به منظور مطالعه اثر تراکم بر طول دوره رشد، موروفولوژی، فیزیولوژی، عملکرد، اجزاء عملکرد و کیفیت نخود آزمایشی در سال 1374 در ایستگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی مشهد انجام شد. ارقام جم و 12-60-31 هر دو از تیپ کابلی، با پنج تراکم 16، 20، 26/6، 40 و 80 بوته در مترمربع در یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج نشان داد تعداد شاخه فرعی، تعداد غلاف و دانه و عملکرد تک بوته با افزایش تراکم کاهش و ارتفاع گیاه و ارتفاع اولین غلاف از سطح زمین افزایش یافت . وزن صد دانه، تعداد دانه در غلاف و درصد پروتئین تحت تایید قرار نگرفت . عملکرد اقتصادی (بجز تراکمهای 16 با 20 و 20 با 26/6 بوته در مترمربع) و بیولوژیکی با افزایش تراکم افزایش ولی شاخص برداشت کاهش یافت . شاخص سطح برگ و تجمع ماده خشک در اندامهای مختلف گیاه در واحد سطح با افزایش تراکم افزایش معنی داری یافت . سرعت گلدهی و رسیدگی نیز تنها در بالاترین تراکم تفاوت معنی داری با سایرین داشت . ارقام مختلف تنها از نظر عملکرد بیولوژیکی و اقتصادی، تعداد شاخه اولیه، تعداد غلاف ، وزن صد دانه و عملکرد تک بوته اختلاف معنی داری داشتند. به نظر می رسد رقابت عامل اصلی کاهش اجزاء عملکرد و استفاده بهتر از نور دلیل اصلی افزایش عملکرد و تجمع ماده خشک در گیاه در تراکمهای بالاتر باشد. این آزمایش ایده امکان افزایش عملکرد از طریق افزایش تراکم در واریته های ایستاده را ثابت و نشان داد در شرایط مطلوب نخود واکنش مناسبی به تراکم نشان می دهد.