هذه الدّراسه تشرح مئه وثمانیه وعشرین بیتاً من الشّواهد الشّعریه الوارده فی تفسیر مجمع البیان لعلوم القرآن من بدایه سوره اإنسان حتّی نهایه سوره الانشرح، وتبیّن نکاتها النّحویّه والصّرفیّه بصوره موجزه، وتذکر موضع الاستشهاد بهذه الأبیات مشیرهً إلی ذکر قائلیها. المولف استشهد بالأشعار الجاهلیه، والأمویه، والعبّاسیه لتبیین معانی الآیات فیما یمتّ بالصّله إلی النّحو، والصّرف، واللّغه، والقراءه، وشأن النّزول، لکنّه لم یشرحها ولم یبین مفرداتها اللّغویه ونکاتها الصّرفیه. فکان من الضّروری تبیین معضلات هذه الأشعار لکی یفهم القرّاء هذا التّفسیر فهماً جیداً. النّتائج الحاصله من البحث نافعه للباحثین من جهتین. الأوّل: تبیین الآراء الصرفیّه والنّحویّه واللّغویّه للطّبرسی، والثّانی: شرح الأبیات باللّغه العربیّه، وذکر الأسناد المتّصله بقائلی الأبیات ما أمکن.

نزاهت یا عفت بیان در ادای الفاظ و تعبیرات قرآن، در بین مباحث ادبی_بلاغی قرآن، کمتر مورد بررسی و کنکاش قرار گرفته است. گفتار حاضر می کوشد به تبیین این مهم بپردازد که عفّت بیان سراسر قرآن را فراگرفته و این اعجاز بزرگ فراتر از سایر آثار ادبی در این زمینه است، و نیز خداوند متعال، که در جای جای کتاب خویش بر ادب و عفت کلام تأکید دارد، در مصحف مجید این امور را عملاً به کار بسته و ضمن رعایت حرمت افراد، از بیان هجوی و ناشایست دوری نموده است، و در ادامه بر آن است تا کیفیت بیان خداوند و شیوه های هنری وادبیِ به کاررفته در بیان ناهنجاری ها و زشتی ها و صحنه های تحریک آمیز را نشان دهد. ما در این پژوهش ضمن بررسی و پرداختی جدید از این موضوع در قرآن کریم، جنبه های مختلف بحث را تحت عناوین کلّی نزاهت و فنون مرتبط با آن از جمله: تهذیب، کنایه، و مجاز و سخریه که نزاهت در آن ها از بسامد بالایی برخوردار است، مورد بحث و نقد قرار داده و با ذکر نمونه ها و شواهد مناسب سعی در تبیین و تشریح آن ها داشته ایم؛ و بر این باوریم آن چنان که باید و شاید به این مسأله مهم پرداخته نشده است و پیش از این تنها شعر هجوی کانون توجه علمای بلاغت بوده و نه قرآن کریم که سهم اندکی از مثال های این فنّ را نزد آنان داشته است. و در ضمنِ یک تحقیق فراگیر بر روی همه آیات قرآن سعی نموده ایم تا چکیده ای از این بحث گسترده را با روش توصیفی و تحلیل محتوا ارائه نمائیم. از نتایج تحقیق آن است که حضرت حق در بیان زشتیها و ناشایست ها، با استفاده از بیان غیرمستقیم و بهره گیری از فنون مختلف ادبی، به ویژه کنایه و مجاز با انواع مختلف آن، هم جانب ادب و اخلاق را رعایت فرموده و هم بیان خویش را زیبا و هنری و تأثیرگذار کرده است، افزون بر آن به این امر دست یافته ایم که حجم عظیمی از نزاهت قرآنی، که در خصوص زنان و مسائل مربوط به آنان است، را با فنون مختلف بلاغی به شکل بسیار زیبا تصویرگری نموده است.

إنّ دوافع حثّتنی علی ترجمه کتاب «دروب» الذی وضعه میخائیل نعیمه. أولاً: رغبتی الحادّه فی الترجمه، ثانیاً: التعرّف علی مبادئ الترجمه، وعلمها، وصناعتها وکلّ ما درسته فی فرع الترجمه من کتب المولفین المعاصرین. ثالثاً: هناک من یراجع الکتب العربیه ولم تترجم إلی الفارسیه بعد. وهذا الکتاب ما کان قد ترجم إلی الفارسیه آنئذٍ حسب ما قال الأستاذ. فضلاً عن ذلک، یشتمل هذا الکتاب مواضیع أخلاقیه واجتماعیه نافعه مختلفه. ولم یتعرف أحد علی مضامین الکتاب العالیه بشئ إلّا طلاب اللّغه الغربیه وذلک أنّ الکتاب ما کان ترجم إلی الفارسیه. أما أسلوب البحث الذی تناولته، فاستفدت من نتاج الکاتب الأدبی نفسه والمعاجم الثنائیه اللغه وأخیراً نقلت ما فی اللغه المصدر من ألفاظ وعبارات إلی اللغه الهدف. لیس کل ما نترجم من لغه إلی أخری مضبوطاً فحسب وإنما لن نجد ترجمتین تکافئان البعض الآخر. فلیس بإمکان کل من الناقلین أن یترجموا ترجمه أمینه تضمّ آراء المولف وأفکاره ومشاعره. یجب علیّ القول بأن الترجمه لیست بأمر بسیط وذلک بأن هناک کلّاً من اللغتین لهما ألفاظ خاصه بهما. فعلی المترجم إیصال رساله النصّ الی القارئ بالمفردات المرادفه فی اللغه الهدف. ولنا مثلّث متساوی الأضلاع: مولف، ومترجم، وقارئ. فهدف المترجم الرئیس انتقاء المفرادات الملائمه وإیجاد المعادلات الموائمه للکلمات الأجنبیه و نقلها إلی لغه الحضور. وتوصلت فی ترجمتی إلی هذه النتیجه أن علیّ أن أقرأ الموضوع المتطرق الیه مراراً وألمّ به إلماماًکاملاً وأخیراً أقوم بنقله إلی اللغه الهدف. إنّ نقل نتاج نعیمه الأدبی إلی الفارسیه تطلّب وقتاً بعیداًً وجهداً واسعاً ولیس بمستطاع أحد أن ینقله اعتباطیاً. أرجو أن یتطلّع الطلّاب کلهم إلی هذا النقل ویتعظوا بما فیه من کلمات نعیمه الثمینه ویسیروا علیها.

تحقیق حاضر، شرح 112بیت از شواهد شعری به کار رفته در معجم الفاظ قرآن کریم راغب اصفهانی از ریشه "فور" تا "یمین" است نکات صرفی ونحوی را به صورت مختصر بیان می دارد هم چنان که به بیان علت استشهاد به این ابیات می پردازدودر کنار آن به سراینده ابیات اشاره میکند. همچنین ابیات ناقص را به صورت کامل ذکر می کند.مولف برای روشن ساختن ایات، به شعرهای دوران جاهلی واموی وعباسی استشهاد جسته اما به شرح آن نپرداخته ومفردات لغوی ونکات صرفی ونحوی را بیان نداشته، ازین رو درین تحقیق بیان مشکلات صرفی ونحوی ولغوی این ابیات برای فهم هر چه بیشتر این ابیات ضروری به نظر می رسد.نتایج حاصل از دو جهت برای پژوهشگران سودمند است: اول ان که نکات صرفی ونحوی ولغوی ابیات توضیح داده می شود. ودوم ابیات به زبان عربی شرح داده شده واسناد مربوط به سراینده هر بیت تا حد امکان ذکر شده است وابیات ناقصی که در معجمامده بعد از جستجوهای فراوان در کتب مختلف به صورت کامل ذکر گردیده است. از آنجا که زبان قرآن از لحاظ معنی کلمات بسیار به زبان عربی در عصر جاهلیت نزدیک است، شرح این شاهدهای شعری فهم آیات قرانی را واضح وآسانتر می نماید.

چکیده کوه ها با نام های مختلف و در عین حال متفاوت در شعر دوره جاهلی ذکر شده اند، و شاعران این دوره، با الهام از فطرت خود و با تأثر از واقعیت های جامعه و قدرت تصویرگری خوبی که داشتند، کوه ها را به عنوان رمز مقاومت، صلابت و پایداری، عزّت و افتخار در شعر خود به تصویر کشیدند. علاوه بر این، در جاهای متعدّد با بیان هنری خود به توصیف ظاهری کوه ها نیز پرداخته اند- توصیفی ضمنی، ساده و در حدّ دانسته های بشری آن دوران- و در توصیف خود انواع فنون بلاغی معروف ازقبیل استعاره، تشبیه، مجاز و کنایه و تخیل و حتی تمثیل نیز به کار برده اند. ازسوی دیگر هنگامی که به قرآن کریم مراجعه می کنیم به خوبی می یابیم که حدود 70 آیه در این کتاب مقدس به پدیده ی طبیعی شگفت انگیز کوه ها نیز اشاره می کند. در این آیات از اهمیّت کوه ها از لحاظ شکل گیری، عملیات کوه-زائی، استواری و حرکت کوه ها، فوائد و نقش کوه ها درثابت نگه داشتن لایه های زمین، حفظ تعادل کره زمین، تثبیت بادها جهت شکل گیری ابرها، ذخیره سازی آب های شیرین، معادن و رنگ کوه ها، تسبیح کوه ها، حوادثی که درکوه ها برای پیامبران و دیگران رخ داده بود، و پایان و سرانجام کوه ها نیز سخن به میان رفته است. مضاف بر این همه دلالت های لغوی و نکات بلاغی و اعجاز علمی نهفته نیز در این عبارت ها قابل ملاحظه است. در واقع دانش نوین کشف کرده که کره زمین از لایه هایی ترکیب یافته است که آن لایه ها دارای تحرک هستند، و اگر کوه ها نمی بودند هر آینه زمین به اضطراب و لرزش شدید دچار می شد؛ در آن صورت زندگی بر آن دشوار و نا ممکن می گشت. در این نوشتار به اشعار دوره ی جاهلی که در باره ی کوه ها و مترادفات آنها سخن گفته و نیز آیاتی که در آن ها لفظ جبال و مترادفات آن آمده، ضمن بیان نکات مهم بلاغی و با استعانت به مصادر شعر جاهلی و کتب تفسیر و با توجه به یافته های علمی جدید نیز پرداخته شده است . کلید واژه ها: شعر جاهلی، قرآن کریم، کوه ها، بیان هنری، بلاغت، لایه های زمین.