چکیده علّامه حسن حسن زاده آملی یکی از فرهیختگان مکتب اسلام، به سال 1307 ه‍ . ش. در روستای ایرای آمل متولّد شد. وی در کلام اسلامی، فقه و اصول، حکمت و عرفان، ریاضیات، ادبیات و شعر، نجوم، هیئت و علوم غریبه و... تسلّط دارد و در مقام استادی در سطوح مختلف حوزه ی علمیّه تدریس می کند و در برخی خود صاحب سبک و نو آوری می باشد. علّامه حسن زاده با سرودن اشعار عرفانی اخلاقی در قالب های متنوّع شعر کلاسیک، اشعار عربی و ابیات طبری (ابیاتی با لهجه ی مازنی) که مجموع آن در دیوان اشعار، مدوّن و گردآوری شده است؛ و غالب اشعار وی با الهام از قرآن کریم و احادیث معصومین سروده شده که به حق استادی خویش را در این زمینه به اثبات رسانیده و از تکنیک های شعری و عناصر بلاغی که نشانگر روح لطیف و پردازش عارفانه و سالکانه در قالب شعری می باشد بهره گرفته است. رساله ی حاضر گزارشی از احوال و آثار علّامه و شرح و تحلیل اصطلاحات عرفانی، کلامی و فلسفی، هیئت و نجوم و سایر علومی که درون مایه ی اصلی اشعار علّامه را تشکیل می دهد، می باشد. کلید واژه ها حسن زاده آملی، غزلیّات، قصاید، عرفان، شرح و تحلیل.

از گونه های جالب ام?ا کم شناخته ی شاخه های ادبی، در شعر مردم گرایی فارسی، گونه ای معروف است. « شهرآشوب » است که نزد قدما به پیرامون ساز و کار این گونه ی جالب ادبی، پژوهش های چندانی صورت نگرفته است . این گونه ی شعری، از آنجا که بر کار فیزیکی شاغلان حرفه های گونا گون نگاه هنری ویژه ای دارد، از جذّابی?ت خاص?ی برخوردار است . شاید تنها شعر و تنها زمینه ی شعر فارسی که در آن به قالب های باشد. در فرهنگ ها از « شهرآشوب » کار فیزیکی؛ یعنی حرفه ها و پیشه ها، تأکید شده است، همین شهرآشوب دو تعریف کمابیش متفاوت آمده است: در تعریف نخستین، شهرآشوب به شعری گفته می شود که با استفاده از قالب های متنو?ع شعر فارسی (رباعی، غزل، قصیده و مثنوی )، به وصف (مدح یا هجو ) اهل حرفه و پیشه وران یک شهر می پردازد و در دومین تعریف ، این عنوان ترکیب وصفی و صفت فاعلی در حق کسی که در ح?سن و جمال آشوبنده ی شهر و فتنه دهر باشد، معنی کرده اند. مدح، » در این پایان نامه سعی شده است تا در مورد شهرآشوب و ابعاد مختلف آن ؛ یعنی مهستی گنجوی، » : و هم چنین شاعرانی که در زمینه ی شهرآشوب صنفی ؛ مانند «... هجو، طنز و مس عود سعد سلمان و » : و هم چنین درباری ؛ نظیر « مسعود سعد سلمان و لسانی شیرازی اشعاری را سروده اند ، « خاقانی، سنایی غزنوی و حیدری تبریزی » : و شهری ؛ هم چون « سنایی غزنوی به صورت مقایسه ای، بررسی جامعی صورت گیرد.

شادی و غم از خصوصیات روانی انسانی است که در برابر حوادث و رویداد های اطراف او بروز می کند درواقع شادی و غم خروجی هایی هستند برای اثر پذیری و اثر بخشی نسبت به محیط پیرامونی به عنوان یک موجود زنده. آدمی در تعامل با سایر انسان ها و در گذر زمان این واکنش های روحی و جسمی را در گروه های انسانی به اشتراک گذاشت و پاره ای از آداب و سنن مربوط به سور و شادی و سوگ و عزاداری را خلق نمود.در این میان نظامی گنجوی به عنوان یکی از بزرگترین شاعران شعر غنایی ، بیشترین تاثیر را در گسترش مولفه های فرهنگی داشته است ، چراکه حوزه نفوذ شعر او تمام منطقه غرب آسیا را درنوردیده است و امروزه شعر او مقیاسی جهانی به خود گرفته است . نظامی که اهل گنجه بود داستان ها و نامه های باستان را با زبانی شیوا تر و لطیف تر بازخوانی کرد و چنان این کار را با مهارت انجام داد که در اذهان آن اثر را به نام خود به ثبت رسانیده است .نظامی با دقت نظر فراوانی که در پرداخت جزئیات داستان ها داشته است ، توانسته بازتاب عوامل فرهنگی زمان خود را به خوبی منعکس کند. در این رساله که با موضوع سور و سوگ در خمسه نظامی ، می باشد با بررسی اشعار نظامی گنجوی به عنوان شاعر نامی قرن ششم ، پدیده سور و سوگ را در معرض مطالعه قرار می دهیم .جهت ارتقای سطح راستی نتایج ، روش انجام کار با توجه به حجم بالای جامعه ی پژوهش ، بررسی کل جامعه آماری می باشد . ابتدا مفاهیم سور و سوگ مورد مطالعه قرار گرفت و سپس با مطالعه این مفاهیم در متن خمسه نظامی ، نظیره های آن استخراج گردیدو به همراه توضیح و تفسیر هر یک نگاشته شد. به طور کلی می توان داستان خسرو و شیرین را به عنوان مجموعه ی کامل داستانی ، غنی ترین داستان در میان داستان های خمسه نظامی از بعد فرهنگ عامه (فولکلور) ودر گروه سور به شمار آورد و بعد از آن هفت پیکر نظامی این عنوان را کسب خواهد نمود.در گروه مربوط به سوگ نیز می توان داستان خسرو و شیرین را غنی ترین داستان از بعد این فرهنگ و بعد از آن لیلی و مجنون را به عنوان اثر بعدی در میان خمسه نظامی از دیدگاه فرهنگ عامه به شمار آورد.امید است مطالب مندرج در این رساله بتواند راهگشای سایر دانش پژوهان این عرصه باشد. کلمات کلیدی: نظامی گنجوی ، سور ، سوگ ، خمسه