چکیده: نظر به تخریب منابع طبیعی کشور و سیرصعودی آن به خصوص در چند دهه ی اخیر، مطالعه حاضر به منظور بررسی جنبه های آشکار نشده ی حقوقی مراتع با بررسی پرونده های حقوقی تخلفات تخریب کیفی مراتع قشلاقی شهرستان گنبد مربوط به دوره 10 ساله 1378 الی 1387 صورت گرفته است. اطلاعات با مطالعه و بررسی پرونده های حقوقی تخلفات تخریب کیفی مراتع و از طریق انتقال اطلاعات پرونده ها به پرسشنامه ها (فرم خلاصه سازی اطلاعات استخراج شده از پرونده) جمع آوری شدند. پس از جمع آوری اطلاعات از طریق پرسشنامه ها، که جمعاً 103 پرسشنامه شد، سوالات پرسشنامه ها کد بندی شده و داده های حاصل از آنها در محیط نرم افزاری spssو به دو صورت فراوانی و درصد گیری (تحلیل توصیفی) و رگرسیون گیری یک متغیره و چند متغیره (تحلیل کمی) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل اطلاعات حاکی از آن است که تخلف کیفی " اخلال در مدیریت چرا " از جمله " چرای فاقد پروانه توأم با خارج از فصل چرا " و " چرای فاقد پروانه چرا " حائز بیشترین فراوانی بوده و این تخلف نقش اصلی را در تخریب مراتع مورد مطالعه ایفا نموده است. هم چنین نتایج نشان داد که میزان تخلفات با مساحت سامان عرفی محل وقوع تخلف، تعداد کل دامدار سامان عرفی، تعداد کل دام موجود دامداران ذیحق سامان عرفی، تعداد کل دام دامداران غیرذیحق، ، سهم سرانه دامداران ذیحق و سهم سرانه هر دامدار سامان عرفی رابطه معنی داری دارد. هم چنین یافته های تحقیق نشان داد که تنها 7/9 دصد بهره بردارانی که صاحب حقوق عرفی و پروانه چرا بودند تخلف انجام داده اند.

در مورد انتخاب گونه بطور کلی دو دیدگاه بین متخصصین و اهل فن وجود دارد. عده ای معتقدند که آنچه طبیعت انتخاب کرده است و گیاهانی که درشرایط موجود به عنوان نباتات کلیماکس یک منطقه قلمداد میشوند بهترین انتخاب است و لذا هر گونه تغییری در این انتخاب مردوداست . درمقابل بعضی ها معتقدند که با پیدایش گونه جدید، امکان گسترش آن بدلایل مختلف از جمله موانع فیزیکی (مثل کوهها، دریاها، اقیانوسها و صحاری) و اقلیمی گونه جدید نتوانسته منطقه پراکنش خود را گسترش دهد و به نقاط دیگر دسترسی یابد.چون این گونه در حال حاضر در منطقه محدود است و در صورت دسترسی و نقل و انتقال بهتر میتواند به حیات خود ادامه دهد (اسدالهی 1371) ضمن تائید هردو دیدگاه در ارتباط با گونه های فوق (زرد تاغ بعنوان گونه بومی و گزشاهی غیر بومی) مراتب را پی میگیریم.پیشنهادات : -1 از ابتدا در تولید و تفکیک گونه های مختلف دقت شود که لازمه آن نگهداری بذور گونه های مختلف در انبار بطور جداگانه و بدون مخلوط کردن آنها با رعایت نکات نگهداری درانبار است . -2 بعداز مطالعه دقیق وضعیت آب و خاک عرصه مورد نظر برای جنگلکاری با توجه به سرشت اکولوژیکی هریک از گونه ها موارد زیر میبایست مدنظر قرار گیرد. 3 دراراضی با بافت شنی لومی و باشوری تقریبا 85ˆ4 میلی موز برسانتی متر بارطوبت تقریبا 5 درصد در عمق 5ˆ1 متری، به کشت زرد تاغ میتوان اقدام نمود. 4 دراراضی بابافت لومی و با شوری تقریبا 9ˆ9 میلی موز برسانتی متر وبا رطوبت بیشتر میتوان به کشت گز شاهی اقدام نمود. 5 باتوجه به فرم تاج پوشش گز که در سنین بالاتر شاخه های اطراف تنه کاهش مییابد و نتیجتا قدرت تثبیت و کنترل ماسه ها کمتر میشود . پیشنهاد میگردد این گونه بطور خالص کشت نشود و همراه با آن از گونه سیاه تاغ استفاده نمود. 6 اراضی مجاور زمینهای زراعی و انهار را با استفاده از گونه های گز شاهی و سیاه تاغ میتوان کشت نمود.