اثر فاصله کاشت بر عملکرد دانه و روغن ژنوتیپ های آفتابگردان در شرایط دیم وآبی چکیده به منظور بررسی اثر فاصله بوته بر عملکرد و اجزای عملکرد سه رقم آفتابگردان، آزمایشی در مزرعه ایستگاه تحقیقات کشاورزی گنبد در سال زراعی 1388 بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در شرایط دیم و آبی اجرا شد. تیمارها شامل سه رقم shf81-85، آذرگل و cmsg6 x r-43 از ارقام هیبرید روغنی، و چهار فاصله بوته 20، 25، 3/33 و 50 سانتی متر در روی ردیف های کاشت به فاصله ردیف ثابت 50 سانتی متر بود. نتایج حاصل از داده های مورد بررسی نشان داد که از بین صفات اندازه گیری شده اثر رقم در شرایط آبی به جز صفت تعداد روز تا غنچه دهی، وزن دانه های پر، قطر طبق ، تعداد طبق در واحد سطح و عملکرد دانه و در شرایط دیم به جز صفت وزن دانه های پر، عملکرد بیولوژیک، قطر طبق و تعداد طبق در واحد سطح بر تمامی صفات معنی دار بود. فاصله بوته تأثیر معنی داری بر تمامی صفات مورد بررسی در شرایط آبی به جز تعداد روز تا غنچه دهی و 75 درصد گلدهی و وزن دانه های خالی و در شرایط دیم به جز تعداد روز تا 5 درصد و 75 درصد گلدهی داشت. اثر متقابل رقم و فاصله کاشت در شرایط آبی بر صفات تعداد روز تا سبز شدن، غنچه دهی، گلدهی (5%، 75% و پایان گل) و رسیدگی، وزن دانه های خالی، ارتفاع بوته، تعداد طبق در واحد سطح و شاخص برداشت و در شرایط دیم بر تعداد روز تا سبز شدن، غنچه دهی، پایان گل و رسیدگی و قطر ساقه معنی دار بود. بر اساس نتایج بدست آمده بیشترین و کمترین عملکرد دانه درهکتار در شرایط دیم به ترتیب به میزان 35/1 و 93/0 تن به تراکم های 6 و 4 بوته در متر مربع و در شرایط آبی به ترتیب به میزان 30/2 و 88/1 تن در هکتار به تراکم های 10 و 6 بوته در متر مربع اختصاص یافت. با توجه به نتایج اعمال سه مرحله آبیاری در مراحل تشکیل طبق، گل دهی و دانه دادن باعث افزایش عملکرد به میزان 87/41، 86/41 و 19/46 درصد به ترتیب در ارقام shf81-85، آذرگل و cmsg6×r-43 نسبت به شرایط دیم شد. عملکرد دانه در شرایط دیم و آبی به ترتیب بیشترین همبستگی را با شاخص برداشت (**54/0=r) و عملکرد بیولوژیک (**45/0=r) نشان داد. رابطه تراکم و عملکرد دانه در شرایط آبی و دیم بیانگر این مطلب است که با اعمال آبیاری و افزایش تراکم، عملکرد دانه را به میزان 50 درصد در تراکم 10 بوته در متر مربع افزایش داد.