ضمیر کلمه ای است که به دلیل نیاز نداشتن به ذکر اسم یا پرهیز از تکرار آن به کار می رود . مانند : من دیروز پرویز را دیدم و او را نصیحت کردم . همانطوریکه مشاهده شد با آمدن « او » دیگر نیاز به آوردن دوباره ی « پرویز » بر طرف شد . ضمیر در زبان فارسی بر سه گونه است : ضمیر شخصی ، مشترک و اشاره ،که در این رساله مبحوث ما «ضمایر شخصی» است . ضمایر شخصی : ضمایر شخصی برای هر یک از اشخاص و مفرد و جمع صورت و شکل جداگانه ای دارد. اشخاص مفرد جمع جدا پیوسته جدا پیوسته اول شخص من ـَـ م ما مان دوم شخص تو ـَـ ت شما تان سوم شخص او ـَـ ش ایشان شان همانطوریکه در جدول فوق مشاهده شد ضمایر شخصی دو نوع هستند پیوسته و جدا نقش ضمایر شخصی جدا : 1. نهاد : او رفت. 2. مفعول «رایی» : حسن او را زد. 3. متمم فعلی : علی با او صحبت کرد. 4. مضاف الیه : کار او به پایان رسید . نقش ضمایر شخصی پیوسته : 1. مفعول «رایی» : من زدمت. 2. متمم فعلی : بسمان است . برایم گفت . 3. مضاف الیه ( متمم اسمی ) : به خانه اش رفتم . ضمایر شخصی پیوسته در نحوه ی قرار گرفتن در جمله و در کنار دیگر کلمات گاه گاهی دچار لرزش و حرکتی می شوند که بعضا به اجبار و یا به اختیار صورت می پذیرد که از آن به «رقص ضمیر» یا «پرش ضمیر» یاد می شود که در ذیل به آن اشاره می شود . رقص ضمیر : همانطوریکه در فوق مذکور آمد ضمایر پیوسته به طور معمول در نقش مفعول و متمم و مضاف الیه قرار دارند که جایگاه و محل قرار گرفتن آنها مشخص است ولی گاهی در زبان ادبی و شعر می بینیم که این قاعده و قانون به ضرورت و یا به منظور زیباسازی کلام شکسته می شود و ضمیر از جایگاه اصلی خود حرکت می کند که از این جریان به عنوان « پرش یا جهش » یا « حرکت یا رقص » ضمیر یاد می شود . مثال : یارب این نوگل خندان که سپردی به منش می سپارم به تو از چشم حسود چمنش که در این بیت : هر دو « ش » نقش مفعولی دارند و در اصل ، هر کدام از آن دو به این شکل بوده است : « به من سپردی آن را » « می سپارم به تو او را » . رقص ضمیر یکی از بحثهایی است که در ذیل دستور گشتاری جای دارد . گشتار : قواعد نحوی ، یا اصولی را که ژرف ساخت ها را به رو ساخت های واقعی تبدیل می کند گشتار یا قواعد گشتاری می گویند که انواعی دارد . انواع گشتار : 1. اجباری 2. اختیاری 3. ادبی 4. اسمی ساز 5. افزایشی 6. انعکاسی 7. جانشینی 8. جابه جایی 9. حذف از بین تمامی این گشتارها آنچه که بحث رقص ضمیر را در زیر مجموعه ی خود قرار می دهد گشتار جابه جایی و گشتار ادبی و اختیاری است که در متن رساله به تفصیل از آن یاد خواهد آمد .

دستور توصیفی معارف بهاء ولد آشنایی با دستور زبان هر متن ( دستور توصیفی ) به ما کمک خواهد کرد تا به درک و فهم عمیق تر و علمی تری از متن مورد نظرمان برسیم . به عبارت دیگر فهم دستور زبان یکی از کلیدهای فهم محتوا مضمون هر متن است . اگر ما به دستور یک متن تسلط پیدا کنیم و آن را در یابیم می توانیم از لایه ی سطحی آن گذشته و به لایه های زیرین و جان مایه ی آن دست یابیم .

فعل یکی از مقوله های زبان فارسی و مهم ترین آن به شمار است و معمولاً در جمله یا در رو ساخت و یا در ژرف ساخت قرار می گیرد. فعل از لحاظ ساختمان به انواعی تقسیم می شود که عبارت اند از: فعل ساده، فعل مرکب، پیشوندی، پیشوندی مرکب، عبارت فعلی و فعل های لازم یک شخصه. با توجه به موضوع رساله فعل لازم یک شخصه یا ناگذر یک شخصه یکی از اقسام ساختمان فعل است که ساختار آن شامل (اسم/ صفت + ضمیر متصل + فعل اسنادی یا اصلی) مانند: خوشم آمد، گرمم است. این فعل به این دلیل یک شخصه گفته شده که یک جزء آن که جزء دوم می باشد از لحاظ شخص همیشه ثابت بوده و در حقیقت سوم شخص می باشد این فعل را فعل دو ضمیره نیز می نامند. در واقع مراد از این اصطلاح، فعل هایی است که به صورت لازم و فقط با ساخت سوم شخص مفرد به کار می روند و به جای شناسه، ضمیر پیوسته ی مفعولی و اضافی، شخص و زمان فعل را نشان می دهد. گروهی از دستورنویسان این دسته ی ترکیبات را از گروه های واژگانی و برخی دیگر آن ها را به عنوان گروه های نحوی یاد کرده اند. این افعال نزد دستورزبان نویسان برای بیان حالات انفعالی به کار رفته و با عناوین مختلف در زبان زبان پژوهان نمود یافته است، «فعل های ناگذر»، «بیان حال» و «غیرشخصی» و «فعل های مرکب ضمیری» از جمله ی عناوینی است که به افعال داده اند. و از طرف دیگر این نوع از فعل ساختاری است که نسبت به دیگر انواع فعل کمتر به آن توجه شده است و در بعضی از کتب دستوری اصلاً به آن پرداخته نشده است. این ساختار از فعل مدت زیادی نیست که توسط زبان پژوهان مطرح گردیده است و بحثی جدید است، لذا به عقیده ی نگارنده جای کار زیاد می تواند داشته باشد و این رساله می تواند فتح بابی در مورد این نوع فعل باشد تا محققان دیگر نیز در حد وسع خودشان مسائلی را بیفزایند و در کل موجب غنی تر شدن پژوهش های دستور زبان فارسی و نهایتاً خدمتی به این زبان گردند. نگارنده سعی خواهد کرد ابتدا به دیدگاه زبان پژوهان اعم از دستورنویسان و زبان شناسان و مقاله های موجود و کلاً مباحث موجود در مورد این فعل دست پیدا کرده و در نهایت تحلیلی به دست دهد.

هدف این رساله آن است که نشان دهد، مقوله¬ی «صفت¬های کنایی» با این که از گذشته¬های دور تا امروز در زبان فارسی حضورِ فعّال داشته¬اند، امّا مورد توجّه دستورنویسان قرار نگرفته¬اند. و این در حالی است که هیچ¬گونه سابقه¬ی پژوهشی در مورد «صفت¬های کنایی» وجود ندارد و این پژوهش برای اولین بار انجام شده است. شناخت نوع دستوری و ساختار کنایه¬ها به خصوص «صفت¬های کنایی» در درک بهتر مفهوم کنایه و بیت دارای اهمیّت است. بنابراین پیشنهاد می¬شود مقوله¬ی «صفت¬های کنایی» در طبقه¬بندی انواعِ صفت از نظرِ مفهوم، افزوده شود. مطالعه¬ی صفت¬های کنایی از نظر «ساختار لفظی» و «نوع صفت» و ارائه¬ی تقسیم¬بندی جدید، از جمله مواردی است که در این پژوهش مطرح شده است. صفت¬های کنایی به عنوان یکی از اجزای سازنده¬ی زبان محاوره، در غزلیات سعدی و حافظ نمود بسیار روشن و آشکاری دارند که البته در این میان سهم حافظ در کاربرد صفت¬های کنایی به¬طور محسوسی بیشتر از سعدی است.

1. مختصری دربار? شرح احوال نظامی الیاس بن یوسف بن زکی بن موید ملقّب به نصیرالدین و مکنی به ابوحامد معروف به حکیم نظامی گنجوی یکی از بزرگان ادب فارسی است. وی به سال 530ه.ق در گنجه به دنیا آمد و نزدیک به سال 614 ه.ق درگذشت مدفن او در گنجه است. از مهمترین آثار نظامی می توان از پنج گنج شامل: «مخزن الاسرار»، «خسرو وشیرین»، «لیلی و مجنون»، «هفت پیکر» و «اسکندرنامه» نام برد. 2. زندگی و آثار آرزو: سراج الدین علی خان اکبرآبادی ملقب به «استعداد خان» و معروف به «خان آرزو» به سال 1101ه.ق در اکبرآباد(آگره) (شهریارنقوی1334: 115) و به گواهی قیام الدین حیرت در تذکر? مقالات الشعرا(علیرضا نقوی 1341: 323) و خوشگو در سفین?خوشگو (سلطان علی:27)به سال1099ه.ق به دنیا آمد. پدرش حسام‎الدین (متوفی 1115ق / 1703م) از امیران دربار اورنگ‎زیب (1068-1118ه.ق) بوده و در شعر نیز دستی داشته و «حسامی» تخلص می‎کرد. آغاز نشو و نمای سراج الدین در اکبرآباد (آگره) به یادگیری مقدمات علوم و نیز آموختن فنون شاعری گذشت در چهارده سالگی زیر نظرمیرعبدالصمد متخلص به «سخن»(سلطان علی:23) و پس از عزیمت به آگره زیر نظر میرغلامعلی متخلص به «احسنی» گذشت(همان:23). در دربار اورنگ زیب به سپاهیگری مشغول شد و به همراه لشکر اورنگ زیب راهی دکن شد اما پس از نه ماه به دلیل مرگ اورنگ‎ زیب به گوالیار برگشت و هنگامی که بهادرشاه سلطنت یافت، از گوالیار به اکبرآباد رفت، ولی به سبب آشفتگی اوضاع و جنگهای میان شاهزادگان اوقات خود را به تحصیل علوم و سرودن اشعار گذراند و پنج سال نزد شیخ‎عمادالدین معروف به «درویش محمد» به تحصیل علوم عربی پرداخت و در این مدت شرحی بر گلستان سعدی به نام خیابان نوشت. پس از آن به گوالیار برگشت و تا زمان فرمانروایی «محمدشاه» در گوالیار ساکن بود؛ سپس به خدمت فرخ سیر در 1132ه.ق در دهلی اقامت گزید و با آنندرام معروف به مخلص(متوفی 1164ه.ق) آشنا شد و بنابر توصی? وی آرزو از طرف دربار لقب «استعدادخان» یافت.آثار آرزو: خان آرزو در مقدم? عطی?کبری نام و موضوع تعدادی ازآثار خود را بیان کرده که عبارتند از: خیابان شرح گلستان و شکوفه زار شرح سکندرنامه و شرح قصاید عرفی و سراج وهّاج محاکم? شعرا و سراج منیر اجوب? اعتراضات ملّا منیر بر اشعار بعضی متاخرین و رسال?ادب عشق در تحقیق آداب عشق و معیارالافکار در قواعد صرفیه و نحوی? فارسی و مثنوی جوش و خروش به مقابل? سوز و گداز ملّا نوعی و سوز و ساز در برابر محمود و ایاز ملا زلالی و عالم آب در جواب ساقی نام? ملاظهوری و مثنوی غیرت فسانه در تتبع قضا و قدر ملا محمد قلی سلیم و دیوان غزل مشتمل بر پنج هزار بیت و نثر پیام شوق در جواب مراسلات اعزّه و گلزار خیال در تعریف فصل هولی هندوستان و آبروی سخن در وصف حوض و فوّاره و فواکه وتاک و قصاید و رباعیات و خطب و دیباچه های دیگر (شمیسا1381: 50)و علاوه بر این آثار می-توان به موارد زیر به نقل از دکتر شمیسا در عطی?کبری و موهبت عظمی نیز اشاره کرد: فن معانی فارسی که دکتر شمیسا آن را تحت عنوان عطیّ? کبری و موهبت عظمی به چاپ رسانده است، سراج اللغه که بارها و بارها در شکوفه زار به آن اشاره می کند، چراغ هدایت که خان آرزو آن را دفتر دوم چراغ هدایت خوانده است، زایدالفواید کتابی ناتمام دربار? فرهنگ مصادر و مشتقات غیر معروف فارسی، غرایب اللغات در شرح مصطلحات صوفیه، مجمع النفایس که به آن تذکر? آرزو هم می گویند، مثمر شامل مباحث واژه شناسی و تفریس لغات عربی، ریشه شناسی، تطور لغات، بحث در لغات دساتیر و ....، رسال? تحقیق لغات هندی، تصحیح غرایب الغات عبدالله هانسوی که فرهنگیست در کلمات اردو و مترادفات فارسی و عربی و ترکی آن ها، شرح مختصرالمعانی، شرح گل کشتی میرنجات قمی، تنبیه الغافلین فی-الاعتراضات علی اشعار الحزین(همان: 31-26). به طور کلی آثار آرزو را از لحاظ موضوعی می توان به شش دست? زیر تقسیم کرد: 1) فرهنگ نامه ها نظیر: سراج اللغه. چراغ هدایت و ... 2) شرح آثار پیشینیان نظیر: شکوفه زار و خیابان گلستان و ... 3) صنایع ادبی و دستور زبان نظیر: معیارالافکار، عطی? کبری و موهبت عظمی، مثمر و ... 4) نقد ادبی نظیر: تنبیه الغافلین فی الاعتراضات علی اشعار-الحزین، داد سخن، سراج منیر و ... 5) آثار منظوم و منظور نظیر: . آبروی سخن،. رسال? ادب عشق، مثنوی جوش و خروش، پیام شوق و ... 6) تذکره نویسی نظیر: تذکر? مجمع النفائس 3. سبک شناسی شرح سکندرنامه آرزو درین مبحث به برخی ویژگی های کلی این اثر پرداخته می شود: 1- خان آرزو در «شکوفه زار» گاه از دید یک زبان شناس گاه از توافق زبان های فارسی و هندی سخن به میان می آورد و خود را اولین شخصی می داند که در این باره سخن گفته است: «...و مخفی نماند که توافق لسان در هندی و فارسی بیش از آن است که در بیان آید و بعضی از این در سراج اللغه نوشته-ام و این توافق انواعیست که هر دو جا به یک معنی باشد چنانچه «کلال» و «کپّی» و «اگست» و غیرها به معنی کاسه گر و بوزینه و سهیل و بعضی چنان است که در فارسی اخص است ودر هندی اعم مثل «سمن» که درهندی مطلق گل را گویند و در فارسی گلیست مخصوص وبعضی برعکس اینست چنانچه لفظ «بدن» که در هندی صورت و چهره را گویند و در فارسی تمام تن لیکن بدن بدین معنی عربیست و شاید که معرّب باشد و بعضی چنان است که اندک تغایر دارد مثلاً لفظ «دیو» که در هندی به معنی فرشته است و در فارسی به معنی جن و شیطان که ملکوت ارضی-اند و این تحقیقی است که کرم عمیم او تعالی این بنده عاصی پرمعاصی را بدان مخصوص نموده «ذلک فضل الله یوتیه من یشا». و باز در جای دیگر اشاره می کند که «مولف گوید نحمدالله تعالی حمداً متکاثراً که درین هزار و یکصدسال هیچکس بر توافق لسانین فارسی و هندی سندی نشده غیر ازین هیچمدان که به فضل او سبحانه بر آن اطلاع یافته. ذلک فضل الله یوتیه من یشاء و الله ذوالفضل العظیم». 2- گاه به بررسی واژه و استعمال آن در میان اهالی زبان می پردازد به عنوان مثال در توضیح بیت زیر و در لفظ «زمی» و قافیه کردن با لفظ «آدمی» چنین می گوید: قوله «اساسی که در آسمان وزمی است باندازه ی فکرت آدمی است»: بعضی گویند که آدمی را «آدمین» به نون باید خواند چه برای نسبت با مع النون می آید چنانچه زرین وزمردین، یا زمین را محذوف النون و بدون این دو صورت ندارد . مولف گوید که آدمین را به «یا» و «نون» در هیچ کتاب و شعر استاد دیده نشده و حقیقت آنست که «یا» و«نون» در جایی مستعمل شود که آن چیز از آن ساخته باشند و او به هیولائی آن چیز منسوب بود مثلاً زرین : آنچه از زر سازند و همچنین زمردین چنانچه صاحب رشیدی و سامانی تصریح کرده اند و حق تحقیق آنست که قیاسی همین است اما بعضی جاها خلاف قیاس نیز آمده لیکن اقتصار درین صورت نیز همانقدر مسموع است مثل دست نگارین و پنجه رنگین و فرش زمردین . پس لفظ «آدمین» که به «یا» و «نون » دیده شده غلط باشد. آری زمین و زمی هر دو صحیح است چنانچه ارباب لغت نوشته اند و لفظ «زمین» مرکب است از «زم» به معنی سردی و یا و نون نسبت و چون جوهر ارض بسیار سرد است، گویا خلقت آن ازاین سردی است» 3-گاه در کسوت یک معلم زبان فارسی به آموزش زبان می پردازد اکثر توضیح بیت ها را با لفظ «بدانکه» آغاز می کند به طوری که اکثر بیت ها را با آوردن این لفظ شرح می کند به عنوان نمونه: «بدانکه «پناهنده» لفظ مشترک است که هم به معنی «خواهند? پناه» و هم به معنی «دهند? پناه» آمده چنانچه ازین کتاب کامل نصاب معلوم می شود». 4- از جمله ویژگی های خان آرزو در شکوفه زار تسلط و اشراف او بر منابع و متون مختلف و آوردن شواهد شعری از شاعران مختلف نظیر رودکی، فردوسی، سعدی، مولوی، حافظ، خاقانی،صائب، امیرخسرو دهلوی، کلیم، کمال الدین اسماعیل، امیرحسن دهلوی، ظهوری، محمدقلی سلیم، عرفی شیرازی، باقر کاشی، فیضی فیاضی، شفایی، نظری... و برخی شاعرانی که نامی از آنها آورده نشده و با عنوان «یکی از اکابر» و «شاعر گوید» شعر آنها را آورده است. همچنین از فرهنگ های مختلف نظیر: منتخب اللغات، تاج اللغات، معیار جمالی، کشف اللغه، جهانگیری و...استفاده کرده است و نیز به اقوال مشایخ صوفیه و فلاسفه با ذکر نام و کتاب آنها استناد کرده است. 5- استفاده از آیه ها و احادیث و روایات نیز بسیار است. نظیر: - چنانچه در کریمه واقعست: «انّا خلقنا کل شی بقدر» - چنانچه در کلام مجید واقعست: «یفعل الله ما یشاء ولا یسال عما یفعل وهم یسالون» - اما به مقتضای کریمه :«لا تخافون لومه لایم» - چنانچه در کریمه واقعست : «وللّه الحجه البالغه» - چنان که در حدیث شریف واقع است: «انا سید ولد آدم و لا فخر» . - چراکه در حدیث شریف وارد است که: «الحرب خدعه». - چنان که در کریمه وارد است انّی وجّهتُ وجهی للذی فطر السموات و الارض حنیفاً و ما اَنَا مِن المُشرِکین. 6- استفاده از واژگان و عبارات هندی از دیگر ویژگی های شکوفه زار است. خان آرزو اعتقاد دارد استفاده از واژگان هندی در فارسی بلامانع است در مثمر(ص66) می نویسد: «آوردن الفاظ عربیه و ترکی بلکه زبان ارامنه در فارسی مسلم است باقی ماند الفاظ هندی و آن نیز به مذهب مولف در این زمان ممنوع نیست» . 7- وجود برخی اصطلاحات عربی به عنوان تکیه کلام در انتهای شرح برخی بیت ها از دیگر ویژگی های این اثر است. عباراتی نظیر«فافهم»، «من ادعی فعلیه السند»، «هذا هو التحقیق»، «اینست کلام حق فلا یلتفت ماسبق الیه الاوهام»، «والله اعلم»، «هذا تحقیق الکلام فی هذا المرام» و...مکرر آمده است. 8- خان آرزو در جای جای شکوفه زار با استناد به کتاب های خود تسلط خود را بر علم لغت، علوم معانی، بدیع و بیان نشان می دهد: -«...و نکت? این قسم تشبیه در رسال? فن معانی زبان فارسی به-تفصیل نوشته ام...». -« ...و می تواند که التفات باشد چنانچه مذهب فقیر مولف است و تفصیل این در کتب معانی زبان فارسی نوشته ام...» -«... و تفصیل آن در خیابان شرح گلستان نوشته ام...». - «...و مولف گوید که تحقیق این در« سراج اللغه»نوشته ام...» -«...و تحقیق این در کتب دیگر نوشته ام مشروحاً...». 9- خان آرزو در شکوفه زار تنها به شرح بیت های مختلف نپرداخته بلکه به اغلاط و نارسایی های شروح گذشته و نیز به بررسی نسخه های مختلف، الحاقی بودن بیت ها و همچنین بیان اشتباهات کاتبان پرداخته است. هرجا که به بیان نظریات خود می پردازد با تواضع از واژ? «فقیر راقم گوید»، «فقیر آرزو گوید» و یا «راقم گوید» استفاده کرده است: - ...بدانکه فضلا و شراح در تعبیر و تفسیر این بیت بسیار کوشیده اند و به هیچ جا نرسیده اند و صحیح نزد فقیر آنست که «منزل کُن» به کاف تازی و نون باشد به معنی کننده منزل ومقام.... - ...بدانکه توجیه در معنی این بیت عزیزان بسیار تلاش کرده اند. فقیرسراج الدین علی آرزو همه را می نویسد و صحت و سقم هر یکی را بیان می کند اگرچه طولی دارد اما خالی از فواید نیست... - ...صحیح پیش فقیر آرزو آنست که این بیت الحاقی جهلا است.... 10- استفاده از لفظ «زیراچه» به جای «زیراکه»، «چنانچه» به جای «چنانکه»و «نه است» به جای «نیست» از دیگر ویژگی های سبکی شکوفه زار است: - ...فقیر راقم گوید که توجیه اول بسیار بارد و طالب علما نَه است که در فارسی پیش نمی رود و اعتراض دوم مندفع چنانچه سابق مذکور شد... - ...و این خلاف محاوره است زیراچه تعلیل به جمل? انشائیه نمی شود... 11- جمله های شکوفه زار معمولا کوتاه است اما برخی جاها به اطناب و درازگویی می پردازد به نحوی که فهمیدن مقصود دشوار می گردد. 12- آرزو دربار? عقاید سایر شارحان زبان تند و بی پروایی دارد اما به تناسب شخصیت علمی خویش هرجا نکته ای را درنمی یابد به آن اعتراف دارد . - ...معلوم نیست که این همه عزیزان را چه می شود که این قسم تکلف و تحمل ناروا کرده اند و ظاهراً به زبان شعر آشنا نبودند و نیستند... - ...راقم گوید معلوم نیست که این مرد فاضل را چه می شود که «دریدن » را که هیچ جا لازم دیده نشده لازم می گوید و تکلفات ناروا می نماید ازین قسم مردم این معنی خیلی محل تعجب است... - ...راقم گوید این تکلفات بارده در شعر استادان نمودن از مثل این مرد فاضل غریب است... - ...و شاید برای کلام او – سَلَّمَهُ الله تَعالی – وجهی باشد که ما نفهمیده باشیم... - ...گردانیدن این از ظاهر معنی که مخالف ماسبق و مالحق است هیچ معلوم نشد و شاید باشد که ما دریافته نباشیم... 13- واژ? «یعنی» گاهی به شکل عربی آن «اَی» فراوان به کار رفته-است . 4. فهرست نسخ خطی و چاپی و علائم اختصاری آن ها که در تصحیح مورد استفاده بوده است: 1- اس(اساس) – این نسخه خطی متعلق به کتاب خان? مولانا آزاد دانشگاه اسلامی علیگر هند، عجالتا قدیمی ترین نسخ? تاریخ دار از شرح سکندرنام? سراج الدین علی خان آرزو است که در دست داریم که تاریخ کتابت آن در آخرین برگ این نسخه دیده می-شود:«بحمد الله تعالی تمام شد به روز جمعه به تاریخ سیوم شهر شعبان معظم سن? 1250هجری به وقت صبح » و این بیت را کاتب در انتها آورده است که: «قاریا بر من مکن چندین عتاب / گر خطایی رفته باشد در کتاب». نسخ? مذکور دارای 364 برگ است و هرصفحه به طور متوسط19 سطر دارد، نوع خط آن نستعلیق است و به شماره میکروفیلم 309 / 1 در «مرکز میکرو فیلم نور» موجود است. این نسخه تنها نسخه ای است که افتادگی نداشته و اکثر بیت ها را به طور کامل ضبط کرده است. با این وجود نسخ? مذکور دارای اغلاط بسیاری است که نشان از بی-سلیقگی و بی سوادی کاتب دارد؛ نمونه هایی از اغلاط به عنوان نسخه بدل در پانوشت آمده و ذکر هم? آنها کار را به درازا می کشاند. نسخه مذکور به همت دکتر مهدی خواجه پیری مدیریت محترم «مرکز میکرو فیلم نور» و یاری دکتر اشتیاق احمد، استادیار دانشگاه جواهر لعل نهرو هندوستان، در اختیار این جانب قرار گرفت . 2- ع(علیگر) – این نسخه خطی هم متعلق به کتاب خان? مولانا آزاد دانشگاه اسلامی علیگر هند است، تاریخ کتابت ندارد، دارای 226 برگ و هرصفحه به طور متوسط 23سطر دارد، نوع خط آن نستعلیق است و به شماره میکروفیلم 357 / 1 در «مرکز میکرو فیلم نور» موجود است. بیت ها را کامل ضبط نکرده بلکه با آوردن دو یا سه کلمه از هر بیت و نوشتن لفظ «الخ» به شرح بیت ها پرداخته است به عنوان مثال بیت قوله «خدایا جهان پادشاهی تراست / زما خدمت آید خدایی تراست» را این گونه ضبط کرده است:قوله «خدایاجهان الخ» تهیّ? این نسخه هم به همت دکتر مهدی خواجه پیری مدیریت محترم «مرکز میکرو فیلم نور» و یاری دکتر اشتیاق احمد، استادیار دانشگاه جواهرلعل نهرو هندوستان در اختیار این جانب قرار گرفت . 3- گ(گنج)- این نسخ? خطی متعلق به کتاب خان?گنج بخش هندوستان به شمار? 1437در فهرست الفبایی نسخه های خطی گنج بخش و به شمار? سریال 1437-28-51 موجود است. دارای 565 صفحه و هر صفحه به طور متوسط 15 سطر دارد، در حاشی? برگ اول با خط شکسته نستعلیق نام کاتب «محمد حسن» و تاریخ کتابت آن 1912 میلادی ذکر شده است. ابتدا و انتهای نسخه افتادگی دارد و درعین حال سقطات بسیار دارد . در تهیّ? این نسخه دکتر قهرمان سلیمانی رییس مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان و کتابدار کتاب خان? گنج بخش جناب آقای حمید نوروزی بنده را یاری نمودند. 4- مج(مجلس) - این نسخه خطی متعلق به کتابخان? مجلس شورای اسلامی است که به شمار? ثبت 209951 و شمار? 18786نگهداری می-شود. دارای 280 برگ و هر صفحه به طور متوسط 19سطر دارد،خط نسخه نستعلیق است. نام کاتب آن مشخص نیست؛ تاریخ کتابت آن در فهرست نسخ خطی مجلس شورای اسلامی 1293ه.ق ذکر شده است. ابتدا و انتهای نسخه افتادگی دارد. 5- م(ملی)- این نسخه چاپ سنگی متعلق به سازمان اسناد و کتاب-خان? ملی ایران است که دارای 374 صفحه و هر صفحه آن به طور متوسط دارای 19 بیت است که بیت های مورد نظر با شماره علامت-گذاری و در حاشیه به توضیح آن ها پرداخته شده است . تاریخ چاپ آن 1869میلادی ذکر شده و ضبط اکثر بیت ها با توجه به این نسخه بوده است . نویسند? کتاب در حاشی? هر صفحه خلاص? شرح سکندرنام? خان آرزو را آورده و در کنار آن نظرات دیگر شارحان را با گذاشتن علامت + ذکر کرده و خود نیز گاها توضیحاتی بر برخی از بیت ها نوشته است. در صفح? انتهایی نسخه این جملات را آورده است: «تمام شد خلاص? شرح خان آرزو مع ازدیاد حواشی از دیگر شروح و تحقیقات اساتذ? فن و الحمدلله علی اختتام هذا المحن». و هم اوست که نام اصلی خیرالشارحین که خان آرزو در جای جای متن بر او و نظریاتش ایراد گرفته است را مولوی خیرالله صاحب ذکر کرده است. از جمله مواردی که باید به آن اشاره شود، اختلاف فراوان نسخ? ملی با سایر نسخ است به طوری که ذکر آن ها کار را به درازا می-کشاند و خود کتابی دیگر می شد. علاوه بر این از دو نسخ? دیگر نیز در این راه بهره برده ام؛ اول شرح سکندرنام? عنایت الله رامپوری است؛ متعلق به کتاب خان? انجمن ترقی اردو - دهلی نو به تاریخ 1239 هجری که نویسنده در مقدم? نسخه تعدادی از شارحان سکندرنامه را نام برده و تاکید کرده است که روش کار او همان روشی است که خان آرزو از آن را به کار برده است و در حقیقت این نسخه رونوشتی خلاصه شده از شکوفه زار خان آرزو است. تعداد صفحات نسخه 222برگ است و هر صفحه به طور متوسط 13 سطر و خط آن شکسته نستعلیق است نام کاتب آن «مظفر علی» است. دوم نسخ? کارنام? عشق که ذکر آن در مقدمه گذشت. این نسخه هم متعلق به کتاب خان? انجمن ترقی اردو- دهلی نو است نام مولف آنندرام مخلص است، تاریخ کتابت آن چهارم شعبان 1236 هجری است. 49 برگ دارد و خط آن نستعلیق است و هر صفحه به طور متوسط 23 سطر دارد. 5. شیوه کتابت و طرز تصحیح 1- سرهم نویسی واژهایی نظیر«بهمرساند»، «درینصورت»، «باهستگی»، «بسبب»و«برای فارسی»، «بقوقانی»و... از جمله ویژگی های کتابت نسخه هاست. در مواردی این چنین برای آنکه خواننده را اشتباهی صورت ندهد کلمات مزبور را به صورت معمول کتابت امروزی آن؛ یعنی «به هم رساند»، «درین صورت»، «به سبب»، «به رای فارسی»، «به فوقانی» و ...نوشتم و ذکر آنها را در پانوشت لازم ندیدم. 2- واژه های «دوم» و «سوم» برخی جاها به شکل «دویم» و «سیوم»، هچنین واژ? «اسب» گاهی«اسپ» کتابت شده اند. نگارنده نیز به متن نسخ وفادار مانده و آن ها را به همان شکل آورده است. 3- بسیاری از واژه ها بدون نقطه کتابت شده اند. نشان? مد و همزه(?) نیز به درستی کتابت نشده اند؛ که من آن ها را اصلاح کردم و ذکر آن را در پانوشت لازم ندیدم. 4- علامت(...)نشان? مواردی است که در هم? نسخه ها ناخوانا بوده و نگارنده نتوانسته آن ها را درست ضبط کند. 5- هر جا مسلّم بود که حرفی یا واژه ای از قلم کاتب افتاده و نیز شکل صحیح املایی برخی از واژه ها را در میان دو قلاب [ ] قرار داده ام. 6- هر کجا در هریک از نسخ واژه ای افتاده بود، آن را در پانوشت ذکر کرده و اگر افتادگی شامل عبارتی طولانی بوده آن را نیز ذکر کرده ام.

جستار حاضر سعی در بررسی آثار شاخص ادبیات غنی فارسی به لحاظ پرداخت و توجه، به اصول و مبانی رفتار استاد و شاگرد دارد. در این راستا نخست جایگاه و پیشینه موضوع در انواع ادبی، اسلام و آثار عربی مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. سپس میزان توجه و پرداخت به آن در آثار ادبیات فارسی تا قرن هشتم هجری ارزیابی می شود. در ادامه، به تحلیل و بررسی آثار مذکور از وجوه مختلفی همچون: لحن و زبان، ساختار، شیوه و روش، منشأ و مأخذ، کاربرد در دو بستر زمان و مکان و دو حوزه فرهنگی و اجتماعی، گستره موضوعی و بسامد مضامین، می پردازد. و در نهایت، ابواب و فصول، قطعات و عبارات مرتبط با آموزه های آداب استادی وادب شاگردی را که از متون آثار، برگزیده شده است، ارائه و بررسی می نماید.

نقد بلاغی از جمله نقدهای تپنده و پویایی است که در بوستان ادب فارسی وجود دارد و در سایة این ابزار مهم، می¬توان بر مباحث و نهفته های درونیِ¬ تفکّر شاعر و نویسنده ره یافت. بررسی ادبیّت هر متن و شناخت آن بیشتر با بلاغت شعری است که نمایان می¬گردد و با کمک همین نقد است که می¬توان بین اثری با اثر دیگر تمیز نهاد. بررسی بلاغی شاعران از دیرباز تنها در شناخت صنایع آنها منحصر می¬گشته است و بررسی تحلیلی¬ای که به کمک آن بتوان به ایدئولوژی پنهان نویسنده ره یافت، از دید بسیاری به دور مانده است. عناصر سازندة شعری با بهم پیوستن خود، صدایی خاموش را به گوش می¬رسانند که منتقد بلاغی بایستی بدانها ره یابد و با کنار هم چیدن این صداها، فریاد بلند و سخن اصلی گویندة آن را بازگو نماید. در این پژوهش ما به بررسی این نقد در دورة مشروطه که موتور متحول کنندة ادبیات معاصر به شمار می¬رود و کمتر بدان توجه شده است، پرداختیم. هم چنین تا حد بسیاری تلاش کردیم تا بر صور خیال شعری شاعران ـ میرزادة عشقی و ابوالقاسم لاهوتی ـ دیدی جداگونه نداشته باشیم و با نگاهی گسترده بر تمامی عناصر صورِ خیال ساز، یک کُل را استخراج نمائیم. کاری که در ادب کلاسیک ما کمتر بدان پرداخته شده است. هم چنین علاوه بر بررسی ایماژهای شعری دورة مشروطه و عناصر سازندة آن، به بررسی فصاحت و بلاغت و جنبه های علم معانی این دو شاعر، نگاهی انداختیم. بر اساس همین بررسی¬ها دریافتیم که در دورة مشروطه، از نظر ادبی و بلاغی چندان تغییری صورت نگرفته است و بیشتر زبان و فکر است که متفاوت با ادوار گذشته گشته است. تنها تغییر بنیادینی که در این دوره از نظر بلاغی صورت گرفته است، شکستن فرم شعری است. حال آنکه از نظر زبانی و فکری تفاوتی بیشتر از کُل ادوار ادب فارسی اتفاق افتاده است. در این دوره، زبان عوامانه شد با اغلاط دستوری و نحوی فراوان و مسائل و موتیف های نوینی چون آزادی، وطن، زن، حجاب و غیره پای به عرصة شعر و شاعری گشود. با این وجود، بیشتر تلاش شاعران از سرودن اشعار، در آشکار ساختن معضلات و معایب جامعة عصر مشروطه و ترغیب مخاطبان در برانداختن طرحی نو و همراه کردن عاطفی آنها با خود، منحصر گشت. کلید واژه: نقد بلاغی، صورخیال، دورة مشروطه، عشقی، لاهوتی.

مطالعات قبلی نشان داده است که کورتیکوسترون، سبب اختلال در به‏خاطرآوری اطلاعات می‏شود. از طرف دیگر، هورمون‏های جنسی نیز بر حافظه اثر دارند. از این رو هدف این مطالعه بررسی اثر کورتیکوسترون بر به‏خاطرآوری حافظه ترس در موش‏های صحرایی بالغ سالم و اوارکتومی شده بود. دراین مطالعه موشهای صحرایی ماده نژاد ویستاردرمدل احترازی غیرفعال،آموزش داده شدند(شدت شوک1میلی آمپروبه مدت3ثانیه). 60 دقیقه قبل ازآزمون به‏خاطرآوری،17 - بتا استرادیول (?g/kg15) و پروژسترون (mg/kg5) و30دقیقهقبلاز آزمون دوزهای مختلف کورتیکوسترون(mg/kg1و3و10) تزریق شد.حیوانات اوارکتومی شده 20 روز قبل از سازگاری جراحی شدند و از حیوانات سالم بعد از تست به‏خاطرآوری اسمیر واژنی گرفته شده و فاز سیکل جنسی آنها مشخص شد. در آزمایش اول حیوانات اوارکتومی شده، دوزهای مختلف کورتیکوسترون(mg/kg1و3و10) و یا حامل را به صورت داخل صفاقی دریافت کردند. نتایج نشان داد که تزریق هر سه دوز کورتیکوسترون(mg/kg1و3و10) قبل از آزمون به‏خاطرآوری به موش‏های اوارکتومی شده، سبب اختلال در به‏خاطرآوری حافظه شد. در آزمایشهای دوم و سوم، به حیوانات فاز پرواستروس و دی‏استروس دوز mg/kg3 کورتیکوسترون به صورت داخل صفاقی تزریق شد.‎‎تزریق این دوز کورتیکوسترون به موش‏های سالم ماده در فاز دی‏استروس(زمانی که سطح استروژن پایین است) و نه در فاز پرواستروس(زمانی که سطح استروژن بالا است)، سبب اختلال در به‏خاطرآوری حافظه شد. در آزمایشهای چهارم و پنجم به حیوانات فاز پرواستروس و دی‏استروس 60 دقیقه قبل از آزمون حامل یا17-بتا استرادیول(?g/kg15)، و 30 دقیقه قبل از آزمون حامل یا کورتیکوسترون(mg/kg3) تزریق شد. نتایج نشان داد تزریق کورتیکوسترون و17-بتا استرادیول به موش‏های صحرایی سالم در هر دو فاز پرواستروس و دی‏استروس، به‏خاطرآوری حافظه را مختل کرد.آزمایشهای ششم و هفتم مشابه آزمایشهای چهارم و پنجم بوده با این تفاوت که به جای17-بتا استرادیول، پروژسترون (mg/kg5) تزریق شد. نتایج نشان داد تزریق کورتیکوسترون(mg/kg3) و پروژسترون(mg/kg5) به موش‏های صحرایی سالم در فاز پرواستروس (زمانی که سطح پروژسترون پایین است) و در فاز دی‏استروس (زمانی که سطح پروژسترون بالا است)،سبب اختلال در به‏خاطرآوری حافظه نشد. این یافته‏ها پیشنهاد می‏کنند که اثرات مختل کننده کورتیکوسترون بر به‏خاطرآوری حافظه، وابسته به سیکل استروس و 17-بتا استرادیول است.

الف:موضوع و طرح مسأله: بررسی وتحلیل ساختار جمله در نثر ساده، مسجع و مصنوع ( در سه اثر قابوسنامه،گلستان و مرزبان نامه). ب :مبانی نظری شامل مرور منابع، پرسش ها، فرضیه ها: بررسی ساختار جملات مرکب وابستگی، نقش حروف ربط و انواع جملات پیرو و مقایسه ی این موارد در این سه اثر از سوالات اساسی این پژوهش می باشد. پ : جامعه ی آماری، روش تحقیق و تجزیه و تحلیل داده ها: در این تحقیق به میزان صد صفحه از سه کتاب قابوسنامه،گلستان و مرزبان نامه مورد مطالعه قرارگرفته و روش تحقیق نیزکتابخانه ای می باشد. ت : یافته های تحقیق: براساس مطالعات وبررسی های انجام شده برروی این سه اثر بسامد جملات مرکب سه بندی از چهاربندی و پنج بندی بیشتر است و در این میان، قابوسنامه باشماربیشتری ازجملات مرکب سه بندی وچهاربندی ومرزبان نامه ازنظرجملات پنج بندی ،مقام اول راداراهستند.جملات پیرودراین سه اثربه نهاد،مفعول،متمم،مسند،بدل وقیدقابل تأویلند. درصدجمله واره ها ی پیرومفعولی ازسایرپیروهابیشتراست. تعدادپیروهای پسین درمرزبان نامه بیش ترازگلستان وقابوسنامه است و درصدپیروهای کنارین درمرزبان نامه درحدصفریاناچیزاست. تعدادپیروهای پیشین درقابوسنامه بیشترازگلستان ومرزبان نامه است وتعدادپیروهای میانین درمرزبان نامه بیشترازگلستان وقابوسنامه است. ث : نتیجه گیری و پیشنهادها: تدوین پایان نامه درزمینه تحلیل دستوری آثارگرانقدرنثرفارسی که پشتوانه ای استواربرای فرهنگ وتمدن ماست کاری مهم وبایسته است وبه اعتلای فرهنگ وادب ماکمک زیادی می کندوماراقادرمی سازدتابا زمینه ای دقیقتروآسانترسیرتحول جمله وساختمان آن رادرآثاربرجسته ی نثرفارسی موردپژوهش قراردهیم وبه نتایج علمی دقیقتری دست یابیم.

برنام? یادگیری فارسی ابتدایی در بین سایر برنامه های درسی این دوره، اهمّیت ویژه ای دارد. این برنامه علاوه بر تسهیل و تعمیق یادگیری سایر دروس، موجب پرورش خلّاقیت و رشد مهارت تفکّر، نقد و تحلیل در دانش آموزان خواهد شد؛ازاین رو تحقیق حاضربا عنوان«بررسی و تحلیل محتوای کتاب فارسی پایه های دوم و سوم ابتدایی» در سه بخش مختلف، در سه حوز? «تبیین مفاهیم و تصاویر»، «خلّاقیت» و«مسائل زبانی وادبی»، محتوای کتاب های جدیدالتّألیف فارسی دوم و سوم ابتدایی را مورد تحلیل و بررسی قرار داده است.در بخش اوّل تحقیق از سه واحد تحلیل «مفهوم»، «متن» و«تصویر»، استفاده شده است. برای واحدهای تحلیل ذکر شده، مقوله هایی تعیین شد و پس از بررسی کلمه به کلم? محتوای کتاب ها، هر مفهوم در مقول? مشخص شده، قرار داده شد. در بخش دوم تحقیق با استفاده از مدل ساختار هوش گیلفورد، تمامی محتوا، فعّالیت ها و تصاویر این کتاب ها با عوامل خلّاقیت گیلفورد بررسی شد.در بخش سوم تحقیق، مسائل زبانی بررسی شده است و با خوانش تمام جملات و عبارت های این کتاب ها، مشکلات نگارشی- ویرایشی، نکات دستوری، رسم الخطّ به کار رفته در این کتاب ها وهمچنین از نظرگاه ادبی مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج به دست آمده از بخش اوّل تحقیق نشان داد که توزیع مفاهیم دراین کتاب ها، از نظم منطقی برخوردار نیست. 920 مفهوم مربوط به کتاب فارسی دوم و 1047 مفهوم به کتاب فارسی سوم اختصاص دارد که نزدیک به نیمی از مفاهیم پای? دوم در کتاب فارسی پای? سوم تکراری می باشد و افزایش 127 موردی مفاهیم پای? سوم نسبت به پای? دوم نمی تواند دایر? واژگان دانش آموزان کلاس سوم را به طور چشمگیری افزایش دهد. مفاهیم انتزاعی، فراوانی بیشتری نسبت به مفاهیم عینی دارند. بسیاری از مفاهیم با تجارب روزان? دانش آموزان هماهنگی دارند. در بخش دوم تحقیق مشخص شد که میزان توجّه کتاب های فارسی(خوانداری و نوشتاری) هردو پایه، به مقول? خلّاقیت بسیار محدود است. نتایج بخش سوم تحقیق نشان داد که این کتاب ها اشکالات فراوانی از نظر ویرایشی دارند. رسم الخطّ به کار رفته در این کتاب ها متّکی بر سلیق? مولّفین است و حتّی ضبط های مختلف یک واژه در قسمت های مختلف این کتاب ها دیده شد.

میغان یکی از روستاهای استان سمنان ، شهرستان شاهرود و بخش بسطام می باشد. این روستا حدود 2000 نفر جمعیت دارد. تحقیق حاضر به شناسایی گویش مردم میغان شهرستان شاهرود به عنوان یکی از گویش های رایج زبان فارسی در کشورمان ایران اختصاص دارد . اهمیت این تحقیق زمانی روشن می شود که با گسترش روز افزون وسایل ارتباط جمعی، سرمایه های عظیم به یادگار مانده از نیاکانمان رو به خاموشی و فراموشی می رود ، لذا مطالعه، بررسی ، ثبت و ضبط آن به عنوان یکی از گویش های قدیمی زبان فارسی ، ضروری می نماید.

این پژوهش به بررسی تحلیلی صفت و قید از جنبه های ساختاری ، وابستگی و کاربرد بر اساس کتاب های معتبر دستور زبان پرداخته است. در ابتدا تعاریف مباحث مربوطه استخراج شده ، سپس اهد مثال هایی برای آن ها ذکر شده است و در نهایت نیز ، با دید انتقادی به تعاریف و مفاهیم نگریسته شده و هر جا ضرورت می نمود، نقدهایی بر تعاریف، ویژگی ها و ... وارد شده است. هدف از این تحقیق گشودن روزنه ای برای تحقیقات بیشتر و علمی تر در این مبحث بوده و حاصل پژوهش، نقد کردن برخی از دیدگاه ها در ارتباط با قید و صفت بوده است که در به روز کردن و هر چه علمی تر شدن دستور زبان (در این دو مقوله) می تواند حائز اهمیت باشد. کلیدواژه ها: دستور زبان فارسی، قید، صفت، ساختار، وابستگی، کاربرد

در این پایان نامه فرهنگ عامه در شعر 10 شاعر انقلاب بررسی و استخراج شده است. در مرحله بعد، این موارد، بر اساس معیارهای زبانی تقسیم بندی گردیده و در نهایت، میزان کاربرد هر یک از شاخصه ها در شعر این 10 شاعر ارائه گشته است.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.