شناخت دانش وقف وابتدا وارتباط آن با تفسیر از دو جهت مهم است: یکی آنکه دانش وقف وابتدا در فضای ذهنی وکتابخانه ای ، اساساً یکی از علوم قرآنی است وبا تفسیر که همان کشف مراد الهی است، رابطه ی مستقیم دارد. دیگر آنکه در فضای عینی وکاربردی یکی از فنون مهم تلاوت است که با فهم والقای معنای آیه رابطه ی مستقیم دارد. این ارتباط دوسویه ومتقابل بین وقف وابتدا وتفسیر تا آنجاست که در بسیاری از موارد، اقوال مختلف تفسیر? پایه واساس اختلاف در تعیین مواضع وقف وابتدا گشته است؛ همچنین اختلاف در تعیین مواضع وقف وابتدا، در بسیاری از موارد القاکننده ی معانی متفاوت از آیه می باشد. بدیهی است که مراد ومقصود خداوند، تنها یکی از وجوه تفسیری است. بنابراین آگاهی از تفسیر صحیح آیه وتلاوت به وجهی که القاکننده ی مراد الهی باشد، لازم وضروری است. بدین ترتیب اگر تلاوت قاری براساس تدبّر واندیشه در آیات باشد وتفسیر صحیح آیه را بداند، مواضع صحیحی را برای وقف وابتدا انتخاب می کند تا بتواند پیام الهی را آنگونه که مراد ومقصود خداوند است، القا کند و در صورتی که تلاوت قاری براساس تدبّر واندیشه در آیات و آشنایی با تفسیر صحیح آیه نباشد یا حداقل از اقوال مختلف تفسیری مطلع نباشد، نمی تواند مواضع صحیحی را برای وقف وابتدا انتخاب کند. بنابراین ، تلاوت او القا کننده ی معنایی می شود که یا نادرست است یا خلاف مراد الهی است – ولو معنای صحیحی داشته باشد- که این شایسته ی مقام کلام الهی نیست. از این رو تأثیرگذاری اقوال مختلف تفسیر بر تعیین مواضع وقف وابتدا و ارتباط متقابل آن یعنی: تأثیر وقف وابتدای قاری بر القا و فهم معنای آیه، قابل بررسی است.

علم قرائت قرآن همواره یکی از عوامل موثر در اثبات اصالت قرآن به حساب می آمده است امرتعلیم قرائت قرآن توسط شخص پیامبر اکرم (ص) آغاز گردید.ازصدر اسلام تا به امروز عده ای عهده دار قرائت قرآن و تعلیم آن در جوامع اسلامی در ادوار مختلف بوده اند. باتوجه به کتاب وسنت پیرامون قرائت قرآن در فن موسیقی و فنون و مهارت های صوت و لحن،حدود و ضوابطی در محدوده های مقبول و مجاز،مشخص گردیده است.وقتی پیامبر اکرم(ص) می فرمایند:(قرآن را با آهنگ و لهجه عرب بخوانید...)یعنی با همان موسیقی آوازی عرب که در زمان ظهوراسلام وقبل آن وجود داشته و فنی و تخصصی نبوده اما با ترجیعات و تحسینات صوتی انجام می گرفته که به صورت طبیعی و ذاتی و بداهه و موسیقی ساده بوده، که از نهان حروف و کلمات آیات تراوش می نموده است، تلاوت قرآن صورت گیرد و همچنین در ادامه که می فرمایند:(...از الحان اهل فسق و گناهان کبیره و ترجیع غنا و نوح و...) پرهیز گردد،در واقع محدوده ای مشخص و معین و بدور از شیوه های غیر جایز،در چارچوب قواعد تجوید به همراه تحسینات صوتی، در شان قرآن،تلاوت انجام پذیرد. در عصر حاضر قرائت مصریان از حیث زیبایی و تاثیر گذاری از محبوبیت و مقبولیت خاصی بر خوردارند.وامروزه مشاهده می شود که اساتید فن برای یادگیری مباحث تجوید،وقف و ابتدا وخصوصا صوت ولحن، قرآن آموزان و قاریان را به تقلید از تلاوتهای قاریان مصری ارجاع می دهند همان طور که اشاره گردید برخی از قاریان مصری در ادوار تاریخی مختلف،از محدوده آداب واحکام قرائت قرآن خارج شده وازشیوه های غیر جایز در بعضی از بخش های تلاوتهایشان استفاده می نمایند.بنابراین اساتید،قاریان،قرآن آموزان،تحقیق حاضر را که بررسی آداب قرائت قرآن و ضوابط موسیقایی آن در صوت ولحن از دیدگاه کتاب و سنت می باشدرا مطالعه نمایند.و بتوانند موارد غیر جایز را تشخیص دهند و از آنها در تلاوتهایشان پرهیز نمایند و تلاوتی در محدوده مجاز و قابل قبول با توجه به کتاب و سنت که خصوصا در بسیاری از تلاوتهای قله های تلاوت در مصر مشهود است و مصداق تلاوت خاشعانه به همراه صوت ولحن و نغمات در راستای القای معانی و مفاهیم قرآن کریم می باشند،انجام دهند و ان شاءالله چنین تلاوتهایی موردرضای خداوند متعال و ائمه هدی (علیهم السلام) قرار گیرد.

جریان شناسی تفسیر، به معنی شناختن و شناساندن جریان های تفسیری است؛ به گونه ای که فرایند شکل گیری و گسترش جریان های گوناگون تفسیری تبیین شود و تأثیر فضای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی در این موضوع سهم بندی شود و درجۀ تأثیرگذاری مفسرانِ پیشین بر آراء و شیوه های تفسیری مفسران سده های پسین معیّن شود. جریان شناسی تفسیر در اندلس، در گرو شناخت زنجیرۀ فکر تفسیری و شبکه مفسران غرب اسلامی و مطالعۀ معیارهای حاکم بر روش تفسیری ایشان است. جریان های تفسیری در اندلس؛ را می توان اعم از جریان عقل گرا، جریان روایت گرا، جریان ادبی و جریان تأویل گرا دانست که در دو سدۀ ششم و هفتم هجری در این منطقه غلبه با جریان تفاسیر واعظانه متأثر از جریان عرفان و تصوّف بوده است و تفسیر حرالّی «مفتاح الباب المقفل لفهم قرآن المنزّل» نمودی برجسته و تأثیرگذار از جریان تفاسیر علمی ـ وعظی با گرایش صوفیانه و تأویل گرا بعد از خود در غرب اسلامی به شمار می رود. ویژگی برجسته این جریان تفسیری، برخورداری از رویکرد اخلاقی تربیتی با صبغۀ عرفانی است. اندلس که در پی ورود اسلام و رحله ها و تلاش های علمی اندیشمندان مسلمان دروازه ورود علوم و تمدن اسلامی به اروپا به حساب می آمد، در سده¬های ششم و هفتم هجری و در زمانۀ علی بن احمد حرالی (م 638)، از حیث علمی، فرهنگی و تمدنی جایگاهی ممتاز داشت و از این رو شاهد حضور مذاهب فقهی، کلامی و گرایش¬های صوفیانه و همچنین فعالیت بزرگان و مشاهیر این جریان ها در کنار یکدیگر بود. حرالّی، به عنوان ثمره و برآیند فرهنگ اسلامی اندلس ضمن اثر پذیری از مفسران آن دیار بویژه استادش محمد بن عمر قرطبی، بر مفسرین پس از خود تأثیر فراوانی گذاشته است. مجلس تفسیر وی در اندلس بویژه زبانزد خاص و عام بود که طالبان علم از مناطق مختلف در آن شرکت می¬کردند. مهم ترین آثار بر جای مانده و شناخته شدة حرالّی تا به امروز عبارتند از: مفتاح الباب المقفّل لفهم القرآن المنزّل، العروهًْ للمفتاح، التوشیهًْ و التوفیهًْ که نسخه خطی بوده و اخیراً تنها بخشی از آنها توسط محمادی عبدالسلام الخیاطی تحت عنوان «تراث ابی الحسن الحرالّی فی التفسیر»، تصحیح و چاپ شده است. مفتاح الباب او به مثابه اصول و قوانین تفسیری¬اش از همه مشهورتر است. حرالی قوانین و قواعدی ـ در نوع خود ویژه ـ در فهم قرآن و تدبّر وضع کرد و ازجمله مبانی مهم تفسیری او آنکه فهم قرآن را در گرو مراتب ایمان و طهارت روح می داند. حرالّی در مقدمة اثرش فهم جامع آیات قرآن را منحصر به علی علیه السلام دانسته است. وی بر تناسب و هماهنگی میان آیات و سور و ارتباط آن با اسماء حسنای الهی مصرّانه تأکید می کند و ضوابط فهم به عنوان مرتبه ای کامل تر از تفسیر و تأویل به مثابه مهم ترین اصول و قواعد در روش تفسیری حرالّی، مبتنی بر پیوند استوار میان فرازها و عبارات است. گرایش حرالی در تصوف و تفسیر، بیانی آشکار از روح عصری بوده که در آن می زیسته، همچنین رهیافت عمومی مفسر، واعظانه و ناظر به جنبة اخلاقی و انذار و تبشیر قرآن است. تفسیر حرالّی در مطالعات قرآنی معاصر در کشورهای اسلامی، تاکنون آن چنان که باید و شاید مورد توجّه دانشوران و محققان قرار نگرفته است.

چکیده شناخت دانش وقف وابتدا وارتباط آن با تفسیر از دو جهت مهم است: یکی آنکه دانش وقف وابتدا در فضای ذهنی وکتابخانه ای ، اساساً یکی از علوم قرآنی است وبا تفسیر که همان کشف مراد الهی است، رابطه ی مستقیم دارد. دیگر آنکه در فضای عینی وکاربردی یکی از فنون مهم تلاوت است که با فهم والقای معنای آیه رابطه ی مستقیم دارد. این ارتباط دوسویه ومتقابل بین وقف وابتدا وتفسیر تا آنجاست که در بسیاری از موارد، اقوال مختلف تفسیر? پایه واساس اختلاف در تعیین مواضع وقف وابتدا گشته است؛ همچنین اختلاف در تعیین مواضع وقف وابتدا، در بسیاری از موارد القاکننده ی معانی متفاوت از آیه می باشد. بدیهی است که مراد ومقصود خداوند، تنها یکی از وجوه تفسیری است. بنابراین آگاهی از تفسیر صحیح آیه وتلاوت به وجهی که القاکننده ی مراد الهی باشد، لازم وضروری است. بدین ترتیب اگر تلاوت قاری براساس تدبّر واندیشه در آیات باشد وتفسیر صحیح آیه را بداند، مواضع صحیحی را برای وقف وابتدا انتخاب می کند تا بتواند پیام الهی را آنگونه که مراد ومقصود خداوند است، القا کند و در صورتی که تلاوت قاری براساس تدبّر واندیشه در آیات و آشنایی با تفسیر صحیح آیه نباشد یا حداقل از اقوال مختلف تفسیری مطلع نباشد، نمی تواند مواضع صحیحی را برای وقف وابتدا انتخاب کند. بنابراین ، تلاوت او القا کننده ی معنایی می شود که یا نادرست است یا خلاف مراد الهی است – ولو معنای صحیحی داشته باشد- که این شایسته ی مقام کلام الهی نیست. از این رو تأثیرگذاری اقوال مختلف تفسیر بر تعیین مواضع وقف وابتدا و ارتباط متقابل آن یعنی: تأثیر وقف وابتدای قاری بر القا و فهم معنای آیه، قابل بررسی است.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

تفسیر قرآن کریم در قرن چهاردهم هجری وارد مرحله نوینی گردید. سید جمال الدین اسدآبادی، فریاد بازگشت به قرآن را در این قرن، برای اعاده عزت مسلمانان بلند ساخت و دو شاگرد وی: شیخ محمد عبده و سید محمد رشید رضا با پدید آوردن تفسیر المنار، تحولی شگرف در تاریخ تفسیر به وجود آوردند. عبده بر حاکمیت عقل در دین و زندگی اصرار می ورزید. عموم تفاسیری که پس از المنار نگاشته شده‎اند، به نحوی متأثر از این تفسیرند و بسیاری از این تفاسیر بیش از آن که توجه خود را به سند روایات معطوف سازند، به نقد محتوایی روایات توجه کرده‎اند. بر این اساس، تفاسیر قرن چهاردهم و پانزدهم هجری را به دو دسته: عقل گرا و نص گرا تقسیم کرده‎ایم. از میان تفاسیر موجود،هفت تفسیر: المنار، المیزان، التحریر و التنویر، من وحی القرآن، التفسیر الحدیث، الفرقان و تفسیر اثنی عشری انتخاب گردید که از میان آنها تفسیر اثنی عشری به عنوان تفسیری نص گرا و بقیه عقلگرا شناخته شده‎اند. در میان تفاسیر عقل گرا، المنار، المیزان، من وحی القرآن و الفرقان، قائل به عدم حجیت روایات تفسیری اند؛ در حالی که التحریر و التنویر و التفسیر الحدیث به حجیت روایت در تفسیر قرآن قائلند. تفسیر اثنی عشری نیز روایت را در تفسیر حجت می داند. تفاسیر عقل گرا با عرضه روایات بر قرآن، احادیث یقین آور، عقل و تاریخ صحیح به نقد محتوایی روایات پرداخته اند. از جمله نشانه های عقل گرایی این تفاسیر، رد اسرائیلیات، عدم نقل بسیاری از روایات ضعیف، توجه به فقه الحدیث، بی اعتمادی به روایات اسباب نزول و عدم جمود بر ظواهر روایات است

ابن فارض مصری، از عربی سرایان مشهور دوره عباسی سوم و بزرگترین شاعر متصوف در زبان عربی است . اشعار او، خصوصا، قصیده تائیه کبری، معروف به "نظم السلوک " در برگیرنده مضمامین عالی عرفانی و اصول و مبانی تصوف می باشد و پیوسته مورد شرح و تفسیر قرار گرفته است . از خصوصیات بارز اشعار او، رمزگرایی و استعماری بودن الفاظ و تراکیب است . قصیده خمریه ابن فارض نمونه کامل این ویژگی می باشد. اگرچه بیش از او نیز خمریه سرایی وجود داشته است ، اما اثر ابن فارض در این بعد، در دو زمینه، از تازگی برخوردار است . زمینه اول، تطور و استحکام اسلوب خمریه سرایی می باشد. زمینه دوم، خارج کردن خمریه سرایی از چهارچوب حسی و صوری و کشاندن آن به وادی رمز و اشاره و استفاده از الفاظ متداول آن، در معانی مجازی منطق با اصطلاحات صوفیه است . محققان و منقدانی که اشعار ابن فارض را مورد نقد و تحلیل قرار داده اند، همواره به شعر وی به عنوان یک اثر صوفی آکنده از مضامین عرفانی نگریسته اند و به جنبه ادبی آن کمتر پرداخته اند. حال آنکه، ابن فارض از شعرای صاحب نام عرب می باشد و در اشعارش هماهنگی و زیبایی الفاظ مشهود است . بعلاوه، عمق و لطافت معانی هم به کمک آن آمده و شعرا او را در میان شعرای متاخر دوره عباسی، در جایگاهی ممتاز قرار داده است . به همین جهت ، دیوان او نزد مردمان مصر و کشورهای عربی و اسلامی از مقبولیت عامه برخوردار است .

-1 تطور دیدگاهها در اصل بلاغت باعث آن شده که تلقی ها از عناوین مندرج در بلاغت هم دستخوش تغییر شود. -2 در بلاغتی که جرجانی تعریف می کند وقف و ابتدا از جایگاهی اصولی برخوردار نیست زیرا بحث فصل و وصل در آن منحصر است به آوردن یا نیاوردن واو عاطفه. -3 در بلاغت به تعریف و تلقی اسلاف جرجانی، وقف و ابتدا از جایگاهی مهم برخوردار بوده زیرا وقف و ابتدا کاملا منطبق بر فصل و وصل از دیدگاه آن هاست و این همان عنوانی است که بعضی اهل فن آنرا عین بلاغت و تمام آن دانسته اند. -4 وقف و ابتدا در قرآن هر چند قسمت اعظمش با استمداد از ابزار نحو صورت می گیرد اما نفس عمل یعنی وقف بر موضوع نیکو و شروع از مقام مناسب یک عمل بلاغی منطبق می شود زیرا موضوع، کلام بلیغ است و جهد در اظهار آن قطعا ملازم با بلاغت است . -5 در قرآن مواضع وقفی وجود دارد که از بایدهای نحوی تکون نیافته اند بلکه از بایسته های متعالی که منبعث از بلاغت مخصوص قرآنی است نشات گرفته اند و این مواضع همان فواصل هستند.

یکی از مفاهیم مهم ، کلیدی و پرکاربرد در قرآن کریم ، مفهوم کفر است که در سرتاسر قرآن کریم و همه سور و آیات آن به نحوی گسترش دارد. این واژه با مشقاتش ، با تکرار بیش از پانصد بار در قرآن ، از مفاهیم جامع و فراگیری است که همه صفات متعلق به خصایص نکوهیده به نوعی با آن در ارتباط می باشند و مفهوم کفر به منزله قطبی است که سایر مفاهیم همسان و صفات منفی دیگر به گرد آن می چرخند.

مهمترین اهداف قرآن کریم از طرح داستان حضرت عیسی (ع) در قرآن کریم عبارتند از : اهداف سیاسی و اجتماعی ، اهداف فرهنگی و عقیدتی ، اهداف اخلاقی و تربیتی .

این رساله در یک مقدمه و دو فصل تحت عناوین : فطرت خداشناسی و اثبات توحید تنظیم شده و در هر مبحث پس از نقل نظر صاحب المیزان ، براساس معیارهایی که در مقدمه همین رساله آمده است تاثیر نقل و اثر بر مباحث توحیدی مذکور مورد بررسی قرار گرفته است .

با توجه به جایگاه و اهمیت نماز در تمامی شرایع و ادیان و خصوصا جایگاه رفیع آن در دین مبین اسلام و توجه و عنایت اسلام نسبت به آن و بخصوص بیان آن با واژه اقامه در سراسر قرآن ، بر این عقیده ایم که بین خواندن نماز و اقامه آن تفاوت وجود دارد ، هر کجا در قرآن و روایات امر به اقامه شده است ، ناظر به شرایط و مقدماتی است که در صورت عدم تحقق آنها ، نماز به معنای واقعی خود اقامه نمی گردد و هر چه بیشتر به آداب و شروط اقامه نماز جامه عمل پوشیده شود ، آثار و برکات بیشتری از نماز در جامعه مشاهده می شود. با تدبر در آیات و روایات و تتبع در منابع و تفاسیر ، این فرضیه ثابت گردید که خواندن نماز ، آداب و شروط و مقدماتی دارد که در توضیح المسائل و رساله های عملیه بیان گردیده است ، و اقامه نماز دارای آداب ، شروط و مقدماتی است که در این نوشته به برخی از آنها پرداخته شده است . اقامه نماز علاوه بر تلاش همه جانبه در انجام تکالیف الهی که خواندن نماز است ، سعی و تلاش مضاعف بر ترویج فرهنگ نماز در جامعه ، تشویق و تحریص دیگران به این امر ، مداومت و تواصی به آن و در یک کلمه عینیت بخشیدن به مفاهیم بلند نماز است .

اضطراب و دلهره که همان تحریک هیجانی فرد همراه با نگرانی و ترس است ، از دغدغه های اساسی و از مباحث بسیار جدی جوامع امروزی است . پاسخ به پرسشهای کلیدی در این زمینه را در آیات روح بخش الهی می توان جستجو کرد. مثل : اضطرابهای منفی کدامند؟ سبب و ریشه این اضطرابها چیست؟ قرآن چگونه به درمان آن می پردازد؟ اینها سوالاتی است که نویسنده در پی پاسخ بدان است .

در این تحقیق سعی برآن بوده که آن زوایای انسان شناسی قرآن که اصلا مورد توجه واقع نشده و یا کمتر مورد توجه واقع شده ، مورد بررسی قرار گیرد. در فصل اول از این تحقیق ابتدا به بررسی تعدد اسما انسان در قرآن کریم پرداخته شده و چنین نتیجه گرفته شده که این اسما با یکدیگر مترادف نمی باشند و هر یک حامل معنای مخصوص به خود است به گونه ای که واژه بنی آدم همواره با نوعی تکریم و کرامت همراه بوده ، برخلاف واژه انسان که همواره با نوعی مذمت و نکوهش همراه است و در جایی این واژه به کار می رود که سخن از نقاط ضعف طبیعت اولیه انسان و یا طبیعت ثانویه انسان فاقد ایمان و تقوا در میان باشد. سپس به دوگانگی اوصاف انسان در قرآن پرداخته شده و مباحثی از قبیل : سر دوگانگی اوصاف انسان در قرآن ، تبیین نقاط ضعف طبیعت اولیه انسان ، بیان گرایش های موجود در طبیعت اولیه انسان ، حکمت وجود چنین گرایشهایی در طبیعت اولیه انسان ، علت کثرت اوصاف منفی انسان نسبت به اوصاف مثبت او در قرآن کریم و ... پرداخته شده و سعی شده به گونه ای مستدل به شبهات و پرسشهای موجود در این زمینه پاسخ گفته شود. و در پایان نمایه دقیقی از آیات اسما و اوصاف انسان در قرآن ارائه شده است . در فصل دوم و سوم نیز سعی سعی شده ، تمامی اوصاف مثبت و منفی انسان از زوایای مختلف بحث و بررسی قرار گیرد.

قرائت و کتابت قرآن یکی از موضوعات بنیادین در عرصه علوم قرآنی و مجموعه علوم و معارف اسلامی است و علم قرائات و نیز علم رسم المصحف یا علم مرسوم الخط جایگاه و نقش مهمی در ارتباط با حفظ اصالت و جاودانگی قرآن بر عهده دارند . اما از آنجائیکه اولا: انبوه روایات اسلامی ، آکنده از اسرائیلیات و فرآورده های برخوردهای مذهبی و قوم گرایانه است و ثانیا با توجه به عدم تدوین درست و اصولی برخی از علوم قرآنی مانند علم اسباب نزول ، علم مکی و مدنی ، علم ناسخ و منسوخ ، علم جمع و ترتیب قرآن که به دور از قرآن به عنوان ماخذ اصلی علوم قرآنی و به دور از آموزه های سیره و سنت نبوی و تعالیم کبار صحابه و ائمه طاهرین (ع) تدوین شده اند و ثالثا به دلیل فقدان یک نظام روش شناختی دقیق در تحلیل و بررسی سنت و سیره نبی اکرم (ص) و متعارف نبودن مطالعه تطبیقی قرآن و سیره ، به رغم وفور کتب و رسائل در زمینه سیره نبوی و گسترش نسبی مرزهای دانش و تحقیق در علم قرآئات و علم رسم المصحف ، نحوه بنیانگذاری پیامبر اکرم (ص) در دو حوزه قرائت و کتابت قرآن، همچنان ناگشوده و حتی ناشناخته مانده است . در حالیکه توجه به این اصل مهم که آموزش و ترویج قرآن در سیره و سنت نبوی همواره به عنوان آموزش و ترویج یک زبان مطرح بوده ، می تواند گره های کوری که از دیرباز درارتباط با بنیانگذاری قرائت و کتابت قرآن مطرح بوده است را بگشاید. پس زمینه های صدور روایات احرف سبعه نشان می دهد که در صدد تبیین ماهیت قرآن و آموزش و آسان گیری درامر قرائت در جهت ترویج و شناخت زبان قرآن است . چنانکه قرآن و قرائات دو حقیقت جدای از هم می باشند و منشا اختلاف در قرائت ، اختلاف درنزول یا تعدد آن و اختلاف دراقرا یا قرائت پیامبر اکرم (ص) یا ناشی از ابتدایی بودن خط نمی باشد. همچنین متن واحد و کامل قرآن به شکل فعلی و متواتر آن در عهد رسالت پیامبر اکرم (ص) و تحت تعلیم و نظارت دقیق آن حضرت ، جمع و تدوین و تالیف شده است و رسم الخط آن توفیقی است و مشیت الهی برآن قرار گرفته که همانند رسم القرائه متن متواتر قرآن جاودانه بماند. و بدین ترتیب ، پیامبر اکرم (ص) ضمن بنیانگذاری قرائت و کتابت قرآن، روشها و شیوه های درست و اصولی آموزش و ترویج آن را نیز، بیان و تبیین نموده اند ، که مطالعات قرآنی و بین رشته ای در دیگر حوزه های علوم و فنون می تواند به تکمیل و تدقیق پژوهشهای مربوط به آموزش و ترویج قرآن بیانجامد.

انفاق یکی از تکالیف الهی است که قرآن به شیوه های گوناگون ، با تاکید بسیار زیادی بر آن داشته است . ارائه تعریف دقیق انفاق و راهبردهای ترویج فرهنگ آن از دیدگاه قرآن ، یکی از نیازهای مهم جامعه امروز است . بحث ازاین مهم و تبیین جایگاه آن می تواند نقش بسزایی درد گسترش فرهنگ آن و ارتقا سطح مادی -معنوی و همچنین فردی - اجتماعی افراد جامعه داشته باشد. انفاق واژه گسترده و عامی است که در برگیرنده و مرتبط با برخی واژه ها و مفاهیم مترادف یا جزیی تر است. به طور کلی انفاق در قرآن عبارت است از ، هزینه کردن بخشی از نعمت های مادی و معنوی در راه خدا که در پی خود آثار و فواید دنیوی و اخروی به دنبال خواهد داشت. ترویج فرهنگ انفاق در قرآن با راهبردهای گوناگونی صورت می گیرد که معرفی آنها برای گسترش فرهنگ آن در جامعه بسیار مفید و سودمند است . از طرف دیگر موانع و آفتهای مهمی نیز بر سر راه انفاق وجود دارد که ریشه در ضعف ایمان و نیز اختلالات شخصیتی افراد دارد. بی شک شناختن همه اینها گامی موثر در جهت خودسازی و بالا بردن سطح فرهنگ جامعه مسلمین است . نکته حائز اهمیت آنکه، متاسفانه بسیاری از موضوعات مهم و سودمند قرآنی همچون انفاق، همواره در طول تاریخ از پژوهش ها و رویکردهای معناشناختی به دور بوده اند. همچنین اینگونه موضوعات که بررسی همه جانبه آنها نیاز همیشگی جامعه مسلمین بوده است از تحقیق موضوعی و تفسیر قرآن به قرآن بوسیله تدبر در آیات الهی نیز محروم بوده اند و اگر هم تحقیقاتی در آنها صورت گرفته است بیشتر با نگرش های خاص و کلی بوده است اما تحقیق حاضر پژوهشی مستقل ، با استفاده از شیوه معناشناختی و به روش تفسیر موضوعی قرآن به قرآن است که از راه تدبر در آیات و سیاقهای قرآن و مطالعه و تحقیق درتفاسیر و کتب مهم شیعه و سنی حاصل گشته است. عمده ترین نتیجه ای که از این تحقیق حاصل می گردد آن است که هدف مهم در تشریع انفاق ، بیش از هر چیز رشد و تربیت فردی ، ارتقا سطح اندیشه و تعالی مادی و معنوی انفاق کننده بوده است. از طرف دیگر گسترش فرهنگ انفاق درجامعه موجب برطرف شدن فقر و محرومیت و مفاسد و مشکلات ناشی از آن و استحکام بیشتر حکومت و جامعه اسلامی است.

با مطالعه موضوع التفات ، تصریف، عدول و بررسی کتب لغت شناسی (معاجم)، علم بلاغت، علوم قرآن و تفاسیر فریقین، می توان آرا دانشمندان را در سه مرحله زمانی دسته بندی کرد. دسته های اول و دوم تعریفی نسبتا محدود دراین زمینه ارائه کرده اند و دسته آخر تعریفی گسترده تر و همین مسئله باعث شد تا در این رساله این موضوع عمیق تر مورد بررسی قرار گیرد و حیطه و وسعت آن بیشتر شود. این وسعت بخشی در نهایت به این نتیجه رسیده که : التفات ، تصریف ، عدول، انتقال و رجوع همگی ریشه یکسان دارند و در بردارنده یک معنی و دلالت مشترک هستند. التفات از ابزارهای اساسی تدبر در آیات الهی است و چون هیچ آیه ای خالی از تدبر نیست پس هیچ آیه ای نیز نمی تواند خالی از التفات باشد و بعبارتی التفات شامل تمام فنون و قواعد علم بلاغت می شود. التفات سبب رشد و تعالی انسانهای گوناگون از دانشمندان ، لجوجین و عوام می گردد. زیرا دارای انواع گوناگون و مناسب درک و فهم هر یک از این گروههای انسانی در هر عصر و زمان است. وجود انواع التفات در آیات باعث می شود تا زیبایی و جذابیت آنها افزونتر شود و انسانها را به تعمق وا می دارد . تدبر در قرآن که باعث دمیدن روح و زنده کردن انسانهاست از اعجازهای قرآن است، و همه این ویژگیها در حوزه التفات و عدول می باشد.

از آنجا که قرآن بیان هر چیز می باشد باید گفت که نسبت به تمام انواع مطرح در علوم قرآنی می توان به تصریح یا به تلویح در قرآن پاسخی یافت چیزی که به طور پراکنده در برخی از آثار علوم قرآنی و تفسیر وجود دارد .هر چند که به طور مستقل دراین زمینه تلاش چندانی صورت نگرفته است. بر همین اساس و با توجه به عنوان پایان نامه در این تحقیق ابتدا موضوعات علوم قرآنی را از دیدگاه قرآن به دو دسته نگاه کلی و بیرونی به قرآن از دیدگاه قرآن و نگاه جزئی و درونی به قرآن از دیدگاه قرآن و پس از آن هر یک از دو دسته مذکور را به دوبخش تصریحی و تلویحی تقسیم کرده و در ادامه به بررسی مباحثی که به تصریح می توان در قرآن پاسخ آنها را یافت پرداخته شده است. از بخش نگاه کلی به قرآن مباحث : اسماو اوصاف ، اعجاز، تفسیر ، تاویل، تحریف ناپذیری و نزول قرآن که نزول نیز خود دارای فروعاتی چند می باشد: تعابیر نزول، مبدا و متنهای نزول، تجافی و تجلی بودن، بی واسطه و یا واسطه بودن، زمان نزول و سر عربی بودن زبان قرآن . و از بخش نگاه جزئی به قرآن مباحث: ناسخ و منسوخ و هماهنگی و تناسب آیات و سور قرآن . البته بحث محکم و متشابه را با توجه به اینکه در بیشتر کتابهای تفسیر و علوم قرآن براساس دیدگاه قرآن تبیین شده است دراینجا نیامده است.

هجرت پیامبر اکرم(ص) و یاران وفادار او(یعنی مهاجرین) از مکه به مدینه در صدر اسلام که در آیات متعددی از قرآن کریم بدان اشاره شده است از این رو از اهمیت زیادی برخوردار است. بنابراین هجرت را می توان به دو قسمت تقسیم کرد: 1-هجرت درونی. 2-هجرت بیرونی. هجرت درونی یعنی روح و نفس خود را از زشتیها و پلیدیها دور کردن . و البته این امر بسیار سخت و مشکل است . از این رو بود که مسلمانان دردوران مکی با تعلیمات حکیمانه پیامبر اکرم مرحله اول را با موفقیت طی کرده و برای حفظ دین و عقیده خود به سرزمین امن رو آوردند. نه ترک وطن، خانه و کاشانه خود و دوری از خویشاوندان ، نه محروم شدن از دارایی ها و نه خطرات و مصائبی که همواره آنان را تهدید می کرد به هیچ وجه آنان را ناامید نکرد و از تصمیمی که گرفته بودند نتوانست آنان را از آن باز دارد.