چکیده: با نگاهی به طرح ها وتزئینات آثار هنری در طول تاریخ، اعم از تزئینات روی ظروف، پارچه ها، ساختمان ها، کتاب آرایی ها و ... و بررسی روابط هندسی و غیر هندسی موجود در روند شکل گیری آنها همچون تشابه، تقارن، تجانس، ریتم و تکرار و تبدیل، متوجه می شویم که در بسیاری از آنها روشی به کار برده شده است که تحت عنوان " پترن "1 از آن یاد می کنیم. این روش بیانگر تکرار منظم و قاعده مند یک الگوی واحد است.این الگوها می توانند شامل انواع و اقسام خطوط،رنگها، اشکال انتزاعی، نمادها و... باشد. از آنجا که هدف اصلی از ارائ? این پژوهش بررسی و شناخت روش های ساختاریِ ایجاد این پترن ها و کاربرد آنها به عنوان تکنیکی راهگشا در طراحی گرافیک می باشد، لذا محدود کردن موضوع به دوره و یا فرهنگ و تمدنی خاص ما را از آشنایی با نمونه های متنوع و امکانات نامحدودی که این شیوه در اختیار طراحان می گذارد باز می دارد. بنابراین نمونه های ارائه شده از فرهنگ ها و تمدنهای مختلف اخذ شده اند. سوالاتی که در این پژوهش به آنها پاسخ داده می شود عبارتند از: - پترن چیست و هدف از کاربرد انواع مختلف پترن در هنرها چه بوده است؟ - چه شباهتهایی میان پترن های مرسوم در فرهنگها و تمدن های مختلف وجود دارد؟ - در طراحی گرافیک از کدام یک از انواع پترن بیشتر استفاده می شود؟ نتیج? حاصل از این پژوهش آن است که علیرغم تنوع بیش از اندازه در انواع پترن ها، روش های ساخت آنها محدود است و آن خلاقیت و بداعت ذهن هنرمندان است که از این روش های محدود چنین آثاری را به وجود آورده اند. هنر گرافیک عرصه ای است که نیازمند ابتکار،خلاقیت و نوآوری است و طراحان گرافیکِ امروز می توانند با استفاده از این روش ها به راه حل های بسیار ارزشمندی برای ایجاد آثاری بدیع و نو دست یابند. واژگان کلیدی: پترن، تکرار، تقارن، هندسه، طراحی گرافیک...

بنا بر گواهی تاریخ، زندگی انسان از دیرباز به شکل اجتماعی بوده و یکی از مهمترین نیازهای او در زندگی جمعی، برقراری ارتباط با همنوعان خود، پیام رسانی، تفهیم و تفاهم است. بشر از گذشته تاکنون برای برقراری ارتباط در جوامع خود از وسایل و ابزارهای گوناگون سود می جسته که در این میان "زبان" مهم ترین ابزار و وسیله ی او به شمار می آید. اما زبان تا زمانی که به صورت یک دستگاه انتزاعی و ذهنی است نمی تواند مهمترین نقش و کارکرد خود یعنی"برقراری ارتباط" را محقق سازد. زیرا یک مقوله ی مجرد و روانی تا زمانی که دارای عینیت و نمودی نباشد، برای مخاطب قابل حس نیست. بدین منظور زبان به صورت دو نمود عینی و محسوس درآمده است که این دو عبارتند از: "صوت" و "خط" که به ترتیب به عنوان ماده ای "شنیداری" و "دیداری" نظام زبان را در خود منعکس می سازند. گرافیک یا همان "ارتباط تصویری" هنری پویا و کاربردی است. چنان که می دانیم "تصاویر" از نخستین روزهای حیات بشر، نقش مهمی در ایجاد ارتباط داشته اند. گرافیک همواره از هر عاملی که بتواند به امر تأثیرگذاری و ماندگاری هر چه بیشتر و بهتر "پیام" در ذهن مخاطب یاری رساند، بهره می برد. از آن جا که زبان نیز چه در نمود گفتاری و چه در نمود نوشتاری خود دارای قابلیت های بسیاری است، بررسی چگونگی به کار گیری تمهیدات زبانی گوناگون در گرافیک موضوع این پژوهش قرار گرفته است. در فصل اول این پژوهش به تعریف علمی زبان و ویژگی های آن خواهیم پرداخت. سپس در فصل دوم به بررسی انواع این ویژگی ها(مبتنی بر نوشتار یا گفتار و یا هر دو) و تأثیر آن ها بر طراحی گرافیک با ارائه مثال می پردازیم و در نهایت در فصل سوم ضمن ارائه گزارشی از پروژه ی عملی، به بحث پیرامون نتایج این تأثیر وانواع و موارد کاربرد آن(در زمینه های تجاری، اجتماعی، فرهنگی و هنری) خواهیم پرداخت .

هنر گچبری هنری است که از دیرباز در معماری ایرانی دارای جایگاه ویژه ای بوده است و همواره از دوران باستان تا زمان معاصر در بناهای ایرانی حضور داشته است. به علت وجود شاهکارهای گچبری در بناهای دوره ایلخانی این دوره به عصر گچ شهرت پیدا کرده است. از میان این بناها، مقبره پیر بکران در منطقه لنجان در حوالی اصفهان یکی از شاهکارهای تزیینات گچبری این دوره می باشد. این بنا آرامگاه محمد بن بکران از مشایخ بزرگ و محققان نیمه دوم قرن 7 و اوایل قرن 8، معاصر با سلطان محمد خدابنده (اولجایتو) است. طبق منابع تاریخی مذهب تشیع در دوران حکومت اولجایتو در ایران رسمی گردید. برخی از محققان چون ارنست کونل بر این باورند که مبانی اعتقادی و دینی وضع شده، هنرمندان را بر آن می داشت که پیرامون این مسائل دینی به هنرآفرینی دست زنند. در واقع دین و مذهب از جمله عواملی است که همواره بر هنر تاثیر گذار بوده است. از اهداف این پژوهش شناخت هرچه بهتر هنر ایران بخصوص دوران پس از اسلام است که چنان مایه های عمیقی از معنا و معنویت را در جان و بطن خود جای داده است و سنت گرایانی چون بورکهارت، نصر، گنون، ماسینیون و حتی نکته سنجان و تجددگرایان هنر را به تاملی دقیق و عمیق در تاویل و تفسیر این آثار برانگیخته است. یکی از شاخه های اصلی هنرهای ایران در قرون گذشته، تزیینات وابسته به معماری بوده است و از عمده تزیینات معماری هنر گچبری که با ظرافت های بسیار زیبا انجام می گرفته است. از دیگر اهداف این پژوهش بررسی دلیل بکارگیری نوعی زبان انتزاعی خاص در بیان جلوه های هنری توسط هنرمندان مسلمان است، که در این راستا باید دو دیدگاه کلی که برخی ماهیت نقوش اسلامی را صرفا تزیینی و برخی دیگر کاملا دینی و اسلامی و دارای معنا و مفهوم می دانند را در نظر گرفت. در این تحقیق سعی شده است تا با بررسی و شناخت توانایی ها و قابلیت های نقشمایه های به کار رفته در تزئینات گچبری مقبره پیربکران و ایجاد نوآوری در آن ها طرح های جدیدی جهت استفاده در فضای شهری طراحی شود. در خلق این آثار سعی شده علاوه بر نوآوری و طراحی متناسب با سلایق روز جامعه، در عین حال پیوند عمیق با سنت ها و ویژگی های بومی ایرانی نیز حفظ شود. برای رسیدن به اهداف مطرح شده سئوالاتی ایجاد شده است : 1. آیا نقشمایه های گچبری استفاده شده در بقعه پیربکران صرفا تزیینی می باشند یا دارای هویتی رازوارانه و اسرارآمیزند ؟ 2. آیا اعتقادات شیعی تاثیری بر نقوش تزیینی بقعه پیربکران داشته است یا خیر؟ 3. آیا هنرمند این بنا بوسیله تزیینات با مضمون آیات قرآن سعی داشته نوعی عرفان و تصوف در خواننده آن ها ایجاد کند؟ 4. آیا نقشمایه های اسلامی با مفاهیم عرفانی و دین پیوند خورده است ؟ پس از مطرح شدن این سوالات فرضیه هایی برای اثبات یا عدم اثبات آنان بیان می شود : 1. نقشمایه های اسلامی با مفاهیم عرفانی و فرهنگ اسلامی پیوند خورده است. 2. نقشمایه های گچبری بکار رفته در بقعه پیربکران کاربردی فراتر از تزیین صِرف دارند و تجسم رازهای الهی و معانی عالم هستی می باشند که از طریق هنر، تجلی یافته اند. 3. هنرمند بنای پیربکران تحت تاثیر اعتقادات شیعی آن بنا را با آیات قرآن مزین نموده و نوعی عرفان و تصوف در خواننده آن ها ایجاد می کند. هنر و معماری پس از ظهور اسلام هنر اسلامی بقعه پیربکران و تحلیل زیبایی شناسانه نقشمایه ها تحلیل داده ها و نتیجه گیری گزارش پروژه عملی