خشکی و خشکسالی یکی از مهمترین مشکلات و موانع تولید محصولات کشاورزی در جهان محسوب می شود. لذا استفاده صحیح و به موقع از منابع آبی امری اجتناب ناپذیر به نظر می رسد. با برنامه ریزی صحیح آبیاری و تعیین زمان و میزان مناسب مصرف، آب مورد نیاز گیاه تأمین شده و ضمن خودداری از مصرف بی رویه آب، از بروز اثرات تنش خشکی و کاهش عملکرد محصول جلوگیری می شود. شاخص تنش آبی گیاه (cwsi) که بر اساس خط مبنای پایین (خط بدون تنش) و خط مبنای بالا (خط تنش حداکثر) تعریف می شود، روش مطمئنی جهت زمان بندی آبیاری و پیش بینی عملکرد گیاهان است. جهت زمان بندی آبیاری توسط شاخص تنش آبی گیاه باید حد مجاز اختلاف دمای پوشش سبز گیاه – هوا تعیین شود بنابراین علاوه بر تعیین خط مبنای پایینی و بالایی، تعیین حد مجاز اختلاف دمای پوشش سبز گیاه و هوا نیز یکی از اهداف این تحقیق قرار گرفت. برای رسیدن به این اهداف 3 تیمار آبیاری، تأمین 100 درصد، 80 درصد و 60 درصد آب تخلیه شده خاک با سه تکرار در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی مورد آزمایش قرار گرفت. بر اساس نتایج به دست آمده از تیمار 100 درصد در روزهای بعد از آبیاری که گیاه ماکزیمم تبخیر وتعرق را داشت، خط مبنای پایینی و همچنین خط مبنای بالا بر اساس ضرایب خط مبنای پایینی برای فروردین، اردیبهشت و خرداد به دست آمد. براساس روابط خطوط مبنای پایین و بالا، مقدار شاخص تنش آبی گیاه برای تیمارهای 100، 80 و 60 درصد به ترتیب برابر 2/0، 3/0 و 42/0 به دست آمد. براساس تجزیه و تحلیل آماری که روی عملکرد دانه، عملکرد بلال و عملکرد توده زنده گیاه انجام شد، بین عملکرد دانه و عملکرد بلال در تیمارها در سطح 5 درصد اختلاف معنی دار وجود داشت ولی اختلاف بین عملکرد توده زنده در تیمارها، در سطح 5 درصد معنی دار نبود. بیشترین عملکرد دانه، بلال و توده زنده مربوط به تیمار 100درصد به ترتیب برابر 32/8 ، 24/10 و 63/16 تن در هکتار و کمترین این مقادیر برای تیمار 60 درصد به ترتیب برابر 5، 74/6 و 22/12 به دست آمد. راندمان تولید آب مصرفی نیز برای هریک از تیمارها به دست آمد بیشترین راندمان برابر 21/14 کیلوگرم بر هکتار بر میلی متر برای تیمار 80 درصد به دست آمد که با توجه به راندمان بالای تولید آب مصرفی، این تیمار مبنای برنامه ریزی آبیاری قرار گرفت و شاخص تنش آّبی گیاه در این تیمار به عنوان حد مجاز شاخص تنش آبی گیاه در نظر گرفته شد.

کاهش آبدهی و یکنواختی پخش خروجی ها یک مشکل جدی در سیستم های آبیاری قطره ای است که می تواند بر روی هزینه تمام شده، راندمان کاربرد آب، یکنواختی توزیع آب و شرایط کاری سیستم اثر گذار باشد. در این تحقیق به منظور بررسی تاثیر آب شور و مدیریت آبیاری بر میزان گرفتگی قطره چکان های نوار tape آزمایشی در چهار سطح شوری شامل: شاهد (آب رودخانه کارون با شوری s0)، ) s11 + s0)، s2(2 + s0) و s3 (3 + s0) و مدیریت های آبیاری m1 (آبیاری به صورت نیم در میان)، m2 (یک بار با آب شور و یک بار با آب شاهد) و m3(درصد یکسانی از اختلاط آب شور و شاهد) تحت آبیاری گیاه ذرت در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهید چمران اهواز در سال 92-1391 اجرا گردید. در طول تحقیق پارامترهای متوسط دبی قطره چکان ها، درصد کاهش دبی، ضریب تغییرات دبی قطره چکان، یکنواختی پخش و ضریب یکنواختی کریستیان سن در 10 نوبت آبیاری محاسبه گردید. نتایج نشان داد که پس از آخرین اندازه گیری قطره چکان های تیمار s3m2با مقدار 40/35 درصد کاهش دبی، بیشترین گرفتگی و تیمار شاهد با مقدار 17/21 درصد کاهش دبی، کمترین گرفتگی را داشتند. نتایج تغییرات میزان آبدهی و سایر پارامترهای یکنواختی پخش نشان داد که هنگام استفاده از آب شور با افزایش شوری آب آبیاری، درصد کاهش دبی افزایش یافت. بکارگیری مدیریت آبیاری در یک شوری یکسان باعث کاهش گرفتگی شد. در بین مدیریت ها، مدیریت m1 با مقدار 10/29 درصد و مدیریت m2 با مقدار 40/35 درصد به ترتیب کمترین و بیشترین درصد کاهش دبی را داشتند.

دقت در طراحی سیستم های آبیاری بارانی و مدیریت صحیح آن ها از عوامل مهمی در توسعه و بهبود این سیستم هاست. لذا هدف از این پژوهش، ارزیابی چگونگی طراحی و بهره برداری سیستم های آبیاری تحت فشار اجرا شده در شهرستان خرم آباد در استان لرستان می باشد. برای این منظور 4 سیستم آبیاری بارانی کلاسیک ثابت با آبپاش متحرک و 6 سیستم آبیاری قطره ای شهرستان خرم آباد از بین سیستم هایی که حداقل چهار فصل زراعی از بهره برداری آنها سپری شده بود، انتخاب شد و مورد ارزیابی قرار گرفت. در ارزیابی سیستم های آبیاری فوق از معیارهای ضریب یکنواختی کریستیانسن (cu)، یکنواختی توزیع (du)، راندمان پتانسیل کاربرد ربع پایین (pelq)، راندمان کاربرد ربع پایین (aelq) استفاده گردید. مقادیر متوسط این پارامترها برای سیستم های آبیاری بارانی ارزیابی شده به ترتیب 24/71، 94/59، 21/47 و 71/45 درصد و برای سیستم های آبیاری قطره ای 23/81، 41/72 ،11/45 و33/48 درصد به دست آمد. متوسط تلفات پاششی و نفوذ عمقی به ترتیب در سیستم های آبیاری بارانی 2/13و 09/30 درصد محاسبه شدند. با توجه به پارامترهای فوق مشخص گردید که سیستم های آبیاری بارانی و قطره ای از عملکرد مطلوبی برخوردار نبوده اند. میانگین راندمان واقعی و پتانسیل کاربرد آب در ربع پایین کلیه سیستم ها کمتر از 50 درصد محاسبه شدند و پایین تر از مقادیر توصیه شده کلر و مریام می باشد. میانگین یکنواختی توزیع در سیستم های آبیاری بارانی کمتر از مقادیر توصیه شده کلر و مریام می باشد. به طور کلی نتایج این پژوهش نشان داد که با وجود مشکلات طراحی و اجرایی، عدم مدیریت و نگهداری صحیح از مهمترین مشکلات سیستم های مورد مطالعه بوده است.