نام پژوهشگر: فرشته جعفری
فرشته جعفری محمدعلی حکیم آرا
چکیده: برنامه های تلویزیون ماهواره ای به عنوان ابزار هجوم فرهنگی و تاثیرآن بر رفتار و باورهای مردم در اغلب جوامع از دغدغه های متولیان فرهنگی جامعه است. از میان حوزه های فرهنگی که می تواند مشمول این تهاجم فرهنگی باشد دین، ارزشها و حوزه عقاید مذهبی است. در میان اقشار مختلف جامعه، نوجوانان مستعدترین گروه هدف برای ایجاد اختلال در باورهای دینی و پذیرنده هویت جدید می باشند. طبق تعریف، هویت به عنوان پاسخی به سوال کیستی است. تلویزیون ماهواره ای در کنار اهداف اقتصادی برنامه هایی پخش می کند که با مختل کردن باورهای سنتی واخلال درتشکیل هویت نوجوانان و سپس جایگزین کردن اغراض خود به جای آن به عنوان هویت جدید از آن سوی مرزها به درون خانواده ها ارسال می شود. از آنجا که گمان میرود نوجوانان از گروههای مخاطب این برنامه ها باشند و نظر به دغدغه مسئولان فرهنگی کشور این پژوهش به مطالعه و مقایسه میان نوجوانان دختر شهر تهران که استفاده مفرط ازبرنامه های تلویزیونی ماهواره ای دارند (زیاد بینان) و دخترانی که کم تماشا می کنند (کم بینان) پرداخت. هدف مطالعه بررسی دگرگونی احتمالی ارزش ها و باورهای دینی این دو گروه در حوزه معاشرت های اجتماعی و رفتارهای دینی بود. اگر قرار باشد این برنامه ها بر جوانان موثر باشد، می بایست بر فرایند هویت جویی تاثیرگذار باشد و این متغیر به نوبه خود بر رفتار اجتماعی موثر خواهد بود. مطالعه نشان داد بیشتر افراد زیاد بین، در وضعیت "هویت سردرگم" هستند (مارسیا، 1987). همچنین بر اساس نظریه های رسانه ای، این برنامه ها توانسته اند با ایجاد جذابیت های ظاهری گروه زیادبین را در مرحله ایجاد شک وتردید قرار دهند؛ این عده در مقایسه با گروه کم بین، نسبت به برخی مسایل ارزشی، دارای تفکری نامنظم هستند در این حال درحوزه باورهای عمیق دینی بین این دو گروه تفاوت بینشی چندانی وجود ندارد. به نظر می رسد، در صورتیکه رسانه ملی نتواند برنامه های جذاب و مورد نیاز نوجوانان را در کوتاه مدت تولید نماید، تاثیرات ناخوشایند فرهنگی به تغییر رفتار و نگرش نوجوانان در خصوص باورهای دینی بیانجامد. کلمات کلیدی: برنامه های ماهواره ای، باورهای دینی، رفتار های دینی، ارزش های فرهنگی، همانند سازی (هویت جویی)، سوگیری اجتماعی