مواد آلی یکی از منابع مفید برای بهبود کیفیت خاک های زراعی و افزایش عملکرد در گیاهان مختلف هستند. به منظور بررسی اثرات کودهای آلی و تراکم بوته بر عملکرد کمی و کیفی گیاه دارویی آنیسون (pimpinella anisum) آزمایشی بصورت کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در سال زراعی 91-1390 در مزرعه پژوهشی مرکز تحقیقات خراسان رضوی ایستگاه مشهد اجرا گردید. تیمارهای آزمایش شامل: 1) عدم مصرف کود 2) کود ورمی کمپوست به میزان 5 تن در هکتار 3) کود گاوی به میزان 25 تن در هکتار 4) کود شیمیایی کامل توصیه شده (n.p.k) به میزان 60 کیلوگرم در هکتار به عنوان عامل اصلی و سه سطح تراکم بوته: 1) تراکم 50 بوته در متر مربع 2) تراکم 25 بوته در متر مربع 3) تراکم 17 بوته در متر مربع به عنوان عامل فرعی لحاظ گردیدند. نتایج نشان داد کود تأثیر معنی داری بر تعداد چتر در بوته، تعداد چترک در چتر و کلروفیل دانه دارا بود و همچنین اثر تراکم بوته بر عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، درصد اسانس، عملکرد اسانس، تعداد شاخه جانبی، مقادیر عناصر فسفر و پتاسیم دانه دارا بود. در بین تیمارهای مورد بررسی، اثر متقابل تیمار کودی و تراکم بوته تنها تأثیر معنی دار بر ارتفاع بوته، تعداد دانه در چترک، عملکرد بیولوژیک و میزان تاج پوشش گیاه دارا بود. وزن هزار دانه و تعداد و فاصله میانگره تحت هیچ کدام از تیمارهای آزمایش قرار نگرفت. به طور کلی نتایج این پژوهش نشان داد که کاربرد کود ورمی کمپوست همراه با تراکم گیاهی 50 بوته در متر مربع نقش چشمگیری در افزایش عملکرد کمی و کیفی و درصد عناصر غذایی در گیاه دارویی آنیسون داشت. واژگان کلیدی: کودهای آلی ، تراکم گیاهی ، آنیسون، عملکرد اقتصادی، اسانس، درصد عناصر.

چکیده: در کشور ایران حدود 2500 گونه گیاه دارویی و معطر وجود دارد که 1730 گونه آن منحصرا" بومی ایران می باشد. روند رو به رشد مصرف گیاهان دارویی به عنوان مواد اولیه تولید داروهای گیاهی بدون توسعه روش¬های مناسب کاشت و مدیریت صحیح، انقراض گونه های گیاهی و تخریب طبیعت را در بر خواهد داشت. کشاورزی ارگانیک مدیریت تولید مناسب است که باعث تقویت و توسعه سلامت اکوسیستم های زیستی، چرخه های زیستی و فعالیت بیولوژیکی خاک می شود. عدم وجود یا ناکافی بودن مطالعات انجام شده در رابطه با ارزیابی منابع مختلف کودی بر روی گیاه دارویی بالنگو، لزوم انجام این مطالعه را مشخص می سازد. آزمایشی در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با 3 تکرار و 9 تیمار بر روی توده بومی مشهد بصورت مزرعه ای در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی در سال 1391 اجرا شد. تیمارهای آزمایش عبارت بودند از: تلفیقی از سه سطح کود آلی (ورمی کمپوست، کود مرغی و شاهد) و سه سطح کود شیمیایی نیتروژنه (0، 50 و 100 کیلوگرم در هکتار). صفات اندازه گیری شده در این آزمایش شامل شاخص های کمی (ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی در بوته، مساحت تاج پوشش، عملکرد دانه، وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیک در واحد سطح، شاخص برداشت) و شاخص های کیفی (مقدار موسیلاژ، میزان تورم و درصد روغن) بود. نتایج نشان دهنده برتری کود های آلی نسبت به کودهای شیمیایی در بسیاری از صفات اندازه گیری شده بود. مقدار موسیلاژ، فاکتور تورم و درصد روغن تحت اثر تیمار ورمی کمپوست به حداکثر مقدار خود در این آزمایش رسید. ترکیب تیماری کود مرغی و 100 کیلوگرم نیتروژن در هکتار بیشترین تاثیر را در افزایش ارتفاع بوته، عملکرد بیولوژیک در واحد سطح داشتند.کودهای آلی بر اکثر صفات به جز میزان تورم، مساحت تاج پوشش، عملکرد دانه، وزن هزار دانه و تعداد شاخه فرعی افزایش معنی داری ایجاد کرده است. به نظر می رسد مصرف کودهای آلی در تولید گیاهان دارویی می تواند جایگزین مناسبی برای کودهای شیمیایی باشد. کلمات کلیدی: کود آلی، محیط زیست، بالنگو