از مسایل و موضوعات مهم تاریخ سلجوقیان ؛ مسأله چگونگی فرو پاشی این سلسله و شناخت بارزترین علل و عوامل موثر در آن می باشد . قبایل ترک سلجوقی که از صحرا گردی به امپراتوری رسیده بودند ، با ایجاد سپاه ثابت و ساختار دیوانی منظم و بهره گیری از دیوانسالاران ایرانی ، توانسته بودند ، حکومتی مقتدر در ایران و نواحی وسیعی چون ؛ گرجستان ، آسیای صغیر ، انطاکیه و در کل از کاشغر تا دریای مدیترانه را زیر سلطه امپراتوری خود در آورند . اما ، طولی نکشید که در پی بروز یک سلسله رویدادها و تحولات داخلی و خارجی به تدریج ، عظمت و اقتدار اولیه خود را از دست دادند و به سوی ، تجزیه و زوال رهنمون شدند . در فرو پاشی این سلسله مقتدر ، عوامل کوچک و بزرگ زیادی ، دخالت داشتند . این عوامل را می توان در سه دسته : 1) عوامل درون خاندانی 2) تبعات ناشی از سیاست های فرمانروایان سلجوقی 3) عوامل خارجی تقسیم بندی کرد . در پایان نامه حاضر ، با استناد منابع تاریخی ، نقش عوامل مذکور در سقوط سلجوقیان مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است .

چکیده پزشکی از جمله علومی است که تحت تعالیم عالیه اسلام در قرن اول تا سوم با حضور پزشکان جندی شاپور و حمایت تنی چند از خلفای عباسی رشد چشمگیری یافت و سپس با قدرت گیری آل بویه و دست یابی بر بخش های غربی به خصوص بغداد، پایتخت جهان اسلام روند این تحولات شتاب بیشتری یافت. بر همین اساس شناخت جایگاه پزشکی در زمان آل بویه به عنوان حلقه استمرار پیوند دانش پزشکی پیش از اسلام به دوران اسلامی از اهمیت به سزایی برخوردار است. این شناخت و بررسی بر اساس سوالات این پژوهش سامان یافته است، این که: 1- عوامل موثر در تکوین دانش پزشکی در دوره آل بویه کدامند؟ 2- اختصاصات دانش پزشکی دوره آل بویه کدامند؟ 3- بیمارستان ها در ایران آل بویه از نظر اقتصادی، آموزشی، بهداشتی و درمانی چه وضعیتی داشتند؟ اهدافی که در این پژوهش تعقیب می گردد عبارتند از: آگاهی بر عوامل موثر در تکوین دانش پزشکی و چگونگی انتقال اطلاعات طبی به اخلاف خود از طریق ترجمه، تالیف و تدریس؛ هم چنین دست یابی به اختصاصات پزشکی در این دوره که شامل وضعیت بیمارستان ها، شاخه های پزشکی، شیوه های درمان و ابتکارات آنان می باشد. نتایج تحقیق، بیانگر آن است که، اولاً قرار گرفتن مرکز علمی جندی شاپور در حوزه قلمرو سیاسی آل بویه نقش موثری در سامان دهی و ارتقا سطح پزشکی در این دوره ایفاء نموده ؛ ثانیاً حمایت های بی دریغ امرای آل بویه بخصوص عضدالدوله موجبات ارتقاء سطح بهداشت و درمان جامعه را به همراه داشته است؛ پیامد عوامل فوق، جذب دانشمندان و پزشکان برجسته ای بود که بدون توجه به مشکلات گوناگون، به بهترین وجه به امر پزشکی و حتی انتقال اطلاعات طبی خود از طریق تهیه کتاب و حفظ آنها به صورت تالیف؛ ترجمه چنان کارنامه درخشانی از خود به جای گذاشتند که به جرات می توان گفت حاصل تجربیات آنان پایه و اساس تمدن پزشکی غرب بوده است.

چکیده پژوهش حاضرباهدف بررسی علل گسترش وتعمیق فرهنگ تشیع درمنطقه(شهرستان) دماوند دردوره ی زمانی صفویه تامشروطه وکمک به ساماندهی وتدوین تاریخ تشیع وتاریخهای محلی درایران انجام شده است. در این پژوهش سیر تاریخ تشیع دردماوند ازآغازحکومت صفویه تامشروطه وبانگاهی به گذشته تاریخی دماوندپیش ازصفویه موردبررسی قرارگرفته است. مطالعه منابع تاریخی و رجالی و بررسی سیر پیشرفت و تکامل مذهب شیعه درمنطقه دماوند ومناطق اطراف آن بخصوص حکومتهای شیعی طبرستان نشان می دهد که عواملی همچون موقعیت جغرافیایی و سوق الجیشی دماوند ، مهاجرت سادات به این منطقه ، نزدیکی به شهر شیعی ری ، قرار گرفتن در مسیر طبرستان ، حاکمیت حاکمان شیعی طبرستان در برهه های مختلف زمانی بر این شهرستان و همچنین وجود پر برکت امامزادگان بزرگوار و مجاهدت عالمان و بزرگان دینی شیعه در این منطقه در گسترش و تعمیق فرهنگ تشیع در منطقه دماوند تاثیر مهم و کلیدی داشته است . واژگان کلیدی: تشیع(شیعه)،دماوند،امام زاده،علمای شیعی،طبرستان،ری

تشکیل امپراتوری سلجوقیان و حاکمیت آنان بر جهان اسلام، نقطه عطفی در تاریخ به حساب می آید. جهان اسلام در داخل و خارج از قلمرو خود با بحران های بسیاری مواجه بود، که سلجوقیان با قدرت سیاسی جدیدی حاکمیتی متمرکز به وجود آوردند، و با ایجاد موسسه هایی و ایجاد کردن عناصر جدید، حیات تازه ای به کالبد جهان اسلام بخشیدند. از جمله علومی که در این عصر مورد توجه قرار گرفت دانش پزشکی بود. توجه به وضعیت پزشکی و طب اسلامی، علم و فن شناختن بیماری ها، درمان آن ها، وجلوگیری از بروزآن ها،ایجاد بیمارستان ها و نظامیه ها و به دنبال آن پیدایش پزشکان ماهری که در طب مهارت کافی یافتند سبب شد که دانش پزشکی از رونق خوبی بر خوردار گردد . در این تحقیق سعی شده است که وضعیت دانش پزشکی ومطالعات جایگاه علوم پزشکی در دور? سلجوقی در مقایسه با دور? پیشین آن یعنی غزنویان وهمچنین بهداشت،درمان و بیماری های رایج دراین دور? وچگونگی پدید آمدن بیمارستان ها وجایگاه علمی شخصیت های پزشکی مورد بررسی قرار گیرد. واژگان کلیدی: آموزش پزشکی ،اطباء،بهداشت ، بیمارستان، بیماری، سلجوقیان، طب.

در ابتدای قرن چهارم هجری امرای شیعی مذهب آل بویه که به تازگی موفق به تشکیل حکومت شده بودند ، توانستند با حرکت به سمت بغداد از اوضاع آشفته موجود در مقر خلافت عباسی استفاده کرده و کنترل دستگاه خلافت را بدست بگیرند . اداره سرزمین وسیعی که اینک تحت کنترل آنان قرار داشت کار آسانی نبود . امرای آل بویه به ناچار از سیستم اداری موجود استفاده می کردند . اما نظام اداری دستگاه خلافت که از همان ابتدا بر مبنای الگوی ایرانی بازمانده از سلسله ساسانیان پی ریزی شده بود ، اینک دچار آشفتگی های فراوانی شد . حضور فرمانروایان مختلف که در پی کسب منافع خود بودند و ضعف مفرط خلفای عباسی اگرچه زمینه ساز موفقیت امرای آل بویه شد ، اما نظام اداری بسیار پراکنده و از هم گسیخته ای را برای امرای آل بویه بر جای گذاشت . آنان در طول حکومت خود بر اساس ضرورت ، تغییرات فراوانی را در این سیستم بوجود آوردند . اگر چه از سوی تنی چند از نویسندگان ، کارهای پراکنده ای در خصوص نظام اداری دستگاه خلافت صورت گرفته است ، اما سهم آل بویه در این مطالعات نادیده گرفته شده و یا بسیار گذرا از کنار موضوع رد شده اند . حال آنکه تغییرات صورت گرفته از سوی امرای آل بویه در این نظام بر اساس شرایط زمان بسیار چشم گیر بود و خود زمینه ساز نظام های منسجم بعدی شد . پژوهش حاضر در پی روشن شدن اوضاع اداری آل بویه و منابع موثر در این نظام است و تا حد امکان سعی شده بر اساس منابع دوره آل بویه و نیز منابع سلسله های مرتبط با آل بویه ، مناصب موجود در این نظام نیز مورد بررسی قرار گیرد .

مغولان هر چند با کشت و کشتار و بی رحمی های فراوان بسیاری از شهرها و روستاهای ایران را به کام نابودی کشاندند، اما نسبت به پیروان مذاهب مختلف نوعی تسامح و مدارا نشان می دادند و یکی از علل این موضوع، عدم پایبندی آنان به عقاید و فرقه ای خاص بوده، هدف آنان کشور گشایی بود و دراین راه از هر وسیله ای برای هموار کردن راه و سریع تر رسیدن به مقصود و تشکیل حکومت جهانی استقبال می کردند. برای آنان مسلمان یا غیر مسلمان و شیعه و سنی به گفته مورخان فرقی نمی کرد. این رویه در دوره های بعد و در میان بازماندگان مغول، یعنی تیموریان نیز کماکان ادامه پیدا کرد و شخص تیمور در رابطه با مذهب و اصول مذهبی رویه ای خاصی در پیش نگرفت و نسبت به شیعیان و سنیان بنابر مقتضیات شیوهای متفاوتی در پیش میگرفت، این نگرش بعدها در دوره بازماندگان او نیز تعدیل گردید و حرکتهایی موافق با جریان رو به رشد تشیع انجام گرفت که اقدامات شاهرخ تیموری و حسین میرزا بایقرا برجسته تر بنظر می رسید. در دوره شاهرخ تیموری با مساعدت همسر شاهرخ که خود از خاندان سادات بود تشیع با فراغ بال گسترش پیدا کرد و در زمان سلطان حسین بایقرا وضع شیعیان رونق بیشتری یافت او خود تمایلات شیعی داشت و شیعیان در زمان او مشاغل مختلف وزرارت و صدارت و قضاوت و تدریس را بر عهده داشتند، و حتی او تصمیم گرفت تا شیعه را به عنوان مذهب رسمی در کشور بنابه گفته مورخان رسمی اعلام کند ولی گفته معاندان مانع از این امر شد به هر ترتیب در این دوران گسترش چنین حرکتهایی نه تنها در میان تیموریان چه بسا در میان ترکمانان قراقویونلو نیز ادامه پیدا کرد و اقدامات اسپند میرزا و جهانشاه قراقویونلو که با داشتن تمایلات، باورها و اعتقادات شیعی زمینه باروری و ظهور تشیع را به منزله مذهب رسمی حکومت صفویه فراهم ساختند. آثار و ابنیه ای که از این دوران در اختیار است مویّد این مطلب می باشد

کتاب هدایه المتعلمین یکی از مهم ترین و گرانبهاترین کتب پزشکی به شمار می رود که در قرن چهارم هجری تألیف شده است . و در ردیف قدیمی ترین آثار منثور طبی زبان فارسی قرار دارد . و از این حقیقت حکایت می کند که در یک هزار سال پیش زبان فارسی برای نگارش کتابی در علم طب مایه کافی داشته است و از جهات مختلف دیگر نیز مانند تاریخ طب ، اسلوب نگارش ، لغات علمی پزشکی فارسی و غیره حائز اهمیت می باشد. در این پژوهش تحلیل محتوایی و واژگانی کتاب هدایه المتعلمین نوشته ابوبکر اخوینی برای تهیه اصطلاحنامه پزشکی دوره اسلامی نیز در نظر گرفته شده است . و اشاره می شود که نویسنده از منابع اصیل در کتاب خود بهره برده و به ترکیب کلمات اصیل فارسی نیز پرداخته است . محور اصلی این پژوهش رهیافت به سطح روابط معنایی تاریخی واژگان کهن پزشکی در کتاب هدایه المتعلمین است . به همین دلیل لازم دانسته شد که برای ترسیم فضای کلی تطور دانش پزشکی در تاریخ اسلام (بین قرون 1 تا 13 ) هجری و دست یافتن به دانسته های عمیق در این حوزه واژگان فنی و بنیادی این دانش از متون تخصصی تاریخ پزشکی دوره اسلامی استخراج ، بررسی ، تعریف سطح روابط معنایی شده و در نهایت تنظیم الفبایی شود . علاوه بر تعریف نقش این کتاب در تاریخ پزشکی از این نظر که ترسیم کلی تاریخ پزشکی اسلامی با استناد به متون پزشکی کمتر مدنظر بوده ، چنین تحقیقی ضروری می باشد .

با حمله مغول بسیاری از مراکز اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی ایران از بین رفت . اما به کمک دیوان سالاران ایرانی بخش های مختلف کشور بازسازی شد . از جمله دیوان سالاران ایرانی که در این بازسازی نقش مهمی بر عهده داشتند می توان به خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی وزیر سه ایلخان ، غازان ، اولجایتو و ابوسعید اشاره کرد . وی علاوه بر اداره امور سیاسی کشور درصدد فرو کاستن اثرات حمله مغول بر ایران بود . تاسیس ربع رشیدی را می توان یکی از ثمرات تلاش های او در این زمینه دانست. وی همچنین با احیای زمینهای بایر و کشت محصولات کشاورزی به رونق اقتصادی کشور کمک می کرد . مجموعه وقف ربع رشیدی را می توان به عنوان یک شهر دانشگاهی بزرگی دانست که به دست خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی ساخته شد و با مدیریتی بی بدیل و کارآمد اداره می شد . هدف رشیدالدین از ایجاد چنین مکانی ،بیشتر خدمت به مردم بود اما در نهان، هدفش بیشتر ایجاد یک مکان علمی و آموزشی بوده است به همین خاطر دانشمندان را از اقصی نقاط جهان به این مکان دعوت می کرد. که این مکان را به عنوان یک شهر دانشگاهی هم لقب داده اند .وی با ایجاد مدارس و بیمارستان مدرن در این شهر می خواست دانشمندان بزرگ را به جامعه تحویل دهد. این مکان که با درآمدهای خود ربع و درآمدهای خود خواجه رشیدالدین اداره می شد.توسط نهادهای مختلف که مهمترینش متولی، مشرف وناظر بودند به بهترین نحو ممکن اداره می شد. نهادهای آموزشی و درمانی بیشترین نقش را ایفا می کردند که در کنار اینها نهادهای خدماتی هم بودند. هرنهادی نسبت به اختیاراتی که داشت وظیفه ی خود را در جهت اداره بهتر شهر ایفا می کرد شهر شامل مکانهای مختلفی بود که هر نهادی مختص یک مکان بود که هر کدام از این نهادها کارکردهای ویژه خود را داشتند و هدف خواجه از ایجاد چنین نهادهایی برای اداره بهتر شهر بود و برای هر کدام از این نهادها منصبهای ویژه ای هم گذاشته بود که هر نهادی دارای منصبهای مختلف بود و هزینه های مشخصی همبرای هر نهاد در نظر گرفته بود. که همه این کارها را رشیدالدین فقط برای ایجاد نظم و امنیت و آرامش برای خدمت به مردم ایجاد کرده بود وهمه اینها می رساند که ربع رشیدی از یک نظام مدیریتی قوی و یافته برخوردار بوده است

محور اصلی این پژوهش، بررسی ساختار اداری تیموریان و چگونگی کارکرد و عوامل موثر بر آن می باشد. تیمور از یک سو خود را جانشین چنگیز تلقی می نمود و از سوی دیگر در خود مشروعیت لازم برای فرمانروایی را نمی یافت. بنابر این وی برای ایجاد این مشروعیت، به اقداماتی از قبیل نشاندن خان جغتایی از احفاد چنگیز به تخت سلطنت ، ازدواج با شاهزاده خانم های مغول و رساندن نسب خود به چنگیز و مباهات به آن، مبادرت می نمود. دربار تیمور از شکوه یک دریار واقعی برخوردار بود که در آن رسوم و آیین های ویژه ای به اجرا گذارده می شد. در این دربار باشکوه ،مأمورانی با وظایفی چون خدمات و تشریفات ، انتظامات و ندیمان و همنشینان سلطان حضور داشتند. در سازمان اداری تیموریان ، امیر یا سلطان در رأس قرار داشت. اداره قلمرو تیموری در اختیار سه دیوان به نام های دیوان اعلی ، دیوان جغتایی و دیوان یارغو بود. نخستین دیوان ، دیوان اعلی نام داشت . این دیوان، دیوانی جهت اداره امور مالی بود که کار بدستان تاجیک یا غیر ترک در آن به فعالیت می پرداختند. دیوان اعلی از زیر مجموعه هایی چون دیوان انشا، دیوان اشراف ، دیوان استیفا و ...تشکیل می گردید. دیوان دیگر،دیوان جغتایی باکارمندانی جغتایی تبار بود که رسیدگی به امور نظامی از قبیل تشکیل قوریلتا ها ، روابط با سفرای کشور های بیگانه ، حفظ و حراست از ارزش های حکومت تیموری وبرگزاری محکمه نظامی امرای جغتایی در آن صورت می پذیرفت.با این حال امرای جغتایی گاه در امور دیوان اعلی نیز دخالت می جستند. رسیدگی به جرایم شرعی و عرفی نیز در دیوان یارغو یا تواچی صورت می پذیرفت. سازمان اداری مرکز برای اداره امور خود و ایفای وظایف و نیز کسب در آمد های مالی همچون گذشته ،حیطه عملکرد خود را در ایالات با استفاده از مأموران ایالتی خود گسترش داده بود.این مأموران در دو دسته مأموران سیاسی، نظامی و انتظامی و مأموران شرعی و عرفی به ایفای وظایف خویش می پرداختند.

یکی از موضوعات اصلی نسخ و کتب خطی زندگی نامه ها است ، که بخشی از این زندگی نامه ها به افراد مذهبی اختصاص دارد که یکی از آن ها حضرت عبدالعظیم (ع) است . کتبی که در شرح زندگی حضرت عبدالعظیم نگاشته شده اند عبارتند از : رساله صاحب بن عباد به نام رساله فی فضل عبدالعظیم ، منتقلهالطالبیه تألیف ابواسماعیل ابراهیم بن عبدالله ، نسب نامه حضرت عبدالعظیم اثر احمد عمله خزانه دار ، امام زادگان شهر ری اثر محمد صادق حسین طباطبایی ، سرگذشت پیامبر (ص) و امامان و امام زادگان از محمد علی بیگ وردی ترکمان و آثاری که از علیقلی میرزا اعتضادالسلطنه باقی مانده است که عبارتند از : شرح حال امام زادگان ری ، جُنگ علیقلی میرزا ، شرح حسب و نسب حضرت عبدالعظیم و گزارش ری و نسخه ای که در این جا به تصحیح آن پرداخته شده شرح حال حضرت عبدالعظیم است . این نسخه در 55 برگ و 110 صفحه تنظیم شده است که قسمت عمده مطالب کتاب در باره زندگی حضرت عبدالعظیم است و دو بخش دیگر آن که حجم کم تری را در بر می گیرد شامل زندگی نامه امام زاده عبدالله و امام زاده حمزه است . این نسخه در سال 1296 ق . کتابت شد . مولف کتاب اعتضادالسلطنه و کاتب آن مسیح کمره است . اعتضاد السلطنه یکی از پسران فتحعلی شاه که اهل علم و ادب بود و آثاری از خود به جا گذاشت . او در طول زندگی خود پست های مهمی داشت که از جمله آن ها وزارت علوم و معارف و ریاست دارالفنون بود . خدماتی نیز توسط او انجام شد که یکی از آن ها تأسیس تلگراف خانه بود . از اعتضادالسلطنه تألیفاتی نیز به جا مانده است . در این کار هدف تصحیح انتقادی نسخه خطی شرح حال حضرت عبدالعظیم است که اهمیت تصحیح نسخه امروز، بر هیچ کس پوشیده نیست . شرط تعالی و ترقی جامعه آگاهی از پیشینه تاریخ و تمدن است که یکی از راه های آن دسترسی عموم به آثار گذشتگان است که از طریق تصحیح نسخ این کار امکان پذیر می شود

تاریخ شفاهی یکی از شیوه های پژوهشی در تاریخ است که به شرح و شناسایی رویدادها و وقایع تاریخی بر اساس دیده ها و شنید ه ها و عملکرد شاهدان و ناظران و فعالان آن رویداد می پردازد . بررسی تاریخ معاصر ایران در دهه های اخیر ، بدون بهره گیری از تاریخ شفاهی و شیوه ها و ابزارهای آن ، پژوهشی کامل نخواهد بود. یکی از رویدادهای مهم تاریخ معاصر ایران ، شکل گیری انقلاب اسلامی ایران است. انقلاب اسلامی ایران به دلیل ماهیت آن ، یکی از بخش های تاریخ تشیع نیز محسوب می شود . به همین لحاظ ضرورت دارد در مطالعات و پژوهش های تاریخ انقلاب اسلامی ، بهره گیری از تاریخ شفاهی مورد توجه قرار گیرد. پژوهش حاضر یک بررسی در حوزه تاریخ تشیع و در ارتباط با چگونگی شکل گیری رویدادهای مرتبط با انقلاب اسلامی و پیروزی آن ( 1342-1357 ) و در یک حوزه تاریخ محلی (شهرستان بابل ) وبا محوریت تاریخ شفاهی و با استفاده از ابزارهای آن برای پاسخ گویی به سوالات این پژوهش می باشد. شناسایسص مهمترین زمینه های شکل گیری انقلاب اسلامی در بابل و ارزیابی نقش گروههای اجتماعی بابل در پیروزی انقلاب اسلامی از مهمترین اهداف این پژوهش محسوب می شود. بنیان اصلی این پژوهش بر مصاحبه از منتخبین سه گروه موثر در روند پیروزی انقلاب اسلامی ( روحانیون ، بازاریان و فرهنگیان ) استوار است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که ویژگی های تاریخی و مذهبی ، وجود روحانیون شاخص و مراکز حوزوی در بابل ، گسترش برنامه ها و جلسه های مذهبی ،حضورفعال گروههای اجتماعی مختلف شهر در روند حرکت انقلاب اسلامی و وجود هیات های فعال مذهبی از عوامل موثر در تسریع پیروزی انقلاب اسلامی در بابل و زمینه ساز آن بود.

مسجد به عنوان یکی از مهمترین نهادهای دینی – فرهنگی ایران در عصر قاجار، علاوه بر کارکرد دینی، دارای کارکردهای متنوع آموزشی، تربیتی، رسانه ای، قضایی، اجتماعی و سیاسی بود. با عنایت به این که تنوع نقش های مسجد متأثر از زمینه ها و شرایط اجتماعی بود، با بروز تغییرات اجتماعی که در نتیج? فرآیند اصلاحات در دور? قاجار به وجود آمد، باید انتظار داشت که آثار این تغییرات در کارکردهای مسجد هم که جایگاهی مهم در نظام اجتماعی جامع? ایران در عصر قاجار داشت، بازتاب یابد. در رسال? حاضر، کارکردهای سیاسی – اجتماعی مسجد با تأکید بر این مسأله مورد پژوهش قرار می گیرد که:آیا با تغییر شرایط اجتماعی جامع? ایران در عصر قاجار،تغییری در کارکردهای سیاسی- اجتماعی مسجد ایجاد شد؟. هدف این پژوهش، تدارک زمینه های لازم برای مطالعات مربوط به نقش و جایگاه نهادهای اجتماعی در جامع? ایرانِ عصر قاجار، جمع آوری اطلاعات لازم برای تدوین تاریخ نهادهای اجتماعی در ایرانِ دور? قاجار و نیز بازشناسی کارکرد های مسجد در جامع? ایران است. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی – تحلیلی و روش گردآوری داده ها کتابخانه ای است.

بسترسیاسی،اجتماعی و علمی فراهم شده در آغاز غیبت کبری موجب می شود که این مقطع سر آغازی باشد بر شکوفایی فکری در عالم تشیع ، حاکمیت آل بویه در بخش وسیعی از عراق و ایران و حکومت های محلی دیگری که گرایش های شیعی داشته اند فرصتی مغتنم در اختیار علما و دانشمندان شیعه قرار می دهد. فقها و محدثانی که تحت تعلیم ائمه اطهار (ع) برای هدایت جامعه در دوره غیبت شایستگی پیدا کرده اند با استفاده از این فضای باز سیاسی و درک ضرورت تدوین کتب حدیثی شیعه به صورت یکدست به تألیف مهمترین کتب حدیثی مبادرت می ورزند. کتبی که در پرتو رحلات حدیثی بسیار علما و دانشمندان و مناظرات و مباحثات متعدد باصاحبنظران سایر فرق ومذاهب نگاشته می شوند.در این راه موانع متعدد و مختلف پیش روی علمای شیعی جزء به اقتدار هر چه بیشتر ایشان نمی انجامد، تحیر و حیرت مردم پیرامون اصل غیبت و حواشی آن، بروز دهها فرقه مختلف میان شیعیان و فشار اهل سنت بر ایشان، بروز مسائل مستحدثه فقهی، کلامی و حدیثی در حوزه های فردی و اجتماعی برخی از این موانع و سختی ها است. مجاهدت علمای شیعه در شهرهای مهم علمی آن زمان یعنی قم وری و بغداد به افزایش این اقتدار علمی می افزاید. حضور عالمانی مثل شیخ صدوق صاحب کتاب ارزشمند من لایحضر الفقیه و مرحوم کلینی صاحب اثر بی بدیل اصول کافی در این برهه در کنار صدها فقیه و محدث دیگر موجب مدرسه حدیثی قم وری می شود. یکدست بودن مذهب شیعه در قم فضای رشد علوم اسلامی و تدوین احادیث ائمه را فراهم می کند. حضور خاندان های شیعی در قم میل مهاجرت سایر علما از سرتا سر بلاد اسلامی به این شهر را بر می انگیزد. ری نیز در پرتو حمایت دستگاه حاکمیت و بویژه زمان حاکمیت صاحب بن عباد وزیر بویهی علما و دانشمندان شیعه توانستند فضای غالب بر مدرسه فقهی و حدیثی ری را به خود اختصاص بدهند و این شور علمی که در پرتو تأثیر پذیری و ارتباط تنگاتنگ علمی با مدرسه حدیثی قم به وجود آمده بود، جاذبه ای فوق العاده برای رحلات حدیثی دانشمندان به این شهر بود. حدیث-ری-شیعه-غیبت کبری-فقه-قرن چهار هجری-قم

ضعف دستگاه خلافت عباسی و روی کار آمدن حکومت های شیعی در قرون 4و5 هجری باعث گردید شیعیان از آزادی های نسبی برخوردار شوند. تأسیس حکومت های مستقل و مقتدر در ایران و بین النهرین یکی از آروزهای ناتمام مردانی مانند مرداویج و دیگران بود که فرزندان بویه ماهیگیر به چنین آرزویی جامعه عمل پوشانده و توانستند اولین حکومت مستقل شیعی را در بخش های وسیعی از ایران و عراق تأسیس نمایند. آل بویه،مذهب شیعه امامیه داشتند و با سلطه ای که بر دستگاه خلافت ایجاد کرده بودند، قصد داشتند با تغییر خلافت از عباسی به علوی، یکی از علویان را به خلافت برسانند که بخاطر مسائل سیاسی از این کار احتراز نمودند، اما نقش آن ها در توسعه فرهنگ و معارف شیعه حائز اهمیت است. آل بویه به دلیل ویژگی های خاصی که از نظر حمایت از مذهب تشیع بعمل آوردند، شایسته بود که مورد توجه و بررسی قرار گیرند. هدف این تحقیق، بررسی نقش امرای آل بویه بر پیشبرد و ثبات مذهب تشیع در طول بیش از یک قرن حکومت در ایران و عراق است تا تأثیر فعالیت های مذهبی آن ها بر جامعه آن روزگار و دوران بعدی و هم چنین موانع و مشکلات سد راهشان بیشتر روشن شود.