چکیده : گـندم یکی از محـصولات مـهم کشور از نظر مـیزان سطح زیرکشت و ارزش غذایی می باشد. از عــوامل مـحدود کننده این مـحصول سن معمولی گندم .eurygaster integriceps put است که در بـسیاری از کشورها و از جمله ایـران انـتشار داشته و از آفات مـهم گندم به شمار می رود. سن گندم دشمنان طبیعی زیادی دارد. عده ای مانند زنبورهای trissolcus باعث پارازیته شدن تخم های آن می شوند. عده ای دیگر مثل مگس های پارازیتوئید از خانواده tachinidae و زیر خانوادهphasiinae موجـب پارازیته شدن پوره ها و حشرات کامل سن معمولی گندم می-شوند. با توجه به اهمیت و نقش مگس های پارازیتوئید در کاهش جمعیت سن معمولی گـندم، طی سال های 88 تا 89 دو منطقه از درود فرامان شهرستان کرمانشاه بررسی هائی به منظور جمع آوری، شناسایی، زیست شناسی، تعیین میزان کارآیی و فراوانی گونه غالب صورت گرفت. برای اجرای طرح در اماکن زمستان گذران سن گـندم، دو ارتفاع سن گیر منطقه، شامل کوه های بالا گبری و سنگ سفید انتخاب گردید. در هر نقطه از دو ارتفاع 1700 و1800متری نمونه برداری انـجام شد. در هر نمونه برداری به عرض 2 متر و طول 50 متر بوته های گون asteragalus sp. و درمـنه artemisia sp. مورد بررسی قرار گرفت. سن های جمع آوری شده به آزمایشگاه انتقال داده شدند. در فصل بهار یک مزرعه در روستای بالاگبری ویک مزرعه در سنگ سفید انتخاب شد. در هر مزرعه اوایل فصل با استفاده از کادر چوبی 5/. × 5/. متر به دلیل افزایش رشد بوته ها از اواسط تا پایان فصل بهار از تور حشره گیری استفاده گردید. در هر نمونه برداری از اماکن زمستان گذران و مزارع گندم و جو در بهار، سن های جمع آوری شده و حشرات کامل مگس های پارازیتوئید به آزمایشگاه منتقل و در قفس های توری و پلاستیکی نگه-داری شدند. در این تحقیق اثر چهار دمای20، 25، 30 و 35 درجه سلسیوس روی مراحل مختلف رشدی مگس f. eliozeta helluo مورد ارزیابی قرارگرفت. آستانه های دمایی، روز- درجه های مورد نیاز و میانگین طول دوره رشدی در شرایط آزمایشگاه محاسبه گردید. با استفاده از مدل رگرسیون خطی، آستانه ی پایین رشد و نمو و ثابت دمایی مورد نیاز برای تکمیل رشد و نمو این مگس محاسبه شد. طولانی ترین دوره رشد و نمو مگس مرحله لاروی است. تمامی شفیره های مگس در دمای 35 درجه سلسیوس از بین رفته و حشره کاملی ظاهر نشد. کم ترین آستانه دمایی پایین برای مگس (25/4= t°) و بیشترین روز- درجــه مـــورد نــیاز (250=k) در مرحـــله شفیرگی بــوده است. حــشرات کامـل مگـس های پارازیـتوئید جمع آوری شده از مزارع و حشرات کامل حاصل از پرورش سن های پارازیته شده درآزمـایشگاه، برای شـناسایی دقیق تر به بـخش رده بـندی حشرات موسسه تحقیقات گیاه پزشکی کشور در تهران ارسال گردید که سه گونه و یک جنس به شرح ذیل شناسایی شدند : 1) eliozeta helluo f. 2) phasia subcoleoptrata l. 3) elomyia lateralis meig. 4) besseria sp. herting. گـونه e. helluo f. با توجه به فراوانی جـمعیت، پراکـنش و کارآیی بیشتر در نقاط مورد بررسی، گونه غالب بود. حشرات کامل نسل دوم مگس پارازیتوئید، پوره ها ی سن گندم را از سن سوم تا زمان ظهور حشرات کامل نسل جدید پارازیـته می کنند. اولین ریزش سن ها درسال 89 از دهه اول فروردین به مزارع صورت گرفته و حشرات کامل مگس 7 تا10روز بعد از آن ظاهر می شوند. اولین سن های پارازیته شده در دهه سوم فروردین ماه از مزارع جمع آوری گردیدند. اوج ظهور حشرات کامل نسل دوم مگس هم زمان با مرحله سن سوم پورگی بوده و تخم ریزی آن ها مصادف با ظهور سنین سوم، چهارم و حشرات کامل نسل جدید سن معمولی گندم بود. مگس . e. helluo f در شرایط منطقه درود فرامان شهرستان کرمانشاه دارای دو نسل در سال است. میانگین میزان کارآیی گونه غالب در بالا گـبری47/. ±65/44% و در سـنگ سفید 91/. ±48/36% تـعیین گـردید. در این مـطالعه از مـزارع روستای بالاگـبری مگس پارازیتوئید جنس besseria sp. herting. جمع آوری شد، که برای اولین بار از استان گزارش می شود. امکان پرورش لاروهای سنین اول تا سوم مگس در روی چهار فرمول غذایی از گوشت هموژنیزه گاو مورد بررسی قرار گرفت، نتایج حاصله نشان داد که اختلاف معنی داری با هم نداشته و تمام لاروهای سنین مختلف درکــم تر از 24 ساعت تلف شـدند. تــوزیع فضایی پراکنش جمعیت سـن گـندم بر اساس دو شاخـص قانـون توان power low taylor و شاخص میانگین ازدحام mean crowding)) بررسی شد. نتایج به دست آمده حاکی از تـوزیع تـجمعی سن گندم در دو روستای مورد مطالعه بود.

شپشه ی دندانه دار برنج oryzaephilus surinamensis l. یکی از مهمترین آفات برنج در طول دوره انبارداری این محصول می باشد. با توجه به ماهیت این آفت، کنترل آن همواره سخت بوده و بکارگیری حشره کش ها و اسانس های گیاهی از گیاهان دارویی با خاصیت دورکنندگی در منابع مختلف علیه این آفت گزارش شده است. ما خاصیت کشندگی و دورکنندگی به لیمو aloysia citriodora، زنیان carum copticum ،لعل کوهستان oliveria decumbens، میخک caryophillium aromaticus ، چویل ferulago angulata ،جوالدوزک catalpa bignonioides و رازیانه foeniculum vulgare را روی این آفت بررسی نمودیم. همه اسانس های گیاهی مورد استفاده در این تحقیق از نمونه خشک گیاهان مزبور با روش تقطیر از دستگاه کلونجر استخراج شدند. غلظت های متفاوت اسانس های گیاهی به شکل سمیت تنفسی و در قالب طرح کامل تصادفی با 5 تکرار روی حشرات یک تا سه روزه این آفت در یک ظرف شیشه ای 41 میلی لیتری آزمایش گردید. lc50 و lc90 تیمارها با استفاده نرم افزار پروبیت محاسبه شد. 24 ساعت بعد از بکارگیری تیمارها نتایج نشان داد که دو تیمار carum copticum و ferulago angulata به ترتیب با مقادیر (lc50= 2.37?l/l air و lc90=3.49 ?l/l air) و (lc50=2.91 ?l/l air و lc90=4.71 ?l/l air) دارای بیشترین سمیت در مقایسه با 5 تیمار دیگر بودند. همان طور که مورد انتظار بود مرگ و میر آفت در غلظت های بالا افزایش یافت. نتایج آزمایش دورکنندگی نشان داد که همه تیمارها دارای اثر معنی داری روی این آفت می باشند. همچنین مشخص شد که اسانس میخک با 5/2±5/76 درصد دورکنندگی دارای بالاترین خاصیت دورکنندگی نسبت به سایر تیمارها می باشد. براساس نتایج این تحقیق می توان گفت که دو اسانس carum copticum و ferulago angulata بهترین گزینه ها برای کنترل سالم آفت شپشه ی دندانه دار برنج می باشند. کلمات کلیدی: اسانس، سمیت تنفسی، دورکنندگی، گیاهان دارویی، l. oryzaephilus surinamensis