نظر به رشد روزافزون شهرها ولزوم برنامه ریزی های مدون درراستای کاهش معضلات گریبانگرشهرنشینی ورفاه بیشتر شهروندان مبحث یافتن روشهای مناسب درحل وفصل مشکلات شهری ومدیریت بهینه آن در تطبیق با واقعیات حاکم بر شهرها بسیار حایز اهمیت می باشد . توجه بیش از پیش به پارامترهای دخیل در تحلیل وضعیت موجود وبرنامه ریزی شهرها و یا پرداختن به مباحث کنترل یا ساماندهی درتوسعه آنها، نیاز به ابزار و توانائیهای با قابلیت های جدید و بالاتر را القا می نماید. از این روست که هدف اصلی این پژوهش ضمن معرفی این قابلیتها مبتنی بر منطق فراکتال، تبیین توانائیهای این تئوری در تحلیل و طراحی الگوهای توسعه شهری و پرداختن به نمونه های کاربردی مرتبط می باشد. بنا بر تعریف متخصصان، شهر زیبا، شهری است که در آن بین سه عنصر انسان، طبیعت و کالبد شهر تعادل ایجادشود. این تعادل امروزه کمتردر فضاهای شهری به خصوص در ایران دیده می شود.لذا با دیدی کلی نگر به جنبه های موضوع نگریسته شده که در آن ضمن استحصال و استخراج موضوعات مرتبط از منابع گوناگون با روش قیاسی از کل به جزء پرداخته شده است و روش کلی در نهایت روش توصیفی - تحلیلی برگرفته شده است. از این روست که هدف اصلی این پژوهش ضمن معرفی این قابلیتها مبتنی بر منطق فراکتال، تبیین توانائیهای این تئوری در تحلیل و طراحی الگوهای توسعه شهری و پرداختن به نمونه های کاربردی مرتبط می باشد.

در جایگاه تحلیل وضعیت موجود شهرها و هم در راستای پیش بینی توسعه های آتی و از طرف دیگر بعنوان ابزاری قدرتمند در دست طراحان شهری بنابر خواص ویژه ای که ابزار فراکتال در اختیار دارد می تواند مثمر باشد. این پایان نامه در واقع گذاری است بر خصوصیات مشروحه فوق و برتری هائی که ابزار فراکتال می تواند در دستان طراحان و برنامه ریزان شهری باشد بنابر این تحلیل و تشریح پدیده رشد و توسعه شهرها با استفاده از منطق فراکتال و همچنین جستاری بر کاربرد این شاخه از ریاضیات کاربردی در طراحی شهری می تواند به جدّ مدنظر قرار گیرد..

ایران بعنوان یک کشور در حال توسعه و سانحه خیز و به دلیل موقعیت جغرافیایی اش سوانح متعددی را تجربه نموده، و پدیده هایی چون زلزله، سیل، رانش زمین و غیره تاکنون موجب بروز خسارات جانی و مالی فراوان شده است مداخله در سکونتگاه های روستایی با نظر به سانحه خیزی سکونتگاه های روستایی همواره مطرح بوده است و مسئولین و متولیان مربوطه به جهت کاهش خسارات احتمالی بعضاً اقدام به جابجایی روستاهای در معرض سوانح طبیعی می نمایند. اسکان مجدد روستاییان، بدون شناسایی و لحاظ نمودن مولفه های تأثیرگذار بر کیفیت سکونتگاه و رضایتمندی روستاییان، به از دست رفتن حس تعلق و هویت گذشته، پراکنده شدن قوم ها، برهم خوردن انسجام کالبدی روستا و همچنین گسیختگی شبکه های اجتماعی و اقتصادی و در مواردی خالی از سکنه ماندن واحد های احداثی و یا مهاجرت روستاییان به شهرها و یا روستاهای مجاور شده است. از آنجا که ساختار فضایی هر روستا در هر منطقه از قانونمندی هایی خاص، تبعیت می کند، و عوامل بسیاری در شکل گیری روستاها تأثیر گذارند این پژوهش با هدف تبیین تأثیر مولفه ی دید و منظر در بازسازی سکونتگاههای روستایی که از مولفه های سازنده کیفیت فضایی می باشد، به بررسی فرضیه ها و آزمون آنها در روستای نایبند استان یزد می پردازد. چارچوب نظری این مطالعه بر پایه بررسی متون مرتبط و بهره گیری از اصول و مبانی نظری طراحی شهری و روستایی و مقولات کیفی، ادراکی مولفه دید و منظر، قرار گرفته است. تحقیق حاضر از نوع توصیفی، تحلیلی و پیمایشی است که با استفاده از نرم افزار spss و تحلیل همبستگی، نتایج کمی و کیفی پژوهش حاصل شده است. از یافته های این تحقیق آنست که لحاظ نمودن مولفه ی دید و منظر در ارتقای کیفیت فضایی سکونتگاه های روستایی جدید و میزان رضایت مندی روستاییان، تأثیرگذار است، بطوریکه در نظر نگرفتن مولفه دید و منظر در بازسازی و مکان یابی روستای نایبند استان یزد یکی از مهمترین دلایل عدم استقبال روستاییان از سکونتگاه جدید می باشد.

چکیده: یکی از مشکلات عمده شهرهای بزرگ مخصوصاً تهران عدم شناخت کافی از متغیرهای محیطی و بالطبع ناآگاهی از پتانسیل های بحرانی در مناطق، گوناگون می باشد، براین اساس بسیاری از سرمایه گذاری های انجام شده دربخش مدیریت بحران، معمولا به بازدهی مطلوب دست نیافته و اتلاف سرمایه، ناشی از عدم تطابق برنامه ریزی ها با ویژگی های محیطی از جمله خصوصیات بارز این شهرها به شمار می رود،که عبارتند از: بالا بودن تراکم های ساختمانی و جمعیتی، قدمت بالای ساختمان ها،کیفیت ابنیه، در بدنه مراکز امداد نجات و درجه محصوریت بالاو..در شهرهایی بزرگ که منجر به از بین رفتن کارآمدی مراکز امداد نجات، حجم بالای تلفات انسانی و خسارت های مالی درمواقع زلزله می شود، توجه به نقش مراکزامدادونجات درکاهش اثرات زلزله را ضروری ساخته است.این پژوهش در پی دستیابی به این هدف است،شناسایی وارزیابی میزان کارآمدی مراکزامداد ونجات شهری و عوامل مرتبط با آن و خسارت های ناشی اززلزله، منطقه شش شهر تهران با حدود 220 هزار نفر جمعیت درسال 1385 و 20 کیلومتر مربع مساحت، یکی از مهم ترین مناطق شهر تهران بشمار می آید.وجود کاربری های مهمی نظیر وزارتخانه ها، سفارتخانه ها، موسسات آموزش عالی، مراکز درمانی و بیمارستان های عمومی، شرکت های بزرگ اقتصادی و غیره نشان دهنده اهمیت بالای این منطقه از دیدگاه شهری و کشوری است. این موضوع به نوبه خود ضرورت توجه به مسایل مدیریت بحران و حوادث در این محدوده را نشان می دهد. مطابق متدولوژی ارائه شده، جهت ارزیابی مراکزامداد نجات درمرحله نخست در یک شهر اولویت بندی، ارزیابی هر مرکز بر اساس فرآیندی ساختار یافته در قالب یک مدل جامع مورد بررسی قرار گرفته است، بطوریکه بعداز تعیین شاخص های دخیل درارزیابی کارآمدی مراکز امداد نجات که مفید و موثرواقع شود، شاخص های مذکور ارزیابی و وزن دهی شده و با تشکیل مجموعه فازی مراکز امداد نجات را مورد تجزیه تحلیل قرار گرفته است. که دراین پژوهش در مرحله نخست به شناسایی و بررسی عوامل موثر بر کارآمدی مراکز امداد نجات شهری،پرداخته شد. 11 شاخص «دسترسی به مراکز درمانی، درجه محصوریت، تراکم ساختمانی، تراکم جمعیتی، کیفیت ابینه، کاربری زمین، pga، مصالح، عرض راه، قدمت ابنیه، ارتفاع ساختمان» انتخاب شده وسپس وزن دهی به پارامترها با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتب معکوس(ihwp) انجام گرفت .در مرحله بعد با استفاده ازمنطق فازی به تولید نقشه آسیب پذیری از زلزله در محیط gis، وآسیب پذیری منطقه شش در مقابل زلزله مورد بررسی قرارگرفت. در مرحله بعد آسیب پذیری بدنه مراکز امداد نجات مشخص شده و با استفاده از شاخص های مانند داشتن عرض راه بهتر و تراکم ساختمانی متوسط و دسترسی بهتر به مراکز درمانی و غیره...میزان آسیب پذیری مراکز امداد نجات منطقه شش شهرداری تهران در برابر زلزله به صورت تحلیلی بیان شده ونتایج پژوهش نشان می دهد که بدنه خیابان های که دارای تراکم ساختمانی و جمعیتی بالا، کیفیت ابنیه پایین، و درجه محصوریت بیشتر، قدمت زیاد، آسیب پذیری بالایی دارند مراکز امداد نجات هم در مجاورت این بدنه از کاربری ها کارآمدی خود را از دست داده عملکرد کافی برای امداد نجات در مواقع بحرانی نخواهد داشت، همچنین باحرکت از سمت شمال منطقه به طرف جنوب و مرکز منطقه،به میزان آسیب پذیری مراکز امداد نجات افزوده شده، ودر بخش دوم با توجه با بررسی شعاع دسترسی مراکز امداد نجات با توجه به استانداردهای موجود و سازگاری کاربری های موجود در می یابیم که این مراکز امداد نجات کارایی کافی در هنگام بحران نخواهند داشت.

با روند رو به گسترش نیاز به فضاهای شبه طبیعی در شهرها، پارک های شهری با استقبال بیشتری روبه رو شده اند.این در حالی است که نقص در اصول و معیارهای طراحی سبب شده تا پارک ها از ارائه صحیح و بهینه کارکردهای خود ناتوان باشند. حال با درک اهمیت توسعه و افزایش کمی پارک های شهری هم اکنون این سوال پیش می آید که چه مولفه هایی موجب افزایش کیفیت این فضاهای شهری می شود؟ طرح های جامع ارائه شده در چند دهه اخیر اغلب بر عنصر زیبایی شناسانه پارک ها توجه نموده اند در صورتی که این تنها بخشی از هدف طراحی مکان می باشد, مکان های عمومی موفق مکان های سرزنده ای هستند که بسیاری از کارکردهای اجتماعی و فعالیت های فراغتی در آنها اتفاق می افتد. لذا این پژوهش که در شش فصل تنظیم شده به تفسیر و تشریح مولفه های ارتقاء کیفیت پارک های شهری با تأکید بر مولفه اجتماع پذیری و فعالیت می پردازد.در این راستا ضمن بررسی متون مرتبط با پژوهش، دیدگاه صاحبنظران و بررسی نمونه هایی از تجارب داخلی و خارجی، چارچوب نظری پژوهش تدوین گشته است.سپس با نگاهی اجمالی بر یافته های تحقیق مدل پیشنهادی در رابطه با مولفه های سازنده کیفیت فضاهای شهری وبه موازات آن پارک های شهری ترسیم گشته و خلاصه ای از نظریات متخصصین مولفه های اجتماع پذیری و فعالیت گرد آوری شده است. در انتها به منظور عینی سازی یافته های پژوهش در نمونه موردی مطالعه، به شناخت و تحلیل آن از طریق تکنیک مکان سنجی، پرسشنامه و swot پرداخته شده و پس ازنتیجه گیری و ترسیم اهداف خرد و کلان به ارائه راهکارها و پیشنهادات جهت ارتقاء کیفیت بوستان نهج البلاغه پرداخته است.

در کنار بسیاری از علوم و دانش های مطرح کاهش دهنده آسیب در زمان بحران، دانش شهرسازی را می توان از جمله علوم و دانش های موثری دانست که جامع? گسترده تری را تحت پوشش خود قرار می دهد. در واقع دانش شهرسازی به علت نقش کلیدی در فرآیند توسع? کالبدی شهر و شکل دهی به ابعاد کمی و کیفی توسعه می تواند در مقیاس کلان عامل موثری به منظور تجهیز و توانمندسازی سکونتگاه های شهری در برابر شرایط ناشی از بحران های ناگزیر طبیعی یا بحران های ناشی از عوامل انسانی به حساب آید. یکی از مسائل مورد توجه امروز کلان شهر تهران، کمبود فضاهای باز قابل استفاده در مواقع بحران است. به طوریکه تناسب لازم میان سطح فضای ساخته شده، تراکم ساختمانی و فضای باز قابل استفاده در مواقع بحران وجود ندارد. بدیهی است فضاهای باز شهری را می توان در مواقع بحران به عنوان پایگاه های امدادرسانی نیروهای عمل کننده و نیز در صورت امکان برای اسکان های بزرگ، اضطراری و اسکان موقت مورد بهره برداری قرار داد. هدف از این پژوهش بررسی نقش فضاهای باز شهری پایدار به عنوان فضاهای مفصلی و یا به عبارتی فضاهای تنفس، به منظور کاهش آسیب پذیری بافت شهری در برابر مواقع بحران (زلزله) باتکیه بر اصول مدیریت بحران در محله تجریش می باشد. برای انجام این پژوهش، از روش تحقیق کیفی با رویکرد توصیفی - تحلیلی استفاده شده است. همچنین استفاده از بررسی تجارب جهانی فضاهای باز شهری در مدیریت بحران و نمونه های مشابه و در پی ارائه راهکار و الگوی طراحی فضای باز شهری با این رویکرد می باشد. محله تجریش به دلیل قرارگیری در محور گسل مشاء - فشم در معرض خطر نسبی زلزله قرار دارد.لذا به دلیل بافت فشرده و متراکم در این منطقه لزوم وجود فضاهای باز که در مواقع بحران پاسخگو بوده و همچنین قابل استفاده به عنوان فضای شهری در مواقع غیر بحرانی نیز باشند احساس می شود.در این پژوهش پس از مطالعه اصول و مبانی فضاهای باز شهری، پایداری و مدیریت بحران به مکان یابی و ارائه الگوی طراحی فضاهای باز پایدار در مواقع بحران با توجه به شاخص های حاصل از مطالعات مذکور در محله تجریش می پردازد.

شهر پایدار"، "شهر کار آفرین"، "شهر هوشمند" و " شهرخلاق " همگی از مهمترین ویژگی های کلیدی شهر های معاصر می باشند که امروزه شهر سازان و مدیران شهری جهت ایجاد ابزار توسعه در فضای شهری و نیز خلق چشم انداز شهری از آنها استفاده می کنند. " شهر خلاق " اشاره به یک روش برنامه ریزی راهبردی جدید در فضای شهری همراه با بررسی فعالیت ساکنین و ارائه بستری جهت طراحی و تفکر خلاق به شمار می رود. در این راستا رساله حاضر سعی در معرفی ، شناخت و پیاده سازی مولفه ها و ارکان " ایده شهر خلاق "در شهر مشهد را دارد تا از این طریق ضمن آگاهی مسئولین و طراحان شهری با ایده شهر خلاق ، برای اولین بار در شهر مشهد این ایده بررسی و پیاده سازی گردد . از این رو ابتدا با استفاده از منابع کتابخانه ای لاتین و فارسی مرتبط با موضوع، مبانی نظری پژوهش استخراج و سپس با استفاده از "فرآیند طراحی شهری کامل" به بیان راهبرد، راهکار و سیاست های طراحی و در نهایت نیز به ارائه طرح در سایت انتخابی ( بلوار جانباز مشهد) می پردازد. نتایج این تحقیق نشان از آن دارد که امروزه خلاقیت از ان جهت که سرمایه های اصلی شهر نظیر دارایی های فرهنگی، اقتصادی و ... را به منصه ظهور می رساند جزء جدائی ناپذیر زندگی شهری قلمداد می گردد اما نکته مهم این می باشد که خلاقیت برخلاف گذشته که توسط دولت و یا اجتماعات سازمان یافته( نظیر مقامات محلی، سازمان ها و یا شرکت های بزرگ خصوصی) در شهر ها پیاده سازی می گردیده است ، امروزه و در ایده شهر خلاق از افراد یا گروه های کوچک مردم استفاده می شود تا بوسیله اقدامات فردی، جاه طلبی ها و حساسیت های خود ، آن را به منصه ظهور برسانند. و در نهایت اینکه با تامین زیر ساخت های مناسب ایده شهر خلاق در شهری همچون مشهد می تواند یک چارچوب جدید برای برنامه ریزی ، ترویج استفاده از تکنولوژی در تمامی جوانب زندگی شهری ،استفاده از فرآیند های موجود، تکنیک ها، تجارب و ابزار و انگیزه برای رویکرد های انتقادی در طرح های شهری تعریف گردد.

فضاهای عمومی شهری با حضور انسان و فعالیت او معنا یافته و بیشتر از آنکه دارای نقشی کالبدی باشند به دلیل ایجاد تعامل اجتماعی میان شهروندان، واجد اهمیت هستند. از این رو به منظور ایجاد کیفیت در فضاهای شهری، این فضاها باید به گونه ای طراحی شوند که به نقش و جایگاه انسان در آنها اهمیت داده شود. برای طراحی پیاده راه ها معیارهایی کلی وجود دارد که باید ضمن برنامه ریزی پیش از طراحی و مطالعات اولیه، مدنظر قرار گیرند.از سوی دیگر به علت ناکارآمدی و کلی بودن معیارهای موجود برای ارزیابی پیاده راه ها نقاط ضعف و قوت آنها به خوبی قابل شناسایی نمی باشد. به عبارت دیگر معیارهای جهانی موجود برای ارزیابی پیاده راه ها در ایران باید مطابق با اصول و ارزش های بومی و ایرانی-اسلامی، مورد بازنگری قرار گیرند. هدف از این پژوهش، بررسی نقاط ضعف و قوت و ارزیابی پیاده راه و میزان علل موفقیت یا عدم موفقیت آن است.این تحقیق از نظر چارچوب، تحلیلی-توصیفی و از نظر نوع، کاربردی می باشد که به شیوه پیمایشی در خیابان 17 شهریور تهران انجام گردیده است.ابزار جمع آوری اطلاعات مطالعات کتابخانه ای، بررسی اسناد، مشاهده و انجام مصاحبه تدوین شده و قصد دارد با شناختی عمیق از وضع موجود محور 17 شهریور و با توجه به نگرش و خواست شهروندان، درصدد ارزیابی پیاده راه موجود محدوده مورد مطالعه با توجه به معیار های ارزیابی پیاده راه، بر آید. نتایج مطالعه نشان می دهد: عملکرد پیاده راه، در شرایط کنونی،صرفا در حد راه عبوری و گذر تنزل کرده و هیچ نشانه ای از سایر کارکردهای پیاده راه ها مشاهده نمی شود.

چکیده فضاهای شهری از مهمترین عناصر تشکیل دهنده شهرها محسوب شده که محلی برای رخداد فعالیت های روزمره زندگی و نیز برقراری تعاملات اجتماعی شهروندان به شمار می روند. ساختار و شرایط حاکم بر این فضاها به بیانی معرف وضعیت عمومی شهرها بوده و می توان کیفیت عمومی مجموعه فضاهای شهری را به کیفیت زندگی در سراسر شهر تعمیم داد. بنابراین تلاش در جهت افزایش معیارهای مطلوبیت محیطی این فضاها در حرفه طراحی شهری از اهمیت زیادی برخوردار است. یکی از این معیارها، سرزندگی فضاهای شهری بوده که شاید در نگاه کلی به شهر بتوان آن را معادل با سرزندگی شهری دانست. با توجه به آنکه معیار یاد شده ارتباط نزدیکی با شهروندان دارد، نمی توان آن را لزوما از طریق مولفه های کالبدی تامین نمود و لازم است علاوه بر دانسته های مرتبط با موضوع طراحی کالبدی فضاهای شهری، به چگونگی رفتار شهروندان در فضاهای شهری نیز توجه خاصی مبذول داشت. به بیان دیگر، لازم است دانش طراحی شهری در تلفیق با رشته نسبتا جدید روان شناسی محیطی قرار گیرد تا از این طریق بتوان با سهولت و دقت بیشتری به هدف نهایی برنامه ریزی و طراحی شهری یعنی افزایش کیفیت زندگی در شهرها نائل گردید. پژوهش حاضر در این راستا شکل گرفته و با تاکید بر نظریه قرارگاه های رفتاری تلاشی است در جهت ارزیابی تلفیق کارکردی طراحی محیط کالبدی و الگوهای رفتاری در ارتقای سرزندگی فضاهای شهری.