نام پژوهشگر: اکبر حاج ابراهیم زرگر

طرح مرمت کاروانسرای گز (جبهه های شمالی و شرقی)
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه هنر اصفهان - دانشکده حفاظت، مرمت اشیاء و ابنیه تاریخی 1391
  نسیم حسنی بافرانی   داریوش حیدری نبی

در کشور ایران به دلیل قرار داشتن در شاهراه بازرگانی شرقی- غربی و نیز گستردگی خاک، از دیرباز ایجاد راهها و بناهای بین راهی، تحت عناوین گوناگونی همچون، کاروانسرا، رباط و.. مورد توجه خاص بوده است. امروزه حاشیه جاده های این مرزو بوم مملو از بناهای ارزشمندی از این دست است که متأسفانه با ظهور پدیده مدرنیسم، تغییر سیستم های تجاری و حمل و نقل از رونق افتاده و به علت عدم توجه کافی در حال فرسودگی و زوال هستند. بنابراین شناخت این کاروانسراها و تلاش در جهت حفظ و نگهداری آنها، به عنوان بخشی مهم از معماری کشورمان به ویژه در دوران اسلامی، ضمن آنکه از وجه اقتصادی و رفاهی واجد اهمیت والایی است، در عین حال باعث پیوند ما با مواریث گذشته و آموزش مجدد از تجارب گرانبهای آنان می گردد. وجود این سرمایه های فرهنگی و تهدیداتی که با ظهور توسعه های جدید و تغییر سیستم های تجاری و حمل ونقل متوجه آن هاست، واکنشی سریع را ضروری می نماید. در این میان، گز و برخوار از جمله مناطق با پیشینه فرهنگی- تاریخی در شمال اصفهان محسوب می شود که با توجه به موقعیت مکانی منطقه، ز گذشته به ویژه در دوره صفوی دارای اهمیت ارتباطی خاصی بوده و در نتیجه کاروانسراهای زیادی در منطقه بنا شده است. یکی از نمونه های جالب این کاروانسراها، کاروانسرای صفوی گز می باشد. این بنا که در حاشیه غربی شهر گز (18 کیلومتری شمال اصفهان) و در سمت راست اتوبان اصفهان- تهران واقع شده، با طرح چهار ایوانی بنا گردیده است. همجواری موقعیت جغرافیایی کاروانسرا در نزدیکی پایتخت صفوی موجب شده که این کاروانسرا با معماری برخوردار از جلال و شکوه خاصی طراحی و ساخته شود.اما تاکنون اقدام مهمی برای شناساندن، حفظ و نگهداری و در قدم بعدی بازگرداندن حیات مجدد به آن انجام نشده است. اینک بسیار حیاتی است که ارزش های آن شناسایی و مورد بررسی واقع شود. لذا این پژوهش با استفاده از روشهای توصیفی، تحلیلی و تطبیقی و مطالعات کتابخانه ای و تحقیقات میدانی به مطالعه و شناخت همه جانبه بنا در جهت شناساندن ارزشهای فرهنگی، تاریخی، هنری و ساختاری پرداخته و در ادامه در پی تجزیه و تحلیل آسیبهای بنا، طرح مرمت و راهکارهای حفاظتی- مرمتی برای کلیه جبهه های بنا و نه تنها جبهه های شمالی و شرقی (ضمن توجه به سطح معنایی و ارزشهای بنا و ارتقای آنها) ارائه شده است تا از خطر فرسایش و نابودی هرچه بیشتر آن جلوگیری کرده و به طولانی تر کردن بقای این بنای باارزش و انتقال آن به نسل های آینده و در عین حال رونق محیط اطراف آن کمک شود. امید است نتایج این تحقیق، گام مهمی در جهت شناساندن نحوه ساخت کاروانسراها در منطقه و نیز ارائه راهکارهای مرمت و حفاظت آنها برداشته و نیز به عنوان منبع قابل رجوعی برای دانشجویان هنر، معماری و مرمت و پژوهشگران و علاقه مندان در این زمینه مورد استفاده قرار گیرد.

مطالعه و طرح مرمت کاروانسرای قلعه شور اصفهان
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه هنر اصفهان - دانشکده پردیس اصفهان 1392
  زهرا شیروانی   اکبر حاج ابراهیم زرگر

در کشور ایران به دلیل قرار داشتن در شاه¬راه بازرگانی شرقی- غربی و نیز گستردگی خاک، از دیر باز ایجاد راه¬ها و بناهای بین راهی، تحت عناوین گوناگونی همچون، کاروانسرا، رباط و ... مورد توجه خاص بوده¬است. امروزه حاشیه جاده¬های این مرز و بوم مملو از بناهای ارزشمندی از این دست است که متأسفانه با ظهور پدیده مدرنیسم، تغییر سیستم¬های تجاری و حمل و نقل از رونق افتاده و به علت عدم توجه کافی در حال فرسودگی و زوال هستند. بنابر این شناخت کاروانسراها و تلاش در جهت حفظ و نگهداری آنها، به عنوان بخشی مهم از معماری کشورمان به ویژه در دوران اسلامی، ضمن آنکه از وجه اقتصادی و رفاهی واجد اهمیت والایی است، در عین حال باعث پیوند ما با مواریث گذشته و آموزش مجدد از تجارب گرانبهای آنان می¬گردد. وجود این سرمایه¬های فرهنگی و تهدیداتی که با ظهور توسعه¬های جدید و تغییر سیستم¬های تجاری و حمل و نقل متوجه آنهاست، واکنشی سریع را ضروری می¬نماید. در این میانه قلعه شور از جمله مناطق با پیشینه فرهنگی- تاریخی در جنوب اصفهان محسوب می¬شود که باتوجه به موقعیت مکانی منطقه، از گذشته به ویژه در دوران قاجار دارای اهمیت ارتباطی خاصی بوده و در نتیجه کاروانسرایی در این منطقه بنا شده¬است. کاروانسرای قلعه شور یک نمونه جالب است که در روستای قلعه شور( 20 کیلو متری جنوب اصفهان) و در جاده اصفهان- شیراز واقع شده¬است، این بنا با طرح چهار ایوانی بنا گردیده¬است. همجواری و موقعیت جغرافیایی کاروانسرا که در نزدیکی شهر است موجب شده-است این بنا با معماری خاصی برای اقامت مسافرین طراحی و ساخته شود. اما تا کنون اقدام مهمی برای شناساندن، حفظ و نگهداری و در قدم بعدی بازگرداندن حیات مجدد به آن انجام انجام نشده¬است. اینک بسیا حیاتی که ارزش¬های آن شناسایی و مورد بررسی واقع شود، لذا این پروژه با استفاده از روش-های توصیفی، تحلیلی و تطبیقی و مطالعات کتابخانه¬ای و تحقیقات میدانی به مطالعه و شناخت همه جانبه بنا در جهت شناساندن ارزش¬های فرهنگی، تاریخی، هنری و ساختاری پرداخته و در ادامه در پی تجزیه و تحلیل آسیب¬های بنا، طرح مرمت و راهکارهای حفاظتی برای کلیه جبهه¬های بنا(ضمن توجه به سطح معنایی و ارزش بنا و اتقای آنها)ارائه شده¬است تا خطر فرسایش و نابودی هرچه بیشتر آن جلوگیری کرده و به طولانی¬تر کردن بقای این بنای با ارزش و انتقال آن به نسل-های آینده و در عین رونق محیط اطراف آن کمک شود، امید است نتایج این تحقیق، گام مهمی در جهت شناساندن نحوه ساخت کاروانسراها در منطقه و نیز ارائه راهکارهای مرمت و حفاظت آنها بر داشته و نیز به عنوان منبع قابل رجوعی برای دانشجویان هنر، معماری و مرمت و پژوهشگران و علاقه¬مندان در این زمینه مورد استفاده قرار گیرد.