چکیده در قرآن مجید دو نوع پیشرفت اقتصادی تبیین شده؛ یکی در چارچوب جهان بینی توحیدی است؛ یعنی برای جامعه ی موحد و مومن محقق می شود، که خیر و برکت برای آنهاست و علاوه بر دنیا در آخرت نیز نصیب آنها می شود. نوع دوم از پیشرفت اقتصادی، در چارچوب جهان بینی الحادی، یعنی برای ملحدان ایجاد می شود که همان سنت استدراج است و عذابی در ظاهر نیکوست. «مبانی کلامی پیشرفت اقتصادی در چارچوب جهان بینی توحیدی و الحادی» بررسی آن دسته از عقاید است که منجر به این دو پیشرفت اقتصادی شده و زمینه آنها را فراهم می کند؛ که شامل مبانی «خداشناختی»، «انسان شناختی» و «فرجام شناختی» می شوند. «مبانی خداشناختی پیشرفت اقتصادی»، آن دسته از افعال و سنن الهی است، که موجب بروز پیشرفت اقتصادی برای مومنان و ملحدان می شود، سنت امداد، در هر دو پیشرفت مشترک است؛ اما سنت رزق موجب پیشرفت توحیدی و سنن امهال، مکر و عذاب موجب پیشرفت الحادی می شوند. «مبانی انسان شناسی پیشرفت»، بیان ویژگی های اعتقادی و عملی انسان هایی است که مشمول هر یک از دو نوع پیشرفت اقتصادی می شوند، که این تعریف جدید به نظر می رسد؛ ایمان، تقوا، اقامه ی کتاب آسمانی و ... موجب پیشرفت توحیدی و نسیان، تکذیب و اتراف موجب پیشرفت الحادی می شوند. عقاید موحدان و ملحدان نسبت به فرجام دنیا و قیامت، «مبانی فرجام شناختی پیشرفت» را تشکیل می دهد، که در کنار سایر عقاید آنها منجر به پیشرفت توحیدی و یا الحادی می شود. پرداختن به این عنوان نیز در مقوله ی پیشرفت جدید می باشد. ایمان به روز قیامت و بیمناکی از این روز، پیشرفت توحیدی و تکذیب قیامت، پیشرفت الحادی را نتیجه می دهد. در این پژوهش برای آشنایی با ادبیات توسعه به عنوان پیشینه ی موضوع، ابتدا کتاب های اقتصادی و در ادامه کتب تفسیری، حدیثی و کلامی مطالعه شده اند. این نوشتار تعاریف رایج توسعه و پیشرفت را نقد کرده است، اما آنها را به طور کامل کنار نمی-گذارد، بلکه معتقد است که باید آنها را اصلاح نمود.