این پایان نامه درصدد پاسخگویی به سوالات زیر است:1- چه عواملی در رشد و گسترش تصوف در خراسان قرن پنجم موثر بوده اند؟ 2-آیا تصوف در مقایسه با قرون قبل، در قرن پنجم از رشد و مقبولیت بیشتری برخوردار بود؟ 3-آیا تصوف در تحولات تاریخی خراسان در قرن پنج نقش داشت؟ 4-آیا میان رشد و گسترش تصوف و روح صوفیانه از قرن پنج به بعد و انحطاط جامعه ایرانی رابطه ای وجود دارد؟

سوالاتی که این پایان نامه در پی پاسخ دادن به ان است: 1- حکومت صفویان علیرغم بن بست مشروعیت حکومت در زمان غیبت امام معصوم، از چه راههایی توانستند افکار مردم را مجاب ساخته و اهداف خود را به کرسی نشانند؟ 2-سیاستهای اتخاذ شده از جانب شاه اسماعیل و شاه طهماسب چه تاثیری بر روحیات و زندگی مردم به ویژه طبقات زیرین هرم اجتماع بر جای گذاشت؟ 3-اثرات دیرپای سیاستهای شاه اسماعیل و شاه طهماسب بر جنبه های مختلف فرهنگی چگونه بود؟

پژوهش حاضر دارای دو بخش مجزا ولی مرتبط به هم می باشد. یکی بخش نظری است و دیگر بخش تاریخی. در بخش نظری که یک بحث روش شناسانه است، بنیادهای روش شناختی اعمال شده در رساله ، معرفی می شود و در بخش تاریخی ، بر مبنای آن بنیادهای نظری، مدلی از تاریخ دولت صفویان در ایران، ارائه و بررسی می شود. بخش اول بر چارچوب ارائه روش تبیین علی استوار است و بخش دوم بر مبنای تبیین علی ، پدیده ای معلول را با عنوان انفصال حاکمیت صفوی از بنیادهای حکومت دینی از منظر تعلیل رفتارهای عالمانه و قاصدانه اولین پادشاه صفوی (اسماعیل اول)، با روشی تلفیقی میان تئوری تبیین اختیار عاقلانه و تئوری تبیین خدمتی ، تعلیل و تبیین می نماید. این دو تئوری دو روش و نظریه تعلیلی در ساختار تبیینهای علی هستند که در بررسی پدیده های تاریخی -اجتماعی کارکردها و کارآمدی ها معرفت شناختی فراوانی دارند.