منطقه مورد مطالعه (شهر فیروزه) در 20 کیلومتری غرب نیشابور و در شمال غرب شهر فیروزه واقع شده است. این منطقه بخشی از حاشیه شمالی زون ایران مرکزی است. در این منطقه سنگ هایی با ماهیت آتشفشانی نیمه عمیق رخنمون دارند که دارای طیف ترکیبی آندزیت، تراکی آندزیت، داسیت و ریولیت هستند. این سنگ ها به شکل دایک، استوک و گنبدهای کوچک با روندی شمال غرب- جنوب شرق رخنمون دارند. سنگ های رسوبی- آتشفشانی و آتشفشانی پالئوسن- ائوسن میزبان سنگ های مذکور هستند. در بین سنگ های رسوبی- آتشفشانی، میان لایه هایی از آهک های نومولیت دار مشاهده می شود که مبیّن سن ائوسن میانی تا فوقانی برای بخشی از سنگ های میزبان می باشد. با توجه به مشاهدات صحرایی سنگ های جوان تر از الیگوسن (کنگلومرای پلیوسن) در محدوده مورد مطالعه توسط سنگ های آذرین مورد نظر قطع نشده اند. این سنگ ها بخشی از فعّالیت ماگمایی بعد از ائوسن هستند که رخنمون هایی از آن ها از شمال سبزوار تا جنوب قوچان- اسفراین قابل مشاهده است. مطالعات پتروگرافی نشان می دهد که این سنگ ها عمدتاً از پلاژیوکلاز، هورنبلند، بیوتیت، کوارتز و از کانی های فرعی آپاتیت، مگنتیت، زیرکن و اسفن تشکیل شده اند. بافت های پورفیری و گلومروپورفیری از جمله بافت های شاخص این سنگ ها است. پدیده اوپک زایی در حاشیه هورنبلند های قهوه ای و بیوتیت های قهوه ای به وضوح مشاهده می شود. تبدیل شدگی کانی های فرومنیزین به کلریت، اسفن و اکسیدهای آهن از دیگر پدیده های بارز سنگ های مورد مطالعه است. بر اساس دیاگرام های ترسیم شده برای نامگذاری سنگ های آذرین بیرونی، سنگ های مورد مطالعه در محدوده های ترکیبی آندزیت، تراکی آندزیت، داسیت و ریولیت قرار می گیرند. این امر مویّد مشاهدات صحرایی و مطالعات میکروسکوپی (پتروگرافی) است. سنگ های مورد مطالعه دارای ماهیت کالک آلکالن پتاسیم متوسط و متالومین می باشند. در نمودارهای ژئوشیمیایی (دو متغیّره اکسید- اکسید یا عناصر فرعی و کمیاب در مقابل یکدیگر و یا در مقابل اکسیدها)، سنگ های مورد مطالعه روند تقریباً خطی نشان می دهند که مبیّن تبلور تفریقی است. همچنین با توجه به نمودار afc، این سنگ ها علاوه بر تبلور تفریقی متحمل آلایش و هضم شد ه اند. البته آنکلاوهایی از سنگ های میزبان (توف ماسه سنگی و توف شیلی) آلایش ماگمای مورد نظر را تأیید می کند. در ضمن حضور آنکلاوهای میکروگرانولار مافیک مویّد اختلاط ماگمایی صورت گرفته در طی تحّول ماگمای سازنده سنگ های مورد مطالعه است. الگوی عناصر خاکی کمیاب و نمودارهای عنکبوتی نیز موارد مطرح شده را تأیید می کند. آنومالی منفی ti, nb و آنومالی مثبت sr و pb در نمودارهای عنکبوتی، الگوهای تفریق یافته lree/hree و lile/hfse بیانگر تحول یافتگی از طریق تبلور تفریقی است. بررسی ویژگی های ژئوشیمیایی سنگ های مورد نظر و مقایسه آن ها با آداکیت ها نشان می دهد که سنگ های مورد مطالعه شباهت های زیادی با آداکیت های واقعی دارند و در زمره آداکیت های غنی از سیلیس قرار می گیرند. با توجه به نمودارهای ژئوشیمیایی و پترولوژیکی سنگ های مورد مطالعه حاصل 10 تا 20 درصد ذوب بخشی ورقه اقیانوسی داغ و جوان فرورونده اقیانوسی سبزوار هستند که تا حد رخساره گارنت آمفیبولیت دگرگون شده است. ماگمای حاصله سپس به ترازهای بالایی پوسته قاره ای صعود نموده و به شکل دایک استوک و گنبد جایگزین شده است.

توده گرانیتوئیدی نوار فریمان - تربت جام در استان خراسان رضوی و در 35 کیلومتری جنوب شرق شهرستان فریمان واقع شده است. این توده در شیل های ژوراسیک نفوذ نموده است . با توجه به مطالعات صحرایی، پتروگرافی و ژئوشیمیایی این توده دارای طیف ترکیبی شامل گرانیت، آلکالی گرانیت، گرانودیوریت و دایک های میکروگابرویی می باشد. کانی های موجود در این توده نشانه هایی از دگر ریختی را نشان می دهند. از جمله این علائم می توان به خاموشی موجی شدید، خرد شدگی و تبلور مجدد کوارتزها، ماکل های ثانویه، خمش ماکل و ساخت های ساب ماگمایی در پلاژیوکلازها، تبدیل ارتوز به میکروکیلین در اثر فشار و ایجاد عدسی های ارتوز در درجات بالای دگر ریختی، خمیدگی رخ ها و تبدیل به تجمعات ریزتری از کلریت در دگر ریختی های شدید، در بیوتیت-ها می باشد، اشاره نمود. این نشانه ها در نتیجه ی پدیده ی میلونیتی شدن در این گرانیتوئید ها می-باشند. روندهای تغییرات اکسیدهای عناصر اصلی و کمیاب نمونه های مورد مطالعه خطی و مشابه هم است. الگوی نمودارهای ree بهنجار شده کندریتی با غنی شدگی از عناصر کمیاب خاکی سبک و تهی شدگی از عناصر کمیاب خاکی سنگین مشخص می شوند. مقادیر بالای rb?k?th و مقادیر پائین sr?p?ti?nb بیانگر آلودگی ماگما به وسیله پوسته یا ماگماتیسم به همراه فرورانش می باشد. مطالعات ژئوشیمیایی نشان می دهند که ماگمای والد توده مورد مطالعه پرآلومین ضعیف تا متاآلومین بوده و دارای ماهیت پتاسیم متوسط تا بالا می باشند. تبلور تفریقی و آلایش عامل اصلی در تحول ماگمای سازنده توده مورد مطالعه می باشد. نمودارهای تمایز تکتونیکی نشان می دهد که این توده به محیط های قوس قاره ای و قوس حواشی فعال قاره ای تعلق دارد و احتمالاً در طی رخداد کوهزایی سیمیرین میانی و زون فرورانش صفحه اقیانوسی نئوتتیس به زیر صفحه قاره ای ایران مرکزی منجر به تشکیل ماگمای آندزیتی کالکوآلکالن شده است، سپس این ماگماها در پوسته زیرین جایگزین شده و در نتیجه ذوب بخش آن، ماگماهای گرانیتی با ماهیت پرآلومین ضعیف و متاآلومین را ایجاد نموده است، در ادامه با ادامه یافتن تبلور تفریقی این مذاب ها این سنگ های گرانیتی می توانسته ایجاد شود.

مناطق مورد مطالعه که در نقشه مشهد و در حد فاصل طول جغرافیایی و عرض جغرافیایی واقع هستند از سنگ های مافیک و الترامافیکی تشکیل شده اند که به یک مجموعه افیولیتی وابسته می باشند مجموعه الترامافیک که در جهت شمال غرب ، جنوب شرق رخنمون دارند به گروه پریدوتیت ها و پیروکسن تعلق داشته و از سنگ هایی مانند دونیت – هارزبرژیت – لرزولیت و پیروکسنیت تشکیل شده اند آثار شدیدی از سرپانتینی شدن و نمونه های ماکروسکوپی و میکروسکوپی در این سنگ ها نشان می دهد که کانی های گروه سرپانتین مانند آزبست و تالک می تواند تاثیر زیادی بر محیط زیست و سلامتی انسان ها در آینده ای نه چندان دور در مناطق آب و برق تا خلج داشته باشد زیرا این کانی ها باعث بروز انواع سرطان ها و بیماری های گوارشی و نیز مسمومیت می گردند این سنگ ها که نمونه های میکروسکوپی بافت های کومولوس – غربالی یا سیو – شبکه ای یا وب و تیغه ای را دارا هستند همراه سنگ های مافیک به سری توله ایتی تا ساب آلکالن تعلق داشته و از نظر تکتونیکی به پشته های میان اقیانوسی وابسته می باشند .

1- مجموعه ای از سنگ های مافیک و الترامافیک به صورت یک توده شرقی – غربی، در شرق ورقه کدکن رخنمون یافته اند. سن این سنگها کرتاسه است. از لحاظ پتروگرافی سنگ های مافیک منطقه شامل گابرو، دلریت ( دیاباز) بازالت و تراکی بازالت هستند که به نظر می رسد برخی از بازالت ها و دیابازها ، یک فاز اسپلیتی شدن را طی کرده اند. کانی های عمده این سنگ ها ، پلاژیوکلاز و پیروکسن می باشد. بافت گرانولار، افتیک، دلریتی، حفره ای و اسفرولیتی در این سنگها دیده می شود. این سنگها در رخساره شیست سبز تا آمفیبولیت دگرگون شده اند. 2- سنگهای الترامافیک از لرزولیت و هارزبورگیت تشکیل شده اند. کانی اصلی این سنگها الیوین است که در اکثر موارد سرپانتینی شده و کانی های دیگر پیروکسن ها هستند که شامل انستاتیت، برنزیت و اوژیت می باشند. کانی اسپینل نیز در این سنگ ها وجود دارد. بافت این سنگ ها اغلب تیغه ای و کومولوسی است. 3- بررسی های انجام شده به روی عناصر اصلی و فرعی نمودارهای مختلف نشان می دهد ماگمای منطقه، ماگمای ساب آلکالن است که از سری تولئیتی تبعیت می کند. همچنین با توجه به روش های نامگذاری، سنگ های مافیک در محدوده های بازالت آندزیتی- بازالت- گابرو- هاوائیت و سنگهای الترامافیک شامل هارزبورگیت و لرزولیت هستند. 4- بررسی های ژئوشیمیایی نشان می دهد که سنگهای مافیک منطقه دارای غنی شدگی از عناصر ناسازگار هستند و عناصر سازگارتر با پتانسیل یونی بالاتر فراوانی کم با فقیر شدگی محسوسی را نشان می دهند که این الگو با الگوی سنگهای بازالتی جزایر قوسی (توسط ویلسون [47]) مطابقت محسوسی دارد. 5- نمودارهای مختلف تکتونیکی نشان می دهند که سنگهای منطقه به لحاظ تکتونیکی در قلمرو جزایر قوسی و مورب قرار دارند. 6- این کمپلکس سنگی در قبل از آبداکشن ، توسط تراست های اقیانوسی در یک محیط جلو کمانی قرار گرفته است. وضعیتی که آغشتگی سنگ ها بوسیله ماگماتیسم جزایر قوسی و پیدایش سنگ های بینابینی حدواسط را نیز نشان می دهد.

چکیده منطقه مورد مطالعه شامل سه مجموعه آتشفشانی به نام های امیرآباد، زرین کمر و سیاه کوه می باشد. سنگ های آتشفشانی امیرآباد در فاصل? 12کیلومتری در شمال شهر شاهرود و مجموعه آتشفشانی زرین کمر و سیاه کوه در فاصل? 36کیلومتری در شمال شرقی این شهر واقع شده اند. منطقه مورد مطالعه بخشی از پهنه ایران مرکزی بوده و در طی دوران سنوزوئیک به شدت تحت تأثیر فازهای کوهزایی آلپی قرار داشته و فعالیت های آتشفشانی ائوسن در تمام طول آن دیده می شود. ترکیب سنگ شناسی منطقه مورد مطالعه متنوع بوده، به این صورت که مناطق زرین کمر و سیاه کوه شامل تراکی بازالت، تراکی آندزیت، آندزیت و تراکیت و منطقه امیرآباد نیز شامل آندزیت و تراکی آندزیت می باشد. همچنین سنگ های آذرآواری ، در مناطق مورد مطالعه پراکندگی وسیعی دارند. این سنگ های آتشفشانی تنوعی از بافت های پورفیری، جریانی و گلومروپورفیری را نشان داده و بطور عمده حاوی کانی های اولیه شامل مگنتیت، پیروکسن، پلاژیوکلاز و فلدسپات آلکالن می باشند. این سنگ ها غالباً دگرسان شده اند و کانی های دگرسانی فراوانی نظیر سوسوریت، داموریت، اپیدوت، کلریت، کلسیت، سیدریت، کوارتز، سریسیت و کانی های رسی در اکثر آنها مشاهده می گردد. داده های ژئوشیمیایی شامل اکسیدهای عناصر اصلی، عناصر فرعی، کمیاب و نادر خاکی، مبین تفریق ماگمایی و تبلورتفریقی گسترده می باشد که این امر با شواهد پتروگرافی نیز تأیید می گردد. همچنین ماهیت آلکالن این سنگ ها نیز محرز می باشد. نتایج حاصل از مطالعات پترولوژی، ژئوشیمی و بررسی نمودارهای تکتونوماگمایی حاکی از این است که احتمالاً ماگمای اولیه، نشأت گرفته از گوشت? فوقانی بوده و در محدود? کمان قاره ای تشکیل شده است. از لحاظ پتانسیل اقتصادی، با توجه به شواهدی نظیر رگه های سیلیسی با بافت شانه ای، نهشته های تراورتنی، برش های هیدروترمالی حاوی پیریت ، دگرسانی های آرژیلیتی، آدولاریا، سریسیتی، سیلیسی و کلریتی و همچنین عیار قابل توجه نقره در پهنه های دگرسانی، احتمال کانه زایی (طلا؟- نقره) اپی ترمال نوع سولفیداسیون پایین در منطقه مورد مطالعه وجود دارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.