیقی اشاره نمود که خود در بستری از تکرارها، تناوب ها و تعادل در زیر و بم های متنوع تکثیر شده و با سادگی و ظرافت از کثرت به وحدت می رسد. موسیقی ایرانی بر پایه همین تکرارها و تناوب ها، فواصل و تعادل در زیر و بم هاست که به دستگاه های مختلفی تقسیم می شود و هر دستگاهی بنا بر فواصلی که دارد، حالت خاصی پیدا کرده و بیان موسیقایی خود را القا می کند. از طرفی رنگ که متعلق به دنیای تجسمی بشر می باشد علاوه بر ویژگی های فیزیکی اش، تأثیرات روانی مخصوصی دارد. پرسشی که مطرح می شود اینگونه است که آیا می توان با پیدا نمودن ارتباطی هماهنگ میان بیان موسیقایی و روانی رنگ از این دو مقوله در کنار هم در جهت تقویت بیان دیگری استفاده نمود؟ و لذا هدف از این تحقیق پیدا کردن ارتباط تطبیقی میان ویژگی های بیانی موسیقی ورنگ می باشد. بدین منظور با استفاده از روش مطالعه توصیفی- تحلیلی و مطا لعات کتابخانه ای و تجربی و استفاده از مشاوره ی صاحبنظران، تجزیه و تحلیل مطالب جمع آوری شده انجام گردیده است. نتایجی که در این تحقیق به دست آمده بدین صورت است که می توان برای هر دستگاهی، بر اساس بیان موسیقایی اش، رنگ یا رنگ های هماهنگ با آن در نظر گرفت. به عنوان مثال : دستگاه ماهور بیانی شاد و نشاط آور داشته که طیفی از رنگ های قرمز ـ نارنجی هماهنگ با این بیان می باشد. آ واز ابوعطا، آوازی است که قرائت قرآن در آن خوانده شده، بنابراین رنگ های آبی و سبز که مفهومی از درک معنوی را نشان می دهد، با بیان آواز مذکور مطابقت دارد و به همین صورت به کمک ارزش های ذهنی رنگ ها و حالات روحی دستگاه ها، برای هر یک از دستگاهها و آوازهای موسیقی ایرانی، رنگی مطابق با آن وجود دارد. نتیجه این تحقیق می تواند در سالن های اجرا و تمرین موسیقی با به کار گیری وسایل نورپردازی ساخته شده از شیشه های رنگین که جایگاه ویژه ایی در صنایع دستی ایران دارد، به گونه ای هماهنگ با بیان موسیقایی استفاده کرد و فضایی مملو از نور و رنگ و صوت را در قالب یک بیان کلی خلق نمود. کلید واژه ها : دستگاه های موسیقی ایرانی، بیان موسیقایی، نور و رنگ، جنبه های روانی رنگ، صنایع دستی، سالن های اجرا و تمرین موسیقی.

چوب دارای ویژگیهای منحصر به فردی است که با شناخت هر چه بیشتر آنان استفاده های گوناگون آن را ممکن می سازد. این ماده در کنار ویژگیهای خوب و شناخته شده خود، دارای معایبی نیز می باشد که آگاهی از آنها و بکار گیری روشهای مناسب، براحتی قابل برطرف کردن می باشد. در این تحقیق، ابتدا به روشهای پاکسازی و تمیزکاری رنگ و روغن که معمولاً بطور سنتی (شیوه مکانیکی) صورت می پذیرد، پرداخته شده و در ادامه بعضی از روشهای نوین پاکسازی و تمیزکاری رنگ و روغن از روی اشیاء چوبی تاریخی که در نقاط مختلف دنیا انجام گرفته را مورد بررسی قرار داده و در نهایت با توجه به امکانات و مواد و مصالح موجود به جستجو و مطالعه در مورد جنس لایه های رنگی موجود بر روی دَرِ منبت و مشبک مقبر? خالصی پرداخته شد. سپس با توجه به یافته های مطالعات در مورد جنس رنگ، بررسی ماده مناسب پاکسازی و برداشت لایه های رنگی از روی سطح دَرِ تاریخی منبت و مشبک مشهور به دَرِ مقبر? خالصی متعلق به آستان قدس رضوی مربوط به دور? تیموری ایران صوت گرفت. بعد از انجام آزمایش های لازم و تست مواد مناسب برای تمیزکاری بر روی نمونه جدید و رسیدن به نتیجه مطلوب، بر روی دَرِ تاریخی مقبره خالصی، ابتدا بطور عملی مورد آزمایش و بررسی قرار گرفت. و بعد از اینکه نتیجه آن مثبت ارزیابی گردید، بخشهای مختلف دَر تمیزکاری و لایه های رنگی موجود بر سطح آن پاکسازی شد

تدوین اصول و مبانی طراحی سنتی نیازمند بررسی های تطبیقی و تجزیه و تحلیل نقوش و ترکیب بندی آنهاست. در این پروژه سقف تالار مرکزی چهلستون به عنوان یک منبع دست اول از شیوه طراحی سنتی به شیوه صفوی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و سعی شده تا با آنالیز طرحها و بررسی نسبت ترکیب بندی در نقوش ختایی و اسلیمی با کادر ها به اصول تدوین شده در آنها برسد. برای این منظور به روش تاریخی - همبستگی و با استفاده از مشاهده میدانی و تصویر برداری و سپس آنالیز دقیق نقش مایه ها و ترکیب بندی انجام شده است . پس از تطبیق داده ها نسبت های دقیقی میان ترکیب بندی و کادر بندی ها بدست آمده که در بسیاری موارد نسبت های طلایی را نشان می دهد. این پژوهش می تواند در تدوین اصول طراحی سنتی به شیوه صفوی و نیز اهداف آموزشی، پژوهشی و کاربردی به کار آید.

مسأله هویت در هر ملتی از اهمیت زیادی برخوردار است و هنر و ادبیات هر ملتی بیانگر پیشینه فرهنگی و هویت مردمان آن کشور است. شاهنامه یکی از آثار جاودانی است که گذشته از دلاوریها و قهرمانی ها، تصویر زنده از افسانه و عقاید ایران باستان نیز می باشد. وابستگی بین ادبیات و نگارگری باعث شده همواره شاهنامه مورد توجه هنرمندان نگارگر قرار گیرد و نگارگریها خود نیز می توانند بیانگر هنرهای مختلف باشند شاهنامه شاه تهماسبی یک منبع منقول ،برای معرفی تزئینات معماری داخلی در دوره صفویه که اوج هنر معماری است، می باشد و متأسفانه امروزه این تزئینات بدست فراموشی سپرده شده اند . در این پژوهش به منظور مطالعه نگاره های شاهنامه شاه تهماسب از روش تاریخی توصیفی استفاده شده است. لذا منابع مختلفی از جمله کتاب ها ، مقاله ها ، پایان نامه ها و ... مورد مطالعه قرار گرفت . اما در هیچ کدام از این منابع معرفی تخصصی از نگاره ها وجود نداشت . این پایان نامه نقش مایه های تزئینات معماری داخلی 20 نگاره منتخب از شاهنامه را به طور تخصصی مورد مطالعه قرار داده است. در نهایت 112 نقش از این 20 نگاره استخراج شد. این نقش ها به دو گروه شکسته و گردان طبقه بندی شده اند. در نهایت با توجه به نقش های بدست آمده چند اثر چوبی کاربردی ساخته شد. این آثار به گونه ای طراحی گردیده اند که از آنها می توان به عنوان یک منبع نوری نیز استفاده کرد. کلید واژه ها:شاهنامه شاه تهماسب – نگارگری- تزئینات وابسته به معماری – نقشمایه

چکیده: فرهنگ وهنر غنی و پربار ایران زمین ، بالاخص هنر تزیین بناها درمعماری این کهن دیار که جایگاهی بس رفیع دارد ، علاوه بر زیبایی ظاهری از ارزش های والاتری نیز برخوردار بوده است و ذهن جستجوگر را قبل از نمود ظاهری ، به معنای درونی رهنمون می سازد. از آنجا که اصول زیبایی شناسی و ویژگی های خاص سنت ایرانی به طور ظریف وآگاهانه در این نقوش نمود ی آشکار دارد ،مورد توجه طرا حان وهنرمندان معاصر بوده است . در این پژوهش نیز سعی شده ، با نگاهی ویژه به نقوش تزیینی یکی از شاخص ترین بنا های دوره خوارزمشاهی علاوه بر درک این زبان پُر رمز و راز، خصوصیات بصری این نقوش و کتیبه ها نیز مورد توجه قرار گیرد. مسجد جامع فرومد به عنوان مجموعه ای کم نظیراست ، که دارای انواع نقوش و کتیبه هایی مربوط به دوره های مختلف از جمله اواخر سلجوقی اوایل خوارزمشاهی،ایلخانی ودوره ی تیموری می باشد . از این رو سعی شده است که ضمن معرفی این بنای شگفت انگیز ، نقوش و ویژگی های آن نیز از نظر زیبایی شناسی ومبانی هنر های تجسمی، مورد توجه و تجزیه وتحلیل قرار گیرد . اطلاعات و داده های این پژوهش بخشی بصورت کتابخانه ای ، بااستفاده از منابع موجود؛ وبخشی دیگر به شیوه ی میدانی ، بازدید از بنا وتهیه تصویر، صورت گرفته است . از نتایج مهم این پژوهش می توان به تنوع انواع نقوش سنتی، مربوط به دوره های سلجوقی، خوارزمشاهی، ایلخانی وتیموری اشاره کرد، که این مسجد را تبدیل به موزه ی هنر های اسلامی ایرانی کرده است.

پرداختن به نمونه هایِ باقیمانده از هنرِ دورانِ گذشته ، همواره از موضوعاتِ اصلیِ پژوهش هایِ عصرِ حاضر بوده است . این نمونه ها از اشیاء کوچک گرفته تا ظروف ، پارچه ، فرش ، وسایل تزیینی و بناهایِ به جا مانده و تزییناتِ آنها ، اشتیاقِ وصف ناپذیری را در دلِ محقّقان ، برایِ کشفِ راز نقش هایِ به کار رفته در آنهاایجاد می کنند . این روند در بینِ هنرهایِ تجسّمی شکلی دیگر به خود می گیرد و پژوهش در چگونگیِ به وجود آمدن و معنایِ نقش ها و زیباییِ آنها توجّه بیشتری را به خود جلب می کند و نتیجه آن به کارگیریِ مجدّد نقش هادر هنرِ امروز می باشد . به همین جهت ، نقش مایه هایِ به کار رفته در گنبد خانه مسجد شیخ لطف الله ، موضوعِ این پایان نامه قرار گرفته است . مسجد شیخ لطف الله که از بناهایِ شاخصِ به یادگار مانده از عصرِ صفویّه است ، نمونه هایِ کم نظیری از کاشی کاری و نقش مایه هایِ جذّاب و زیبا را در درونِ خود جای داده است . نقش هایی که از زمان هایِ دورشکل گرفته و تکامل یافته اند و به تدریج در هنرِ ایرانیِ دوره هایِ بعد به این ترکیب بندی رسیده اند .این پایان نامه به بررسیِ اینکه ارتباط و ترکیب بندیِ نقش ها به چه صورت است ، کدام یک از آنها و برایِ چه طرح و وسیله ای ، مناسب است و برای استفاده آیا فُرم اصلیِ نقش ها بهتر است یا می توان از فرم هایِ تغییر یافته نیز استفاده کرد ، می پردازد . نتیجه تحقیق ، آماده شدن طرح هایِ الهام گرفته شده از نقش مایه هایی است که بیشتر ، شاخصِ فضایِ گنبدخانه مسجد شیخ لطف الله هستند . از ترکیب نقش مایه چلیپایِ به کار رفته در کاشی کاریِ دیوارها و تکرارِ چهار بند اسلیمیِ ساده ، شمعدان ، از تلفیقِ فرمِ لوزی هایِ خمیده (کُلاله) زیرِ گنبد با چلیپا که به صورتِ واگیره 4/1 آماده شد ، آیینه دستی و شانه سَر و با الهام از طرحِ دو بند اسلیمیِ متداخل در مقرنس هایِ محراب ، چراغِ رومیزی ، ساخته شد که همگی از جنس چوب هستند . روش کار در این تحقیق ، تاریخی - تجربی است .

چکیده: گنجینه زیویه یکی از مهم ترین و بی نظیر ترین مجموعه با ارزش تمدن ایرانی مربوط به سده هفتم ق.م است که ارزش تاریخی این گنجینه و ویژگی ترکیبی هنر آن، آن را در جایگاه شگفت انگیزترین کشفیات بشر قرار داده است. نقوش و طرح های اشیا زیویه مبین ذهن خلاق، لطافت طبع و ژرفای اندیشه سازندگان آن است. به نظر می رسد نقوش مورد استفاده در زیورآلات زیویه با برخی نقوش مناطق و تمدنهای دیگر مشترکاتی داشته باشد که این خود مبین تأثیر و تأثرات مناطق مختلف بر روی این نقوش می باشد. شناخت و بررسی زیویه و طبقه بندی این آثار به منظور بیان نقوش و شیوه هنری آن دوران بخشی از اصول این کار تحقیقی بوده است که با در نظر گرفتن آثار موجود مورد مطالعه قرار گرفته است. این آثار مشخصاً از لحاظ فرم، شیوه ساخت و بیان اسطوره ای قابل توجه و بررسی است براین اساس هنر زیویه علاوه بر تأثیر پذیری از هنرهای قبل از خود، یک هنر منطقه ای و بومی متأثر از محیط زندگی و عقاید این مردمان است. بی شک تلاش در شناخت معانی و مفاهیم نقوش در اساطیر و هنر ایران و تبیین این نقوش در آثار فلزی و تحلیلشان در عرصه باورها و زندگی مردم ایران باستان، از اهداف این پژوهش می باشد. روش تحقیق در این رساله تاریخی – توصیفی بوده و با توجه به منابع موجود در کتابخانه برای گردآوری مطالب از روش اسنادی (کتابخانه ای) استفاده شده است. از نتایج تحقیق چنین برمیآید که هنر زیویه نشان دهنده آثاری است که هر طرح و نقش آن با فکر و اندیشه ای پایدار و اصیل گره خورده و تبلور اعتقادات آن سرزمین است. از طرفی نمایانگر مهارت هنرمندان این دوره در بکارگیری فنون و ویژگیهایی است که در اثر روابط میان این تمدن و تمدنهای همجوار بوجود آمده است. کلید واژه: گنجینه زیویه، نقش و طرح، مفاهیم نقوش

چکیده: با نگاهی به خانه های ایرانی امروزین متوجه جای خالی صنایع دستی در فضای زندگی عامه مردم می شویم و از آنجایی که ادامه این خلأ منجر به فاصله گرفتن بیشتر مردم از هنرهای سنتی و رکود این گنجینه ی به ارث رسیده کشورمان می شود، توجه به عوامل این رکود و اقدام جهت رفع آنها از جانب دانشجویان این رشته ضروری می نماید. یکی از دلایل نبودن صنایع دستی در منازل گران بودن آنها است که از عوامل این گرانی شلوغ و پرکار بودن طرح های استفاده شده در ساخت آنها است که با گرفتن زمان زیادی از وقت هنرمند نهایتاً قیمت تمام شده کالا را نیز افزایش می دهد. دلیل دیگر تکرار طرح های سنتی و کم بودن تنوع در طرح های استفاده شده می باشد. لذا با توجه به اهمیت موضوع و علاقه شخصی به طراحی نقشمایه های تزیینی بر آن شدم تا با الهام گرفتن از ادبیات نماد گرای پارسی نقوش جدید و اصیل برای استفاده در تکنیک های صنایع دستی طراحی کنم، با این امید که قدمی در جهت احیای صنایع دستی برداشته شود و فضای خانه های امروز عامه ی مردم جامعه رنگ و بویی ایرانی به خود بگیرد. و نیز تلاشی است به سوی پیام رسانی و آگاهی بصری دادن به عموم مردم از طریق طراحی وسایل ایرانی در منازل. روش این تحقیق از نظر هدف، کاربردی – توسعه ای است و جمع آوری مطالب بخش تئوری از کتابخانه ها و سایت های اینترنتی صورت گرفته و در بخش طراحی، از روی عکس پرندگان واقعی با توجه به پرندگان مسافر داستان شیخ عطار در منطق الطیر صورت گرفته است و پس از ساده سازی مناسب برای استفاده در تکنیک های صنایع دستی گشته است. تعدادی از طراحی ها در ساخت قاب آیینه در این پروژه استفاده شده است.

جعبه ها و صندوقچه هاکه در بعضی از مناطق ایران به آنها گنجه و مجری هم گفته می شود ، در طول تاریخ متناسب با کاربردشان در انواع فرم ها و از جنس های مختلف ساخته می شدند. تزیین این جعبه ها با توجه به جنس آن ها مد نظر قرار می گرفته و از جمله تزئینات جعبه های چوبی می توان به منبت کاری، مشبک کاری، معرق کاری و خاتم کاری اشاره نمود. هدف این رساله طراحی و ساخت جعبه هایی متناسب با کاربرد امروزیست که علاوه بر ابعاد واندازه ی مناسب دارای تزئینات با اصالت هنرهای سنتی ایران باشد و بدین ترتیب نمونه هایی از جعبه های کاربردی با هویت و اصالت ایرانی ساخته شود. نیازهای امروزی در زمینه ی فرم و اندازه و ابعاد متناسب با کاربرد جعبه ها و همچنین تزیینات مناسب مهمترین سوال این رساله بوده است. روش تحقیق در این رساله کاربردی- تجربی و روش یافته اندوزی بر اساس مشاهده بوده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داده است که در طراحی و ساخت جعبه ها مکان و محل مورد استفاده و همچنین محتویات آن ها از مهمترین عوامل تأثیر گذار می باشند. انتخاب چوب مناسب و تزیینات هماهنگ و اصیل با مبلمان محلی که جعبه ها در آن استفاده می شوند، دیگر شاخص طراحی و ساخت جعبه ها جهت سلیقه های مخاطبین معاصر می باشد.

فرهنگ شیوه ی زندگی یک قوم است؛ شیوه ی ارضای نیازها در جامعه ای معین. خواه نیازهای زیستی و خواه نیازهای مربوط به باورها و ارزش ها. هر اثر فرهنگی و هنری، نشان دهنده ی رویدادی است که در آن مقطع زمانی و تاریخی برای فرهنگ یک جامعه تعریف شده و حتی پایداری تأثیرات آن فرهنگ، متعلق به دوره ای نامحدود است و با سیر تحول در تاریخ، بر حسب نیاز هر روزگار، به حیات خود ادامه داده است. اثر هنری و فرهنگی (در اینجا پیکره های حیوانی)، همزمان یک رویداد تاریخی نیز به شمار می آید و قدمت تمدن و فرهنگ ایران زمین را نشان می دهد. این تحقیق با بررسی دقیق روی آثار پیکره ای فلات ایران در دو دوره ی اسلامی و پیش از اسلام، از حوزه ی ساختار، مصالح، شکل و کارکرد این پیکره ها دست به کشف و پژوهش در عمق فرهنگ ایران زمین می برد. این پژوهش بابررسی آثارموزه ای وگردآوری اطلاعات کتابخانه ای دست به تطبیق وتحلیل داده هازده،به تبیین آثارهنری این دودوره پرداخته و تأثیراندیشه های فرهنگی وهنری رادرساخت این آثاردنبال می کند. دراین راه بااستفاده ازروش تاریخی وتوصیفی به تطبیق وتحلیل اطلاعات پرداخته و بامقایسه ی طرح،نقشمایه،جنس،تنوع وکارکرد پیکره های حیوانی،آثاراین دودوره مورد مطالعه قرارمی گیرد. یافته هاحاکی ازآنست که در ساخت آثار در دو دوره ی مذکور، طبیعت به عنوان عنصری مشترک مورد توجه بوده با این تفاوت که در دوره ی اسلامی استحاله ی فرم، ساده شدن و نگاه تجریدی، در پیکره ها در مقابل نگاه واقع گرا و طبیعت نمای دوران پیش از اسلام قرار می گیرد. همچنین، باورهای اعتقادی پیش از اسلام در ساخت پیکره های حیوانی دوره ی اسلامی تأثیرگذار بوده اند.

نگارگری در هر دوره می تواند به مثابه ی آینه ی تمام نمای مسائل مختلف و تحولات فرهنگی،اجتماعی، سیاسی حاکم بر یک جامعه باشد. امروزه بسیاری از تاریکی های فرهنگی دوران گذشته در ایران به واسطه مرور و بررسی نگارگری های سده های پیشین روشن تر گشته است. قابل توجه است نمونه های بسیار شاخص از این هنر در کشور فرانسه در دوران شکوه و کمال کتاب و کتابت یعنی گوتیک. اندکی تعمق در نگاره های مذکور، ویژگی های بارز نگارگری ایران از سده های گوناگون را یاد آور است . تاثیرات متقابل نگارگری ایران از ویژگی های نقاشی چین و حتی از اروپای شرقی در برخی از ادوار و همچنین وام گیری های مستقیم نگارگری فرانسه از مکتب های گوناگون نگارگری ایتالیا، مبحثی است که در نتیجه تحقیقات و بررسی های گوناگون در کتب مربوطه ذکر شده اند. اما مسئله قابل توجه آن است که: آیا ویژگی های مشترک میان نگارگری ایران و فرانسه وجود دارد؟ در صورت وجود،آیا این تشابهات صرفا در ترکیب بندی المان ها می باشد یا طراحی، اجرا و مضامین آثار را نیز شامل می شود؟ آیا برخی ویژگی های پررنگ نگارگری ایران که به صورت وجهه مشترک در نگارگری های هم زمان،متاخر یا متقدم فرانسه در دوران گوتیک در نسخ خطی مکتب های متفاوت آن دیده می شوند،اصالت ایرانی دارند یا عواملی خاص سبب تاثیرپذیری آنها از هنر فرانسه در ایران گشته است؟ برای پاسخ به چنین سوالاتی، معرفی کوتاه اما کاملی از نگارگری فرانسه در فصل دوم و نگارگری ایران در فصل سوم را آغاز می کنیم تا بتوانیم به کمک این اطلاعات که اکثرا از روش مطالعه کتابخانه در دسترس قرار گرفته اند، ملزومات فصل چهارم یعنی بررسی شباهت های عینی و مثالی نگارگری ایران و فرانسه را مورد تحقیق قرار دهیم.نتایج تطبیق انجام شده به بیان شباهتهای بارز و تفاوت های آشکار پرداخته که در قسمت جمعبندی مورد اشاره قرار گرفته اند.

چکیده: در تاریخ هنر ایران به ویژه پس از اسلام، خوشنویسی از جمله هنرهایی است که در ارتباط و تعامل با دیگر هنرها رشد یافته است. در هنر خوشنویسی دور? صفویه، نستعلیق جایگاه والایی یافته و در هم? هنرها نمود پیدا می کند. این تحقیق سعی برآن دارد، ویژگی های زیبایی شناسی خط نستعلیق را مورد بررسی قرار داده، سپس به ارتباط و تعامل خط نستعلیق و محدود? کادر خطوط، در اشیای هنری دور? صفویه پرداخته و پس از استخراج اصول زیبایی شناسی آن، در نهایت کاربرد زیبایی شناسی خط نستعلیق را در آثار امروزی در قالب طرح، مورد بررسی قرار دهد. مهم ترین کاربرد تحقیق؛ دستیابی به طرح ها و ترکیب های متنوع و مختلف خط نستعلیق، و استفاد? آن ها با تکنیک های مختلف، به عنوان عنصر تزیینی متناسب در آثار چوبی امروزی می باشد. این تحقیق با مطالعه و بررسی آثار مکتوب، اسناد و تصاویر، با روش تحقیق تاریخی و توصیفی به بررسی موارد ذکر شده پرداخته است. نتیج? حاصل شده عبارت است از این که بر اثر تغییر محتوی و صورت اشیاء، خوشنویسی نیز در تقابل با آن، تغییر یافته، و هماهنگ با اثر شکل می گیرد؛ این تغییر و تعامل هماهنگ، وحدت بصری زیبایی را در کل اثر حاکم می سازد. واژگان کلیدی: خط نستعلیق، اشیای هنری دور? صفویه، اصول زیبایی شناسی، فلز کوبی

شناخت گره های هندسی عهد درخشان صفوی، تدوین اصول رسم واگیره ها وگسترش آنها درسطح کادرها وفرمهای بکارگرفته شده، نیازمندآنالیزنقوش، تقسیم بندی آنها ورسیدن به رابطه وتعامل بین این کادرها ونقوش بکارگرفته دردرونشان می باشد. در این پروژه آثارچوبی گره چینی کاخهای دوران صفوی اصفهان به عنوان یک منبع درجه یک موردتجزیه وتحلیل قرارگرفته وسعی محقق برآنست تا باآنالیز نقوش ورسیدن به رابط? بین ترکیب بندی ها، واگیره ها وکادرهای موجود با برنامه های کامپیوتری دردسترس اطلاعات ارزشمندی رادراختیار کاربران قرار دهد، هرچند نمی توان باتمام تلاشهای انجام شده، بدلیل محدودیت های موجود در برداشت عکسها، بر نبودن خطا درامرمحاسبات ادعایی داشت. این پژوهش می تواند درتدوین اصول گره چینی عهد صفوی ونیزاهداف پژوهشی-آموزشی-کاربردی به کارآید. دربخش عملی پروژه نیز بابه کارگیری این نقوش به طراحی ظروف کاربردی وبه گونه ای احیاء مجددشان درکاربری جدید پرداخته وچندطرح منتخب به صورت عملی تولید شده است.

دوره ایلخانی یکی از ادوار شاخص هنر ایران است که با دارا بودن بناهایی چون سلطانیه، مسجد جامع ورامین، مسجد جامع نائین، بقعه پیر بکران و ... در زمینه معماری و بخصوص تزینات معماری از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در این دوره ، معماری از لحاظ عظمت وتزیینات به شکوه بی سابقه ای دست یافت و به ویژه هنر گچبری به درجه ای از تکامل رسید که کمتر دوره ای در تاریخ ایران به این شکوه و عظمت در کنار ظرافت و لطافت نقوش رسیده است. در این تحقیق ، نقوش شاخص دوره ایلخانی از بناهای مورد تحقیق استخراج شده و طبقه بندی گردیده اند. و سپس نقوش از لحاظ ساختار طراحی و ترکیب بندی مورد بررسی قرار گرفته اند. و در نهایت این نقوش با یکدیگر مقایسه شده تا روشن کننده و تعریف دهنده قسمتی از سبک هنری این سرزمین باشد. بررسی نقشمایه های تزیینی بناهای دوره ایلخانی می تواند کمک شایانی در به کار گیری عناصر تزیینی ایرانی در زندگی روزمره ما ایرانیان داشته باشد. از این نقوش زیبا می توان در طراحی وسایل کاربردی زندگی امروزه استفاده نمود که در فصل پایانی این تحقیق نمونه هایی از این طراحی ها را می توان دید. این نقوش با ترکیب بندی های جدید در وسایل امروزی به راحتی قابل استفاده هستند.

هنر ایران با ورود اسلام به این منطقه، نه تنها باورهای دیرین خود را از یاد نبرد، بلکه با بیانی نو توسط هنرمندان هوشمند؛ تجلی یافت. از سده های 3 تا 7 هجری قمری در ایران آثار سفالین قابل توجهی به دست آمده؛ که نقوش آن ها تحت تأثیر هنر ساسانی و به تبع آن، هنر سایر ادوار پیشین، قرار گرفت، که وام دار بسیاری از باورهای اساطیریِ غنی اقوام کهن فلات ایران بوده اند. بر این اساس نقوش سفالینه ها که گاه مشخصه هایی برای شناخت سفالینه های ایران در دوران اسلامی هستند، ریشه در باورهایِ کهن تر دارند و بیانگر مفهومی نمادین و اساطیری می باشند. پژوهش پیش رو در همین راستا، از دیدگاه اساطیری، به نقوش سفالینه های سده های 3 تا 7 هجری قمری ایران پرداخته و با مطالعه ی باورهای اساطیری و نقوش سفالینه ها، بر آن بوده است؛ تا ریشه های این نقوش را در باورهای اساطیری ایران بازشناسد. بررسی نقوش سفالینه های سده 3 تا 7 هجری قمری با باورها و اساطیر کهن ایران، نشان می دهد، که نقوش سفالینه های مذکور نمادین، و در ارتباط بایکدیگر، بیانگر مفاهیم اساطیر ایران نیز هستند.

همواره استفاده از نقوش جانوری در هنر ایران جایگاه ویژه ایی داشته است، و دراین میان اوج انتزاعی ترین این هنر را بر شکل-گیری نقش بز بر سفالینه جام شوش میتوانیم مشاهده کنیم. این رساله کوشش دارد به شیوه ی تاریخی-توصیفی، به بررسی عوامل عمده در ایجاد این نقش که شامل: - نیازهای مردمان آن زمان؛ - جغرافیای نقوش مناطق یافت شده؛- عقاید و اسطوره-های موجود در مورد آن حیوان؛ بپردازد، سپس به بررسی سیر روند طراحی نقش بز جام شوش از پیش از تاریخ تا اواخر هزاره اول ق.م. میپردازد، وبا راهکارهایی تجربی در ارائه روند طراحی های نو از آن نقش، رویکردی تطبیقی؛ بین روند طراحی های زمان گذشته و حال ایجاد کنیم و پیشنهاداتی برای طراحی از یک نقش باستانی به منظور تولید آثار هنری کاربردی چوبی با رویکردی فرهنگی داشته باشیم.

امروزه با توجه به اینکه ضرورت ها و نیاز های مخاطبان به طراحی و ساخت اشیا و ظروف کاربردی و تزیینی هر روز افزون می شود، دست و فکر توانمند هنرمندان بومی را می طلبد تا با الهام از پیشینه ی غنی فرهنگی و هنری ایران به تولید و طراحی آثار بدیع و زیبا بپردازند. در این پروژه به بررسی فرم و نقوش سرعلم ها و سرسنجاق های مفرغی لرستان پرداخته شده که تعدادی از آثار سرعلم ها و سرسنجاق های مفرغی را از نظر فرمی ( ترکیب بندی، آنالیز تصویری و ریتم ) مورد بررسی قرار داده شده است. با مطالعه بر روی آثار مفرغی لرستان و بکارگیری فرم ها و نقوش سرعلم ها و سرسنجاق های آیینی و اساطیری این تمدن می توان اقدام به خلق آثار کاربردی بسیار زیبا و مخاطب پسند نمود. ماده ی سفال و اجرای آثار با استفاده از این متریال از جمله دغدغه های نگارنده بوده و در این زمینه به نتایج قابل توجیهی دست یافته است. مفرغینه های لرستان و دنیایی از طرح و نقش و فرم های بی نظیر آن دستمایه ی هنرمند در انجام این رساله بوده است.

هنر ایران سرشار از منابع الهام برای هنرمندان است. با شناسایی و کشف دوباره هر کدام از عناصر تصویری و تحلیل آن ها،همچنین سعی در بکاربردنشان در طراحی های جدید، می توانیم هویت فرهنگی و تاریخی ایران را هرچه بهتر حفظ کنیم. با انجام چنین پروژه هایی علمی، خلاقانه و کاربردی می توان گامی موثر دراین راستا برداشت. و رابطه ای جدید بین هنرهای سنتی و مردم بنا نهاد؛رابطه ای که درحال فروپاشی است. انتخاب نقش درخت ، به عنوان نقشی که تا بحال از نظر تجسمی به آن پرداخته نشده و سینی،به عنوان زمینه ای که این نقوش فرصت حضور داشته باشند و چگونگی جایگیری نقوش درخت روی سینی ها برآمده از همین دغدغه است. برای رسیدن به این جواب که اصولا جایگاه درخت و مفاهیم آن درهنرهای ایران چیست و این نقوش درچه رتبه ای از نقطه نظر زیبایی شناسی قرار دارند، لازم بود که جستجویی گسترده برای جمع آوری هر چه بیشتر نقش درختان انجام شود. بعد از مراجعه به کتابخانه ها، موزه ها و جستجوهای اینترنتی مجموعه ای از نقوش بدست آمده که نشان می دهد بطور کلی هرچه نقش از قدمت بیشتری برخوردار باشد، از عناصر تصویری محدودتری تشکیل شده و غالبا دارای بار مفهومی گسترده تری هستند. و هرچه به زمان اکنون نزدیکتر می شوند به رئالیسم نزدیکتر و از بار معنایشان کاسته می شودو سعی در طراحی سینی ، به عنوان شئی با کاربرد روزمره،با استفاده از نقوش این درختان این مساله را ثابت می کند که هنرهای تصویری ایران می توانند منبعی غنی و کلاسی پربار برای دست اندکاران امروز هنر باشند.

تا کنون به طور دقیق وجامع آثار منبت کاری دوره تیموری بررسی نشده است وفقط گهگاهی در بعضی از کتابهای لاتین وبعضی از پایانامه ها به بخشی از این موضوع اشاره شده، به طور مثال در کتاب هنرهای ایران ، فقط دو اثر از سمرقند نام برده شده و توضیحات کامل در مورد آثار ندارد جهت رفع این خلاء مهم در منابع آثار هنری ایران لازم بود تا کلیه آثار چوبی در دسترس، دوره تیموری مورد مطالعه قرار گیرد و ویژگیهای هنری آن استخراج گردد. در پژوهش حاضر تک تک آثار چوبی دوره تیموری را از نظر زیبایی شناسی مورد نقد وبررسی قرارگرفته است. در این تحقیق کلیه ویژگی های هنری آثار مذکور اعم از ویژگی های طراحی ( نقشمایه ها و ترکیب بندی ها) و ویژگیهای اجرایی (شامل مصالح، روشهای اجرا و روشهای ساخت وساز) مورد مطالعه قرار گرفته است. جهت رسیدن به یک جمع بندی در خصوص آثار فوق بعد از توصیف و تشریح ویژگیهای فوق هریک از آیتم ها کلیه آثار در یک جدول مورد مقایسه وتطبیق قرار گرفته تا به یک تعریف واحد جهت بیان سبک منبت کاری تیموری برسد. جهت بخش عملی این پایان نامه برخی از ویژگیهای هنری دوره مذکور به صورت یک رحل قرآن طراحی و ساخته شده است.

از جمله هنرهای تزیینی که قدمتی دیرینه داشته و به قرنها قبل از ورود اسلام به ایران باز می گردد، خاتم مربع است. در این نوع خاتم به جای مثلث، قطعاتی به شکل مربع، مستطیل، متوازی الاضلاع و لوزی قرار می گیرد. این شیوه ساخت تا قرنها پس از ظهور خاتم از نوع امروزی ادامه داشته است اما در حال حاضر در حال از بین رفتن و فراموشی است، به طوری که بسیاری هیچگونه شناختی نسبت به نام و شیوه کار این نوع خاتم ندارند و انواع این نوع خاتم و طرحهای مورد استفاده آن ناشناخته مانده است. بجاست که تلاشی برای احیای این هنر اصیل وایرانی شود و قابلیت های آن در وسایل امروزی از جمله وسایل چوبی شناخته شود. اهدافی که این پژوهش در پی رسیدن به آنهاست، شامل این موارد است: 1-شرح تاریخچه خاتم مربع. 2- قابلیت های خاتم مربع. در این رساله کلیه آثار چوبی که دارای خاتم مربع هستند شناسایی شده و طرح های خاتم از آن استخراج گردیده و بازسازی شده است.فرض بر این است که این نوع خاتم به دلیل داشتن زوایای قائمه و کند برای وسایل چوبی امروزی مناسب تر است. بنابراین نتایج این رساله هم در بخش آموزش و هم در بخش تولید کاربردی مورد استفاده است.

کهن الگوی گاو نر همچون دیگر نمادهای کهن در صنایع دستی باستانی ایران، مفهومی جاودانه دارد. در این پژوهش نخست تمامی اساطیر مرتبط با گاو نر در متون کهن بررسی شده است. سپس با استفاده از روش های رایج در روانشناسی اعماق برای مطالعات اسطوره شناختی و نماد شناسی، اساطیر کهن ایران و مجالس نمادین منقوش بر صنایع دستی هخامنشی بررسی شده تا این مفهوم جاودانه تبیین گردد. با توجه به این نتایج، کهن الگوی گاو نر یکی از نمادهای مبین گره های موجود در قسمت تیره روان انسان(سایه) است که طی مراحل قهرمانی اسطوره ای در فرایند رشد فردیت توسط انسان قهرمان قربانی می شود. در این فرایند قهرمان بر سایه خویش چیره گشته و پس از تکمیل فرآیند خودشناسی، به دوران پختگی و سرآغاز کمال راه می یابد. البته نتایج حاصل از کاربرد این روش ها قطعیتی ندارند و قابل نقد و بررسی می باشند. بر اساس منابع کهن اساطیری ایران آیین قربانی بر اساس اصل تکرار آیین ازلی و به منظور نیرو دادن به خورشید برای اطمینان از گردش به موقع روز و سال و ماه انجام می شده است.

چکیده : فرش خشتی چهارمحال و بختیاری از نوع فرش های روستایی عشایری ایران است که به دلیل نوع و سبک زندگی مردمان این منطقه، نقوش آن کاملا برگرفته از طبیعت پیرامون، شامل درختان ( سرو، کاج، بید و... )، گل ها و کمتر حیوانات می باشد. متاسفانه فرش های دستبافت، امروزه به دلیل وضعیت معیشت مردم و قیمت تمام شده بالا، کمتر به عنوان هنر زیرپا مطرح می شود و بیشتر بصورت تزیینی و تابلویی در چیدمان های داخلی نقش ایفا می نماید. به همین دلیل تولیدات فرش های دستبافت رو به کاهش می باشد که این امر خطری برای نقوش اصیل ایرانی به کار رفته در این هنر- صنعت محسوب می گردد. بنابراین، نقوش این قبیل هنرها، برای احیای بیشتر نیازمند خارج شدن از حیط? صرفا فرش و تلفیق با سایر هنر های کاربردی به خصوص معرق چوب می باشد که می تواند گامی مهم در جهت حفظ و احیای هرچه بیشتر نقوش اصیل ایرانی با تزریق در زندگی امروزی و متناسب با سبک های معیشت مردم معاصر باشد. پژوهش حاضر با عنوان « تبلور باغ ایرانی در هنر مشبک، معرق چوب با الهام از نقوش فرش های خشتی چهارمحال و بختیاری با محوریت پنجره جهت کاربرد امروزین » تلاش می نماید تا جلو? زیبای این نقوش را در پنجره های سنتی و در کنار شیشه های رنگی، هرچه بیشتر نمایان سازد. هدف از این تحقیق شناخت بیشتر انواع نقش مایه های فرش های خشتی چهارمحال و بختیاری و به کارگیری این نقش هادر وسایل کاربردی یا تزیینی دکوراسیون های داخلی امروزه با استفاده از قابلیت های گوناگون انواع چوب هااست. در این تحقیق با نگاهی کارشناسانه و تخصصی از نقوش اصیل فرش چهارمحال و بختیاری و تلفیق آن با هنر چوب خصوصا معرق بهره گرفته و سعی در کاربردی بودن آن با پایبندی به اصالت به حفظ و احیای این نقوش می پردازم. روش این تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر روش تجربی - همبستگی است. روش گردآوری داده ها از طریق مشاهده و منابع مکتوب بوده و روش تجزیه و تحلیل به صورت تطبیقی است.

اگر چه شروع انحطاط شیوه ی اصفهانی در معماری ایران را از دوران محمد شاه قاجار دانسته اند؛ اما این سستی و افول، بیش تر و از دوره ی افشار و زند آغاز شده بود. در این مرحله کیفیت رنگ ها، غنا و شفافیت کاشی ها رنگ می بازد و مصالح به کار رفته در بنا و شیوه ی ساخت و ارائه تزئینات افت قابل توجهی را نشان می دهد، با این وجود تجمل گرایی باعث شده است که در این دوره به تزئینات توجه فراوانی شود. از جمله هنرهای زیبا و رایج چوبی در تزئینات معماری این دوره، هنر قواره بری چوب است که به طور گسترده و چشمگیری به صورت متنوع به عنوان پنجره، در و نورگیر در بناهای مسکونی و کاخ های سلطنتی پادشاهان قاجار دیده می شود. در این پژوهش به بررسی ویژگی های هنری آثار قواره بری دوره قاجار با تکیه بر چهار عمارت گلستان، صاحبقرانیه، باغ فردوس و مسعودیه پرداخته شده تا در حد امکان به بازشناسی و زنده نگاه داشتن آن در میان خیل عظیم تکنیک های مختلف هنری دوران معاصر همت گمارد. برای دستیابی به این مقصود در ابتدا فرم کلی، نقوش و تناسبات و تزئینات موجود در آثار قواره بری در جداولی مورد بررسی قرار گرفت و در نهایت با توجه به قابلیت ها و ویژگی های بدست آمده، سعی در استفاده از آن ها در طراحی و ساخت وسایل روشنایی چوبی که از نظر کاربرد نیز با آثار قواره بری دوران قاجار هم سو می باشد، شده است. این پژوهش از حیث هدف، کاربردی، از نظر نوع روش تاریخی-موردی و تجربی و از حیث روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و میدانی بوده و به روش کیفی، تجزیه و تحلیل شده است.

چکیده: طراحی مقدمه اصلی در خلق اثر هنری است. لذا در دنیای امروز در خلق اثری سنتی، بعضاً با هویت اسلامی، اهمیت این اصل دوچندان می شود. بهترین منبع مطالعه در رسیدن به طرح هایی با هویت ایرانی و اسلامی، آثار هنری گذشتگان است. در این بین، همپای کاشیکاری مساجد و امامزاده ها، منبت کاری در آثار چوبی چون درب ها و صندوق قبرها هم قابل توجه هستند. لذا در این پژوهش که تلاشی در رسیدن به طراحی برای ساخت زیورآلات چوبی است؛ نمونه درب ها و صندوق قبرهای امامزاده ها در مازندران مورد توجه قرار گرفتند. از میان آثاری که تا امروز فرصت مطالعه نداشتند، ده اثر به ترتیب زمانی بررسی شدند؛ که شامل درب ورودی امامزاده سید قاسم تنکابن و آقا پلاسید رامسر، صندوق و درب های شرقی،عربی و شمالی امامزاده ابراهیم بابلسر، صندوق امامزاده حاضر روستای آقمشهد، درب جنوبی امامزاده ابراهیم بابلسر، صندوق و درب ورودی شیخ موسی در روستای شیخ موسی است. نتایج این تدوین از طریق آنالیز نقوش به روش توصیفی ـ تحلیلی بدست آمده است. هدف اصلی شناسایی و معرفی نقشمایه های موجود در این آثار است؛ که به موجب آن ویژگی های بصری منبت کاری مازندران، به لحاظ نقشمایه، ترکیب بندی و اجرا بررسی و شناسایی شده و شاخصه های اصلی در هر دوره معرفی می شود. در پایان، نتایج حاصل از داده ها، تغییرات در نقوش و ترکیب بندی آثار، مبنای اصلی در طراحی زیورآلات برای اجرای پروژه عملی در این پژوهش قرار گرفت. نکته قابل توجه در بخش عملی این پژوهش، تهیه ی قالب لاستیکی از زیورآلات چوبی بوده است؛ و زیورآلات نقره مشابه با اصل اثر چوبی، که از طریق ریخته گری با قالب مذکور بدست آمده است. واژگان کلیدی: منبت کاری مازندران ـ درب و صندوق قبرـ ویژگی های بصری ـ طراحی زیورآلات چوبی.

با نگاهی به خانه های ایرانی امروزی متوجه جای خالی صنایع دستی در فضای زندگی مردم عامه میشویم و از آنجایی که ادامه این خلاء منجر به فاصله گرفتن بیشتر مردم از هنرهای سنتی و رکود این گنجینه به ارث رسیده کشورمان می شود،توجه به عوامل رکود و اقدام جهت رفع آنها از جانب دانشجویان این رشته ضروری می نماید.مسجد جامع نائین یکی از مجموعه های شاخص معماری کشورمان است که در طی ادوار قبل از اسلام به عنوان نیایشگاه مورد توجه قرار داشته که بعد از اسلام با کاربرد جدیدی به عنوان مسجد به کار رفته که این مسجد مجموعه ای کم نظیر از هنر اعصار مختلف می باشد . در این مجموعه تزئینات معماری ارزشمندی از دوره های مختلف،به بنا روح خاصی می بخشد . این رساله با محوریت مطالعه و بررسی بخشی از این مجموعه مسجد که منبر مسجد نامیده میشود و نمایانگری از هنر مربوط به دوره ایلخانی است ، آغاز شد ،تا در راستای شناسایی طرح های سنتی این دوره ، ضمن ارائه پیشنهاداتی جهت کاربردی ساختن آنها و مناسب با سلیقه و اقتصاد مردم امروز،احیای نقوش اصیل منبت کاری ایرانی مورد توجه قرار گیرد،سپس نقوش بدست آمده به منظور کاربردی شدن در ساخت وسایل چوبی کاربردی مورداستفاده واقع شود پژوهش صورت گرفته از حیث هدف کاربردی است،از نظر نوع روش تاریخی،موردی و تجربی است و از نظر روش گردآوری اطلاعات،کتابخانه ای و میدانی و روش تجزیه تحلیل آن کیفی است. لغات کلیدی : نقوش سنتی/تکنیک مشبک منبت/ مسجدجامع نائین(منبرمسجد نائین)/وسایل کاربردی چوبی

در سده های اولیه اسلامی یعنی در آن روزگارانی که بخش عمده ای از ایران زمین به وسیله خلفای عباسی اداره می شد و حکومت های ایرانی، صفاری و سامانی قدرت و توان مقابله با خلفای بغداد را نداشتند ظهور دیالمه موهبتی بود که پروردگار بزرگ به این ملت نجیب و کهنسال ارزانی داشته بود. با ورود آل بویه تحولات فرهنگی و هنری بسیاری در ایران و بخصوص در اصفهان صورت گرفت، از جمله ساخت بنا یی مانند مسجد جورجیر را می توان نام برد. متأسفانه آنچه از این مسجد امروزه باقی مانده تنها سردری است که یکی از چهار در ورودی مسجد حکیم محسوب می شود. تزئینات بکار رفته در این سردر در نوع خود بی نظیر است و به جرأت می توان گفت مشابه آن را در جایی نمی توان یافت. هدفی که این رساله در پی آن است ابتدا معرفی نقوش اجرا شده در این سردر و دوم کاربردی کردن این نقوش در هنر جواهرسازی به صورتی که گویای فرهنگ ایران زمین باشد .

دوره صفوی یکی از با شکوهترین دوران هنر ایرانی است و در این میان هنر نگارگری مستثنی نیست. هنر نگارگری در این دوره و به خصوص در مکتب اصفهان تغییرات چشمگیری داشته و هنر شناسان بسیاری را شیفته خود گردانده و همین امر موجب گشته که در زمینه نگارگری کتاب ها و مقالات فراوانی به رشته تحریر در آید؛ اما باید خاطرنشان کرد ،بیشترین حجم مطالعات انجام گرفته مربوط به سبک شناسی و زیبایی شناسی این هنر می باشد و کمتر در مورد واژگان فنی وابسته به این هنر سخن به میان آورده شده،و اگر به آن اشاره ای هم شده به صورت جزیی و مابین مباحث دیگر بوده است.دراین زمینه وجود یک مجموعه کاملاًتخصصی در رابطه با هنر نگارگری و واژگان فنی و اصطلاحات مرتبط با ابزار و لوازم مورد نیاز آن همچنان خالی می نماید. و در کتاب های تخصصی هم که پیشینیان برای ما به یادگار گذاشته اند با کلمات و اصطلاحات مشکل و نا مفهومی روبه رو می شویم که درک آن را دشوار می نماید. ازآنجایی که ، گاهی محققین و دانشجویان در حین کار به واژگان نا آشنایی بر می خورند که لازم است در کتاب های مختلف به دنبال آن گشته تا بتوانند آن را درک کرده ، توصیف نمایند یا درباره آن بیشتر بدانند؛ تصمیم گرفته شد تا در حد امکان مجموعه ای از لغات گردآوری شده و در اختیار دانشجویان و علاقه مندان هنر نگارگری قرار گیرد. شاید پاسخگوی نیاز آنان باشد و در وقت و انرژی آنان صرفه جویی نماید. به دلیل غنای هنر نگارگری ایران و گستره زمانی و مکانی بسیار بزرگ آن ، در این پژوهش تنها دوره صفوی مورد مطالعه قرار می گیرد، و اهدافی چون معرفی ابزار، لوازم و انواع رنگ های مورد استفاده در هنر نگارگری و آشنایی با نحوه تولید و ساخت مهمترین ابزار و لوازم این هنر در دستور کار قرار می گیرد.این پژوهش به روش تاریخی – توصیفی انجام گرفت .

خط شکسته یکی از خطوط سه گانه ی اصیل ایرانی است؛ که پس از خط تعلیق و نستعلیق به جهت سهولت در نگارش و سرعت بخشیدن در کتابت خط نستعلیق، در مکاتبات دیوانی به وجود آمد.این خط در طول دوران، دستخوش تغییرات مختلفی بوده که در جهت به رشد رساندن و زیباتر نوشتن آن، اساتید بسیاری قلم دوانیده اند. امروزه این خط به دو شیوه نوشته می شود: یکی ادامه شیوه قدما و دیگری شیوه نوین،که از لحاظ ترکیب بندی و نرمش حروف نسبت به گذشته قابل بررسی است.خط شکسته بعلت رکود چند دهه ای که در طول تاریخ داشته ، از هندسه ی واحدی برخوردار نیست. لذا قوانین و تناسبات بصورت قانون واحدی استخراج نشده است. حالت های گوناگون نگارش این خط، زمانی نظام پیدا می کند که نگارش در این خط بر پایه ی قوانین و هندسه ی مشخصی باشد. می توان با بررسی حروف و کلمات و همچنیین بررسی ترکیب بندیها و ساختار ترکیب بندی در صفحه ی اصول نگارش این خط را استخراج کرد و معیارهای سنجش خط شکسته را بر اساس آن تدوین نمود. اینکه از بین خطوط موجود از آثار گذشتگان و بزرگان این هنر، آثار درویش عبد المجید مورد تاکید واقع می شود، آن است که ایشان را همه ی اساتید فی الجمله به عنوان نابغه ی این خط و صحیح ترین نگارنده ی آن در طول تاریخ می پندارند، لذا خط ایشان را مبنا قرار داده و مورد تجزیه تحلیل واقع می-گردد.پس از بررسی های انجام شده در مورد هندسه ساختار حروف و کلمات، نتایج کار به طورخلاصه اینکه تمامی حروف و کلمات در خط شکسته درویش عبدالمجید برپایه تناسبات طلائی و در راستای کرسی پنهانی به نام اسپیرال طلائی قرار گرفته است.

با توجه به آنکه روزانه حجم قابل توجهی زباله های چوبی (خاک اره و خرده چوب) در حین روند ساخت آثار کاربردی و هنری در جهان تولید می شود و نظر به اینکه رشد و بلوغ یک درخت نیازمند صرف زمانی طولانی می باشد مطرح نمودن این مسئله که بتوان با استفاده از این مواد بازیافتی در ساخت آثار هنری و کاربردی بهره جست اجتناب ناپذیر می باشد. بنابراین لازم است که از هدر رفت این سرمایه ملی و بین المللی تا حد ممکن جلوگیری شود و همچنین راههای مختلف استفاده از این زباله ارزشمند جهت ساخت آثار هنری و کاربردی و برگرداندن آن به چرخه تولید بررسی شود. کاربرد عناصر طبیعت (خاک اره) در اجزا وسایل هنری کاربردی این توانائی را دارد که علاوه بر نیل انسان به آسایش و آرامش بیشتر (طبیعی سازی محیط) موجب مرتفع نمودن حس زیبایی شناسی و زیبایی دوستی و همچنین نیازهای روحی و جسمی انسان در محیطهای مختلف پیرامونی (بخصوص اداری و مسکونی) گردد. همچنین لزوم بررسی قابلیت های مختلف این مواد از جمله شکل پذیری، مقاومت، وزن، قابلیت قالبگیری و... در ساخت آثار هنری-کاربردی همچون احجام چوبی، مجسمه، ظروف، گلدان و پنلهای دیواری با توجه به حجم عظیم تولید زباله های ناشی از ساخت آثار چوبی و هنری (دور ریز چوب) مسئله ای بسیار مهم به نظر می رسد که در این پروژه سعی بر آن است که چگونگی استفاده از این مواد بررسی و راهکارهایی مناسب ارائه گردد. همچنین طراحی و ساخت آثار هنری با استفاده از ماده تولید شده در روند این پروژه انجام خواهد شدکه این آثار با الهام از فرم و نقوش سفالینه های سیلک طراحی و ساخته می شوند روش تحقیق در این پژوهش از منظر هدف نظری-کاربردی بوده و یافته اندوزی با روش مشاهده، شبکه، فیش برداری، مصاحبه و آزمایش صورت پذیرفته است و در نهایت تجزیه و تحلیل یافته با استفاده از روش کیفی موجب دست یافتن به نتایجی در باب ساخت آثار هنری-کاربردی گردید که از آن جمله می توان به نحوه ساخت خمیر مناسب جهت تولید اثر، نحوه ساخت قالبهای گوناگون جهت اشیاء کوچک و بزرگ، چگونگی کنترل واکشیدگی و همکشیدگی خمیر تولید شده اشاره نمود.

چکیده: تزیینات معماری به عنوان عناصری جدا نشدنی از بناهای ایرانی-اسلامی نقش مهمی را در تاریخ هنر ایران به عهده دارند. در این رابطه نقوش اسلیمی و ختایی از مهمترین نقوشی هستند که در ادوار مختلف مورد توجه هنرمندان ایرانی قرار گرفته است. از جمله آثاری که از نقش اسلیمی و ختایی به وفور در کاشیکاریها استفاده شده مسجد جامع عباسی(مسجد نقش جهان) است، به گونه ای که فضای معماری را تلطیف نموده انسان را به عالم علوی هدایت می کند. از سوی دیگر کاربرد این نقوش در صنایع دستی مختلف از جمله چوب رایج است. در بیشتر وسایل کاربردی چوب از جمله منبت، معرق، برنزکوبی و ... نقوش مذکور استفاده می شود. بکارگیری نقوش اسلیمی و ختایی در آثار مختلف هنری نشان از گستردگی کاربرد آنها است. در این مجموعه به بررسی و پژوهش در باب نقش مایه اسلیمی وتوجه به سربند های اسلیمی پرداخته شده است.هدف از این بررسی شناخت انواع اسلیمی های به کار رفته در مسجد جامع عباسی-که خود از شاهکارهای عصرصفوی و هزار سال مسجدسازی در ایران به شمار می آید و در نوع خود بی نظیرو قابل مطالعه است و کاشیکاری این مسجد به تکنیک کاشی معرق و هفت رنگ که سراسر با نقوش گیاهی اسلیمی_ختایی پوشیده شده – و استفاده از آنها در وسایل کاربردی چوبی بر روی زمینه غیرهمسطح، با حفظ اصالت وطرح اصلی وایجاد تغییراتی متناسب باماده مورد استفاده- چوب- می باشد. از این تحقیق می توان چنین نتیجه گرفت که کاربست نقوش اسلیمی این دوره می تواند بر روی آثار چوبی به گونه ی غیر همسطح اجرا گردد و انتخاب فضاهای اجرا بر روی چوب تأثیرات متفاوتی را نشان می دهد. پژوهش صورت گرفته از نظر هدف کاربردی و به روش توصیفی-تحلیلی است و از نظرروش گردآوری اطلاعات،کتابخانه ای و میدانی، وروش تجزیه وتحلیل آن کیفی می باشد. لغات کلیدی:نقش مایه اسلیمی/کاشیکاری/مسجد جامع عباسی/کادر غیرهمسطح

مفهوم معنوی نقوش سپر های جنگی دوره صفویه حالتی نهفته دارد. در دوران گذشته علاوه بر استفاده کاربردی از این ابزار جنگی ومحافظت در برابر تیر رس وحملات دشمن به جنبه تزیینی آن بر اساس اعتقادات معنوی تاکید داشتند. در این میان گاه تزیینات به گونه اغراق آمیز مد نظر قرار می گرفت به طوری که بخش کاربردی آن را تحت الشعاع خود قرار می داده است. آثار موجود موید آن است که تزیینات اهمیت ویژه ای درساخت سپرها داشته است. با توجه به ظرافت ها وهنری که در ساخت آن به کار می بردند برای هر سپر دوجنبه را همیشه مد نظر داشتند، یکی کاربرد آن ودیگری به عنوان یک هنر دستی آیینی به آن نگاه می کردند وبااین دیدگاه که این وسیله غیراز جنگاوری جنبه تزییناتی وبیان فرهنگ وهنر آن دوره را نیز به عهده داشته است.توجه به این مطلب باعث شد که هنرمندان تمامی تلاش خود را به این امر معطوف دارند که اثری در خور توجه وازجنبه هنری، تابع مکتب خاص خود واز نظر معرفتی تابع هویت ایرانی، تولید شود.بنابراین ارزش نقوش به اندازهای است که اکنون می توان در جواهرات معاصر از این طرح ها استفاده نمود وبا الهام از آنها سلیقه های مخاطب را در مورد جواهر ات کاربردی امروزی پاسخگو بود ؛بنابراین این سئوال پیش می آید که مهمترین ویژگی های هنری این سپرها چیست وچگونه می توان در جواهر سازی امروزی استفاده شود؟ در بخش پروژه در کارهای جواهرات معاصر از نقوش موجود در سپرهای صفویه الگو گرفته ومخاطب ضمن ارتباط با سنتهای اصیل ایرانی مجذوب غنای فرهنگی ایرانی خواهد شد.

در ابتدای تاریخ کلمه ی «صندلی» در تکه ی سنگ و چوب و سکوهای کنار منازل خلاصه می شد. کم کم با پیشرفت تکنولوری و هنر ، شکل ظاهری آن تغییر کرد تا به آنجا رسید که «مبل» نام گرفت. مبل و صندلی و به قول فردوسی تخت و کرسی : جهاندار بنشست بر تخت عاج به سر بر نهاد آن دلفروز تاج از نیازهای اصلی زندگی نبود و در دوره های مختلف تاریخی برای نشان دادن شأن و مقام کسی که بر مسند قدرت تکیه می زد به صورت تخت های سلاطین یا کرسی های متمولین و ثروتمندان به کار می رفت. با گسترش روابط خارجی ، ورود کالاهای مورد استفاده غرب به ایران نیز صورت گرفت که مبل نیز از آن جمله است. در اینجا بود که فرهنگ گذشته ما ، کرسی های سنتی، با صندلی های وارداتی فرنگی رو در رو قرار گرفت. سیر تاریخی این تحول تا دوره ی صفوی از لابه لای نقش برجسته ها و نقاشی های ظروف سیمین و گلین ، و سکه ها با آوردن نمونه های موجود ، شرح داده شده است . از دوره ی صفویه تا نیمه ی اول قرن 14 به صورت بررسی ویژگی های هنری با تجزیه داده های به دست آمده از نگاره ها ، نمونه های موجود و عکس ها و تنظیم داده ها در جداول تصویری و نوشتاری صورت گرفته است که در چهار بخش کرسی های صفویه ، صندلی های صفویه ، دوره ی قاجار و نیمه ی اول قرن 14 ه.ش دسته بندی شده است. تحلیل و بررسی جداول و یافتن شباهت ها و تفاوت های دوره های مورد مطالعه ، تعریفی از کرسی (تخت) های سنتی ، بررسی هویت ایرانی آن ، زمان اوج این سازه ها و زمان رکود آنها را ارائه می دهد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از روش مطالعه مقایسه ای و تطبیقیِ ویژگی های هنر ی این دو سبک مبلمان در ایران مبتنی بر مستندات تاریخی و توصیفی انجام شد .

استان کرمان در شرق ایران، در طول تاریخ معبر حوادث و رهگذر فراز و فرودهایی است که هر یک به تنهایی به عنوان تاریخ یک ملت بسنده می کند. مطالعات باستان شناسی قرن بیستم در این استان باعث کشف ده ها محوطه تاریخی مربوط به دوران پیش از تاریخ شد.تمدن جیرفت، واقع در شهرستان جیرفت یکی از این محوطه های باستانی می باشد، که قدمت آن به سه هزار قبل از میلاد باز می گردد. آثار مکشوفه از این تمدن نقش و ساخت منحصربفردی را نشان می دهند و بازگو کننده افکار وعقاید خالقان خود هستند. مهمترین مساله در این پژوهش شناخت این تمدن کهن، بررسی و معرفی ارزش های نهفته در آثار این تمدن می باشد. معرفی نقوش تمدن جیرفت و اجرای این نقوش با تکنیک مشابه با اصل آثار از اهداف این پژوهش می باشد. از سوالات مطرح در این پژوهش می توان به بررسی ویژگی هنری آثار جیرفت و نیز چگونگی استفاده این آثار در زیورسازی امروزی اشاره کرد.احتمال استفاده از تکتیک سنگ تراشی در ساخت جواهرسازی معاصر وجود دارد.ممکن است نقوش عیناً و گاه با تغییرات در ابعاد، ترکیب بندی، تقارن و غیره مورد استفاده قرار گیرند. روند مطالعاتی این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش تاریخی-تجربی می باشد.برای یافته اندوزی اطلاعات از روش کتابخانه ای استفاده شد. مطالعات نشان می دهند که کلی? نقوش جیرفت قابلیت استفاده در ساخت زیورآلات را دارا می باشند. و نیز تکنیک سنگ تراشی و تلفیق آن با فلز مانعی در ساخت آثار ایجاد نکرده و منجر به خلق آثار تازه ای در زمینه زیورآلات شده است.

چکیده مسئله خلاقیت در هنر مسئله ای گسترده و بحث برانگیز است. هنر سنتی با پیشینه و قدمت طولانی در سنت های گوناگون آثاری ماندگار به وجود آورده که موضوع مطالعات بسیاری بوده و هست. در این میان بسیار متداول شده که هنر سنتی را با معیارهای جدید مورد سنجش قرار دهند و گاهی آن را فاقد خلاقیت و تکراری بدانند. در این پژوهش سوال اصلی آن است که آیا می توان از خلاقیت در هنر سنتی سخن گفت یا خیر؟ و اگر خلاقیت در هنر سنتی مفهوم و جایگاهی دارد مبانی آن چیست؟ با توجه به دست آوردهای این پژوهش، هنر سنتی دارای معیارهایی است که از اصول سنتی اخذ شده و بر اساس آن تعریف خلاقیت با تعاریف جدید متفاوت است. در هنر سنتی خلاقیت موضوعی نیست که هنرمند در بدو شروع کار هنری بتواند بدان بپردازد و روند شکل گیری آن پس از مشق و ممارست در الگوهای سنتی و به شکلی خودجوش بروز می یابد. در واقع هنرمند سنتی در پی خلاق بودن نیست ولی در نهایت ممکن است خلاقیت به صورت وجودی در آثارش متجلی شود. همچنین خلاقیت چیزی افزوده بر هنر نیست بلکه در بطن آن وجود دارد. سبک شخصی نمونه ای از خلاقیت در هنر سنتی است برای مثال همه خوشنویسان اصول خط را به یک روش می آموزند اما آثار آنان قابل تمییز از یکدیگر هستند و این همان سبک شخصی است که در پی سالها زحمت و کوشش در رعایت اصول بروز پیدا کرده است.

قالی های بافته شده توسط روستاییان و عشایر ایران دارای ویژگی های بصری و هنری بسیاری است. پژوهش های انجام شده در زمینه ی فرش دستبافت بیشتر در مورد تکنیک های بافت، مواد و مصالح، چله کشی، ابزار بافندگی و قوم شناسی مناطق بافت قالی بوده و کمتر نقشمایه ها و ترکیب بندی های قالی مورد توجه قرار گرفته است. در این تحقیق به بررسی نقوش و ترکیب بندی قالی های بلوچ خراسان پرداخته می شود و از آنجا که نقشمایه های به کار رفته در قالی های بلوچ خراسان گیاهی، حیوانی و انتزاعی می باشند. این نقشمایه ها می توانند گنجینه ای معتبر برای طراحی و ساخت آثار مختلف هنری باشند. اینکه آیا نقوش قالی های بلوچ قابلیت استفاده در وسایل کاربردی چوبی را دارند و همچنین با استفاده از چه تکنیک هایی می توان به این خواسته رسید مهمترین پرسش های این تحقیق هستند. و هدف اصلی این پژوهش به کارگیری نقشمایه های قالی های بلوچ به طور مناسب در وسایل کاربردی چوبی امروزی می باشد. در این تحقیق پس از آشنایی با قوم بلوچ به آنالیز نقوش و ترکیب بندی چند نمونه از قالی های بافته شده توسط این قوم پرداخته می شود و در نهایت، طراحی و ساخت آثار کاربردی چوبی با الهام از نقشمایه های این قالی ها ارایه می گردد. روش تحقیق از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی و تجربی است. جمع آوری اطلاعات به روش کتابخانه ای بوده و اطلاعات به دست آمده با روش کیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. کلید واژه ها: بلوچ، نقشمایه، دستبافته ها، ترکیب بندی.

چکیده: هنر فلزکوبی بر روی چوب دیر زمانیست که در تزیین کاخ ها و خانه ها و اشیاء درون خانه ها مثل میز و صندلی و مبل و....مورد استفاده بوده است.در منابع موجود به این نکته اشاره شده که این هنر از دوره صفویه در ایران کاربرد داشته و در دوره قاجاریه، تجمل گرایی باعث شده که این هنر مورد استفاده زیادی داشته باشد. اما پس از دوره قاجار و به خصوص امروزه هنر تزیینی کم مایه ایست که به دست صنعتگران هند و پاکستان ساخته و در ایران به فروش می رسد. متا سفانه این هنر از جهت باز شناسی، فنون اجرایی و کاربردی کردن آن به فراموشی سپرده شده است. بر این اساس در این پژوهش سعی شده تا با بررسی ویژگی های هنری آثار فلزکوبی با تکیه بر نمونه هایی در بنای انگورستان ملک، خانه ملاباشی، سرای امین التجار، امامزاده شاهرضا، جعبه قرآن و مبلی در کلیسای وانک،که همگی در استان اصفهان و ، به معرفی این هنر پرداخته شود.برای شناخت بهتر این آثار و نقوش فلزکوبی، ابتدا فرم کلی،نقوش،تناسبات و تزیینات موجود در نمونه ها مورد بررسی قرار گرفت و در نهایت با توجه به قابلیت ها و ویژگی های به دست آمده،سعی در استفاده از آنها در طراحی و ساخت وسایل تزیینی و کاربردی چوبی شده است.هدف از این پژوهش ،پاسخ به سوالات زیر را می باشد: 1-مهم ترین ویژگی هنری آثار فلزکوبی به جای مانده از دوره قاجاریه کدام است؟ 2- آیا نقوش به کار رفته در نمونه های ارائه شده فلزکوبی در این تحقیق ویژگی های مشترک و شاخصی دارند؟ 3- آیا تکنیک و نقوش به کار رفته در نمونه های فلزکوبی پیشین قابلیت اجرا در ترکیب بندیهای جدید را دارا هستند؟ این پژوهش از نظر هدف، کاربردی، از نظر روش تحقیق، توصیفی،کاربردی و از حیث روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای، میدانی است. پس از تحقیق در زمینه هنر فلزکوبی، نتایجی از قبیل شباهت نقوش در یک دوره خاص ونقش عوامل موثر در این مسئله و پس از آن طراحی آثار جدید با استفاده از این نقوش در ترکیب های جدید و ارائه راهکارهای جدید در زمینه تکنیک فلزکوبی با در نظر گرفتن صرفه جویی در زمان و بازار کار بهتر، حاصل شد.

خاتم مربع یکی از زیباترین و در عین حال پیچیده ترین هنرهای تزیینی چوبی در صنایع دستی به شمار می آید. اما متأسفانه در سال های اخیر خطر فراموش شده گی آن احساس می شود. بررسی دلایل این انزوا، گام نخست در حل این مشکل است. گشایش افق های تازه در طراحی و اجرای این هنر، اصلی ترین ایده ی پیشنهادی این پایان نامه است که در نهایت می تواند با اصلاح روش های سنتی، موجب دستیابی به اجرای نقوش بسیار متنوع در هنر خاتم مربع شود. در واقع، هدف اصلی این پژوهش ارتقاء و تکمیل هنر خاتم مربع و ارائه ی راهکارهای عملی برای خلق آثاری جدید و بسیار با ارزشی می باشد که عنوان تابلوخاتم یا خاتم تصویری برای آن مناسب به نظر می رسد. پرسش های عمده ای بر سر راه انجام این پروژه قرار دارد از جمله آنکه: «به چه صورت می توان روش سنتی خاتم مربع را به شکلی اصلاح نمود که در نتیجه آن از محدودیت های طرح ها و ابعاد ساخت اثر کاسته شده یا به کلی موجب حذف این محدودیت ها شود؟» یا اینکه «چگونه می توان محل قرار گرفتن نقاط تیره و روشن را در قامه خاتم مربع، با استفاده از مبحث "جایگشت" در علم ریاضی، تحت کنترل در آورد؟» و « چگونه با توجه به روش قامه بندی مضاعف، می توان یک تصویر کامل را با روش خاتم مربع به وجود آورد و باعث افزایش ظرفیت ها و کاربردهای این هنر شد؟» در راستای پاسخ به این سوالات، سعی شده تا تحقیقات کاملی با استفاده از روش های کاربردی و تجربی به عمل آید که در این راه از شیوه های یافته اندوزی کتابخانه ای، میدانی، مشاهده ای، تجربی و آزمایشگاهی(کارگاهی) بهره گرفته شد تا در نهایت با تجزیه و تحلیل کیفی، نتیجه مورد نظر حاصل گردد. خاتم مربع سنتی شیوه ای از تزئینات چوبی است که دارای نقوش و کاربردهای محدودی می باشد. این روش به دلیل محدودیت نقش و کاربرد آن دچار انزوای شدیدی شده است. در روش جدید خاتم مربع با استفاده از مبحث «جایگشت» در علم ریاضی و تلفیق آن با روش سنتی خاتم مربع، امکان تعیین جایگاه نقاط تیره و روشن در تصویر فراهم شده و به طبع آن، امکانات این هنر برای خلق تصاویر و نقوش تازه تا حد بسیار زیادی افزایش یافته و به همین دلیل امکان کاربرد آن در زمینه های مختلف، به وجود آمده است. بخش عمده ای از این پژوهش به صورت عملی انجام می شود. در واقع فرضیات و ایده ها به صورت عملی در بوته ی آزمایش قرار می گیرد و نتایج به دست آمده می تواند موجب اثبات فرضیه ها و پاسخ به سوالات شود. در انتها با ابداع روش طراحی و تولید تابلوخاتم (خاتم تصویری) و امکان خلق هر نوع تصویر با تکنیک خاتم مربع به وجود آمد و محدودیت های پیشین خاتم مربع (اندازه و کاربرد) به طور کلی در روش جدید بر طرف گردید تا نه تنها گام مهمی در زمینه ی رشد و ارتقای هنر خاتم برداشته شود، بلکه هنر خاتم مربع را از یک هنر در حال فراموشی، به هنری رو به رشد بدل گرداند. اثبات عملی نتایج تئوری با گزارش کامل مراحل اجرایی و ساخت نقوش جدید با این روش، در انتهای این پژوهش ذکر گردیده است. از دست آوردهای این پژوهش معرفی دو شاخه جدید در خاتم مربع و باز شناخت و احیای شیوه فراموش شده هنر نوارچینی است.

بسیاری از رشته های صنایع دستی فراموش شده و یا در حال فراموشی هستند. در این بین هنرهایی هستند که اگر احیاء شوند بازار فروش و علاقه مندان خاص خود را دارند. یکی از این هنرها، هنر مینای شیراز است، که با وجود قابلیت های بیشمار، بنا به دلایلی که ذکر شد،کاملاً از میدان صنایع دستی خارج شده است. این پژوهش قدمی است هر چند کوتاه در راستای رونق و پیشرفت صنایع دستی کشورمان. هنرمندان دواتگر، قلمزن و جواهرساز شیراز و حتی بعضی دیگر از شهرهای ایران، مانند: تهران، سال هاست که به دنبال این هنر گشته تا مانند گذشته، زینت بخش آثارشان باشد. با احیاء هنر مینای شیراز، هنرهای یاد شده جان تازه ای گرفته و مینای شیراز بار دیگر زینت بخش زیورآلات و دیگر اشیاء با ارزش سیمین و یا زرین می شود. تاریخچه، اساتید و نوع مواد و ابزار مورد استفاده در این هنر بر ما پوشیده است و اینکه چه آثاری از هنر مینای شیراز باقی مانده و بیشتر بر روی چه سطوحی کار و از چه رنگ هایی استفاده می شده مورد سؤال قرار گرفته و علل از یاد رفتن و شیوه های احیاء آن مورد تحقیق و پژوهش قرار می گیرد. متأسفانه تاریخچه ی جامعی از این هنر در دست نیست، ولی آنچه مسلم است که در دوران پهلوی این هنر در دست خاندانی به نام "مینا" بوده و لعاب های هنر مینای شیراز از منابع خارجی تأمین می شده، این هنر را بیشتر روی سطوح نقره به منظور ظروف و جعبه کار می کرده اند. با توجه به آثار به جای مانده، بیشترین و گاهاً تنها رنگ مورد استفاده، رنگ لاجورد است. این هنر حتی با همان طرح ها و رنگ هایی که در گذشته استفاده می شده، بسیار به سلیقه ی امروز بازارهای داخلی و خارجی نزدیک است و می تواند به عرصه ی تولید انبوه و صادرات برسد. بسته بندی و نگه داری از آن مانند بسته بندی و نگه داری از آثار مینایی اصفهان می باشد. مطالب این پژوهش به روش های: مصاحبه ای، میدانی و کتابخانه ای گردآوری شده و داده ها به روش های تجربی و آزمایشگاهی، تجزیه و تحلیل شده اند؛ که در نهایت در مرحله ی ساخت به این نتیجه میرسیم که با خش دار کردن سطح نقره با عیار 98به بالا و استفاده از رنگ مینای پودری آلمانی (مخصوص نقره) در دمای 450 درجه سانتیگراد، می توان به نتیجه ی مطلوب رسید.

بته جقه به عنوان یکی از نقوش گیاهی و از عناصر تزئینی متداول و کاربردی در هنرهای سنتی که به صورتی فراگیر مورد استفاده هنرمندان قرار گرفته است،این نقش نگاره ای است متوازن و متعادل با هماهنگی موجود در میان اجزاء درونی و ترکیب بیرونی اش که در طی زمان و گذر جغرافیایی اش از میان فرهنگهای مختلف همیشه راه تکامل و زیبایی را طی کرده و در این گذر در مناطقی مانند ایران و کشمیر مانده و متکامل شده است.این آرایه تزئینی نمادی از اندیشه و هنر سنتی است که گروهی از نشانه شناسان آن را نمادی از سرو یا درخت زندگی می دانند که با حفظ هویت خود و در اثر خلاقیت و خرد ورزی هنرمند از طبیعت اولیه اش فاصله گرفته و به شکل ها و گونه های متفاوت به صورت تجریدی و انتزاعی در هنرهای مختلفی چون شال بافی، پته دوزی، قالیبافی، کاشیکاری، مسگری، معماری و…بازتاب دارد. پژوهش حاضر سعی بر شناخت و تقسیم بندی نقوش بته ای موجود درترمه های ایران و کشمیر دارد و هدف آن کاربردی کردن نقوش موردنظر در طراحی و ساخت دکوراسیون داخلی است تا افزون بر داشتن ویژگیهای اصیل هنری موتیف بته جقه،دارای کاربرد جدید نیز باشند.از همین رو تصاویر ترمه های موجود شناسایی و مورد آنالیز قرار گرفته و با الهام از آن ها به طراحی دکوراسیون داخلی پرداخته شده است.این پژوهش در مسیر خود سعی در پاسخگویی به سوالات زیر را دارد: 1-ویژگیهای هنری نقوش بته ای ترمه های ایران و کشمیر چیست؟2-تشابهات و تفاوت های موجود در نقوش بته ای ترمه های ایران و کشمیر تا چه حدی است و احتمالا تاثیر پذیری نقوش بته ای کشمیر از نقوش بته های ایرانی تا چه حدودی بوده است؟3-آیا نقوش بته ای ترمه های ایران و کشمیر قابلیت اجرایی شدن در تکنیکهای مربوط به آثار هنری چوبی را دارند؟ پژوهش حاضر از حیث هدف نظری - کاربردی و از نظر نوع روش تاریخی – تجربی _توصیفی است. روش یافته اندوزی،کتابخانه ای -مشاهده ای بوده و روش تجزیه تحلیل داده ها کیفی-تطبیقی است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که نقوش بته ای موجود در ترمه های ایران و کشمیر،قابلیت کاربردی شدن در طراحی و ساخت دکوراسیون داخلی را دارند.این نقوش گاهی بدون هیچ گونه دخل و تصرفی به کار می روند ولی گاهی لازم است،بکار گیری این نقوش در ترکیب های جدید و مطابق با کاربرد مورد نظر، ویژگیهای وی و موقعیت قرار گیری آن در دکوراسیون معاصر تغییر یابد.افزون بر آن از نظر اجرایی نیز لازم است که جزئیات نقوش تغییر یابد تا قابلیت اجرایی شدن توسط تکنیک های موردنظر در هنرهای چوبی را به دست آورد.

آثار چوبی یکی از زیر شاخه های اصلی هنر سنتی و صنایع دستی محسوب می شود. در عصر حاضر نقوشی که منشأ آنها در خارج از فرهنگ و تمدن ایرانی یا اسلامی قرار دارد، جای نقوش غنی این مرز و بوم را گرفته اند. عامل مهم پدید آمدن چنین مشکلی، ناشناخته ماندن نقوش اصیل ایرانی و اسلامی و نیز استفاد? تکراری از آن ها در طی تاریخ، بدون تغییر و خلاقیت بوده است. آرایه های معماری اسلامی گنجینه های غنی از نقوشی هستند که علاوه بر ارزش ها و زیبایی صوری بیانگر راز و رمزهای فرهنگی و دینی نهفته در خود می باشند. از آنجا که زبان هنر اسلام، زبان نمادین و رمزگونه است و این رموز و نمادها حامل معنای درونی و ذاتی این هنر هستند، راه شناخت این نمادها و سمبول ها بررسی نمادشناسان? آثار است. در میان آثار معماری اسلامی، مسجد از جایگاه و اهمیت ویژه ای برخوردار است و از آنجاکه محراب یکی از عناصر نمادین تشکیل دهند? این بناست، پرداختن به نقوش و نمادهای آن حائز اهمیت بسیار است

موضوع این پژوهش حول محور شناسایی نقوش صحنه های شکارگاه در آثار فلزی (زرینه ها و سیمینه ها) عصر ساسانی است و مسئله آن بر اینکه چه مفاهیمی در تصاویر صحنه ی شکارگاه عصر ساسانی وجود دارد، اُستوار است. آیا منظور از این زرینه ها و سیمینه ها، صرفاً نمایش شکار شاه بوده است یا آنکه مفاهیم وابسته به فرهنگ و باورهای دینی جامعه-ی عصر ساسانی بر تصاویر صحنه های شکارگاه آن دوره ی خاص تأثیر گذارده است. هدف از این پژوهش، نشان دادن تأثیر اعتقادات مذهبی، تقویم و نجوم عصر ساسانی بر تصاویر شکارگاه منقور بر زرینه ها و سیمینه های آن دوره است. یافته های این نوشتار نشان می دهد که عواملی چون حرکت صور فلکی و سیارات به عنوان موکل آسمانی و حیوانات صحنه ی شکارگاه، از جمله گراز، شیر و قوچ پیچیده شاخ به عنوان موکل زمینی ایزدان و ایزبانوان کیش مزدیسنی تشکیل دهنده ی اجزاء صحنه ی شکارگاه عصر ساسانیست. علاوه بر آن، تصاویر موسوم به «پادشاه و ملکه»، «بهرام گور و آزاده» و «شیر گاوشکن» در هنر ساسانی، بیانگر صحنه های پس از شکار پادشاه و همراهی ایزدان و ایزدبانوان به نشان حمایت ایشان از پادشاه فرهمند می باشد. روش تحقیق در رساله ی حاضر، به شیوه ی تاریخی- توصیفی و نوع آن، نظری می باشد. کلمات کلیدی: صحنه شکارگاه، عصر ساسانی، ایزدان و ایزدبانوان، نجوم.

صندلی یکی از وسایل کاربردی می باشد که انسان در طول روز با توجه به نوع کاربردش دائماً با آن سر و کار دارد و همواره مورد توجه صنعتگران و طراحان بوده است. لذا نقوش و نمادهایی که ریشه در گنجینه ی ارزشمند هنرهای سنتی ما دارند، قابلیت بهره مندی در تزئینات صندلی و مبل، در دوره ی معاصر را دارا می باشند، به ویژه نقوش دوره صفویه خصوصاً آن دسته از نقوش که در مسجد جامع عباسی اجراء شده اند، بسیار غنی و ارزشمند می باشند از این رو همواره مورد توجه هنرمندان هنرهای سنتی در دوره ی معاصر و دوره های بعد خواهند بود. حال یکی از پرسش هایی که در این زمینه مطرح می شود این است که چگونه می توان ویژگی های بصری نقوش مسجد جامع عباسی را در تزئینات مبل و صندلی به کار برد؟ پژوهش انجام شده از نظر هدف در دسته کاربردی و توسعه ای قرار می گیرد، زیرا حاصل آن منجر به تولید وسیع محصول می گردد. همچنین تحقیق مذکور از نظر روش؛ تاریخی، توصیفی و تجربی می باشد. زیرا به بررسی تزئینات مسجد جامع عباسی و توصیف آن می پردازد. از جمله نتایج حاصل از مطالعات انجام شده بر روی نقوش مسجد جامع عباسی دست یابی به این مهم می باشد که نقش مایه ها و ترکیب بندی های به کار رفته در این مسجد نسبت به سایر بناهای هم عصر خود در اصفهان از لحاظ تنوع، اندازه و فرم، ضمن حفظ اصالت نقش مایه ها، قابلیت بیشتری جهت استفاده در مبلمان و صندلی را دارا می باشند.

مدرسه چهارباغ اصفهان که امروزه به عنوان مدرسه علمیه امام صادق (ع) نامیده می شود، یکی از بناهای باشکوه اواخر عهد صفوی می باشد که در زمان شاه سلطان حسین صفوی در فاصله سال های 1118- 1126 ه.ق در ضلع شرقی خیابان چهارباغ اصفهان و به دستور مادر شاه سلطان حسین احداث گردیده است. این مدرسه که دارای بزرگترین مجموعه وقفی آن دوران بوده است، به همراه کاروانسـرا و بازارچه ای که در پیرامون آن قرار داشته، مجموعه عظیمی را تشکیل می داد که عـلاوه بر فواید کاربردی و تعلیم و تربیت طلاب و مدرسان علوم دینی، از لحاظ هنری نیز بسیار ارزشمند بوده و تنوع کاشی کاری های آن که بخش عظیمی از تزئینات این بنا را به خود اختصاص داده است، به عنوان موزه ای از تکامل هنر کاشی کاری اواخر عهد صفوی به شمار می رود. با توجه به اوضاع اجتماعی و اقتصادی این دوران و مهمتر از آن وجود عقاید و باورهای دینی و مذهبی که در دوره صفویه رنگ شیعی به خود گرفت و هم چنین تفکرات عرفانی و صوفیانه موجود ، می توان تاثیر این گرایشات را در هنرهای موجود در این دوره نیز مشاهده نمود که یکی از بهترین نمود های آن در تزئینات کاشی کاری مدرسه چهـارباغ به چشم می خورد. از این رو اساس این پژوهش که به بررسی ، مطالعه میدانی، کتابخانه ای و تطبیقی نقوش کاشیکاری های این بنا و باورهای عصر صفوی اختصاص یافته، بر این فرضیات استوار است: نقوش کاشیکاری های مدرسه چهارباغ اصفهان که شامل نقوش هندسی، گردان ( اسلیمی و ختایی ) و هم چنین کتیبه ها می باشد، بر روی همه اقشار جامعه تاثیر گذار بوده و مفاهیم و باورهای عصر صفوی در قالب این نقوش بیان شده اند. به نظر می رسد که بنیادهای ایدئولوژیک صفویه مانند: عرفان ایرانی، تشیع و اصالت های ایران باستان نیز به صورت نمادها، ترکیب بندی ها، عناصر و ... در طراحی کاشی کاری های این مدرسه نقش اساسی دارد که به زیبایی در کنار یکدیگر به کار رفته و توسط عرفان ایرانی به هم پیوند خورده است.