باورهای آموخته شده ی انسان،بخشی از فرهنگ هامه است که جزو میراث اجتماعی جامعه او محسوب می شود، با وجود اینکه حاملان آن با گذشت زمان می آیند و می روند ، ولی خود فرهنگ عامه به عنوان هویت گروهی یا قومی جامعه بازمی ماند و تداوم می یابد. باورهای عامیانه پدیده ای مستقل و جدا از فرهنگ و جامعه نیست بلکه همواره وابسته بدان است . ظهور باورهای مردمان اشکور اعم از باورهای مستقیم و غیرمستقیم را میتوان در آیین های مذهبی (همچون علم دبسی و علم واچینی) و آیین های غیر مذهبی (همچون باران خواهی و آفتاب خواهی ) مشاهده نمود

چکیده (تأثیر انقلاب مشروطه بر اشعار نسیم شمال) (زهرا مشهدی کریمی) یکی از مهم ترین وقایع تاریخی کشور ایران در عصر معاصر، «نهضت مشروطه» است. مشروطه و مشروطه خواهی در ایران جریانی فکری، سیاسی و اجتماعی است که قصد ایجاد حکومتی مبتنی بر قانون را در ایران داشت. مشروطیت ایران، محصول بیداری افکار و رشد بورژوازی ایران بود. رواج اندیشه ی سیاسی در میان مردم ایران و میل به مشروطه خواهی در آثار نویسندگان این دوره مشهود است و از جمله، وجود شاعران حامی توده ی مردم که در میان شاعران عصر مشروطه می توان به «سید اشرف الدین گیلانی» اشاره کرد. او سردبیر روزنامه ی موثر «نسیم شمال» بود که بیش تر به نام روزنامه اش معروف شده است و نماینده ی کامل شعر عصر مشروطه می باشد. شعر او از نظر فرم درونی و مفهوم برونی آن به زبان توده ی مردم سروده شده است و گوشه ی چشمی به قشر عظیمی از توده ی مردم به ویژه عوام داشته و تلاش برای برقراری مشروطیت از خصایص اصلی شعر اوست که اشعارش تأثیر زیادی در اشاعه ی روحیه ی مشروطه طلبی مردم داشت. در تحقیق حاضر، نگارنده در پی آن بود تا پاسخی برای این پرسش بیابد: انقلاب مشروطیت ایران چه تأثیری بر افکار و اندیشه های نسیم شمال داشت؟ با توجه به پرسش پیش گفته، فرضیه ی نگارنده عبارت است از: نسیم شمال در اشعار خود تحت تأثیر شرایط انقلابی و مفاهیم انقلاب مشروطه بود. برای تأیید یا ردّ فرضیه ی پژوهش، داده ها به روش کتابخانه ای از میان مجموعه ای از آثار ادبی و تاریخی و اسنادی گردآوری شد. بررسی داده ها به روش توصیفی و تحلیلی صورت گرفت. در پایان، فرضیه ی نگارنده تأیید و مشخص گردید اشعار نسیم شمال، بازتاب افکار و مبارزات آزادی خواهانه علیه استبداد حاکم و آئینه-ی تمام نمای حوادث دوران زندگی خود بود. حتی در میان اشعاری که سرود، تأثیرگذار بودنش را دیده و به آن اشاره کرده است.

اشغال ایران طی جنگ جهانی اول، ضعف حکومت مرکزی، افزایش فشارهای اقتصادی، نارضایتی عمومی و تبعات ناشی از آن سبب شد، جنبش هایی مسلّحانه در ایران شکل گیرد. در این میان جنبش جنگل و قیام کلنل محمد تقی خان پسیان از مهم ترین این جنبش ها به شمار می رفتند. در این رساله سعی بر این است که این دو جنبش به لحاظ رهبری، ایدئولوژی و روش های مبارزه به صورت تطبیقی مورد مطالعه و بررسی قرار گیرند تا شباهت ها و تفاوت های آن ها در این زمینه ها مشخص گردد. میرزا کوچک، رهبری روحانی، منعطف و متکی بر نفوذ معنوی، ولی کلنل پسیان یک افسر نظامی با سوابق تحصیل در اروپا و معتقد به اصول نظامی بود. هر دو رهبر خواهان اصلاحات سیاسی و اجتماعی بودند. اما میرزا کوچک خان فردی ملّی مذهبی و پیرو عقاید اتّحاد اسلام امّا کلنل پسیان بر مفاهیم ملّی گرایی تأکید بیشتری می ورزید. او بر این اساس حزب ملّی را در خراسان تأسیس کرد. این تفاوت دیدگاه ها سبب شد تا آنان مواضع مختلفی در قبال رویدادهای ایران، نظیر کودتای 1299 و هجوم ایدئولوژی سوسیالیستی و ارتش سرخ، اتّخاذ کنند. با این همه هر دو جنبش در برابر فشارهای خارجی و حکومت مرکزی گاه رفتارهای منفعلانه ای بروز می دادند و گاهی نیز ضعف رهبری مانع ایجاد انسجام در تشکیلات سیاسی آنان می گردید. با بررسی عناصر و مفاهیم ساختاری و نظری دو جنبش در حوزه های یاد شده، نقاط قوّت و ضعف و نیز برخی علل ناکامی آنان آشکار خواهد شد.

جغرافیای طبیعی و انسانی گیلان همواره در طول تاریخ موجب شده است تا سراسر سرزمین های این ولایت کمتر مورد تعرض حکومت های مرکزی ایران قرار گیرد. در نتیجه این سرزمین مورد توجه حکومت های مرکزی ایران بود. از سوی دیگر همین موقعیت طبیعی نیز به زمینه پیدایش حکومت های محلی متعددی را در گیلان فراهم نموده است به طوری که مقارن با ظهور صفویه دو حکومت محلی قدرتمند کیاییان در شرق و اسحاقیه در غرب سفیدرود بر این سرزمین حکومت داشتند. تقسیمات جغرافیایی و سیاسی زمینه تفاوت های مذهبی و سیاسی زیادی را فراهم نمود به طوری که با ورود اسلام به گیلان از سوی شرق گیلانیان نخست مذهب تشیع زیدی را پذیرفته و سپس در عصر صفویه پیرو تشیع امامی شدند و مردم غرب گیلان که اسلام از سوی آستارا و خلخال مواجه شدند، مذهب تسن را پذیرفتند.با توجه به روی کار آمدن کیاییان که به ظاهر رویکرد شدید مذهبی داشتند در طول حیات سیاسی خود موجب جنگ های زیادی به جهت اختلاف های مذهبی در گیلان شدند و سرانجام همین جنگ های مذهبی زمینه تضعیف آنان و تسلط صفویه بر آنان را فراهم آورد.در نهایت با تسلط کامل تشیع امامی در ایران، گیلانیان در اواخر نیمه ی نخست قرن دهم مجبور به پذیرش تشیع امامی شدند. از نظر سیاسی در اواخر سده ی نهم ه.ق مهاجرت اسماعیل میرزا به همراه صوفیان و خانواده اش به رشت و سپس لاهیجان واقعه ی مهمی در تاریخ گیلان می باشد. زیرا کیاییان که تا این زمان روابط نسبتا خوبی با آق قویونلو ها داشتند، به جهت ورود اسماعیل میرزا مورد هجوم آنان قرار گرفتند چرا که کیاییان در پرورش شخصیت اسماعیل میرزا نفش بسزایی داشتند و از این طریق در تشکیل سلسله صفوی نقش عمدهای ایفا کردند. با این حال با تمام کمک های مادی و معنوی ای که کیاییان در حق صفویه انجام داده بودند، صفویان به ویژه در عصر شاه تهماسب و شاه عباس اول مورد بی مهری و هجوم آنان قرار گرفته و سرانجام شاه عباس به عمر حکومت های محلی پایان داد.بی تردید یکی از دلایل توجه شاه عباس به گیلان،موقعیت اقتصادی آن بود. ابریشم، مهمترین کالای صادراتی صفویان بود و گیلان به عنوان بزرگترین تولید کننده این محصول برای آنان بسیار اهمیت داشت.روابط اقتصادی گیلان با دنیای خارج ،یکی از انگیزه های شاه صفوی برای تصرف گیلان بود که پیش از او هیچ یک از حکومت های مرکزی توفیق کاملی در تسلط کامل بر تجارت این سرزمین نداشتند. نگارنده در تحقیق حاضر با استفاده از روش تاریخی و شیوه توصیفی و تحلیلی به پژوهش در موضوع پرداخته است. هدف از انجام تحقیق، کارکرد حکومت های محلی گیلان هم زمان با حضور اسماعیل میرزا در گیلان، رقابت های انان و روابط شان با صفویه می باشد.

مقر فرماندهی اسماعیلیان نزاری در ایران، در نواحی الموت و رودبار و همچنین گیلان و دیلمستان، قلعه هایی بودند که یا توسط خود آنان بنا شده بود و یا به انحاء مختلف به دست آمده بود. از این روی این قلعه ها نقش مهمی در حیات سیاسی-اجتماعی نزاریان داشتند. قلعه های اسماعیلی در ایران در چند ناحیه پراکنده است. شناختن این قلاع و محل هریک از آنها و حوادثی که در آنها پیش آمده، از نقطه نظر تاریخی و جغرافیای تاریخی ضروری است. این قلعه ها علاوه بر آنکه مرکز حکومت بود کارکردهای گوناگون و مهم دیگری نیز داشت. با توجه به اهمیت موضوع و در نظر گرفتن این مسأله که در تحقیقات مربوط به اسماعیلیان و قلعه های آنان بیشتر به مسائل باستان شناسی و موقعیت جغرافیایی آنها توجه شده است، هدف این پژوهش که بر اساس پژوهش کتابخانه ای و به روش توصیفی – تحلیلی صورت گرفته، پاسخ به این پرسش است که قلعه هایی که نزاریان در مناطق قزوین و گیلان در اختیار داشتند چه نقش و کارکردی داشتند؟ بررسی کارکردهای متفاوت این قلاع در مناطق قزوین و گیلان از جهات سیاسی، نظامی، اقتصادی و فرهنگی، با توجه به منابع موجود در این دوره از تاریخ، مواردی است که در پاسخ به این پرسش داده است.