((ثم کلی من کل الثمرات فاسلکی سبل ربک ذللا" یخرج من بطونها شراب مخت الوانه شفا للناس ان فی ذالک لایه لقوم یتفکرون)) . و سپس از میوه های شیرین تغذیه کنید، آنگاه از درون آنها شربتی به رنگهای مختلف بیرون آید که در آن شفای مردمان است . بدرستی که در این کار نیز بر آنان که تفکر می کنند، نشانه هایی بر عظمت خداوند است) . (سوره نحل، آیه) 68 امروزه استفاده از گیاهان دارویی، برای درمان بیماریها، با وجود در دسترس بودن داروهای متنوع غیر طبیعی، مورد توجه اکثریت مردم است . اما به دلیل عدم آگاهی کامل از ترکیبات و خواص شیمیایی - دارویی گیاهان، به طور کامل و صحیح از آنها استفاده نشده است . بر اثر گسترش علم شیمی و وجود امکانات و تکنیکهای پیشرفته، بویژه اسپکتروسکوپی nmr، محققین توانسته اند به بررسی دقیق شیمیایی گیاهان دارویی و خواص آنها پرداخته و در این زمینه به توفیقات چشمگیری نایل گردند. به همین دلیل است که امروزه در سراسر جهان بودجه های هنگفتی صرف این گونه مطالعات و تحقیقات می گردد . در ایران از قدیم، طب سنتی متداول بوده و به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی ایران - که دارای آب و هواهای متنوعی است - موجبات رشد گونه های مختلف گیا فراهم است . بسیاری از مواد دارویی که منشا گیاهی دارند و توسط قدما مورد استفاده قرار می گرفتند، امروزه به طور مشابهی در طب به کار می روند. بویژه آنکه اکثر داروهای شیمیایی دارای منشا گیاهی اند. به این معنی که ابتدا هسته اصلی ساختمان آنها از فرآورده های گیاهی استخراج شده و سپس به کمک واکنشهای شیمیایی، تغییراتی در آنها به عمل آمده و بدین ترتیب اجسام جدیدی حاصل می گردد . امروزه با کمک علم شیمی و فارماکوگنوزی می توان مواد موثره گیاهی را استخراج نموده و سپس به کمک تکنیکهای پیشرفته اسپکتروسکوپی و تغییرات شیمیایی، فرمو ساختمانی آنها را تعیین کرد و در مراحل بعدی به کمک آزمایشهای فیزیولوژیک و فارماکولوژیک به آثار درمانی این اجسام پی برد. به همین جهت بررسی شیمیایی گیاه tanacetum polycephalum) schultz - bip (به عنوان موضوع این پایان نامه انتخاب گردید .

موقعیت خاص جغرافیایی ایران و امکان رشد گونه های مختلف گیاهان دارویی در ا سرزمین سبب گردیده است که از دیرباز استفاده و کاربرد گیاهان دارویی و صنعتی در درمان بیماریها و صنعت معمول گردد. ولی لازمه شناخت خواص دارویی و سمی گیاهان، بررسی دقیق ترکیبات شیمیایی موجود در آنهاست و در گذشته به علت عدم وجود روشهای پیشرفته امروزی، شناخت این ترکیبات مشکل بوده است .از طرف دیگ با توسعه سریع شیمی آلی و تولید داروهای صناعی، استفاده از گیاهان دارویی تا اندازه ای منسوخ گردیده بود. به علت عوارض نامطلوب ترکیبات صناعی و عدم سازگاری آنها با طبیعت انسان، بار دیگر توجه محققین به سوی ترکیبات موجود در گیاهان دارویی و صنعتی معطوف گردیده است . بعلاوه تعداد زیادی از مواد مصنوعی با الهام از ترکیبات طبیعی تهیه شده اند; به این معنی که هسته اصلی ساختمانی ازترکیبات موجود در گیاهان گرفته شده و سپس به کمک واکنشهای شیمیایی تغییرات در آنها داده شده و بدین ترتیب اجسام جدیدی حاصل شده اند. از این رو مولکولهای مواد طبیعی به عنوان مدل جهت تهیه ترکیبات صناعی به کار می روند. موضوع فیتوشیمی یا شیمی مواد گیاهی در سالهای اخیر به عنوان یک موضوع مشخص میان شیمی آلی مواد طبیعی و بیوشیمی گیاهی شکل و موقعیت یافته است و در حقیقت به عنوان هر دو موضوع نیز وابستگی زیادی دارد. موضوع فیتوشیمی شامل بررسی تعداد متنوع و زیادی از ترکیبات آلی است که توسط گیاهان تولید و در آنها جمع می گردند و رابطه مستقیمی با ساختمان شیمیایی این مواد و بیوسنتز، متابولیسم انتشار طبیعی و فعالیتهای بیولوژیکی آنها دارد. تمام این عملیات نیاز به داشتن روشهای مناسب جهت جداکردن، خالص نمودن و تشخیص تعداد زیادی از مواد متشکله ای که در گیاهان وجود دارند است و از این رو پیشرفت در شیمی گیاهی نیاز به درک و استفاده کامل از روشهای موجود و کشف و تکمیل روشهای جدیدی جهت حل مشکلاتی که با آنها برخورد می شود دارد. با پیشرفتهای حاصل در فیتوشیمی به مقیاسی وسیع، به وسیله روشهای تجسس سریعتر، ترکیبات شیمیایی اختصاصی موجود در گیاهان به دست آمده است . و روشهای مربوط به تجسس و تشخیص آلکالوئیدها، اسیدهای آمینه، کینونها و ترپنوئیدها در گیاهان عالی را می توان مستقیما " جهت سیستمهای میکربی به کار برد . در گیاهان جنس salvia که دسته بزرگی را شامل می شوند با بیش از 500 گونه پراکنده در نقاط مختلف جهان، دی ترپن هایی با فعالیت بیولوژیکی وجود دارند. در بررسی شیمیایی عصاره قسمتهای هوایی گیاه (salvia santolinifolia جمع آوری شده از گاو بندی 5) مشتق آبیتان) 1 - 5 (جداسازی و شناسایی گردیدند که از آن میان سه ترکیب) 1 - 3 (قبلا" شناخته شده و از گیاهان از تیره لابیاته استخراج گردیده اند، که به اسامی rosmanol , 7 - - 0 - methyl rosmanol , : carnosol می باشند. همچنین دو مشتق کینونی 4 , 5 حاصل از این گیاه جدید است ساختمان این ترکیبات توسط تکنیکهای اسپکتروسکوپی تعیین گردیده است .

گیاه مورد مطالعه را پس از جمع آوری و تعیین هویت به قطعات کوچک تقسیم نم و به مدت یک ساعت در حلال کلروفرم قرار می دهیم . آنگاه مخلوط را با قیف بوخ صاف کرده و محلول حاصل را در دمای سانتیگراد با دستگاه روتو تغلیظ می نماییم . بر روی عصاره حاصل، پس از چربی گیری با متانل، کروماتوگرافی ستونی انجام داده و با مخلوطهای متفاوتی از حلالهای اتر - پترولیوم اتر - متانل شستشو می دهیم . اجزای حاصل از کروماتوگرافی ستونی را ابتدا توسط t.l.c. و سپس با h.p.l.c. با حلال متانل : آب به نسبت 2:8 خالص سازی می کنیم . ترکیبات حاصل را با روشهای اسپکتروسکوپی از جمله ir، mhz (h - nmr) 400 m.s. همراه با تکنیک تشدید مضاعف بررسی نموده و ساختمان آنها را همراه با استرئوشیمی تعیین می نماییم . بدین ترتیب موفق به شناسایی انت - کلردانهای هاردویکیک اسید) 1 (، مشتق هاردویکیک اسید) 2 (، دودونیک اسید) 3 (و هوتریوائیک اسید) 4 (گردیدیم لازم به تذکر است که در این رساله سعی شده است تا گزارشی کامل از کلردانهای شناخته شده در طی سالهای 1970 - 89 و نیز دی ترپنوئیدهای با خواص بیولوژیکی ارائه گردد .