یکی از بخش های مهم تاریخ جهان چگونگی سقوط سلسله ساسانیان به دست مسلمانان است . این موضوع از ابتدای قرون اسلامی ، مورد توجه تاریخ نویسان ومحققان ایرانی و اسلامی بوده است . به مرور زمان به دلیل اهمیت این واقعه بسیاری از کسانی که اقدام به نوشتن تاریخ های جهان شمولی در سطح دنیا می زدند ، به بررسی این موضوع پرداخته اند . در کنار این مبحث ، یکی از نتایج ورود اسلام به ایران ، دستاوردهای مهم علمی است ، که بیشتر در مبحث عصر نوزایی علمی و فرهنگی اسلامی مورد بررسی قرار می گیرد . مبحث نوزایی اسلامی کمتر از بحث سقوط ساسانیان مورد توجه محققین بوده است . هر چند آثار موجود درباره نوزایی علمی و فرهنگی ایران ، پراکنده و از منظر تاریخی چندان جذاب نیست . زیرا در آثار موجود درباره دانشمندان این دوره بیشتر به چگونگی تحولات علمی و تاثیر آن بر تحولات قبلی توجه شده است ، نه بر بررسی سیر روند تاریخی این پیشرفت . در بخش رنسانس اسلامی بیشتر منابع مربوط به تاریخ علوم مانند پزشکی ، ریاضی و . . . هستند . یکی از موارد که در این رساله مورد توجه قرار داشته است ، این است که به دلیل تحلیل های متفاوت نویسندگان اثار تاریخی قدیمی و آثار جدید ، یک جمع بندی درباره علل سقوط ساسانیان با تکیه بر پیش زمینه چگونگی روابط ایرانیان و اعراب ، لازم به نظر می رسیده است . از سوی دیگر تحقیق درباره دانشمندان ایرانی و طبقه بندی این دانشمندان در سبک های وابسته به سرزمین های جغرافیایی یکی دیگر از موارد مورد توجه نگارنده بوده است . این رساله شامل پنج فصل می باشد ، که در دو فصل اول آن به بررسی روابط بین ایرانیان و اعراب در دوره ساسانی و پیش از آن پرداخته شده است . در فصل سوم این رساله ، چگونگی جنگ های مسلمانان با ساسانیان مورد توجه قرار گرفته است . در چهارمین فصل این رساله تلاش شده است ، که با توجه به فصول قبلی دلایل شکست نظامی ساسانیان از مسلمانان مورد بررسی قرار گیرد . همچنین در پنجمین فصل این رساله نویسنده به بررسی دستاوردهای ایرانیان در علوم متفاوت و نقش آن در دوره نوزایی علمی و فرهنگی اسلامی پرداخته شده است . سئوالاتی که دراین رساله مورد توجه قرار داشته است ، به شرح زیر می باشد .: 1. چگونه سلسله ساسانیان از نیروهای به مراتب کمتر و ضعیف تر مسلمان این چنین شکست خورده و از صحنه روزگار محو شدند ؟ 2. چگونه ایرانیان در عصر رنسانس فرهنگی ایران به جایگاه پیشتازی علمی در میان مسلمانان رسیدند ؟ فرضیه : 1. ساختار نظامی و فرهنگی ساسانیان نقش مهمی در شکست ساسانیان از مسلمانان داشته است . 2. دانشمندان ایرانی از پیشتازان عصر نوزایی علمی و فرهنگی اسلامی بوده اند .

قرامطه به یکی از گروه های هم مسلک اسماعیلیان نخستین و بنا بر پاره ای از گزارش به یکی از شعبه های اسماعیلیه اطلاق می شود. پایه گذار جنبش قرامطه، حمدان قرمط حرکت خود را از ابتدا از کوفه و مناطق همجوار آن آغاز کرد. سپس جنبش خود را به کرانه های خلیج فارس کشانید. قرمطیان بحرین از قدرتمندترین نهضت ها به شمار می روند که در قرن سوم و چهارم هجری نقش مهمی در منطقه داشتند آن ها احسا و مناطق هجر را در دست گرفتند و مشکلات بسیاری برای عباسیان در منطقه ایجاد کردند. انتخاب بحرین و خلیج فارس برای قرمطیان جدا از این موقعیت سیاسی که دور از بغداد و دسترس خلفای عباسی بود امتیاز خاص اقتصادی و بازرگانی بسیاری نیز برای آنان به ارمغان آورد اما آن ها را از موقعیت منطقه نتوانستند استفاده کنند و باعث آشفتگی سیاسی در منطقه شدند. چگونگی شکل گیری نهضت قرامطه در نواحی کرانه ای و پس کرانه ای خلیج فارس و جغرافیای سیاسی استقرار قرامطه در نواحی خلیج فارس و حاکمیت قرامطه، حمله به مکه از موضوعات مهمی است که در این تحقیق به آن پرداخته می شود.

جزیره العرب به عنوان جغرافیای ظهور دین مبین اسلام مسکن اولیه اعراب به شمار می آید.قبل از ظهور اسلام همواره بین اعراب و هندی ها از یک سو ، اعراب و مناطق شرق دور از سوی دیگر روابط تجاری و بازرگانی برقرار بود، می توان اذعان کرد که در آن زمان نیز اعراب در هند اقامت داشته اند. اسلام کمی پس از تثبیت در عربستان از طریق بازرگانان به شبه قاره هند وارد شد. از همان قرن اول هجری نفوذ مسلمانان در حوزه اقیانوس هند رو به فزونی نهاد.جریان اصلی نفوذ و گسترش اسلام در هند، چین واندونزی از مسیر دریایی خلیج فارس و دریای عمان به اقیانوس هند ، و گام نخست آن توسط بازرگانان صورت گرفت. چنانکه، در قرن اول هجری مقارن با عصر تانگ ،اسلام توسط عده ایی از بازرگانان مسلمان ایرانی و عرب تبار ساکن سواحل خلیج فارس و دریای عمان که برای تجارت به چین رفت و آمد داشتند از راه دریا وارد چین شد. ورود و نشر اسلام در اندونزی و سایر کشورهای حوزه جنوب شرق آسیا در نتیجه مراودات مسالمت آمیز، مهاجرت مسلمانان بویژه تجار و بازرگانان مسلمانی بود که از سایر نقاط بویژه از خلیج فارس با ساکنان این مناطق مراودات بازرگانی و تجاری داشته اند. نخستین آشنایی با اسلام در جنوب شرق آسیا هم سو با شکوفایی تجارت دریایی چین در سده های 2و3قمری بوده است. اگر چه گام نخست و اصلی را در گسترش اسلام تجار و بازرگانان در این مناطق برداشتند اما نباید نقش صوفیان و عارفان مسلمان را در گسترش اسلام از نظر دور داشت چنانکه هر کجا لشکریان یا تجار مسلمان ماندگار می شدند روحانیون مسلمان نیز بدانان می پیوستند و در اثر نفوذ و ارتباط در قشرهای مختلف توانستند اسلام و فلسفه ی اسلامی را گسترش دهند.

با پیدایش حکومت های متمرکز و مقتدر در ایران عهد باستان، نقش بنادر و جزایر ایرانی ها در تجارت دریایی خلیج فارس از اهمیت فوق العاده ای برخوردار گردید. در دوره ی ساسانیان به ویژه سلطه ی بلا منازعه ساسانیان بر آبراهه های تجاری خلیج فارس با حوزه اقیانوس هند، و وجود مناسبات تجاری میان بازرگانان ایرانی و چینی می باشیم، فروپاشی ساسانیان و روی کار آمدن حکومت های اسلامی تأثیر چندانی بر ساختار اقتصادی جزایر و بنادر ایرانی خلیج فارس بر جای نگذاشت و همچنان شاهد رونق و شکوفایی این بنادر و جزایر به عنوان کانون اصلی مبادلات تجاری بین شرق و غرب می باشیم، شکل گیری برخی از حکومت ها و بسط دامنه ی قدرت و اقتدار آن ها که تا حدی مرهون تجارت دریایی آن ها بود باعث اشتهار بنادر و جزایری در دو سوی خلیج فارس گردید از این بنادر و جزایر در پی تاریخ حیات خود به اشتهاری فوق العاده دست یافقند، سیراف و هرموز و کیش در زمره ی بنادر و جزایری هستند که به مراکز مهم تجاری تبدیل شده و بخش عمده ی تجارت خلیج فارس از این مراکز صورت می پذیرفت.

سلجوقیان که جزء قبایل ترک غُز(اُغز) بودند ، با غلبه بر غزنویان و حکومت های محلی در نیم? اول قرن پنجم هجری قمری، دولت خود را در ایران پایه گذاری کردند که با مرگ سلطان سنجر(552 ه.ق) حکومت آنان تضعیف شده ودر سال 590ه.ق با قتل طغرل بن ارسلان خاتمه یافت. در اوایل حکومت سلجوقی با تشکیل ارتش ثابت آن حکومت، غلامان نظامی و طبق? جدیدی از امیران وارد ساختارنظامی سلجوقیان شدند، و سپس در راستای تحولاتی که در عرص? سیاست و اقتصاد این دوره پیش آمد، این امرا به اقطاع داران بزرگ وحاکمان مناطق مختلف تبدیل شدند و بتدریج دراواخر دور? سلجوقیان با تلفیق سنت و رسم کهن اتابکی به سرپرستی شاهزادگان سلجوقی دست یافتند و به عنوان امرای اتابک بر قدرت خود افزوده و حکومتهای نسبتاً مستقلی تشکیل دادند. در این سیر قدرت یابی امیران ، خوارزمشاهیان نیز که ابتدا به عنوان امرای تابع سلجوقیان بر خوارزم حکم می راندند پس ازضعف و زوال حکومت سلجوقی مستقل شده و همان نهادها وتشکیلات دور? سلجوقی را در ساختار حکومتی خود به کار بردند. امیران در دور? خوارزمشاهیان نیز به عنوان اقطاع دار و اتابک تا پایان حکومت این سلسله که بدست مغولان منقرض شد به ایفای نقش در ساختار حکومتی پرداختند.

چکیده: شوشتر ، یکی از شهرهایی که عنوان کرسی یا جامع خوزستان بوده است در برخی ادوار ، مرکز این ایالت به شمار می آمده است در اواخر دوره ساسانی ، هرمزان حاکم شوشتر شد و با استفاده از موقعیت استراتژیک ( سوق الجیشی ) و جغرافیایی این شهر ، تسلط و نظارت خویش را ، بر سایر شهرهای ایالت خوزستان ، گسترش داد . با ورود اعراب مسلمان ، به ایران، شوشتر یکی از معدود شهرهایی بود که در برابر مسلمانان مقاومت کرد . بعد از آنکه مسلمانان در سال 21 ه . ق ، شوشتر را فتح کردند ابوموسی اشعری ، به عنوان والی شوشتر منصوب شد ، ابوموسی اشعری نیز همانند هُرمزان ، از موقعیت نظامی و جغرافیایی این شهر استفاده کرد و تسلط و نظارتش را بر سایر این ایالت گسترش داد . در دوران خلافت اموی و عباسی، شوشتر ، بخشی از قلمرو این خلفا ، محسوب می شده است در دور? حکومت آل بویه ، توسعه اقتصادی این شهر ، بر پایه صادرات منسوجات استوار بوده است از مهمترین منسوجات ، دیبای شوشتر را ذکر کرد . در دوره ایلخانان ، شوشتر بار دیگر احیاء شد . در این دوره موضوع آبیاری و کشاورزی ، موجب توسعه شهر شد . در دوره تیموری ، سادات مرعشی ساکن شوشتر شدند و مدتی بعد حکومتی محلی تشکیل دادند . شوشتر از تاثیرات مشعشعیان نیز بی نصیب نبوده است

نهاد وزارت و دیوانسالاری ایرانی به عنوان یکی از مهمترین ارکان حکومت هایی که پس از اسلام در ایران تشکیل گردید همواره مطرح بوده است. در طی این دوران نهاد وزارت فراز و نشیب های زیادی را به خود دیده است. وزارت در دوره تیموریان (771ه .ق-913 ه .ق) نیز از این قاعده مستثنی نبوده است. مقام وزارت در طول تاریخ ایران با نام های گوناگونی چون خواجه اعظم، دستور، صدر و وزیر، تحولات بسیاری را در حوزه اختیارات و وظایف پشت سر گذاشته است اما وزیر به عنوان نایب، معاون، مشاور و خدمتکار شخصی سلطان تا قبل از روی کار آمدن تیموریان همواره به عنوان دومین مقام حکومتی پس از شخص شاه اداره امور کشوری و دیوانی را در دست داشته است و واسطه ای میان شاه و مردم محسوب می گردید. مورخین دوره تیموری بر این اعتقادند که تیمور پس از رسیدن به سلطنت ماورءالنهر در ترتیب امور دیوانی تغییراتی اعمال نموده است که در دوران جانشینان وی نیز ادامه داشته است. هدف رساله حاضر بررسی نهاد وزارت، جایگاه مقام وزارت و نقش وزراء در تحولات سیاسی ،اجتماعی و فرهنگی ایران در دوره تیموریان می باشد لذا این سوال مطرح است که: سئوال اصلی: وزارت در عهد تیموریان چه تغییر و تحولی یافته است و نقش وزیران در این تغییر و تحولات چه بوده است ؟ چنین به نظر می رسد که وزارت در عهد تیموریان به دلیل استبداد سیاسی شخص تیمور و همچنین با توجه به ضعف و توانایی های وزیران وتفاوت های بین آنها نسبت به دوره های پیش از آن فراز و نشیب های بیشتری داشته است بنابراین با استفاده از منابع متقدم و همچنین تحقیقات معاصر بر آنیم که این رساله را که پژوهشی نظری (توصیفی- تحلیلی) بوده به سرانجام برسانیم

کلید واژه¬ها: اقتصاد و تجارت، خلیج فارس، هخامنشیان، اشکانیان، ساسانیان، آل بویه ،صفویه، دکن هند چکیده: سابقه روابط اقتصادی –تجاری ایران و هند به دوران پیش از مهاجرت آریایی ها باز می گردد. وایرانیان از طریق بنادر خلیج فارس با بنادر جنوب هند(دکن)روابط اقتصادی- تجاری و بازرگانی داشته اند. پس از آن نیز این روابط چه از طریق راههای زمینی و دریایی ادامه یافته است. و در اصل هند یکی از شرکای مهم تجاری سنتی ایران بوده است .در زمان امپراطوری چاندرا گوپتا مناسبات سیاسی و اقتصادی بین ایران هند برقرا بوده است. وبعد از سقوط امپراطوری هخامنشی،تعدادی از صنعتگران و بازرگانان ایرانی راهی هند شده تا تجارب خویش را در اختیار هندیان قرار دهند.که آثار بر جای مانده ازآن دوران مؤیداین مطلب است. و درادوار دیگر باز همچنان این روابط ادامه یافته تا اینکه دردوران اسلامی و بعد از روی کار آمدن صفویان یکی از شرکای مهم تجاری ایران ،بخصوص از زمان شاه عباس اول به بعدکشور هندوستان وبویژه حکومت های شیعه جنوب هند بوده اند.و ایران از لحاظ اقتصادی،سیاسی و مذهبی حامی اصلی حکومت های مذکور محسوب می گردیده است. لذا با توجه به اینکه تا کنون تحقیقاتی پیرامون کم وکیف و چگونگی مناسبات تجاری و بازرگانی بین ایران در زمان صفویه با سلسله های شیعه جنوب وهمچنین شمال هند از طریق خلیج فارس صورت نگرفته است ، درنظر است ضمن بررسی چگونگی این روابط،میزان و حجم صادرات و واردات ،انواع کالاهای مورد مبادله واینکه چه علل و عواملی درتوازن تجاری ایران وهند مؤثر بوده اند پرداخته شود.

تاریخ بهبهان همواره با تاریخ ارجان همراه بوده است. پیدایش شهر ارجان را به قباد اول ساسانی نسبت می‏دهند ولی کشف تابوت برنزی در سال 1361هـ .ش قدمت آن را به دوره ایلام می‏رساند. با ورود اعراب مسلمان به ایران، درسال 23هـ .ق ارجان به صلح فتح شد. با روی کارآمدن حکومت‏‏های اسلامی از جمله (صفاریان،آل بویه، سلجوقیان) این شهر مورد توجه ویژه ای قرار گرفت؛ در دوره‏ی فرمانروایی حاکمان آل بویه ارجان به اوج شکوفایی خود رسید. از آن پس، این شهر به دلیل وجود قلعه‏های مستحکمی همچون ناظر و طنبور، شاهد ظهور داعیان اسماعیلی در خود بود. سرانجام، تمام آن قلاع و استحکامات به تصرف سلجوقیان درآمد. اما زلزله‏های مکرری که در ارجان رخ ¬داد، این شهر را به ویرانی کشاند و در پی این ویرانی‏ها، در چند کیلومتری ارجان شهرکنونی بهبهان شکل گرفت و از آن پس حاکمیت شهر در دست سادات طباطبایی قرار گرفت