مناظره به عنوان یکی از انواع رو بنایی ادبی غالباً در خدمت کشف حقایق و شناخت واقعیت ها است و از گذشته تا کنون مورد توجه بسیاری از شعرا و نویسندگان بوده است و عنصر مرکزی آفرینش هنری را در دیوان پروین اعتصامی تشکیل می دهد. تحقیق (= پایان نامه) حاضر شامل شش فصل به بررسی این مناظرات از جنبه محتوا و ساختار پرداخته است؛ در فصل اول: شخصیت ادبی و زندگی نامه پروین اعتصامی از دیدگاه نویسندگان، فصل دوم: مناظره و پیشینه آن در ادب اروپایی، عربی و فارسی، فصل سوم: تحلیل محتوایی مناظرات انسانی، فصل چهارم: تحلیل محتوایی مناظرات غیر انسانی، فصل پنجم: شبه مناظرات، فصل ششم: بررسی ساختاری مناظرات شرح و تحلیل شده است.در این پژوهش ضمن تحلیل محتوایی و ساختاری مناظرات پروین اعتصامی اهمیّت و نقش مناظره در اشعار وی نمایان شده است به طوری که می توان نتیجه گرفت در مسائل آموزشی، انتقال افکار و رویکردهای فرهنگی مناظره نقش قابل توجّهی دارد.

چکیده: عطار در سرودن اسرارنامه ، زبانی ساده و بی آلایش و در عین حال هنری را بر می گزیند.تمام حکایات رمزگونه اش ، بیان مفاهیم عرفانی و اخلاقی است؛صور بیانی (تشبیه،استعاره،مجاز و کنایه) را تقریباً به یک اندازه به کار می گیرد.اگر چه مجاز و کنایات فراوانی در اسرارنامه یافت می شود اما هنر عطار در ساخت تشبیهات و استعارات نو و بدیع است. عطار با استفاده از این عناصر خیال سعی دارد علاوه بر آرایش سخن ، مفاهیم انتزاعی و مجرد عرفانی را برای خواننده محسوس نماید . حس آمیزی ، پارادوکس و اغراق از دیگر عناصریست که برای خیال انگیز کردن خود،از آنها بهره می گیرد. بررسی تمثیلات اسرارنامه از دیگر موضوعات مهم این پایان نامه می باشد . عطار در حکایات خود از انواع تمثیل : پارابل ، فابل و اگزمپلوم استفاده می کند اما غالب تمثیلات او در این اثر از نوع پارابل (غیر حیوانی) است؛قهرمان حکایاتش بیشتر مردم عادی و ساده ی کوی و بازارند،از میان قهرمانان گروهی دیگر دیوانگان هستند؛عطار از زبان اینان اعتراضاتی را که عقلاءِ حسابگر جرأت اظهار آن را نمی کنند بیان می کند. این پایان نامه پژوهشی در بررسی زبان تصویری با تأکید بر تمثیل های آن در اسرارنامه ی عطار نیشابوری- شاعر قرن ششم و هفتم - می باشد که در چهار فصل تهیه گردیده است ، فصل اول در کلیات ، فصل دوم در زندگی ، احوال و ... عطار،فصل سوم جلوه های تصویرگری،فصل چهارم تمثیل و در پایان نیز بخشی تحت عنوان نتایج و یافته های تحقیق آمده است. تا که قبول افتد و که در نظر آید. واژگان کلیدی : عطار ، اسرارنامه ، زبان تصویری و تمثیل

چکیده کلیت منظومه ی حماسی عرفانی منطق الطیر ریشه در اسطوره ی بازگشت به اصل و جستجوی حیات جاوید دارد. عناصر اساطیری و دینی بی شماری و عقاید و باورهای کهن مردمی بسیاری در ساختار سمبلیکی و نمادین، به طرز خودآگاه یا ناخودآگاه در این منظومه راه یافته است. هدف از این تحقیق بررسی سمبل های منطق الطیر عطار با تکیه بر بن مایه های اساطیری آنهاست.به طور کلی عطار در گزینش سمبل ها به جای شخصیت ها و مفاهیم انتزاعی، خصوصیات ظاهری،ویژگی های فطری و زمینه های اساطیری آنها را در نظر داشته است. در این پژوهش سمبل های منطق الطیر در دو بخش پرندگان و عناصر و شخصیت های سمبلیکی مورد بررسی قرار خواهد گرفت. ذکر ویزگی ها و سابقه اساطیری سمبل ها از طریق منابع قدیمی و جدید و نیز تجزیه ی و تحلیل شخصیت ها از اهم مواردی است که بدان ها پرداخته خواهد شد. اهمیت این پزوهش در بررسی همه جانبه ی سمبل هایست که در پیشبرد داستان منطق الطیر نقش کلیدی و اساسی دارند و از آنجا که بیشتر سمبل ها سابقه ی اساطیری و ریشه در باورهای کهن دارند، نه تنها ذوق و خلاقیت عطار در گزینش آنها به اثبات خواهد رسید، اوج هنر و اندیشه ی قوم ایرانی نیز بیش از پیش آشکار و مبرهن خواهد شد. واژگان کلیدی: عطار، منطق الطیر ، سمبل ، اسطوره

چکیده ادبیّات به ویژه شعر در دوره ی مشروطیّت از اهمّیت خاصی برخوردار است . افکار و اندیشه ی شاعران این دوره فاصله شعر و جامعه را به میزان قابل توجهی کاهش داده است. در این رساله سعی شده است جلوه های ملی گرایی در آثار منظوم این شاعران بررسی شود و به گوشه هایی از افکار و اندیشه شاعران این دوره که در شعرشان تبلور یافته اشاره شود. در فصل آغازین، مقدّمات و کلّیّات تحقیق مورد بررسی قرار گرفته است .فصل دوم به بررسی مبانی نظری اختصاص یافته است. درفصل سوم به معرفی شاعران برجسته ی عصر مشروطه پرداخته است. فصل چهارم به تحوّلات بنیادین شعر عصر مشروطه از جمله زبان، فرم و محتوای شعراین دوره اختصاص یافته ودر آن به تازه های شعری در زبان و فرم و محتوی اشاره شده است درفصل پنجم جلوه های مهم ملی گرایی در شعر دوره مشروطیت همچون وطن، تفاخر ملی ،باستان ستایی، بیگانه ستیزی، و ... مورد توجه قرار گرفته است. نتیجه ی به دست آمده این است که از طرفی مشروطیّت باعث شکوفایی قریحه و ذوق شاعران ملی گرا گردید و در ظهور و بروز جلوه های ملی گرایی بزرگ ترین نقش را ایفا کرد و از طرف دیگر این شاعران ملی گرا بودند که به مشروطیّت گستردگی، عمق و اعتبار بخشیدند آن چنان که به جرأت می توان گفت که انقلاب مشروطه بی حضور شاعران ملی گرا به این سرعت محقق نمی شد. واژه های کلیدی : ملّی گرایی، وطن خواهی، مشروطیت، بیگانه ستیزی، شعر مشروطه فهرست مطالب عنوان صفحه فصل اوّل : مقدّمات و کلّیّات 1-1. مقدّمه..........................................................................................................................2 2-1. شرح و بیان مسأله ی پژوهشی.......................................................................................5 3-1. اهداف تحقیق..............................................................................................................6 4-1. اهمّیّت و کاربرد نتایج تحقیق........................................................................................7 5-1.پیشینه ی علمی موضوع تحقیق ..................................................................................... 7 6-1 . فرضیه ها یا سوال های تحقیق ...................................................................................... 7 7-1. شرح روش تحقیق...................................................................................................... 8 8-1 . دلایل انتخاب موضوع وضرورت و اهمّیّت انجام تحقیق.............................................. 8 فصل دوم: مبانی نظری تحقیق 1-2. مشروطیت................................................................................................................. 10 2-2. ادبیات مشروطه..........................................................................................................11 3-2. پیشنه ی ملّی گرایی در ایران وجهان.............................................................................18 1-3-2. فردوسی نمودی از پیشینه ی ملی گرایی ایران زمین.............................................25 4-2. بررسی مفاهیم اصلی ملّی گرایی.................................................................................. 29 1-4-2. تعریف ملّی گرایی ...........................................................................................29 2- 4-2 . زمینه ها ومفاهیم مطرح در مبانی فکری ملّی گرایان............................................31 3-4-2. مولفه های ملّی گرایی.......................................................................................... 37 5-2. انواع ملّی گرایی .......................................................................................................43 1-5-2. ملّی گرایی مدنی و نمودهای آن.......................................................................43 2-5-2. ملّی گرایی قومـــی و ویژگی های آن...............................................................49 6-2. ملی گرایی ازدیدگاه اسلام........................................................................................52 فصل سوم : شاعران برجسته ی عصر مشروطه 1-3. محمد تقی بهار..........................................................................................................58 2-3 . سیداشرف الدین قزوینی............................................................................................60 3-3. میرزاده عشقی...........................................................................................................61 4-3 . عارف قزوینی...........................................................................................................62 5-3. محمد فرخی یزدی.................................................................................................... 64 6-3. ایرج میرزا .................................................................................................................68 7-3. علی اکبر دهخدا........................................................................................................ 71 8-3.. ابوالقاسم لاهــــوتی.................................................................................................73 فصل چهارم: تحوّلات بنیادین شعر عصر مشروطه 1-4. تحول در زبان شعراین دوره........................................................................................77 2-4. تغییر درقالب های شعر و روی آوری به بعضی از قوالب کم کاربرد...............................80 3-4. تغییردر سبک شعر دوره ی مشروطیت..........................................................................91 4-4. تغییر در صور خیال......................................................................................................95 5-4. تغییر در درون مایه ها و مضامین شعر..........................................................................99 6-4. روی کرد جدی به طنز و هجو...................... ............................................................109 1- 6 -4 . طنز.....................................................................................................110 2- 6 -4. هجو ...................................................................................................110 3- 6 -4. هزل ...................................................................................................110 4-6 - 4. بررسی اشعار طنز ، هجو و هزل عصر مشروطه.....................................111 فصل پنجم :جلوه های ملی گرایی در شعر عصرمشروطه 1-5. ملّت.........................................................................................................................125 1-1-5. شعر ملی و بازتاب آن......................................................................................127 1-1-1-5. فرهنگ و میراث ملی.............................................................................128 2-1-1-5. آگاهی ملّی............................................................................................130 3-1-1-5. خوی ومنش ملی....................................................................................131 4-1-1-5. حاکمیّت ملی.........................................................................................133 5-1-1-5. وحدت و وفاق ملی................................................................................135 2-5. وطـــن.....................................................................................................................137 1-2-5. وطن ایرانی................................................................................................ 138 2-2-5. وطن اسلامی..............................................................................................150 3-2-5.جهان وطنی ...............................................................................................157 3-5.تفاخر ملی و باستان ستایی.........................................................................................159 4-5. اسطوره سازی..........................................................................................................176 5-5. بیگانه ستیزی ...........................................................................................................185 1-5-5.بیگانه ستیزی و جانفشانی در راه وطن................................................................185 2-5-5. مخالفت و ستیز با سلطه جویان استعمارگر(روسیـه و انگلـیس)..........................193 3-5-5. مخالفت با قراردادهای استعماری....................................................................199 بیان نتایج .......................................................................................................................206 فهرست منابع....................................................................................................................209 چکیده ی انگلیسی فصل اوّل مقــدّمـات و کلّیّـــات 1-1. مقــدّمـه سرزمین طلایی ایران همواره مورد تاخت و تاز دشمنان قرار گرفته است و ایرانیان با دل و جان از آن دفاع کرده اند و از شکوه و عظمت آن سخن گفته اند. مردمان ایران زمین مــردن در راه شرف ملّی و دفاع از میهن را برتر از زندگی با ذّلت دانسته اند وحماسه ی غـرور ملّـی و کمال انسانی را می خــواندند وهمواره دانشمندان و مسـولان اجتـماع را از بی توجّــهی به شـرف ملّـی و غـرور میهنی سرزنش می کـردند، به همین خاطرگرچه حملات وتهاجمات بیگانگان برای مدتی باعث چیره شدن بر سرزمین ما می شد؛ اما هیچ گاه نتوانست فرهنگ غنی وجوهره ی ایرانی را تغییر دهد.آقای حجازی در این مورد می گوید: « اگر یونانیان آمدند، اگر اعراب با یورشی همه جانبه بر ارکان ایران چیره شدند و اگر مغـــولان تهاجمی سخت را پایه گذاری کردند؛ هیـــچ کدام نتوانستند جوهره ی ایرانی را تغییر دهند. پس از حمله ی اعراب، شعوبیه شکل گرفت. شعوبیان دوشاخه ی نظامی و ادبی بودند. نظامیان به مبارزه شمشیری می پرداختند. در کنار جنگاوران بودند شاعرانی که یاد و نام میهن را به خوبی پاس داشتند و نام بلند ایران را با اشعار نغز خــود تا ابد جـاودانه کردند. این شعـرا به قلم روی آوردند و با یادآوری مفاخر گذشته ، بادیه نشینان را به سخره گرفتند و حتّی به هیچ ! ابوالقاسم فردوسی نخستین ومهم ترین آن ها بود »(حجازی، 1385: 18). ملّی گرایی به عنوان یک ایدئولوژی سابقه ای چندان طولانی ندارد و پیشنیه ی آن به قرن هجده و نوزده ی میلادی و واقعه ی انقلاب 1789 فرانسه می رسد؛ امّا در این مدّت کوتاه نیز جلـوه های گوناگـونی به خــود گرفته و تأثیـرات بی شماری بر دیگـر جـوامع نهـ ادهاست.گاهی در هیئت « امپریالیسم »(imperialism) ، فاشیسم(fascism) و نازیسم (nazism ) ظهور کرده وگاه به ویژه پس از جنگ دوم جهانی در کشور های جهان سوم در لباس نهضت های رهایی بخش و ضدّ استعماری درآمده و زمانی نیز در چهــره ی گـــــروه های « پان »(pan) پان تـرکـیسم(pan-turkism )، پــان عـربیسم(pan-arabism ) و پـان ایرانیسم(pan-iranism) رخ نمــوده است. این نیرو توانسته در دست استعمار گران دستاویزی برای طرح نظریه های نــژاد پــرستانه و در نتیجه از هــم پاشیــدن دولت های کوچک تر گردد و از سوی دیگر مصلحان اجتماعی برای ایجاد آگاهی و برانگیختن احساسات ضدّ بیگانه در برابر توسعه طلبی دشمنان از آن بهره گرفته اند. از این رو نقش ملّی گرایان به عنوان نیرویی کارا غیـر قابل انکاراست. در ایران نیز همانند بسیاری از دول شرقی دیگر، این ایدئولوژی مورد توجّه اندیشمندان وشاعران قرار گرفت و با توجّه به موفقیّت های ملل اروپایی از قِبَل ملّی گرایی، موضع گیری ها و واکنش هایی از سوی آنان علیه اوضاع نابسامان ایران و در جهت ایجاد ملّی گرایی به سبک و سیاق اروپایی آن برانگیخت که بحث های متعدّدی را در مورد ملیّت و وطن پرستی وتناسب یا عدم تناسب آن با مذهب ایجاد نمود. در اثر تحوّلات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، دگرگونی هایی در جامعه،ادبیّات و به ویژه در شعر به وجود آمد، شاعران آزاده ای پدیدار شدندکه با قلم و اشعار خود آتش انقلاب مشروطه را بیش از پیش شعله ور کردند وشعر در خدمت وطن و ملّت قرار گرفت. بر این اساس وطن آمال شعرا و فرهیختگانی بود که در بحبوبه ی انقلاب مشروطیّت سعی در روشن گری عامه داشتند و از این رهگذر تلاش می کردند با انتباه عمومی به عمران وآبادانی وطن بپردازند. اینان که حتّی تا سرحدّ از جان گذشتگی در اندیشه آزادی وطن بودند پیشرفت ملل دیگر را بر نمی تابیدند و به فکر چاره بودند تا ایران نیز روی ترقــــی ببیند. به همین دلیل با تیغ شعر، استبداد را به خاک خـــــواری انداختندیاکاخ مستبدین را در خون خود غرق نمودند. این شعرا یا مثل ملک الشعرای بهار و لاهوتی متحمّل تبعید و زندان می شدند، یا چون دهخدا به انزوا روی می آوردند یا چون سیداشرف الدین گیلانی به جنون متهم می شدند یا چون عارف از مناصب درباری دست برداشتند یا چون ایرج شهزادگی را به سویی نهادند و دست آخر چون میرزاده عشقی و فرخی یزدی در راه وطن کشته شدند؛ امّا هرگز ترک مبارزه نکردند. آن ها با سرودن اشعاری آتشین با قراردادهای ننگین مخالفت می کردند، وکلا و وزرای خائن را به ترک منصب فرا می خواندند، از دول بیگانه به عنوان متجاوزین به دین و ناموس یاد می نمودند و مبارزین و مشروطه خواهان را می ستودند. به هر حال ملّی گرایی به عنوان ایدئولوژی در ایران محصول برخورد اقتصادی، فکری وسیاسی با غرب وآشنایی اندیشمندان و شعرای ایرانی با مفهوم حاکمیّت ملّی و حکومت قانون در آن سامان بود. این نوع ملی گرایی را باید یک کالای وارداتی دانست که قیام تنباکو و به ویژه انقلاب مشروطه نیز به دنبال ریشه دواندن این جریان فکری به وجود آمد و توسطّ برخی اندیشمندان ایرانی گسترش یافت و وجه غالب آن بیداری مردم و نیز برقراری یک حکومت ملّی مستقل و رفع استبداد و از طرف دیگر کوتاه کردن دست مداخله گران بیگانه در امور داخلی ایران بود. همزمان با انقلاب مشروطه، با شکل گیری ادب و شعر سیاسی مفاهیم و درون مایه های جدیدی به وجود آمد . در این اشعار، شاعران انتقاداتی بی پروا به اصل حکومت وشخص حاکم وارد کردند که با اشعار سیاسی پیش از مشروطه بسیار متفاوت بود. از این پس در شعر تنی چند از شاعران پاک باخته می توان جرقه های شعر ملّی گرایانه و هیجان مشروطه خواهی را مشاهده کرد. صرف نظــــر از اشکال افـــراطی ملّی گـــرایی، در شعـــر نیز وطن خواهی مثبت و توجّه به تاریخ و دستاوردهای ایران باســتان با انگیزه شدید احساس عقب مانـــدگی و سرخوردگی روانی از مشاهده ی پیشرفت های دول دیگر جریان داشت. این انگیــــــزه آنان را وا می داشت که از سر انــــدوه و حســرت و از بـــی سر و سامانــی ایـــران شکــوه سردهنـــد وتصـاویر متعــدّدی از نابسامانی ها و اوضاع وخیم اجتماعی، سیاسی و اقتصادی ایران در قالب اشعار و به زبانی همه فهم ارائه دهند. شدّت عقاید ملّی گــــرایانه شاعران این دوره به حد ّی بود که گـــاه عقایدشان به افــراط « شوونیسم » کشیـــده می شد. تمامی این حالات را می توان در وطنیّات بسیاری از شاعران مشروطه به ویژه بهار، دهخدا، میرزاده عشقی، لاهوتی، عارف قزوینی، نسیم شمال و فرخی یزدی مشاهده نمود. تمام سعی وکوشش ما در این پژوهش بر آن بوده است که زمینه های به وجود آمده در راستای ملّی گــــرایی و نیزتفکرّات ملّـــی گرایانه در حـــوزه ی اندیشه ی شاعـــران ایرانی عصر مشروطه بررسی گردد و نمودهای آن در شعر این دوره در قالب اشعار وطنی مطالعه و ارائه شود.رساله ی حاضر به عنــوان « جلــوه های ملی گرایی در آثـــار شاعــران برجسته ی عصـر مشروطه » در پنج فصل به بررسی این موضوع پرداخته است. فصل اوّل به مقدّمات و کلّیّات اختصاص یافته است. فصل دوم مبانی نظری تحقیق است که به بررسی پیشنه ی ملّی گرایی در ایران وجهان، مفاهیم اصلی ملّی گرایی، مبانی فکری ملّی گرایان، مولفه های ملّی گرایی ، انواع ملّی گرایی ، ملی گرایی ازدیدگاه اسلام پرداخته است. فصل سوم شاعران برجسته ی عصر مشروطه را معرفی کرده است. فصل چهارم تحوّلات بنیادین شعر عصر مشروطه از جمله: تحول در زبان شعر ، تغییر درقالب های شعر ، تغییر درسبک شعر ، تغییردر صور خیال ، تغییر در درون مایه ها و مضامین شعر ، و نیز اشعار طنز ، هجو و هزل را مورد بررسی قرار داده است. فصل پنجم به جــلوه های ملی گرایی در شعــر عصرمشروطه مثل : شعــر ملی و باز تاب آن در عصر مشروطه، فرهنگ و میراث ملی، آگاهی ملّی، خوی ومنش ملی ، حاکمیّت ملی، وحدت و وفاق ملی، وطـــن ، اسطوره سازی، تفاخر ملی و باستان ستایی ، بیگانه ستیزی و جانفشانی در راه وطن ، مخالفت و ستیز با سلطه جویان استعمارگر، مخالفت با قراردادهای استعماری اخصاص یافته است. 2-1. شرح و بیان مسأله ی پژوهشی گسترش فرآیند تقلیدی و وارداتی ملّی گرایی در ایران که با توجّه به شرایط خاص ایران و زمینه های سیاسی، فکری و اجتماعی اواخر دوره ی ناصرالدین شاه با تجدد خواهی در هم آمیخت و مقصود اصلی آن برقراری یک حکومت مستقل و رفع استبداد وکوتاه کردن دست بیگانگان در امور داخلی ایران بود، انقلاب مشروطه را به وجود آورد. این انقلاب موجب زایش اندیشه های نو و رویش مبانی متعدّد فکری در ایران گردید که یکی از مهم ترین دست آورد های آن گرایش به قانون و جامعه مدنی بود. بن مایه ی اصلی شعر عصر مشروطه « ملیّت و وطن » بود. همزمان با این انقلاب، در ادبیّات به ویژه در شعر زمینه ای برای ابراز علاقه ی شاعران به « ملیّت و وطن » به وجود آمد. در شعر این دوره گویی وطن به معشوق جدید شاعران تبدیل شده بود و شاعران با مشاهده ی پیشرفت های غربیان احساس عقب ماندگی می کردند. این انگیزه آنان را وا می داشت که باسرودن اشعار وطنی مسائل و مشکلات جامعه را به تصویر بکشند و از سر اندوه و حسرت از نابسامانی ایران که حاصل فقدان حکومتی مستقل بود، شکایت سر دهند و برای تهییج ایرانیان ، وخامت اوضاع را در قالب و زبانی همه فهم ارائه دهند. این شعرا گاه پا فراتر نهاده، امت و جامعه اسلامی را وطن خود پنداشته و درگرفتاری ها و مشکلات آن خود را شریک دانسته اند. یکی دیگر از بن مایه های شعر فارسی عصر مشروطه باستان گرایی است که بسیاری ازشعرا و منتقدان این دوره بدان پرداخته اند. این ها بر مبنای « وطن » به معنای باستان گرایی نگریسته اند؛ به همین دلیل مقوله ی باستان گرایی زیر مجموعه ی مبحث وطن گرایی و از مصادیق وطن دوستی و ملیّت گرایی شمرده می شود . باستان گرایی اغلب به عنوان یک اصطلاح ادبی به کار می رود و ناظر بر مباحث زبانی است؛ امّا درشعر عصر مشروطه حاکی از رویکردی دیگر درگرایش به ایران باستان است که عمدّتاً به معنای گرایش به ایران پیش از اسلام به کار رفته است. در روی کرد جدید شاعران عصر مشروطه به ایران باستان، جنبه های فکری و فرهنگی این گرایش بر جنبه های زبانی و بلاغی غالب بوده است . قراردادهای استعماری یکی از مظاهر حضور سلطه جویانه ی قدرت های استعماری بود که واکنش شدید شاعران این عصر را در بر داشت. در جریان عقد این قراردادها شاعران آزادی خواه و وطن دوست، زبان به انتقاد از استعمارگران گشودند و عاقدان آن قراردادها را به باد استهزا گرفتند و به سائقه ی حس میهن دوستی وملیّت گرایی مشهورترین چکامه های سیاسی عصر را سرودند. بنابراین ملیّت وملیّت گرایی با مفهوم جدیدی در آثار این شاعران مطرح گردید و یکی از اصلی ترین درون مایه های شعر فارسی عصر مشروطه شد. تجزیه و تحلیل جلوه های ملّی گرایی و انعکاس آن در آثار شاعران برجسته ی این دوره ما را با زوایا و عمق این مسأله به خوبی آشنا خواهد کرد . 3-1. اهداف تحقیق هدف این پژوهش بررسی جلوه های ملّی گرایی وحس وطن دوستی و نمودهای مختلف آن در شعر شاعران برجسته ی عصر مشروطه است تا از این رهگذر ملّی گرایی و گونه های شعر ملی در مفهوم جدید آن به خوبی کاویده و بررسی شود و بتوان از این طریق به نوع اندیشه های حاکم بر ذهنیّت شاعران عصر مشروطه پی برد و تصویری عینی از کار کرد آن شاعران درحوزه ی ملّی گرایی و جلوه های بارز آن با استناد به اشعار آن ها ارائه داد. 4-1. اهمّیّت و کاربرد نتایج تحقیق از آن جا که با ظهور انقلاب مشروطه تحوّل عظیمی در شعر شاعران و افکار و اندیشه های آنان ایجاد شد ، پرداختن به جلوه های ملّی گرایی در شعر شاعران برجسته ی عصر مشروطه ما را هرچه بیش تر با سبک و اندیشه های مطرح در شعر این دوره آشنا می کند و با بررسی این جلوه ها در واقــع مهم ترین جنـبه های ادبیّات عصـر مشروطه بررسی و شــناسانده می شـود و پژوهنـدگان و دوست داران ادبیّات را هرچه بیش تر با شعــــر این دوره آشنــــا خواهـــد کرد. از دیگرعلل اهمّیّت بررسی این موضوع می توان به موارد زیر اشاره کرد : - آشنایی با شاعران مبارزی که با قلم توانای خود توانستند به مبارزه با استبداد بپردازند. - الگوبرداری از شاعران ایثارگری که هستی خود را در راه اعتلای وطن از دست دادند. - آشنایی با ادبیّات متعهدّی که هدف آن متحدّ کردن مردم و رشد وتوسعه ی کشور است. - آشنایی با شکل گیری ادب سیاسی. 5-1. پیشینه علمی موضوع تحقیق درمــورد موضــوع مشــروطه و مشروطه خــواهی مطالب پراکنــده ای در کتب و مقالات مختــلف به رشــته تحــریر درآمده است؛ امّا در رابطــه با موضوع مورد تحقیق ما یعنی « جلوه های ملّی گرایی در آثار شاعران برجسته ی عصر مشروطه » رساله ، کتاب یا حتّی مقاله ای در دست نیست و اگرهست من از آن بی خبرم . 6-1. فرضیه ها یا سوال های تحقیق 1. نمود های مختلف ملّی گرایی در شعر شاعران عصر مشروطه کدام است ؟ 2. علل رویکرد شاعران عصر مشروطه به ملیّت و ملّی گرایی چه بوده است ؟ 3. آیا وطن در شعر این دوره، برجسته ترین درونمایه است؟ 7-1. شرح روش تحقیق این تحقیق را به شیوه ی کتابخانه ای انجام داده ایم. بدین ترتیب که بعد ازمطالعه ی منابع مرتبط و در دستر س و گردآوری اطّلاعات و فیش برداری نمودها، جلوه های ملّی گرایی از شاعران عصر مشروطه به ویژه شاعران برجسته و صاحب سبک این عصر استخراج کرده ایم ، سپس به تجزیه و تحلیل و مقایسه ی آن ها پرداخته ایم. در این پژوهش علاوه برشاعران برجسته ی عصر مشروطه، هر جا لازم بوده از سایر شاعران وطن دوست این برهه یاد شده ونمونه ی اشعار آن ها نیز در کنار شاعران برجسته آورده شده است. سعی نموده ایم نمونه های اشعار را از دیوان های معتبر این شاعران برگزینیم؛ اما با توجه به اختلاف دیوان ها و ضرورت استفاده از بعضی از نمونه های اشعار گاهی مجبور به استفاده از دو یا چند دیوان بوده ایم. علاوه بر دیوان شاعران جهت پر بار شدن این پژوهش کتاب ها و مقالات مرتبط را نیز مطالعه نموده ایم و از مطالب ارزنده ی آنها با ذکر منبع استفاده کرده ایم. 8-1. دلایل انتخابات موضوع و ضرورت و اهمّیّت انجام تحقیق تا کنون با این وسعت پایان نامــه ای دراین موضوع خاص « جلوه های ملّی گرایانه در شعرشاعران برجسته ی عصر مشروطه » نگارش نیافته است و همین انگیزه که سال ها نیز مطالعات جنبی ام را به سیـر در جلـوه های ملّی گرایانه ی شعر آن عصر مشغول داشته، نگارنده را برآن داشت تا با بهره گیری از این مطالعات پراکنــده وتحقیقات جدید و استفاده از محضر اساتید بزرگوارم این موضوع را برگزینم. در اهمّیّت انتخاب این موضوع همین بس که عصر مشروطه یکی از برهه های مهم شعر فارسی و دوره ی انتباه و بیداری مردم است وشعر این دوره بازتاب اوضاع اجتماعی آن است و از طریق شعر این دوره می توان به شناخت بیشتر جامعه پی برد و از آن جا که ملیّت و ملّی گرایی برجسته ترین درون مایه شعر این دوره است طبیعی است که هر تحقیقی در این باره واجد اهمّیّت است.گرچه تاکنون در خصوص مشروطیّت و نیز ملّی گرایی به صورت جداگانه تحقیقاتی(سیاسی یا تاریخی) انجام گرفته امّا تحقیقی که بتواند ربط این دو را (مشروطیت و ملی گرایی) با این شمول و گستردگی برقرار کند و به زوایای گوناگون موضوع بپردازد و از طرفی جنبه ی ادبی کار را مغفول نگذارد تاکنون صورت نگرفته است.

مضمون آفرینی آن جا که با تخیل پیوند دارد، جوهر اصلی شعر است که در شعر شاعران سبک خراسانی و بیش تر از آن در سبک عراقی وجود داشته است؛ امّا این ویژگی در شعر سبک هندی به لحاظ اصرار شاعران این عهد به باریک اندیشی و نازکی خیال، خصیصه عمده این سبک گشته است. از میان شاعران این دوره صائب تبریزی(1010ـ1081هــ .ق) از ظرافت خیال بالایی برخوردار بوده و با قدرت خیال و شگردهای معنی آفرینی و مضمون سازی، مضامین اخلاقی ، دینی، اجتماعی و... را با بهره گیری از عناصر و پدیده های آسمان بیان کرده است. یکی از وجوه تمایز صائب تبریزی با دیگر شاعران همین بهره گیری متفاوت وی از طبیعت است که نوعی آشنایی زدایی در تخیل او وجود دارد و با اسلوب معادله و حسن تعلیل های شاعرانه شعر خود را مزین به عناصر آسمانی نموده و در سبک هندی جایگاه والایی به خود اختصاص داده است. این پژوهش که در چهار فصل فراهم شد، پس از کلیات، نگاهی اجمالی به کاربرد عناصر آسمانی در شعر شاعران مطرح سبک های خراسانی، بینابین، عراقی و هندی دارد. در فصل سوم، مضامین شعری صائب با تکیه بر عناصر آسمانی شرح و تحلیل شده، سپس تصاویر ساخته شده با این عناصر در صور مختلف بیانی و پیوندهای زیبای بدیعی بررسی گردیده است.

طبیعت و عناصر آن از دیرباز در شعر فارسی تجلی یافته است. در شعر سبک خراسانی که ویژگی بارز آن طبیعت گرایی است، این نمود جنبه ی عینی و ظاهری می یابد. دیوان شعرای سبک خراسانی همچون منوچهری و فرخی و دیگران سرشار از وصف های رنگارنگ از طبیعت پیرامون آن هاست. تصویر فصول سال، گل ها و عناصر دیگر در شعر این شعرا، آئینه ی تمام نمای زیبایی طبیعت و جهان واقع است. اما تصویر طبیعت در شعر سبک عراقی، تصویری درونی و انتزاعی است. در شعر حافظ، سعدی، مولوی و ... طبیعت و توصیف آن کارکرد ثانوی و غیر مستقیم می یابد. آن چه که این شاعران در شعر خویش به نمایش می گذارند، طبیعت دنیای درون خویش و تجربیات و عواطف آن هاست و عناصر طبیعت چون گل ها و ... همه در جهت بیان عواطف شاعر و مفاهیم ذهنی او به کار گرفته می شوند.عنوان این پژوهش بررسی عناصر طبیعت در دیوان اشعار مسعود سعد است که در چهار فصل با عناوین:کلیات و تعاریف،نگاهی به کاربرد طبیعت در شعر سبک خراسانی،عراقی و بینابین،عناصر طبیعت و زمینه های شعری کاربرد آن ها و تصویر سازی با عناصر طبیعت تنظیم شده است. عناصر طبیعت در شعر مسعود سعد که سبکی بینابین دارد، از سویی متأثر از سبک خراسانی و به تبع آن عینی و توصیفی است و ازسویی دیگر آن جا که «من»شعری شاعر نمایان تر می شود و به ویژه در حبسیات او نمودی ذهنی وکاربردی ثانوی می یابد.

شاهنامه گنجینه ای است از واژگان اصیل فارسی که شناخت و استفاده از این واژگان موجب غنای زبان فارسی می گردد. امروزه برخی از این واژگان یا کمتر استفاده می شوند و یا در مفاهیمی محدودتر و گاهی متفاوت بکار می روند. واژه هنر یکی از واژگان ناب فارسی است که در شاهنامه بار معنایی گسترده ای دارد و امروزه دایره ی معنایی این واژه بسیار محدودتر شده است. فردوسی در شاهنامه از این واژه با ترکیبات و مفاهیم متنوع استفاده کرده است. با مطالعه ی دقیق شاهنامه معلوم شد که، واژه هنر 352 بار در 337 بیت شاهنامه استفاده شده است. فردوسی برای القای مفاذهیم متعدد «هنر» این واژه را با 12 اشتقاق (هنر پرور، باهنر، نوهنر، فراوان هنر، هنر یافته، بدهنر، بی هنر و ...) و 27 ترکیب (هنر آزمودن، دست از هنر تهی ماندن، هنر پدید آوردن، هنر جستن، هنر یافتن، هنر از دل شستن و ...) در شاهنامه بکار برده است. واژه «هنر» 95 بار در قافیه قرار گرفته است و این قافیه پردازی به اقتضای کلام بوده است نه تنگانای قافیه. «هنر» در شاهنامه دایره ی معنایی گسترده ای دارد و 76 مفهوم متنوع و متفاوت را در برگرفته است. مفاهیمی از قبیل: جنگاوری، مهارت های رزمی، شکار کردن، چوگان، تیراندازی، عدالت گری، شایسته، خردمندی، عفت، مظاهر کمال و زیبایی، آینده گری، نوشتن، معماری، غیب دانی، تعبیر خواب، باوری، رذائل اخلاقی، فریبکاری، خیانت، حسادت و ... امید است که این رساله زمینه ای را برای آشنایی با واژگان اصیل شاهنامه فراهم آورد. کلید واژه: شاهنامه فردوسی، واژه هنر، مخاطب، مفاهیم، ترکیبات.

رنگ یکی از پدیده های آفرینش است که به نحوی بر حرکت تمام موجودات زنده موثر می باشد و بدون شک در میان هنرمندان و دوست داران زیبایی جایگاه ویژه ای دارد . در این میان ، شاعران که به توصیف و تشریح هستی می پردازند از رنگها درآفرینش تصاویر رنگارنگ در قالب سخن ، برای انتقال عواطف و احساسات خود به خوانندگان بهره می برند . صائب تبریزی نیز به عنوان یکی از سرایندگان زبان فارسی از رنگها در ملموس و محسوس کردن تصاویر خود استفاده کرده است . بررسی عنصر رنگ در شعر این شاعر ، انگیزه ای برای نگارش این رساله گردید . این پایان نامه مشتمل بر شش فصل می باشد . فصل اول مقدمه و اهداف و فصل دوم به اخـتصار شـرح حـال صائب ، اندیـشه و سـبک شعری او را بیان می کند . فصل سوم کـلیات رنـگ را شامل می شـود . در فصل چهارم از رنگهای به کار رفته در دیوان اشعار صائب از لحاظ آماری سخن به میان آمده و میزان استفاده ی شاعر از هر رنگ به همراه نمونه هایی از کاربرد آنها ذکر و جدولها و نمودارهای مربوط به هر رنگ ترسیم و تنظیم شـده است . نکته ی قـابـل ذکر در این بخـش ، کـثرت کاربـرد رنـگ سـفـید و بعد از آن ، سـیاه ، توسط صائب می باشد. در فصل پنجم به تحلیل روانشناسانه ی اشعار با توجه به بسامد استفاده ی شاعر از هر رنگ پرداخته شده؛ بر این اساس ، صائب از وضعیت موجود ناراضی است و از سرکوب کردن آرزوها و خواسته های خود ناراحت است . این موضوع حاکی از آن است که هر چند شاعر از عرفان صحبت می کند اما عرفان او نظری و اکتسابی است . در فصل ششم از تصویر سازی صائـب با عنصر رنگ و کاربرد غیر مستقیم آن در عناصر خیال سخن به میان آمده است . همچنین به مواردی از حس آمیزی که رنگ در آنها نقش دارد اشاره شده است . در مجموع باید گفت که رنگها در شعر صائب نمود خاصی دارد و به صورت غیر مستقیم در تصویرها و تابلوهای شعری به کار رفته است

چــکـــیــده: ادبیات هر ملّتی نشان دهنده ی فرهنگ، تاریخ و تمدّن آن ملّت است. زیرا آثار ادبی برگرفته از اندیشه ها، تفکّرات و ایدئولوژی هایی است که در بطن جامعه و اوضاع و احوال آن جامعه شکل گرفته اند. ایران در قرن هشتم تحت تأثیر آثار ناشی از حمله ی بی رحمانه ی مغول قرار دارد و شعرای این عصر هم به دلیل آن که در دوران زندگی خود، آشفتگی، فساد و بی بند و باری ناشی از حمله ی مغولان و تیموریان را تجربه کرده اند؛ اقدام به خلق آثار ارزشمندی نموده اند که نشان دهنده ی این آشفته بازار اوضاع اجتماعی است.اعتراض یکی از درون مایه های شعر در قرن هشتم است که در این پژوهش به مقایسه ی این درون مایه در شعر ابن یمین فریومدی و عبید زاکانی پرداخته ایم. استخراج و نقل شواهد از دیوان شعری این دو شاعر و تحلیل محورهای اعتراض در کلام آنان، نشان دهنده ی آن است که نابسامانی های اجتماعی در قرن هشتم هجری، زمینه ی اصلی ایجاد فکر معترض در شعرشان بوده است. همین امر سبب اشتراکاتی در محورهای اعتراض در سخن آنان شده به گونه ای که از نظر محتوا، فرم سخن و احساس یکسانی که نسبت به این موضوع داشته اند؛ مشابهت هایی وجود دارد. با آن که شیوه ی بیان دو شاعر به لحاظ طنز و جدیّت در کلام، تفاوت هایی داردبا این حال نگاه هردو به مقوله ی اعتراض پیرو شرایط زمان و انعکاس دهنده ی ناهنجاری های جاری در جامعه است. واژگان کلیدی:اعتراض، ابن یمین، شعرقرن هشتم، عبید زاکانی

هدف از این پژوهش شناخت تأثیر عنصر رنگ در اسکندر نامه نظامی و آیینه ی اسکندری امیر خسرو دهلوی است . رنگ در زندگی یکی از عناصری است که کارکرد بسیار برجسته ای داشته است و در همه زمان ها و نزد همه ی ملت ها جایگاهی درخور و شایسته دارد. در هر فرهنگی برخی از رنگ ها گویای نگرش ها و احساس ها و عواطف درونی مردمان آن جامعه است. اهمیت رنگ تا بدانجاست که در روان شناسی امروز برای پی بردن به شخصیت و منش هر کس از رنگ بهره می برند.شاعران نیز در سروده های خویش، عاطفه و احساس خود را با رنگ به تصویر می کشند؛ لذا به جهت شناسایی بیشتر عنصر رنگ در تصاویر شاعرانه و شناخت قدرت خلاقه ی نظامی گنجوی و امیر خسرو دهلوی دو مثنوی اسکند نامه از نظامی و آیینه ی اسکندری از امیر خسرودهلوی به عنوان منبع اصلی انتخاب و با استخراج دقیق موارد کاربرد رنگ و شاهد مثال های مربوطه، به مقایسه بسامدی ( آماری ) رنگ در شعر دو شاعر پرداختیم که نتایج حاصل از این تحقیق به قرار ذیل می باشد. در اسکندرنامه نظامی 731 بار عنصر رنگ استفاده شده است. از این تعدرد با واژه رنگ 89 بار بیان شده و 319 بار با واژه های بی فام (سیاه، سپید، تیره، روشن، قیرگون، نور، مشک و روشنایی) و323 با واژه های فامی(سرخ، زرد، آبی،بنفش و...)به کار رفته است. و با بررسی رنگ در آئینه ی اسکندری 166 بار عنصر رنگ مورد استفاده قرار گرفته است.که از این تعداد 36 بار با واژه رنگ و 81 بار با واژه های بی فام و 49 بار با واژه های فامی مورد استفاده شده است.نتایج حاصله نشان می دهد که هر دو شاعر از رنگ سیاه بیشترین استفاده را کرده که گویای نارضایتی شاعران نسبت به وضع اجتماعی آن دوران می باشد و نظامی هم بیشتر به عنصر رنگ توجه نموده است و بسامد آن در شعرش بسیار بیشتر است که بیانگر روح سر زندگی شعر اوست.

چکیده ندارد.

این پایان نامه با عنوان «بررسی محتوا، موسیقی و صور خیال در شعر سپیده کاشانی» است. هدف این پژوهش شناخت محتوا، موسیقی وصور خیال موجود در مجموعه آثار سپیده کاشانی است. محتوا ی شعر سپیده کاشانی، شاعر متعهد انقلاب اسلامی وجنگ تحمیلی، بازتابی ازجهان بینی او در حوزه ی ادب پایداری است. بررسی های به عمل آمده، نشانگر این موضوع است که سپیده کاشانی، جلوه ها و مولّفه های ادب پایداری مانند؛ دعوت به بیداری اسلامی، انتظار موعود، پیوند وقایع جنگ با حماسه ی امام حسین (ع)، بسیج، شهادت و تهییج و ترغیب رزمندگان به جهاد و مبارزه با دشمن را در اشعار خود بیان داشته است. موسیقی شعر: اوزان و بحور عروضی مجموعه آثار سپیده کاشانی نشان می دهد که از انواع وزن ها با مضمون جویباری، آرام، خیزابی و تند استفاده کرده، در حوزه ی موسیقی درونی نیز انواع جناس، تضمین المزدوج، تکرار و واج آرایی و قافیه های بدیعی، شعر او را گوش نواز، آهنگین و تأثیرگذار کرده است. صور خیال: انواع تشبیه، استعاره، تشخیص، مجاز، کنایه و تجلی بخشی از مهمترین انواع رنگ ها از جمله بارزترین صور خیال به کار رفته در مجموعه آثار سپیده کاشانی است.

کلیم همدانی، شاعری خلاق، معتدل و پرسخن بود که اگرچه در همه ی انواع شعر طبع آزمایی کرده، اما شهرت اصلی وی در غزل سرایی است. اشعار کلیم، صرف نظر از ویژگی های مشترک سبک هندی، به دلیل نیروی آفرینندگی شعری، تصرفات واژگانی، معنایی و گرایش های غنایی و حکمی، از مختصات زبانی، ادبی و فکری برخوردار است. هنر کلیم، در تصویرآفرینی، نازک خیالی و مضمون پردازی است. او از تمام امکانات بیانی، به صورت معتدل، ساده و روشن استفاده می کند. تصاویر شعری وی با وجود فشردگی، از ابهام و پیچیدگی به دور است. کلیم در اشعار خود، بیش تر از استعاره ی مکنیه، از نوع تشخیصِ حسی بهره می برد و گاهی با قدرت اِبداع و تصرّف در عناصر طبیعی، حتی از موضوعات غیر شاعرانه، تصاویر بدیع خلق نموده است. هرچند اسلوب معادله، از اصلی ترین صورت های شعری صائب است، اما کلیم را آغازگر این شیوه می دانند؛ که این خود یکی از شاخص های شعر وی نیز به شمار می رود. عنصر تشبیه در دیوان کلیم در سه مقوله ی گسترده، دور از ذهن و آفریده ی ذوق شاعر، تقسیم پذیر است. در این پژوهش، سعی نگارنده بر آن بوده تا مضامین مختلف صور خیال را در اشعار کلیم همدانی بررسی نموده و زیبایی های شعری آن را آشکار نماید.

یکی ازمطالبی که دربررسی سبک یک اثر مورد توجه قرار می گیرد، سبک زبانی آن است که شامل سه سطح آوایی، لغوی و نحوی می باشد .فردوسی از شاعران بزرگ ادب فارسی است که بررسی سبک زبانی اشعار وی لازم و ضروری به نظر می رسد امّا تاکنون اثری به صورت مستقل و مدون به این موضوع نپرداخته و تدوین نشده است. این پایان نامه که با استفاده از روش کتابخانه ای و براساس روش توصیفی و تحلیل یافته ها فراهم آمده است در راستای تدوین اثری به سامان و مدون در خصوص ویژگی های سبک زبانی شاهنامه است. و مواردی که به لحاظ زبانی دارای بسامد بوده اند و یا برجستگی داشته اند بررسی شده است. ویژگی های زبانی که در شاهنامه دیده می شود دو دسته اند: یک دسته هنجارهای زبانی دوره ی شاعر یعنی همان ویژگی های سبک خراسانی است مانند: استفاده از «یکی» در مقام نکره، استفاده فراوان از افعال پیشوندی و استفاده از سایر نشانه های قدمت و دیرینگی مانند استفاده از «ابا، ابی، ابر» و موارد دیگر، دسته ای دیگر ویژگی هایی که مخصوص خود فردوسی و در واقع مربوط به سبک شخصی وی است . از جمله:استفاده از صورت ساده ی فعل به جای صورت مرکب مانند:« پناهیدن » مطابقه ی صفت و موصوف مانند : «نهنگان مردمکشان» و ...

چکیده طومار، نسخه¬ی نوشتاری روایت¬های شفاهی است. نقّالان که قدرت باز آفرینی و تجسم و تخیل سرشاری دارند، به کمک این امتیاز و شاگردی نزد استادانِ فن و داشتن طومار به مهارت می¬رسیدند. معمولاً طومار¬ها از آغاز کار کیومرث تا پایان پادشاهی بهمن را شامل می¬شوند و نقّالان برای تدوین طومار¬های خود، علاوه بر روایات شاهنامه، از اخبار منظومه¬های پهلوانیِ بعد از فردوسی، مانند: گرشاسب¬نامه، بانوگشسب¬نامه و...، منابع تاریخی، طومارهای کهن¬تر و حتی از تخیلات خود نیز بهره گرفته¬اند. طومارهای نقّالی و داستان¬های متعدّد و پر شاخ و برگ آن¬ها از نظر ساختاری و موضوعی، ویژگی¬هایی دارند که با روایات شاهنامه از جهاتی متفاوت است؛ مهم¬ترین آن¬ها عبارتند از: 1.تغییر در اسامی؛ 2.علّت¬تراشی برای وقایع جهت روشن ساختن مبهمات؛ 3.تکرار یک بن¬مایه در روایات گوناگون؛ 4.لحن عامیانه و گاهی سخیف؛ 5.شاخ و برگ دادن بیشتر به داستان¬ها؛ 6.هیجان دادن بیشتر به داستان؛ 7.تکرار سخنان افراد در داستان¬های مختلف؛ 8.تأثیر¬پذیری از زبان عربی؛ 9.نامفهوم بودن عبارات؛ 10.برداشت غلط از ابیات شاهنامه؛ 11.مسایل جدید و نوظهور؛ 12.تناقض؛ 13.شخصیّت¬های نوظهور؛ 14.تأثیر¬پذیری از عناصر سامی و اسلامی. در این تحقیق هر یک از موارد یاد شده با آوردن نمونه¬هایی از متن طومار نقّالی، مورد بررسی قرار می¬گیرند و با روایات شاهنامه مقایسه می¬شوند. واژگان کلیدی: فردوسی، شاهنامه، طومار، نقّالی.

در ادبیات فارسی، شاعران و نویسندگان، کمابیش به دانش جغرافی و شناخت اقالیم، کشورها، شهرها، کوه¬ها، رودها و... توجّه خاصی داشته¬اند و با این عناصر، مضامین و تصاویر شعری آفریده¬اند. اَعلام جغرافیایی که به دو بخش عَلَم عام و عَلَم خاص تقسیم می¬شوند، در شعر معاصر نیز بازتاب قابل توجّهی دارد. این پژوهش به روش کتابخانه¬ای و إسنادی انجام گرفته¬ و در شش فصل تدوین شده است. در این پژوهش اَعلام جغرافیایی در غزلِ چهار شاعر غزل¬پرداز معاصر(هوشنگ ابتهاج، سیمین بهبهانی، حسین منزوی و محمّدعلی بهمنی) در دو بخش مضمون¬سازی و تصویرآفرینی مورد بررسی قرار گرفته است. این شاعران بیش¬تر در غزلِ خود از اَعلام عام جغرافیایی بهره برده¬اند که اَعلامی مانند: آسمان، شهر، خانه و کوه بیش¬از سایر اَعلام کاربرد داشته¬اند. در بخش مضمون¬سازی سیمین بهبهانی بیش از دیگر شاعران از اَعلام جغرافیایی بهره برده است. در بخش تصویرسازی نیز تشبیه¬ در مقایسه با سایر فنون بیانی بیش¬تر در بین شاعران کاربرد داشته است و در مجموع حسین منزوی بیش از سایر شاعران به مدد شگردهای بیانی با اَعلام جغرافیایی تصویر ساخته است. سیر تحوّل غزل نیز در بین چهار شاعر به گونه¬ای است که در غزلِ حسین منزوی بیش¬ترین نمودهای نوگرایی و تحوّل از جمله: به کارگیری اوزان جدید، بهره¬گیری از واژگان نو و امروزی، سرودن غزل محاوره و نوگرایی در تلمیحات دیده می¬شود.

بررسی آثار ادبی به صورت تطبیقی اگر چه بیشتر یادآور آثار ادبی در زبان¬های متفاوت است؛ ولی می¬تواند در میان آثار ادبی موجود در یک زبان نیز مورد توجّه قرار گیرد. پژوهش حاضر با عنوان تأثیرپذیر حسین پژمان بختیاری از غزلیّات سعدی، با دیدگاه دوّم؛ یعنی تأثیرپذیری پژمان از سعدی به انجام رسیده است؛ هر چند می¬توان بررسی مقایسه¬ای را شایست? این گونه مطالعات دانست. این پژوهش با توجّه به تأثیرپذیری پژمان از سعدی در چهار فصل مطرح شده است: فصل نخست: کلیّات؛ در این فصل تعاریفی دربار? غزل و سیر آن در ادبیّات فارسی و زندگینامه و آثار سعدی و پژمان ارائه شده است. فصل دوّم: ساختار: در فصل دوّم، ابتدا توضیحاتی دربار? ساختار و ساختارگرایی داده شده، سپس تأثیر غزلیّات سعدی بر پژمان، در سه محور؛ زبانی و واژگانی، موسیقی بیرونی و کناری و محور زیباشناسی ادبی مورد بررسی قرار گرفته است. فصل سوّم: محتوا؛ در این فصل، ابتدا توضیحاتی درباره محتوا و مضمون داده شده، سپس مضمون¬ها و اندیشه¬های مشترک بین دو شاعر بررسی شده است. فصل چهارم: نتیجه¬گیری: در این فصل، نتایج بدست آمده و منابع استفاده شده در پژوهش ارائه شده است. قابل ذکر است که تشابه و تأثیر¬پذیری در همه بخش¬ها، کم و بیش دیده شده است.

شاهنامه، آیینه فرهنگ و تمدّن و اندیشه مردمانی است که از زمان های بسیار دور در این کشور می زیسته اند و شیوه زندگی، شکست ها و پیروزی ها، دلاوری ها و قهرمانی ها و آرزوهای آن ها را بیان می کند. رستم در شاهنامه ابر مردی معرفی شده که هم از لحاظ نیروی جسمی و هم از لحاظ نیروی روحی بسیار نیرومند و دارای صفات انسانی و با طبعی لطیف و توام با زیرکی و رندی. رستم آنگونه در شاهنامه توصیف شده، مظهر و جلوه یک پهلوان بل انسان کامل در ایران باستانی و داستانی است.این مرد تجسم اندیشه و آرزوی پیشینیان ماست. وقایع و اتفاقاتی که در شاهنامه پیرامون شخصیت رستم، البتّه همراه با حوادثی شگفت انگیز و گاه دردناک شکل گرفته؛ بسیار است و ممکن است برای خواننده ناباورانه باشد. بر این اساس نیز، شاعران و منظومه سُرایان غرب کشور، به ویژه در استان کرمانشاه به نظم منظومه هایی پرداخته اند که از نظر ساختار و محتوا همگون شاهنامه فردوسی هستند و یا اینکه تفاوت هایی با آن دارند. شاعران نامی و حماسه سرای بسیاری در کرمانشاه ظهور کردند که به سرودن منظومه های حماسی متعددی پرداختند. شاهنامه الماس خان کندوله ای از مهمترین این سروده ها محسوب می شود که در بخش های عمده آن، رستم قهرمان اصلی و شکل دهنده بیشتر رویداد ها می باشد. شناخت مولفه های مشترک و متفاوت اسطوره رستم در شاهنامه فردوسی و شاهنامه الماس خان کندوله ای، شناخت وجوه داستانی اسطوره رستم در دو شاهنامه، شناخت اثر پذیری اسطوره رستم در شاهنامه الماس خان از شاهنامه فردوسی و در نهایت شناخت تفاوت پردازش داستانی اسطوره رستم در شاهنامه فردوسی و شاهنامه الماس خان از اهداف اصلی نگارنده می باشد. بنابراین پایان نامه حاضر، به بررسی تطبیقی اسطوره رستم در شاهنامه فردوسی و شاهنامه الماس خان کندوله ای و فضای حماسی دو اثر پرداخته و همسان اندیشی ها و وجوه تفاوت آنها را نشان دهد.

امّید و ناامیدی از مضامینی هستند که همواره در شعر شاعران ایرانی مطرح شده اند. کارکرد این واژه ها در سلامت روانی یا عدم آن در جامعه موثر بوده است که منجر به زندگی بی دغدغه یا اضطراب آور گشته اند بویژه در جوامع پر از گرفتاری و تنش امروز، خوشبینی و امّید به عنوان کیفیتی اساسی و ارزشی می تواند زیر بنای رفع بسیاری از موانع و معضلات زندگی باشد. با توجه به این مهم، نگارنده بر آن است ضمن بررسی امّید و ناامیدی در ادب پارسی به طور عمومی و در ادب معاصر به ویژه آثار فریدون توللی و فریدون مشیری به صورت اخص بپردازد. بررسی اندیشه ها و جریانات اجتماعی، سیاسی و مذهبی، زندگی و زمان این دو شاعر که بازتابی گسترده در آثارشان داشته است و دسته بندی شعر آن دو از لحاظ تأثرات سیاسی، اجتماعی و شخصی از مهم¬ترین مباحث این پژوهش می¬باشد. در این راستا به این نکته رسیده ام که جنگ جهانی، کودتای رضاخانی و به دنبال آن ها برکناری مصدق تاثیری شگرف در آثار شاعران مورد مطالعه ام داشته و باعث روی آوری آنان به سرایش اشعار غم انگیز و ناامیدکننده گشته است. که درصد اشعار ناامیدکننده اشان هم از اشعار امّیدوارکننده اشان بیشتر گشته است. کلید واژه ها: شعر معاصر، فریدون توللی، فریدون مشیری، امّید، ناامیدی.

یکی از مهمترین نکات در شناخت شاهنامه بررسی و کاوش در بنیاد اساطیری داستان هاست. مطالعه ی ژرف و همه جانبه درباره ی افکار و اندیشه های اقوام مهاجر آریایی و مطالعه در مورد قوم سکا است که نقش انکار ناپذیری در شکل گیری داستان های شاهنامه دارند. بی توجهی به نکات اساطیری شاهنامه ما را از مسیر اصلی مطالعات شاهنامه شناسی دور می کند و البته که شناخت دقیق یک اسطوره کار آسانی نیست. داستان های زال در طی روزگاران و گذشت قرن ها با دگرگونی-های بسیاری به حماسه ها راه یافته است و چون گردآورندگان خدای نامه ها و حماسه ها در دوران تاریخی زندگی می کرده اند، طبیعی است که کوشیده اند باورها و آیین های اساطیری را توجیه شدنی و واقعی جلوه دهند. برای همین است که شاید هرگز نتوان به بازسازی تمام عیار یک اسطوره پرداخت. در شاهنامه، پهلوانان شخصیت های اصلی و موثر حماسه اند. هدف آنها حفظ ارزش های والای انسانی است که با خردورزی و درنگ و تدبیر همیشگی خود همواره آرامش حقیقی را به جامعه ی خود هدیه می کنند. زال یکی از پهلوانانی است که می کوشد همواره با خرد خود، مشکلات به وجود آمده را حل کند و در این راه از نیروی جسمانی خود، که همان رستم است، استفاده می کند؛ در واقع زال و رستم نماد خرد و قدرت هستند که به صورت دو تن مجسم شده اند. دستان، یا همان زال شاهنامه، با کارکردی خردمدارانه، همواره در مشکلات پیش آمده گسیل دارنده ی رستم است برای حل مشکلات پیش روی. زال که از منظر روانشناسی آدلر دارای عقده ی حقارت است، طی زمانی کوتاه با برتری جویی های خود، بزرگ سیستان می شود و دست آخر نیز کل خاندانش به دست بهمن نابود می شود. این تحقیق چهره ی اسطوره ای زال را در حماسه ی فردوسی بررسی می کند و کارکرد های اجتماعی و سیاسی او را مورد تحلیل قرار می دهد.

بررسی متون ادبی بر پایه نظریّات ساختارگرایان، از موضوعاتی است که در ادبیّات ایران پیشینه چندانی ندارد. یکی از این نظریّه¬ها، بحث برجسته¬سازی در شعر است که به دو صورت نمود پیدا می¬کند: یکی هنجارگریزی (قاعده¬کاهی) و دیگری قاعده¬¬افزایی؛ در واقع شاعر، با گریز از قواعد زبان معیار دست به هنجارگریزی می¬زند. بررسی متون ادبی بر پایه این نظریّه، سبب می¬شود که زیبایی¬های زبانی و ادبی آثار ادبی، بیش از پیش نمایان شود. هدف از این پژوهش تحلیل بخشی از متون سنّتی ادب فارسی، یعنی مثنوی¬های سنایی برپایه انواع هنجارگریزی، تعیین بسامد هریک و یافتن نوآوری¬های سنایی در کاربرد این هنجارگریزی¬هاست. نتایج به¬دست آمده از این پژوهش نشان داد که در کلِّ این مثنوی¬ها، 10065 مورد هنجارگریزی به¬کار رفته¬است. پربسامدترین نوع هنجارگریزی، هنجارگریزی آوایی و کم¬بسامدترین نوع، هنجارگریزی واژگانی است. بسامد بالای هنجارگریزی آوایی نشان می دهد، سنایی شاعری است که برای واژه اهمّیّت بسیاری قائل است. با بررسی اشعار وی، مشخّص شد که او نیز مانند شاعران دیگر، در بیشتر موارد بنابر ضرورت وزنی از هنجارگریزی آوایی استفاده کرده¬است. در برخی موارد این هنجارگریزی در واژه¬ها، منجر به ایجاد آرایه های بدیعی شده که در افزایش موسیقی شعر موثّر بوده¬است. سنایی شاعری است که سبک شعری وی در چارچوب اصول سبک خراسانی است؛ یعنی بیشتر از تشبیه برای توصیف استفاده کرده است؛ به¬خصوص تشبیه محسوس به محسوس در شعر وی کاربرد زیادی دارد. در اکثر موارد، هنجارگریزی نحوی بنابر ضرورت وزنی و برای رعایت اصل قافیه و ردیف در شعر وی رخ نموده است. کاربرد هنجارگریزی نحوی در مثنوی¬های سنایی، بیش از هشتاد درصد بنابر ضرورت های وزنی و قافیه ای است. هنجارگریزیِ زمانی در شعر شاعران کلاسیک نمود چندانی نداشته است؛ زیرا بسیاری از واژگانی که امروزه به¬عنوان واژه های باستانگرایانه کاربرد دارند، در آن زمان جزو زبان رایج بوده¬اند. سنایی در زمینه هنجارگریزی واژگانی دست به نوآوری هایی زده¬است. در حوزه دستوری، واژه¬هایی که از ترکیب اسم + بن مضارع ساخته شده اند، بسامد بالایی داشتند و از لحاظ ترکیب نیز، کلمات مرکّب دوگانه، یعنی ترکیباتی که هم می¬توان آن¬ها را مقلوب گرفت هم مستقیم. بیشترین واژه¬آفرینی در مثنوی حدیقه صورت گرفته با 60 مورد و در مثنوی های سنایی¬آباد و طریق¬التحقیق هیچ¬گونه واژه¬آفرینی ای صورت نگرفته¬است.

آثار ادبی ایران آیینه اندیشه ها، باورها، هنرمندی ها و عظمت روحی و معنوی ملّتی است که از دیرباز تا کنون بالنده و شکوفا، از گذرگاه حادثه ها و خطرها گذشته و به امروز رسیده است. پیگیری و شناخت سازه های هویّت ملّی، ضروری است. یکی از عناصر هویت ساز، ادبیّات است که در فرهنگ ایران زمین، سابقه درخشانی دارد. ادبیّات فارسی آینه تمام نمای فرهنگ و آداب و رسوم این سرزمین است. یکی از موضوعات مورد توجّه شاعران ادوار مختلف شعر فارسی، بازی های سنتی نظیر چوگان است و شاید بتوان گفت که شاعری نیست اشعارش خالی از واژه چوگان باشد. این زیباترین نماد ورزش های سنتی، بی گمان یکی از مهمّترین مواد آموزشی بزرگزادگان در سراسر تاریخ ایران بوده است که می بایست آن را چون فرهنگی گریز ناپذیر در کنار اخلاق و آیین ها و هنرهای گوناگون نزد استادان می آموختند و حفظ می کردند. در این پژوهش با اتخاذ رویکردی متفاوت به ورزش چوگان به نحوه بازنمایی این بازی در ادبیّات پرداخته می شود تا ردپای این ورزش و هنر دوهزار ساله قانونمند ایرانی را از خاستگاهش در پیش از اسلام و سیر کلی و تاریخی از میان اشعار ادوار مختلف شعر فارسی دنبال کند که از رودکی آغاز می شود و سرگذشت و تاریخ آن را از لابلای شعرهای متون ادبی بررسی و روایت نماید، و بازتاب آن در شعر فارسی را تحلیل و بررسی کند تا اینکه پس از دوران صفویان که اوج این ورزش است در زادگاه خویش به خواب مرگ فرو می رود و نزدیک به سیصد سال به فراموشی سپرده می شود. سرانجام در پایان قرن نوزدهم عده ای انگلیسی آن را دوباره در ایران احیا می کنند. از آن زمان این ورزش کهن و اصیل ایرانی به حیات خود ادامه می دهد. اهمیّت امر زمانی آشکار می شود که برخی از کشورها در پی آن بوده که این بازی را به نام خود در تاریخ ثبت کنند، لذا پرداختن به این موضوع یا به بازی چوگان بوسیله ادبیّات فارسی و در زمانه حاضر نه تنها می تواند مقدمات آشنایی بیشتر را با این ورزش فراهم سازد بلکه از طریق ادبیّات فارسی می تواند بر ایرانی و اصیل بودن این ورزش در شرایط کنونی به نقش آفرینی ادبیّات فارسی در برجسته ساختن این ورزش کهن و اصیل ایرانی که ریشه در تاریخ و ادبیّات ما دارد در مجامع جهانی بپردازد و به لحاظ نظری بر غنای مطالعات پیشین در زمینه بازی چوگان بیفزاید.

چکیده: قرن ششم، قرن پیوند عاطفه و اندیشه های پرتوان شاعران و نویسندگان است. در این دوره نثر از سادگی خود دور شده و به نثر فنی تبدیل شده است، بر اثر نفوذ زبان عربی و رواج فضل گرایی در بین نویسندگان، نثر ساده جای خود را به نثر فنی سپرده است، و پر از آرایه های لفظی و معنوی گردیده و شاعران و نویسندگان برای اینکه بتوانند نظر عام و جامعه را به خود جلب کنند، مجبور می شوند آثار خود را چنان بیافرینند که مورد توجه جامعه ی آن زمان قرار گیرد. یکی ازاین نویسندگان در سده ی ششم ه.ق ظهیری سمرقندی ، صاحب سندبادنامه و اغراض السیاسه است. سندبادنامه ی وی در زمره ی معروف ترین آثار داستانی فارسی است، که به نثر فنی نگارش یافته، و در اسلوب پاره-ای از متون منثور تأثیر گذاشته است. یکی از دغدغه های مصححان در نگاشتن تعلیقات خود بر متن تصحیحی، روشن کردن نام شاعران و نویسندگانی است که سخنی از آنان در متن مورد نظر وارد شده است. گاه این کار چنان طاقت فرسا است که مصحح یا به مشخص کردن بخشی از آن بسنده می کند یا ناگزیر از این کار دست می کشد. مصححان سندبادنامه نیز از آن روی که با این دشواری روبه رو بوده و فرصت کافی برای پرداختن به این کار در اختیار نداشته اند به ناچار از مشخص کردن نام گویندگان و معنی جملات و ابیات آن ها خودداری کرده اند. در این پایان نامه به استخراج ابیات عربی که به عنوان شواهد شعری بکار رفته است و نام گوینده ی آن و معنی و بحر عروضی آن و مختصری در مورد زندگی نامه ی شاعر ذکرشده است، و ابیات ذکر شده از هر شاعر بعد ازخلاصه ی زندگی نامه ی او همراه با بحر عروضی و معنی آن دسته بندی گردیده است. تا اینکه برای مصححان آینده این متن مورد توجه قرار گیرد و متنی کامل از آن بدست آیندگان دهند.

دراین گفتار احوال واقوال معصومین علیه السلام در تذکره های عرفانی یا صوفیانه بررسی می شود که نگارندگان این کتب که خود عارف مسلک هم بوده اند،بازتاب احوال واقوال معصومین ومقامات عرفانی آنهارا چگونه بیان کرده اند.

عدالت و دادرسی از مهمترین موضوعات و مفاهیم همه ادوار است ، لذا پرداختن به این دو مفهوم و موضوع بسیار ضروری می باشد ،خصوصاً ابعاد آن در متون ادبی ادبیات کلاسیک ایران؛ بر اساس این اصل سیاستنامه خواجه نظام الملک طوسی و تاریخ بیهقیِ ابوالفضل بیهقی دو اثر گرانمایه قرنهای چهارم و پنجم بسیار حائز اهمیتند و این دو نویسنده به خاطر اهداف خود که تریبت نسلها و آموزش اصول و مبانی فکری فرهنگ عظیم ایرانی در نظر داشته به این موضوعات به وفور به طور مستقیم و غیر مستقیم اشاره کرده و پرداخته اند ، آنها مفهوم عدالت و دادرسی و آنچه مربوط به آنها می باشد را هنرمندانه در قالب حکایات یا سیر تاریخ نگاری خود عنوان کرده اند آنها به بانیان دادرسی یعنی همان قاضیان و حاکمان به چگونگی رفتار و تعامل آنها با اجتماع پرداخته و موضوعات مختلف عدالت و دادرسی را که این مجریان انجام داده اند در آثار خود به تفصیل و تلخیص عنوان کرده اند. البته پرداختن به این دو مفهوم در این دو اثر شباهتهایی به هم دارند مانند یاد کردن از حاکمان و قاضیان دادگر ، عدالت را اصل و اساس پایداری حکومتها دانستن، و... و تفاوتهایی در شیوه پرداختن به این دو موضوع در این دو اثر نیز وجود دارد که خواجه نظام الملک مستقیماً بخشی را به عنوان «حکایت ملک عادل» ، «انوشیروان و زنجیر عدالت» و ...آورده است و به شرح و تفصیل آن پرداخته ولی بیهقی در خلال تاریخ نگاری خود و نمونه های مانند آنچه در زمان خود اتفاق افتاده به این دو موضوع پرداخته است .

حسن تعلیل از صنایع بدیعی معنوی در حوزه زیبایی شناسی ادب فارسی است که علت هر پدیده را به صورت ادبی و با زبان هنر و تصویر بیان می کند. این هنر ادبی ممکن است بر پایه ی یکی از صورت های بیانی: تشبیه، استعاره، کنایه و مجاز خلق شود، صائب تبریزی از بزرگترین شاعران غزل سرای سبک هندی است که خود در این شیوه دارای "طرز" تازه ای است. در این پژوهش به ارزیابی حسن تعلیل های شاعرانه غزلیات صائب تبریزی پرداخته شده و مشخص گردیده است که این شگرد هنری در غزلیات وی با بسامد بالایی مورد استفاده قرار گرفته است و کاربرد این شیوه در غزلیات وی نقش بسزایی در ایجاد تصویرهای زیبای شاعرانه در اشعارش داشته است. صرف نظر از بسامد بالای کاربرد این صنعت شیوه های کاربرد آن نیز به اقتضای ذهن و زبان خاص صائب قابل تامل می باشد؛ وی به منظور خلق مضامین و تصاویر تازه و همچنین به منظور جلوگیری از ابتلاء به تکرار و ابتذال تصاویر اشعار خود از صنعت حسن تعلیل استفاده چشمگیری داشته است، که در واقع نوعی گریز از هنجار و نرم عادی کلام است. وی با این گریز از هنجار و منطق عادی، موجبات زیبایی آفرینی، لذت بخشی و آشنایی زدایی در کلام خویش را فراهم کرده است. در این پژوهش ضمن بررسی دیوان غزلیات صائب از جهت کاربرد حسن تعلیل های شاعرانه؛ کاربرد آنها بر پایه صورت های بیانی نیز مورد بررسی قرار گرفت و مشخص گردید؛ صائب در حسن تعلیل های خود بیشتر از صورت بیانی استعاره با بسامد حدود 43 درصد استفاده کرده و در اغلب حسن تعلیل هایی که بر پایه صورت بیانی تشبیه هستند از کاربرد عناصرطبیعی ماه، خورشید، آب، کوه، صدف ،دریا و...به عنوان مشبه به سود جسته است؛ این ویژگی خاص اوست در هر گوشه از طبیعت که می نگرد دلیلی غیر عقلانی برای پدیده های آن می جوید و معانی و مضامین نو می آفریند، حسن تعلیل های شاعرانه صائب نقش بسزایی در ایجاد تصویرها، مضامین و زیبایی های کلام او داشته است. بسامد فراوان کاربرد حسن تعلیل در غزلیات صائب این واقعیت را نیز روشن می سازد که وی برای هر پدیده ای که توجبه عقلانی ندارد از حسن تعلیل های آمیخته به اغراق که حاصل ذهن خلاق و اندیشه رندانه اوست بهره می گیرد، وی با این شیوه بر صور خیال جامه ای نو بنام حسن تعلیل های شاعرانه می پوشاند.

سطوره از دیرباز پیوندی ناگسستنی با ادبیات داشته است و در همه دوران‏ها، در گونه‏های ادبی بازتاب یافته است.در این میان عطار یکی از سرایندگان سترگ شعر فارسی است که از بازتاب اسطوره‏های گوناگون در دیوان خویش، بهره برده است. عطار با استفاده از اسطوره‏های ملی ،عناصر تاریخی و دینی و طرح شخصیت‏های حماسی در شعر خود، بر نقش هویت‏سازی آنها تأکید می‏کند. عطار در دیوان قصائد و غزلیات خود، آگاهانه و هنرمندانه اسطوره و عرفان را پیوند زده و از همنشینی این دو مجموعه‏ای زیبا آفریده که هم خیال‏انگیز است و هم معرفت‏بخش.به عبارت دیگر عطار زبان سمبلیک و نمادین اسطوره را به کار گرفته است تا رمزپردازی عرفانی خود را سامان ببخشد و این چنین اسطوره در متنی عرفانی حضوری زیبا یافته است. اسطوره در اشعار عطار نیشابوری، به عنوان عنصری بیانی و فکری به شکل ارزنده ارائه شده است.عطار در اغلب ابیات و اشعار خود برداشتی عرفانی از موتیف‏های اسطوره‏ای داشته است که از نظر ارزش هنری و کیفیت کارکرد با هم متفاوت هستند.نکته ارزنده که در برخی اشعار عطار مشهود است و در جهت بیان مفاهیم عرفانی و بعضاً عاشقانه وی را یاری می‏دهد، بهره‏وری از اسطوره‏ها و داستان‏های حماسی است که در شکل ظاهری و شکل ذهنی شاعر بازآفرینی شده‏اند. این پژوهش اسطوره‏های ملی،عناصرتاریخی و دینی را در سروده‏های عطار بازشناسی نموده، به بررسی توصیفی آنها پرداخته و نقش این اسطوره‏هاوعناصر را در اشعار عطار بررسی نموده است. این پژوهش در سه فصل کلی تنظیم شده است؛ فصل اول کلیات تحقیق ،معرفی عطارنیشابوری ،تعاریف ونظریات درخصوص اسطوره،فصل دوم بارزترین اسطوره‏های ملی، حماسی وعناصر تاریخی در شعر عطار، فصل سوم پرکاربردترین عناصر دینی را در برمی‏گیرد. نتایجی که از این تحقیق به دست می‏آید آن است که عطار برای نزدیک ساختن مفاهیم مطرح شده در اشعار خود از اسطوره‏ها که حاصل ناخوآگاه جمعی بشر می‏باشد، استفاده فراوانی می‏نماید.از سوی دیگر میزان به کارگیری اسطوره‏های دینی به نسبت بیشتر از سایر انواع اسطوره‏هاوعناصر می‏باشد چرا که اندیشه‏های عرفانی عطار پیوند عمیقی با ریشه‏های دینی دارد.

این پژوهش با عنوان « بررسی و مقایسه توکل و رضا در دیوان حافظ و مثنوی مولوی(ج2-1) » به بررسی تطبیقی تحلیلی مقام توکل و رضا در مثنوی معنوی و دیوان حافظ می پردازد. پژوهشگر در آغاز به جایگاه توکل و رضا در عرفان و تصوف ایران پرداخته و معنای لغوی و اصطلاحی توکل و رضا را بازگو نموده و سپس به شرح این دو مقام از چهارکتب معتبر تصوّف پرداخته که عبارت اند از : منازل السائرین خواجه عبدالله انصاری، رساله قشیریه ، الاصول العشره نجم کبری و عوارف المعارف سهروردی. در ادامه پژوهشگر به استخراج معانی متعدد توکل و رضا در مثنوی و دیوان حافظ پرداخته که مقام توکّل در مثنوی شامل سه مبحث ترجیح توکل بر جهد، ترجیح جهد بر توکّل و اقتران توکل و تسلیم می باشد. مقام رضا در مثنوی معنوی هم به دو معنی ثبات احوال عرفانی و استقبال مکروهات استعمال شده است.امّا رضا در دیوان حافظ دارای 16 معنی بوده که به ترتیب عبارت اند از : دشنام دوستی، رضای معشوق رضای توام با شکوه عاشق ، رضا به انعامِ معشوق ، رضا به قسمت ازل، ارتباط لازم و ملزومی ارادت و رضا، رضا به قضای الهی ، ترک اعتراض و شکوه ،ارتباط لازم و ملزومی درد عشق و رضا ،اطاعت مطلق لازمه مقام رضا ،تحمّل جور و جفای معشوق ، ارتباط لازم و ملزومی تسلیم و رضا ،تفویض امور به حق تعالی ،ارتباط لازم و ملزومی رضا و سوگند ازلی،رضا و خشنودی حق تعالی ،نظر عاطفت و محبّت،عدم التفات به احوال و مقامات. توکل در دیوان حافظ دو مورد استعمال شده که یکی نشان دهنده رابطه لازم و ملزومی توکّل و کفایت رزق دنیوی است و دیگری کاشف از خرقِ حجب نورانی.

شناسایی نمادها و نشانه ها در واقع کلید و مدخلی برای ورود به دنیای مه آلود مجهولات می باشد پی بردن به عمق واقعیت ها، در گرو تشخیص و تحلیل درست این عناصر نمادین است. شعر دفاع مقدس – به عنوان یکی از جریان های شعری غالب در عصر حاضر – از این نقطه نظر حائز اهمیت و دارای برجستگی می باشد. این پژوهش به طور محوری، به دنبال شناسایی، تحلیل و تطبیق عناصر نمادینی است که در شعر شاعران برتر استان کرمانشاه، به نحو بارزی دیده می شوند و از بسامد بالایی برخوردارند. در کنار این ضرورت اساسی – یعنی گردآوری عناصر نمادین و تحلیل و تطبیق آنها همراه با شواهد شعری مباحثی همچون پیدایش، تعریف شعر دفاع مقدس، بررسی زمینه های پیدایش نمادگرایی در شعر دفاع مقدس، تقسیم بندی نمادها و ... پرداخته شده است. و در نهایت این پژوهش واژه های نمادین که در شعر دفاع مقدس کرمانشاه بارز هستند مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. دوران هشت ساله ی دفاع مقدس، بخش عظیمی از شهادت و حماسه ی خود را در تاریخ حیات کرمانشاه رقم زده است، در عرصه هایی چون عملیات مرصاد و سرپل ذهاب و اسلام آباد و ... که شرح و بسط هریک از حماسه ها، خود، می تواند حقیقت بزرگی از پایداری و ایثار مردمان این قطعه از سرزمین ایران بزرگ را در عرصه ی تاریخ پهلوانی و جوانمردی رقم زند و در همین راستا که عنصر مقاومت بیش از هرچیز دیگر در اندیشه و قلم و ذوق و ذهن شاعران منطقه، کرمانشاه که در اندیشه و قلم و ذوق و ذهن شاعران منطقه ی کرمانشاه که در جوار حادثه زیسته اند، تأثیر می گذارد و به عنوان جریان سازترین عنصر هنری، در میدان مقاومت و استقامت ظهور و بروز می یابد، براستی وقتی سرچشمه الهام شاعران امام شهیدان است سروده هایشان حال و هوایی دیگر دارد و کرمانشاه را باید شهر شعور و شور و شهادت نامید و آفتابی که در جان شهیدان انقلاب - از نهال عشق به اسلام و امام و جوانه های محبّت رویاند در ذهن شاعرانه ی ایشان گل-های احساس را شکوفان می کند.

اثر مورد توجّه ما در این پایان نامه به عنوان یکی از آثار تعلیمی، قابوس نامه نوشت? عنصرالمعالی کیکاووس-بن قابوس وشمگیر از نویسندگان مشهور قرن پنجم است که اندرزنام? خود را در چهل و چهار باب با هدف تعلیم فرزندش تألیف کرده است. عنصرالمعالی که خود از شاهزادگان آل زیار بوده است بسیاری از متون اصیل پهلوی را در دست داشته و در جریان تدوین اثر بسیاری از حکایات باستانی را که حاوی باورها، ارزش ها و عناصر ایرانی در حوز? مفاهیم اجتماعی، اخلاقی و تربیتی است روایت کرده. از طرف دیگر تبلیغات و کوشش های علویان در سواحل دریای مازندران که منجر به گسترش گرایش های شیعی در ایران و همچنین توسع? اسلام در میان دیلمیان شده بود، سبب نفوذ عناصر و ارزش های اسلامی در قالب پندها، کلمات قصار و حکمت آمیز در ادبیّات شد. در این میان قابوس نامه هم از این ویژگی بی بهره نمانده و به شیو? استشهاد و تمثیل و تلمیح به آیات و روایات و احادیث اسلامی بازتاب دهند? ویژگی ها و عناصر اسلامی است. بنابراین فرهنگ اسلامی به گونه ای با روح فرهنگ ایرانی در قابوس نامه آمیخته شده است. قصد نگارنده بر این است که عناصر اسلامی این اثر را که با عناصر و اعتقادات ایران پیش از اسلام پیوند داشته است مورد بررسی قرار دهد.

نفد ادبی از جمله موضوعاتی است که در ادبیات جایگاهی ویژه دارد و توجّه بسیاری از پژوهشگران و محققین ادبیات را به خود جلب نموده است. در این میان یکی از مکتب های مورد توجّه منتقدان ادبی، مکتب روانشناسی تحلیلی کارل گوستاو یونگ، روانشناس مشهور سوئیسی است که در نیم? دوّم قرن بیستم توسط او بنیان شد. طبق نظری? یونگ، ناخودآگاه جمعی انسان مضامینی در بردارد که آن ها را کهن الگو یا آرکی تایپ می نامد. کهن الگوها صورت های مشترکی هستند که با سابق? چندین هزار ساله از اجداد بشر، نسل به نسل منتقل شده و در پستوی ضمیر ناخودآگاه جای گرفته اند. ادبیات عامیانه از آن جا که مجموعه ای از اساطیر، باورها و همچنین عناصر عامیان? قوم ایرانی است بخوبی این قابلیّت را دارد که کهن الگوها را در آن بررسی و تحلیل نمود. در این نوشتار نگارنده در ضمن شناختی که از کهن الگو ها و صورت مثالی بدست می دهد، کهن الگوی سفر قهرمان را بطور خاص در داستان های عامیانه ی ایرانی بررسی و تشریح می نماید . این پایان نامه می کوشد که: ماهیت و الگوی مراحل سفر قهرمان را در ناخودآگاه جمعی قوم ایرانی را تحلیل، تبیین و توصیف می کند. نمادها، وضیعت ها و شخصیت های کهن الگویی داستان های عامیانه را در قالب نمودهای سفر قهرمان تحلیل و تبیین می کند.

چکیده: جهانی رویا گونه،آرمانی و ابدی در فراسوی واقعیت تنها با خیال پردازی های شاعرانه و راز آلودگی تصاویری نمادین و سمبلیک امکان پذیر است. سمبل را در فارسی رمز،مظهر و نماد نامیده اند.سمبل و نماد لفظ یا عبارتی است که با زبانی پیچیده و گاه بسیار مبهم مفهوم را به گونه ای که توانایی و قابلیت انتقال چندین مفهوم و معنا را دارد بیان می کند. نمادگرایی پرهیز از واقعیت ها و روزمره گی های عوام گونه و کشش به فر واقعیت،تشخص بخشی به مفاهیم و خصوصی سازی ادراک و در نهایت رسیدن به آرمان ها و اهداف دشوارو دست نیافتنی است.در تاریخ ادبیات فارسی از گذشته تا کنون نمادگرایی و رویکرد انتقال مفاهیم از این طریق پیشینه ای به درازنای آفرینش اولین اثرهای پارسی زبانان ما دارد.در حقیقت شاهکارهای بی نظیر و نامدار در زبان و ادبیات فارسی آبشخور نمادها و سمبل هایی است که تجلی گاه اندیشه و جهان بینی بزرگ نویسندگان و شاعران این مرز و بوم است.در آثار سید علی صالحی نمادگرایی و پردازش سمبل های گاه کاملاً شخصی و خلق ترکیب هایی نوع که نشانگر غنای اندیشه و شاعرانگی بی بدیل وی می باشد مشهود و ستودنی است.تا آنجا که از اوج نیازها و هجران های تخیل خویش در پیچ و تاب و رقص واژگان پرده می اندازد.خلق ترکیب هایی نوع گاه از طریق آشنایی زدایی در اشعار وی ممکن شده است،گاه با برقراری ارتباطی مفهومی و متضاد بین دو واژه سمبلیک و گاه با همراهی دو نماد در کنار هم که در این رساله به عنوان نماد مکمل از این شیوه یاد شده است مورد بحث و پژوهش قرار گرفته است.

دو کشور ایران و مصر در دوره ی معاصر، تحولات سیاسی و فرهنگی مشابهی را پشت سر گذاشته اند و همین امر موجبات تحوّلات عمیقی در ادبیّات دو ملّت شده است و شاعران به عنوان بازتاب دهنده ی تحوّلات اجتماعی و سیاسی نقش مهمی در انعکاس این وقایع داشتند، رهی معیّری و اسماعیل صبری دو شاعر معاصر به دلیل برخورداری از زمینه های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی یکسان، در ابعاد گوناگون اندیشه و شعر دارای شباهت های زیادی هستند، افزون بر این در ساختار زبانی، شیوه های بیانی و نگاه های هنری نیز در آثار دو شاعر شباهت های فراوانی وجود دارد. بنابراین این نوشتار بر اساس نظریه ی مکتب آمریکاییِ ادبیّات تطبیقی بر آن است تا تجربه های مکررِ مشابه و متفاوت شعری و زبانی رهی معیّری و اسماعیل صبری و نیز مضامینی که این دوشاعر بدان توجه داشته اند از نظر ساختار و محتوا مورد نقد و بررسی قرار دهد.

چکیده آن چه در این پایان نامه آمده است. بررسی و مقایسه ی شخصیّت«لیلی» و «شـیرین» است که بر مبنای گفتار، رفتار و چگونگی واکنش این دو در برابر رویداد ها و پیـــشامد ها و نحوه ی برخورد متقابل آنان با اطرافیان در خلال منظومه های عاشقانه ی نظامی( خسرو و شیرین و لیلی و مجنون) انجام گرفته است؛ تا ضمن تحلیل شخصیّت و رفتارشان، بتوان با استخراج و گسترش نکات مثبت آنان اعتماد به نفس و خودباوری زنان در جامعه تقویت گردد. در این رساله سعی شده است این دو شخصیّت در متن جامعه دیده شوند. لذا در بخشی با عنوان «مقایسه ی دیدگاه های اجتماعی حاکم بر سرزمین شیرین و دیار لیلی» چهارچوب های فکری اجتماع آن دو در باره ی جایگاه اجتماعی زنان و دختران، انگیزه های ازدواج، روابط عاطفی اعضای خانواده، امکانات تفریحی و رفاهی و ...مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. چون هر دو شخصیّت موضوع این رساله، زن هستند. به صورت گذرا به مقام و منزلت اجتماعی زن در گذشته و امروز پرداخته شده است و در نگاهی کوتاه چهره ی زن درآینه ی ادبیّات منظوم قدیم و جدید منعکس شده است. قضاوت درباره ی شیرین و لیلی بدون در نظر گرفتن افرادی که با آنان ارتباط داشته و نقش مستقیم یا غیر مستقیمی در سیر زندگیشان ایفاکرده اند، راه به جایی نخواهد برد. لذا به طور اجمال به بررسی تفاوت ها وشباهت های دیگر شخصیّت های این دو منظومه به ویژه «خسرو» و «مجنون» پرداخته شده است.