حضرت ابراهیم (ع) و حضرت موسی (ع) همچون دیگر پیامبران بزرگ الهی، که از طرف خداوند سبحان مامور به تبلیغ توحید و دین الهی بودند، الگوهای مناسبی برای رسیدن به حقیقت توحید و بندگی خداوند متعال محسوب می شوند و ازهمین جهت در قرآن کریم معرفی شده و به زندگانی آنها پرداخته شده است. دراین رساله، زندگانی حضرت ابراهیم (ع) و حضرت موسی(ع) مورد توجه قرار گرفته و سعی شده تا با توجه به آیات قرآن کریم ، نحوه ی دعوت، ماهیت دعوت،عناصر دعوت و نتائج دعوت آنها به توحید و همچنین بازتاب اندیشه ی تابناک توحید در رفتار و منش و شخصیت آنها تحلیل گردد .وجود شباهت در موضوعات فوق و نیز بازشناسی شیوه ی دشمنان آنان یعنی نمرود و فرعون نیز در راستای این تحقیق ، کمکی بود تا شخصیت توحیدی این دو پیامبر عظیم الشان بهتر تبیین گردد.

نقش ابلیس (شیطان) به عنوان یکی از آفریده های الهی و عامل تحریک کننده نیات، گفتار و رفتار انسانها بر هیچ کس پوشیده نیست، انسانهای موفق برای رسیدن به مقام بندگی و تقرّب به درگاه خداوند باید موانع این راه را بشناسد و ابلیس و حیله های او مهمترین مانع در راه خداشناسی و رسیدن به خدا هستند. قرآن کریم، کتاب هدایت و سعادت انسان و یگانه راهنما در این مسیر است و مقدمات و شرایط رشد و هدایت انسان و موانع آن را به طور کامل ذکر کرده و از جمله تصویر روشنی از حیله های ابلیس و روشهای دفع آنها ارائه نموده است با شناخت و پیروی از دستورات قرآن کریم در این زمینه می توانیم مسیر هدایت را به طور سالم و درست طی کرده و به خداوند تقرّب جوییم. در این پژوهش با توجّه به اهمیت نقش ابلیس در زندگی فردی و اجتماعی انسان، که زمینه ساز سعادت یا شقاوت فرد است با مراجعه به قرآن، موضوعات و مباحث مربوط به ابلیس در زمینه های زیر مورد بحث و بررسی قرار گرفته است:1- نگاهی گذرا به ساختار و ویژگی های ابلیس 2- بررسی قبیله شیطان در 4 مورد 3- میزان قدرت ابلیس در 7 مورد 4- حیله های ابلیس 17 مورد 5- نقش استعاذه در طرد حیله های ابلیس. پس از استخراج مباحث فوق از آیات قرآن کریم، میزان شناخت و اثر پذیری حیله ها و وسوسه های ابلیس و نقش اولیای انسی شیطان در بین صد نفر از دانش آموزان با مدرک دیپلم وبالاتر مورد بررسی قرار گرفت و داده ها و اطلاعات جمع آوری شده از آنها با روش تجزیه و تحلیل توصیفی و رسم نمودار در مورد هر کدام از حیله ها مشخص گردید. در این پژوهش سعی شد با ورود به اجتماع و تحقیق میدانی و طرح نمونه ها و شواهد اجتماعی، حیله های ذکر شده در قرآن کریم را با رویدادهای روزمره و اجتماعی متأثر از آنها بررسی نموده و ضمن آسیب شناسی، آنها را به صورت عینی تر تبیین نماییم. همچنین مصادیق و نمونه های عملی حیله ها و وسوسه های ابلیس و نقش اولیای انسی شیطان در کمک به ابلیس و ترویج بسیاری از گناهان در جامعه امروز مورد تحلیل و تجزیه قرار گرفت و راههای فرار از حیله ها و دفع وسوسه های شیطان مطرح شد.

با عنایت به قرآن کریم، در می یابیم که این کتاب، جامع تمام نیازهای بشری در جهت راهنمایی انسان در رسیدن به کمال انسانی می باشد و لذا در عرصه بین المللی نیز او را تنها نگذاشته و آیاتی از آن علاوه براستفاده در سایر عرصه ها، در روابط بین المللی نیز راه گشا و جهت دهنده خواهند بود. لذا در این پژوهش به استخراج آیات مزبور به عنوان اصل غیر قابل تغییر در نحوه برقراری روابط با کفار، در زمان صلح و در زمان جنگ و نیز اصولی که می تواند در ایجاد روابطی بهتر همراه با همدلی و همکاری با کشورهای اسلامی بینجامد، پرداخته شده است. این اصول در واقع، قواعد حقوقی و یا مدارک قانونی استخراج شده از آیات قرآن کریم هستند که مسلمین باید مناسبات بین المللی خودرا بر اساس آنها تنظیم کنند و از آنجا که ممکن است وجود سلایق سیاسی و عدم آگاهی با آموزه های قرآن، باعث انحراف در نحوه برقراری روابط مسلمین با دیگران و یا سر درگمی درچگونگی این ارتباط شود لذا این مسئله انگیزه ای درجهت انجام این پژوهش گردید. با درنظر گرفتن این مطلب که در برقراری روابط با کفار در زمان صلح، سوالات و ابهامات بیشتری وجود دارد، ابتدا به این مسئله اشاره شده است. و چون کفار به دو دسته معاند و غیر معاند تقسیم می شوند، در هر یک از اصول استخراج شده درزمینه روابط با کفار در زمان صلح، نحوه اجرای این اصول با هر دو گروه نیز مشخص شده است. در روابط بین الملل، گاهی از جنگ و درگیری گریزی نیست، به خصوص هنگامی که کفار معاند به کشور اسلامی هجوم می آورند، در ادامه سعی در استخراج اصولی گردید که تنظیم کننده رفتار مسلمین و راهنمای آنان در هنگام جنگ با کفار در جهت اجرای عدالت و رسیدن به صلحی پایدار می باشد. به علت وجود مرزبندی های جغرافیایی و سیاسی و بعد مسافتها و عدم ایجاد جامعه مورد نظر قرآن، یعنی جامعه واحد اسلامی کشورهای مختلف اسلامی ایجاد شده اند که مسلما یک جامعه اسلامی باید علی رغم اینکه اولویت در روابط بین المللی را بر مبنای ارتباط با آنان قرارمی دهد، نحوه ارتباط خود را نیز بااین کشورها با توجه به آیات قرآن مبنی بر رفتار مسلمانان با یکدیگر، تنظیم کند لذا در ادامه پژوهش به بررسی اصول حاکم برروابط بین الملل با کشورهای اسلامی پرداخته شده است که رعایت این اصول گامی در جهت ایجاد جامعه واحد اسلامی می باشد. نتایج حاصله از این پژوهش استخراج اصول قرآنی درتنظیم روابط بین الملل با کفار (اهل کتاب و مشرکین) در زمان صلح و جنگ، و با مسلمین (شیعیان و اهل تسنن) شده است و در نهایت در راستای اصول استخراج شده به ارائه طرح و پیشنهاداتی پرداخته شده که شاید بتوانند در جهت بهبود مشکلات مسلمین درجهان و کمک به روند استقرار حاکمیت الله و قوانین الهی در جهان کمکی بنماید.

همواره دو کلمه دوستی و دشمنی در تمامی فرهنگ ملل کنار یکدیگر مطرح است.موضوعی که تمامی روابط انسانها را تفسیرمی کند و جهت آدمی را در تصمیم سازی ها مشخص می سازد. قرآن کریم نیز که کتاب فطرت آدمی است، این دو موضوع را مورد توجه قرار داده است.به طور خلاصه باید گفت دیدگاه قرآن لزوم مرزبندی اعتقادی در دوستی ها و دشمنی هاست. نکته مهم آنست که چه در حیطه درون و جان آدمی و چه در حوزه بیرون و روابط متنوعش در جامعه، آشنائی و بصیرت به دشمنی ها و دشمنان بسیار آگاهی بخش است.چون از نظر قران کریم هم درون آدمی و هم بیرون دو جنبه اثر بخش و تاثیر گذار در یکدیگرند که باید از آن به قاعده «تاثیر باطن بر ظاهر» و «تاثیر ظاهر بر باطن» یاد کرد. شناسائی راههای دشمنی دشمنان عمده وظیفه در حوزه معرفت و پس از آن مقابله هوشمندانه با آنها در حوزه اقدام و عمل است که در این پایان نامه سعی شده با توجه به آیات قران کریم و روایات به آن پرداخته شود. آنچه برما فرض است پرداختن به دشمنان اعتقادی است تا ازین طریق به تصحیح بینش ها که زیر بنای هر حرکت و جهاد پسندیده از دیدگاه قرآن تلقی می شود و استواری ایمان که ثمره جاودانه و معنوی زندگی مومنانه است برقرار بماند.

چکیده: موضوع آفرینش و امهال ابلیس همواره با سوال ها و شبهات فراوانی در حوزه های فلسفی، کلامی و تفسیری روبرو بوده است رساله ی حاضر که در شش فصل سامان یافته است با تکیه بر تفاسیر و چشم اندازی به آراء حِکمی و عرفانی، در پی شناخت از چیستی و ماهیت ابلیس و نیز حکمت آفرینش و امهال آن از سوی خداوند متعال بوده سوالی که با پاسخ های متفاوت و متخالف حتی از سوی مفسران و اندیشمندان اسلامی همراه بوده است. در این راستا نخست در فصل دوم حقیقی یا مجازی بودن این داستان مورد پژوهش قرار گرفته و در این باره دیدگاه تمثیل با سابقه ای که در بین مفسران داشته در ترازوی نقد قرار گرفته و چنین نتیجه گیری شده که داستان مذکور از مقوله ی تمثیل است اما نه تمثیلی که اصل داستان تخیلی و مطابق خارجی نداشته باشد بلکه تمثیل به این معنا که حقیقتی معقول و معرفتی غیبی از یک جریان تکوینی به صورت محسوس و مشهود بازگو شده تا فهم آن برای همگان ممکن گردد. در فصل سوم دیدگاه های تأویلی از ابلیس به ویژه از سوی عارفان به دو قسم متعارض و غیر متعارض با ظواهر آیات تقسیم گردیده و علت مهم در بسیاری از تأویل های نوع اول حاکمیت تفکر جبری متأثر از اندیشه های اشعری شناخته شده است. فصل چهارم با طرح مبحث خیر و شر و اینکه از خداوند جز خیر صادر نمی شود و نیز حکمت آفرینش و امهال ابلیس از منظر فیلسوفان، با اعتقاد به اصل همبستگی و انداموارگی اجزاء جهان، و همچنین از نگاه عارفان با باور آنها به اصل وحدت وجود، و نیز از منظر مفسرانی که فلسفه ی وجود آن را ابتلاء و آزمایش دانسته اند، چنین نتیجه گیری شده، وجود شیطانی که آدمی را به شر و معصیت دعوت کند از ارکان نظام بشری است چنانکه اگر او نبود عالم انسانی هم نبود. در فصل پنجم با مقدمه قرار گرفتن بحث بطون و ژرفناکی قرآن و نیز گفتاری در حقیقت تأویل نتایج زیر به دست آمده است: 1- تأویل های متفاوت از ابلیس که در تخالف و تعارض با ظواهر آیات نبوده از مقوله ی تفسیر نیست تا تفسیر به رأی خوانده شود. 2- اینگونه تأویل ها بر مبنای دو اصل، یکی توسعه مفهومی واژگان و دیگری اصلی محکم و مسلم نزد عارفان و آن انطباق عالم کبیر (جهان) با عالم صغیر (انسان) صورت پذیرفته است. کلید واژگان: آدم، ابلیس، شیطان، عقل، جهل، وهم، خیر وشر، تمثیل، بطن، تأویل.

در این پژوهش بررسی و شناخت بعضی از سنتهای الهی ، یعنی قوانین و نظاماتی که بر کل عالم وجود به صورت عموم و بر زندگی فردی و اجتماعی به خصوص ، حاکم است، مورد پژوهش و کنکاش قرار گرفته و سپس نمونه هایی عینی از اجرای این سنتهای لایتغیر ، بر اشخاص و اقوام گذشته تاریخ از قصص قرآن استخراج و ارائه گردیده است.