در برخی بازمانده های معماری محوطه میراث جهانی پاسارگاد، همچون پایه ستون ها و نقش برجسته های ورودی کاخ های بارعام ، اختصاصی و دروازه، سنگ آهکی سیاه رنگی به کار رفته است. در مطالعات میدانی و آزمایشگاهی مشخص شد که این سنگ از نوع سنگ آهک ریزبلور بوده ودر طول سال های گذشته به دلایل ساختاری همچون ترک ها و ریزترک های موجود در آن تحت تاثیر عوامل مختلف محیطی مخصوصا رطوبت به شدت فرسوده گشته است. در این تحقیق در مرحله نخست و با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و بررسی منابع موجود و مرتبط مشخص شد که پلیمرهای آکریلیکی و ترکیبات آلکوکسی سیلانی و کامپوزیت های این دو می توانند در بهبود وضعیت این سنگ و استحکام بخشی آن کمک کنند. فناوری های نوظهوری همچون نانوفناوری نیز با امکانات خود قادرند ویژگی های این استحکام بخش ها را با توجه به نیازهای درمانی سنگ بهبود بخشند. در بخش عملی پس از تهیه و سنتز محلول های 5% پارالوئید بی 72، محلول 5% لعاب آکریلیکی لاسکو، کامپوزیت 30/70 پارالوئید بی 72 / آلکوکسی سیلان واکر، کامپوزیت 30/70 لعاب آکریلیکی لاسکو/ آلکوکسی سیلان واکر، نانو کامپوزیت رس پارالوئید بی 72 / آلکوکسی سیلان واکر و نانوکامپوزیت رس لعاب آکریلیکی لاسکو/ آلکوکسی سیلان واکر، این مواد بر نمونه های سنگ آهک سیاه رنگ اعمال شده و نقش آن ها در بهبود خواص استحکام بخشی سنگ از طریق آزمون های مقاومت فشاری، زاویه تماس و میکروسکوپ الکترونی، در مقایسه با یکدیگر و همچنین با نمونه سنگ درمان نشده بررسی شد. مشخص شد که در مجموع کلیه این مواد به غیر از پارالوئید بی 72 خواص آبرانی سنگ را بهبود می بخشند. حضور نانو ذرات رس نقش چشمگیری در بهبود مقاومت سنگ ها دارد. تمام ترکیبات به جز ترکیب آلکوکسی سیلانی باعث تغییر در مورفولوژی سطح سنگ می شوند.

پایش عمدتاً به معنای آگاهی از وضعیت سیستم و یا مراقبت وضعیت، تعریف شده و یکی از اجزای اصلی حفاظت پیشگیرانه می باشد. جمع آوری و تحلیل مداوم اطلاعات امکانی است برای جلوگیری از تخریب هایی که ممکن است در آینده در میراث تاریخی روی دهد و حفاظت بلند مدت را با هزینه های پایین تری امکان پذیر کرده، ارتقا می بخشد. هدف از ارائه این پایان نامه بررسی پایش در محوطه میراث جهانی پاسارگاد با توجه به عمده آسیب های موجود در محوطه و تخریب های ناشی از آن می باشد که طی یک سری مطالعات کتابخانه ای و بررسی های میدانی و مطالعات آزمایشگاهی حاصل شده است. در این راستا ضمن توصیف محوطه میراث جهانی پاسارگاد از نظر معماری و اقلیمی، فن شناسی و آسیب شناسی سنگ های محوطه با توجه به هوازدگی فیزیکی صورت پذیرفته، سپس این آسیب ها براساس فراوانی و شدت، طبقه بندی شده است. همچنین مطالعات جامعی درباره پایش و مفاهیم مرتبط با آن ارائه شده و پیشینه تاریخی، اهداف و ضرورت های آن بررسی شده و به منظور شناخت ابزار و روش های پایش، نمونه هایی از تجارب جهانی پایش در محوطه های تاریخی معرفی شده است. براساس مطالعات صورت گرفته، طرح پایش پیشنهادی جهت پایش سنگ های تاریخی محوطه میراث جهانی پاسارگاد (نمونه موردی کاخ بارعام) ارائه شده است. این طرح با توجه به پایش وضعیت و تغییرات و با توجه به عوامل موثر در روند فرسایش سطوح سنگی محوطه تدوین شده است. همچنین به منظور سنجش عوامل موثر در فرسایش سطوح سنگی در محوطه های تاریخی، سیستمی طراحی شده که اساس آن سنجش مقاومت سنگ در نتیجه تغییرات ساختاری صورت گرفته در آن به دلیل تاثیر عوامل فرساینده بوده است. امکان سنجی کاربرد این سیستم بر روی سنگ های تاریخی محوطه بخش دیگری از مطالعات و بررسی های است که در این پژوهش مورد توجه قرار گرفته است.

چکیده پایان نامه (شامل خلاصه، اهداف، روش های اجرا و نتایج به دست آمده) : مسیری که در پیش پای توسعه قرار گرفته ـ به ویژه در کشور ما ـ به دلایل متعددی از جمله نامشخص بودن جایگاه ارزش ها در حوزه های مختلف، متأسفانه در حوزه حرمت گزاری و نگهداشت ثروت های فرهنگی پیامدی نداشته، مگر هتک حرمت از آنها. در این رساله با تمرکز بر پیامدهای ناگوار توسعه ناپایدار بر ثروت های فرهنگی در ایران، یکی از محوطه های باستانی پرآوازه، یعنی شوش را مورد توجه قرار داده ایم. بازشناسی و معرفی شوش به قرن نوزدهم میلادی برمی گردد. این بازشناسی مدیون حضور باستان شناسان می باشد. روند تکوین و توسعه شهرشوش که بر اساس سه عامل کاوش های باستان شناسی، حرم دانیال(ع) و شرکت های صنعتی می باشد، پیامدی نداشته مگر هجوم بی وقفه به حریم و عرصه محوطه باستانی شوش. باید به یاد داشته باشیم با گسترش شهر در بخش شمالیِ تپه های چهارگانه شوش، تعداد زیادی از تپه های اقماری این محوطه کم نظیر در زیر شهر فعلی مدفون می شوند. از سویی دیگر پس از انقلاب و بازپس دادن زمین های مزروعی به مردم، کشاورزی منطقه رونقی مضاعف می یابد. اما این رونق اقتصادی نیز به دلیل نامشخص بودن سیاست های کلان توسعه در برابر حرمتگزاری بر ثروت های فرهنگی، پیامدی نداشته مگر برهم خوردن توازن استعدادهای طبیعی منطقه از سویی و از دیگر سو از بین رفتن تدریجی بسیاری از ثروت های فرهنگی ملموس و ناملموس. اما در این بین حریم بلافصل شوش به دلیل گسترش هدایت نشده و ناهنجار شهر، لطمات سنگینی را متحمل شده است. در این گزارش سعی شده است تا با به موضوع کشاندن مشکلات ناشی از توسعه در مجاورت محوطه باستانی شوش، پیشنهاداتی کارآمد برای مرتفع نمودن آنها ارائه گردد.

خانه لطفی دامغان واقع در خیابان 12 فروردین (بالا محله) شهر دامغان یکی از زیباترین یادگارهای دامغان قاجاری است که به وسیله زنجیره ای از بناهای ارزشمند بافت پیرامون به شهر متصل شده است. نظر به چالش پیش رو در زمینه موضوع توسعه پایدار (sustainable development) و حفظ و توسعه منابع طبیعی اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی، بهره گیری بهینه از تمامی دارایی های موجود امری است اجتناب ناپذیر به همین دلیل مطالعه و کنکاش در مورد حوزه های مشترک توسعه پایدار و مرمت و نیز بررسی راهکارهای مرمت با الگوی توسعه پایدار ضروری به نظر می رسد. با توجه به ارزش های معماری و تاریخی خانه لطفی و امکانات بالقوه بنا و بافت پیرامونی در جهت مرمت پایدار با الگوی توسعه پایدار همگی حاکی از اهمیت پرداختن به این موضوع می باشد. روش تحقیق این پژوهش مطالعات کتابخانه ای، میدانی و مصاحبه می باشد و طبقه بندی اولیه اطلاعات و طرح پرسش های ثانویه امکان مطالعات تکمیلی را فراهم کرده و در آخر تجزیه و تحلیل اطلاعات به تدوین تحقیق می انجامد و در بخش پایانی پژوهش نتایج حاصل از این تحقیق در طرح مرمت و باز زنده سازی خانه لطفی به کار گرفته شده است. در پژوهش حاضر، نخست محدوده قرارگیری اثر و هم چنین ویژگی های خانه مورد مطالعه قرار گرفته و در مرحله بعد آسیب شناسی بنا و بافت پیرامونی بررسی می گردد. مبانی نظری پژوهش به بررسی مفهوم توسعه پایدار در حوزه مرمت بناها و بافت های تاریخی می پردازد و در فصل پایانی پژوهش، طرح مرمت و باز زنده سازی اثر در راستای احیای ارزش ها و نیز در جهت ارتقاء شاخص های توسعه پایدار با بکارگیری از شیوه های مرمت پایدار ارائه می گردد.

بی شک اهمیت نگاهداشت و حفاظت از میراث تاریخی و فرهنگی در این عصر بر کسی پوشیده نیست براین اساس مرمت و نگهداری صحیح از آثاری مانند خانه کلانتر سمنان که گواه دوره ای تاریخی از زندگی شهر سمنان می باشد ضروری به نظر می رسد. لذا در این نوشتار سعی شده است خانه ی کلانتر و بافت بلافصل آن یعنی محله اسفنجان از منظر شاخه های آمیختگی( شکل-کالبد-کارکرد-ساختار-محیط) مورد بازشناسی قرار گرفته و آسیب شناسی و آسیبنگاری گردد و در نهایت طرح مرمت و باززنده سازی به صحیح ترین شکل ممکن در حال حاضر، ارائه گردد.

مطالعه و بررسی کاروانسراها از دو دیدگاه پایه ای مورد توجه است؛ یکی مطالعات شناخت و آسیب شناسی آنها به عنوان یادمان های تاریخی به صورت بناهای منفرد در رابطه با محیط پیرامونی و دیگری مطالعه نقش آنها به عنوان رباط، در طول یک مسیر تاریخی کاروانرو. رباط سنگی انوشیروانی به عنوان یک یادمان تاریخی با ارزش در مسیر بسیار پراهمیت "راه ابریشم"، ویژگی های منحصر به فردی را داراست که در این رساله ابتدا به شناخت و تحلیل آنها پرداخته می شود و پس از آن، نحوه دستیابی به درمان این بنای ارزشمند با توجه به ویژگی های تاریخی- جغرافیایی و معماری- محیطی ارائه می گردد. بازشناسی، حفاظت و شناساندن ارزش های این بنای تاریخی به همگان، به عنوان مهمترین اهداف این رساله قابل بازیابی است. جهت دست یابی به این هدف، تهیه یک برنامه زمانبندی، برای انجام مطالعات متعدد در زمینه های مختلف، ضروری می نمود؛ لذا پس از گردآوری اطلاعات کتابخانه ای، بررسی های میدانی آغاز گردید که در گام نخست، نقشه های دقیق پایه تهیه گردید. وارد کردن اطلاعات بدست آمده، در نقشه های مذکور به صورت گرافیکی، گام بعدی جهت ثبت دقیق اطلاعات زمان حال است. لذا کلیه اطلاعات معماری- محیطی شامل: دوره بندی ها، دخل و تصرفات، مصالح بکار رفته، شیوه های اجرا، فن شناسی عناصر معماری، آسیب های موجود و ... پس از گردآوری در نقشه های پایه جانمایی گردید. آسیب شناسی که گام سوم در جهت نیل به اهداف پروژه است، در قالب جداول شامل بررسی عوامل مخل تأثیرگذار و نحوه اثرگذاری آنها بر عناصر معماری، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است و در گام چهارم، نحوه تقرب به درمان با توجه به اهمیت جایگاه رباط در راه ابریشم –پس از تعیین مبانی نظری مرمت رباط- ارائه می گردد. اما مهمترین ویژگی رباط سنگی انوشیروانی، قرارگیری آن در مسیر راه ابریشم است که عامل اصلی جهت دهی به انجام مطالعات در زمینه های گوناگون بوده است؛ لذا کلیه طرحهای ارائه شده، با توجه به این ویژگی مهم تهیه و تدوین شده است.

در این پژوهش آجرهای لعاب دار هخامنشی بدست آمده ازکاوش های باستان شناسی تل آجری درشهرپارسه موردمطالعه فنّی قرار گرفته و بر این اساس طرح حفاظت ازاین آثار ارائه شده است. شناسایی ترکیبات سازنده لعاب رویه و بدنه ی آجر به کمک روشهای متعدد شیمی تجزیه کلاسیک ودستگاهی ازقبیل: xrf،xrd،icp،eds- semو میکروسکوپ نوری انجام شد. نمونه لعاب ها ظاهرا"به رنگ های سفید و زردمی باشند فرایندهای فرسایش سبب حالت پودری ورنگ باخته آنها شده است، بطوریکه قسمتهای پراکنده ازلعاب آبی رنگ بروی زمینه فرسوده سفید به کمک میکروسکوپ نوری یافت شد، دربازپخت نمونه درحرارتc900? با کمک ذوب نیز رنگ آبی نمایان شد،نتایج حاصل ازتجزیه کمّی عنصری با حساسیّت بالا در این نمونه وجودعناصر عامل ایجاد رنگ آبی از قبیل مس وکبالت و در نمونه زرد رنگ آنتیموان و سرب را مشخص نمود.با توجّه به ناپایداری این ترکیبات رنگساز در دمای بالایc 1000? آجرهای لعاب داردر دمایی کمترازآن پخت شده اند. نتایج تجزیه ی عنصری این لعاب ها با لعاب های آجرهای لعاب دارهخامنشی کاخ آپادانای شوش مقایسه شده است .ملات قیربکاررفته در آجرهای تل آجری نیز به منظور شناسایی اجزائ سازنده و بررسی فرایند های فرسایش با روشهای شیمی تجزیه دستگاهی ازقبیلft-ir،xrd,xrfوروشهای میکروسکوپی و جداسازی کلاسیک موردمطالعه قرارگرفته است.براساس آزمایشات جداسازی این مادّه به لحاظ فیزیکی مخلوط است و ازبخش های آلی ومعدنی تشکیل یافته است،جزئ آلی این مخلوط طبیعی به روش ft-ir مورد تجزیه قرارگرفت، نتایج تجزیه پرتو ایکس xrf وxrd عناصر وانادیم،کلسیم،گوگردو ترکیب آلی آسفالتین را در این مخلوط قیری شناسایی کرده است. فرایندهای فرسایش درطی سالیان سبب کاهش بخش های اشباع ورزین ها و افزایش غلظت آسفالتین شده است.

محدوده بافت قدیمی بازار به سبب دارا بودن واحدهای اقتصادی متعدد دارای عملکر د ویژه ای برای شهر سمنان و محدوده فراتر از آن است . به جز مجموعه بازار سمنان در مجاورت خیابانهای اصلی که محدوده بافت قدیم را در برگرفته و همچنین خیابان امام مجموعه ای از واحدهای تجاری و اقتصادی قرار گرفته اند که این محدوده را به متراکم ترین ناحیه تجاری اقتصادی شهر سمنان تبدیل نموده است . خرده فروشیها در سرتاسر بازار پراکنده و بویژه در بخش شمالی راسته بازار متمرکز شد هاند در حالی که عمده فرو شها در میدان شریعتی متمرکز و در خیابان امام پراکند ه اند . مجتمع های تجاری شهر(پاساژها) تقریبًا همگی در خیابان امام مستقر شده اند کارگاه ها در بازار شیخ علاء الدول ه به طور محدود مشغول به کار می باشند که بیشتر یادگاران روزگار گذشته می باشند تا بعد اقتصادی محدوده کار نحوه توزیع کاربریها نشانگر ضعف بازار به طور نسبی در مقابل خیابان امام است . به هر حال مجموعه کاربری تجاری بافت قدیم با صرف نظر از خیابان امام خمینی از بازار قدیمی از رونق چندانی برخوردار نیست.با توجه به روند شکل گیری مراکز تجاری شهر سمنان می توان چنین نتیجه گیری نمود که با ایجاد هر مرکز تجاری جدید، مرکز تجاری قدیمی به شدت از نظر اقتصادی ضربه دیده است . چرا که در روند گسترش شهر ابتدا با شک ل گیری بازار قاجاری)بازار شمالیجنوبی (و تغییر شالوده های شهری در زمان قاجاریه . بازار قدیمی یعنی بازار شیخ علاء الدوله به شدت از نظر اقتصادی صدمه دیده و در زمان پهلوی نیز با احداث خیابان امام و انتقال عملکردهای تجاری به کناره های آن، راسته بازار سمنان نیز نسبت به گذشته رونق خود را از دست داده است.این تغیرات در طول زمان باعث گردیده تا بازارهای قد یمی شهر ) به جز بخش میانی تکیه ناسار و پهنه)از عملکرد عمده تجاری به عملکرد ریز تجاری تغییر وضعیت دهند، به طوری که بخش وسیعی از راسته بازار شمالی به عملکردهای تجاری کوچک و درصد از خرده فروشی اختصاص یافته و بازار شیخ علاء الدوله نیز به حالت نیمه فعال در آمده است، بازگرداندن حیات دوباره و چگونگی انجام این کار هدف این رساله خواهد بود

از آنجا که از سیمان بعنوان ماده ای موثر در عملیات مختلف مرمتی استفاده می شود بررسی نقش این ماده نه چندان قدیمی که در مرمت امروزه آثار و ابنیه قدیمی رد پایش هم کم دیده نمی شود مهم و ضروری می نماید. ویژگیهایی چون سهل الوصول بودن؛فراوانی؛ قیمت پایین ؛ کاربریها و خاصیتهای بالفعل این ماده منجر به توسیع بهره برداری از آن خاصه در پروژه های مرمتی کشور شده است. این کنکاش بدنبال بازکاوی آسیبهای احتمالی وارده در اجزاء سیمانی اضافه شده در فرآیند مرمت ساختار سیمانی مواد بکارگیری شده در نهایت ارائه راهکارهایی برای مقابله با ایجاد این آسیبها و یا ارائه طرح مرمتی و علاجبخشی است. از آنجا که علیرغم استفاده فراوان از این ماده و اهمیت شناخت نتایج خوب یا عواقب بد مرمتهای سیمانی ، فقدان کتب و منابع تحقیقاتی در این زمینه بسیار بچشم می آمد نگارنده را بر آن داشت تا در کنار گزارشات کمتر از انگشتان یک دست ،با مطالعات میدانی آثار حوضه عمل ، سعی در مرتفع نمودن نواقص اطلاعاتی در زمینه کاربردهای سیمان در دانش مرمت نماید. حاصل سخن آنکه در فصول پایانی ،با معرفی مواد جایگزین یا افزودنیهای کمکی ، تحقیق بدنبال رفع معضلات ناشی از این نوع مرمت خواهد بود.

معرفی روستای ابیانه و شاخصه های تاریخی آن طراحی منظر و پرسپکتیو شهری بر اساس پتانسیلهای موجود در کالبد فضایی بافت پیرامونی ساماندهی و احیای محیط تاریخی جهت ارتقای سطح کیفی زندگی ساماندهی نحوه ورود تکنولوژی به داخل بافت تاریخی ایجاد هماهنگی بین فرم ، عملکرد و معنای یک فضای شهری در نظر اهالی هدایت عاملان طراحی بافتهای تاریخی در نحوه مداخلات در این فضاها

صخره نگاره ها، سنگ نوشته ها، سایت های باستان شناسی و ساختمان های تاریخی بسیاری در ایران و سایرکشورهای جهان وجود دارند که در معرض عوامل محیطی و آب و هوایی (بارش باران، فشار اتمسفر، باد، رطوبت و دما) و همچنین فرسودگی زیستی توسط رشد برخی از اجتماعات بیولوژیکی قرار گرفته اند. گلسنگ ها از جمله عوامل بیولوژیکی هستند که با رشد و فعالیت خود موجب از بین رفتن سطح سنگ می شوند. روش های متعددی برای کنترل روند فرسودگی زیستی بناهای تاریخی سنگی استفاده شده است که هر کدام مزایا و معایب خاص خود (هزینه های کنترل فرسایش و عوارض جانبی) را دارا هستند. کاربرد هر کدام از این روش ها نیاز به تحقیقات تجربی با استفاده از ابزار مشاهده مستقیم و غیر مستقیم یا آزمایش در این زمینه را دارد. به طور کلی مطالعات بسیار ناچیزی در ایران و تحقیقات کمی در سراسر جهان در مورد گلسنگ زدایی بر روی آثار سنگی انجام شده است؛ بنابراین ضرورت مطالعه بر روی این موضوع کاملاً محسوس است. دمش یخ خشک، روشی است که اخیراً وارد حوزه مرمت و حفاظت از آثار تاریخی شده و از آن برای پاکسازی چرکی ها از روی سطوح مختلف استفاده گردیده است. با توجه به مزیت های این روش در حوزه صنعت، از آن در پاکسازی گلسنگ های موجود بر روی سطوح مختلف سنگی و ایرانیت استفاده و بررسی های دقیقی بر روی آن ها انجام شد. به طور کلی دستگاه دمش یخ خشک، گلسنگ های سطح سنگی موجود بر روی تمامی نمونه ها را پاک نمود و قادر به پاکسازی گلسنگ های درون سنگی نبود. نتایج نشان داد که دستگاه دمش یخ خشک موجب سایش، پخش شدن اسپور گلسنگ ها، از بین بردن بخش های سست سنگ و باقی ماندن قسمت هایی از گلسنگ بر روی سطح سنگ شده است. به علاوه بر روی یکی از نمونه ها، گلسنگ های درون سنگی در زیر گلسنگ های سطح سنگی رشد کرده بودند. مشاهدات نشان داد که با پاکسازی گلسنگ های سطح سنگی، سطح بسیار متخلخل شده و موجب تخریب بیشتر سطح سنگ می شوند. باید دقت شود که انتخاب هر روش پاکسازی بدون مطالعه و آزمایش ممکن است باعث آسیب به سطح بستر شده و حتی در تسریع رشد گلسنگ ها کمک کند. به علاوه باید میزان کارایی هر روش پیشنهادی نیز در بعد زمان و مکان ارزیابی شده و عواقب احتمالی آن برای آثار باستانی کشور به دقت بررسی شود.