سیکلوفسفامید یکی از داروهای رایج در شیمی درمانی است که علاوه بر اثرات درمانی مفید، عوارض جانبی زیادی را نیز همراه خود دارد. این دارو تاثیر خود را به دو صورت اعمال می کند: 1-اثر آنتی میتوتیک؛ مربوط به خواص درمانی این داروست که با جلوگیری از تقسیم میتوز در سلول های با تقسیم سریع مثل مغزاستخوان و بیضه، عمل می کند. 2-ایجاد استرس اکسیداتیو؛ به عنوان یک اثر جانبی مضر بر روی بافت ها عمل می کند که در بافت بیضه، موجب کاهش قدرت تولید مثلی و گاه عقیمی دائمی در افراد تحت درمان می شود. با توجه به اهمیت این موضوع و نقش انکارناپذیر آنتی اکسیدانت ها در مهار رادیکال های آزاد و کاهش استرس اکسیداتیو، در این مطالعه برای اولین بار نقش دو آنتی اکسیدانت کروسین و اتیل پیروات بر بهبود عوارض ناشی ا ز سیکلوفسفامید در بافت بیضه مورد مطالعه قرار گرفت. به این منظور تعداد 60 قطعه موش سوری نر بالغ 25-20 گرمی در چهار گروه مورد استفاده قرار-گرفت. گروه کنترل دریافت کننده سرم فیزیولوژی استریل به صورت روزانه و داخل صفاقی (ip)، گروه کنترل شم دریافت کننده سیکلوفسفامید به میزانmg /kg15یکبار در هفته و بصورت ip و دو گروه تجربی نیز همراه با سیکلوفسفامید به ترتیب کروسین به میزانmg/kg 200و اتیل پیروات به میزان mg/kg40 روزانه و بصورت ip دریافت نمودند. پس از 35 روز دوره تیمار تمام موش ها در هر گروه توسط داروی کتامین (mg /kg25) بیهوش شدند و جهت تهیه سرم از ورید وداج خونگیری شد، سپس حیوانات وزن کشی و کالبد-گشایی شدند. بیضه ها ( به منظور مطالعات هیستومورفومتری و هیستوشیمی و اندازه گیری مالون دی آلدئید(mda)) توزین گردیدند و دم اپی دیدیم به منظور انجام لقاح داخل آزمایشگاهی (ivf) و بررسی کیفیت اسپرم استفاده گردید. نمونه های سرمی نیز جهت انجام آزمایشات سرمی و هورمونی به دمای 70– انتقال داده شدند. نتایج هیستومورفومتری نشان داد که cp موجب کاهش معنی دارشاخص های اسپرماتوژنز (ضریب تمایز لوله ای، ضریب تجمعی و ضریب اسپرمیوژنز)،ضخامت کپسول، اپی تلیوم زایگر، لوله های منی ساز و سلول های سرتولی فعال گردید(05/0p<). تغییرات مورفولوژی ایجاد شده توسط cp شامل افزایش ادم بافتی، پرخونی و افزایش تعداد ماست سل ها و به هم ریختگی اپی تلیوم زایگر بود، که در تمامی موارد فوق الذکر کروسین و اتیل پیروات دارای نقش محافظتی بودند و در اغلب موارد به طور معنی دار موجب حفظ ساختار بافت شناسی بیضه گردیدند.در بررسی های هیستوشیمی نیزسلول-های اسپرماتوژنیک در موش های گروه سیکلوفسفامید واکنش ضعیفی نسبت به رنگ آمیزی pas و واکنش بالایی را نسبت به رنگ آمیزی اویل – رد- او و آلکالین فسفاتاز نشان دادند. همچنین در بررسی های سرمی این گروه، کاهش مقادیر سرمی هورمون تستوسترون، آنزیم سوپر اکسید دیسموتاز و ظرفیت آنتی اکسیدانتی تام به همراه افزایش مالون دی آلدئید مشاهده گردید. در گروه کنترل شم نسبت به گروه کنترل، کروسین و اتیل پیروات بلوغ dna، قابلیت زنده ماندن، تعداد و تحرک اسپرم ها کاهش و میانگین درصد اسپرم های غیر طبیعی افزایش یافت. همچنین، درصد آسیب dna که کاهش میزان لقاح، تقسیم زیگوت، تعداد بلاستوسیست ها و بالارفتن تعداد جنین های متوقف شده را به همراه دارد، در گروه سیکلوفسفامید به تنهایی افزایش یافته بود وتقسیم تنها در درصد پائینی از زیگوت های این گروه رخ داد. به طورکلی،یافته های حاصل از این مطالعه نشان داد که کروسین و اتیل پیروات بدلیل دارا بودن خواص آنتی اکسیدانتی قوی و موثر و به واسطه مهار رادیکال های آزاد قادر به خنثی نمودن و یا کاهش سمیت تولید مثلی ایجاد شده توسط سیکلوفسفامید دربافت بیضه می باشند.

نگارنده طی چهارفصل به طوراجمالی به بررسی بورس فابریسیوس و نقش آن در سیستم ایمنی پرندگان پرداخته است . درفصل اول، کلیاتی در مورد پرندگان سیستم ایمنی و جریان لنف در پرندگان آشنا شده و در فصل دوم بافتهای لنفاوی پرندگان (قسمت مرکزی شامل تیموس و بورس فابریسیوس و قسمت محیطی بافتهای لنفاوی شامل طحال، دستگاه گوارش و ...)و طحال بررسی می شود. نگارنده فصل سوم را به توضیح اصول اساسی ایمونولوژی در پرندگان و بعضی از مکانیسمهای آن اختصاص داده و در فصل چهارم به مطالعه بوی فابرسیوس و نقش آن در سیستم ایمنی به طور اجمالی پرداخته شده است این فصل شامل تاریخچه، تکامل انتوژنیک بورس ، آناتومی بورس کلواکی، آناتومی بورس در سایر طیور اهلی، هیستولوژی بورس ، مشخصات هیستوشیمیایی بورس و ... می باشد . در آخر پایان نامه بحث و نتیجه گیری کلی آمده است .