این پایان نامه که با عنوان «بررسی روایات تفسیری امام صادق در جزء هفدهم قرآن کریم» تألیف شده، در سه فصل تنظیم گردیده است. فصل اول: کلیات بحث شامل مقدمه، موضوع تحقیق، اهمیت و ضرورت تحقیق، پیشینه تحقیق، سوالات تحقیق، روش تحقیق، ساماندهی تحقیق، تفسیر مأثور، حجیت روایات مأثور، جایگاه تفسیری امام صادق، بررسی دلالی، بررسی سندی، تبیین اصطلاحات و مفاهیم کلیدی. فصل دوم: شامل نصوص روایات رسیده از امام صادق در ذیل آیات سوره انبیا که از تفاسیر روایی گردآوری گردیده و سپس از منابع اصلی مصدریابی و ترجمه شده است. همچنین هر یک از روایات به طور جداگانه بررسی سندی و دلالی شده است. فصل سوم: شامل نصوص روایات رسیده از امام صادق در ذیل آیات سوره حج به همراه ترجمه و بررسی سندی و دلالی آنها. در این تحقیق، روایات از حیث متن به روایات تفسیری، جری و تطبیق، بطن، فضیلت تلاوت، استشهاد به آیه، شأن نزول، سبب نزول، چگونگی قرائت، بیان مثال و مورد و قصص و تاریخ و از حیث سند به روایات: صحیح، حسن، موثق و ضعیف دسته بندی گردید. سوال اصلی که در این تحقیق کوشش شد تا جواب داده شود این است که چه مقدار از روایات، تفسیری است و چند درصد روایات، دارای سند معتبر است. از 188 روایت وارده در این جزء، تنها 76 روایت تفسیری است و فقط 97 روایت دارای سند معتبر است که به ترتیب حدود 40 و 51 درصد از کل روایات را شامل می شود. روایات وارده در این جزء و بلکه تمام روایات تفسیری، دارای آفات و کاستی هایی مانند جامع نبودن، ضعف اسناد و درهم آمیختگی تفسیر، تأویل، جری، بطن و ... در یکدیگر است، انواع مختلف این روایات در منابع تفاسیر روایی گرد آمده است، بی آنکه در صدد تفکیک این روایات برآیند.

آنچه نگارنده در پی تحقیقات خود به آن دست یافته، این است که به طور کلی می توان به سه گرایش متفاوت در ارتباط با موضوع جامعیت قرآن در بستر زمان اشاره کرد: 1ـ جریان تصوف گرایی با محوریت اندیشه ی غزالی. 2ـ جریان غرب گرایی با محوریت فکری جدایی دین از سیاست. 3ـ جریان اصالت گرایی با محوریت وفاداری به متن. جریان تصوف گرایی با مبنا قرار دادنِ اصل باطن قرآن و زبان قرآن به معناشناسی جامعیت قرآن روی آورده است. اندیشه ی غرب گرایانه بنای فکری خویش را در حوزه ی جامعیت قرآن بر اساس مبانی فکری جدایی دین از سیاست و اثرپذیری قرآن از فرهنگ زمانه، طراحی نموده است. و جریان اصالت گرایانه، حرکت فکری خویش را در محیط جامعیت قرآن، با نقد مبانی اندیشه ی تصوف گرایی و نفی مبانی غرب گرایی، در مسیر غایت قرآنی قرار داده است. اصولی که اندیشه ی اصالت گرایانه براساس آن چهارچوب منطق فکری خود را تدوین نموده است عبارتند از: انسان شناسی، فطرت، عقل، خاتمیت، عترت. نگارنده، علاوه بر بررسی مبادی فکری جریان های یاد شده، در فصول مختلف پایان نامه، به تحلیل اندیشه ی امام خمینی در قالب ارائه شده پرداخته، و میزان قرابت و همگرایی اندیشه ی امام خمینی را با مبانی فکری یاد شده، تحلیل می نماید تا از این منظر بن مایه فکری امام خمینی که در کانون اندیشه ی ایشان، نقشی اساسی ایفا می نماید؛ شناخته گردد. نتایجی که از نوشتار حاضر به دست خواهد آمد در چند محور می توان خلاصه کرد: 1ـ شناخت چگونگی قبض و بسط اندیشه ی جامعیت قرآن با بررسی مبادی تصوری دخیل در قلمرو آن. 2ـ شناخت میزان همگرایی و واگرایی مبانی تشکیل دهنده ی اندیشه های یاد شده با اصول و ارکان بینش اسلامی. 3ـ شناخت اندیشه ی بلند امام خمینی(ره) و معرفی ایشان به عنوان یک شخصیت صاحب نظر در زمینه ی موضوع جامعیت قرآن. کلیدواژه: جامعیت قرآن، امام خمینی، فطرت، جاودانگی قرآن، خاتمیت دین، فرهنگ زمانه.

در برررسی اعتبار و گونه شناسی روایات تفسیری ، به تبیین چگونگی استفاده ائمه اطهار (ع) از آیات قرآنی پرداخته شده است . بخشی از روایات هستند که در ارتباط با آیات قرآنی می باشند . و این بدان معنا می باشد که ائمه (ع) در مواردی برای بیان و تشریح یک موضوع از آیات استفاده کرده اند . که بر حسب چگونگی استفاده آن حضرات از آیات قرآنی ؛ این روایات دارای گونه های مختلفی می باشند . روایات تفسیری همانند دیگر روایاتی که از معصومین(ع) نقل شده اند ؛ دارای موقعیت های بیانی گوناگونی هستند . و برحسب این موقعیت بیانی روایات تفسیری به گونه های مختلف قابل تقسیم می باشند . اهل بیت (ع) گاه در پاسخ پرسش از مفاد و مراد آیه ای، حدیثی بیان فرموده اند و گاه خود در مقام استدلال و احتجاج، آیه ای از قرآن را ذکر کرده اند و زمانی دیگر برای بیان معنای واژه ای از قرآن سخن گفته اند و گاه معنای باطنی آن را بیان کرده اند از این رو باید اقسام گوناگون روایتهای تفسیری را به دقت شناخت، تا به هنگام بهره گیری از آنها در تفسیر و فهم آیه، لغزشی رخ ندهد .البته هیچ گونه تمییزی بین روایات توسط مولفان کتب روایی صورت نگرفته است . لذا این تقسیم بندی و ملاک قرار دادن آنها کمک شایانی در فهم درست روایات خواهد داشت . برخی از این گونه ها به شرح ذیل می باشند : " بیان مصداق – استناد به آیه – ایضاح مفهوم – بیان بطن آیه – بیان علت – فضای نزول – ردشبهه – و... ". اکثر روایات تفسیری در دو بخش مورد مطالعه ، دارای اسنادی ضعیف بوده اند . ئلی می توان توجیهات نقلی وعقلی برای دلالت این روایات آورد . بنابراین ، اگرچه برخی روایات به لحاظ سندی ضعیف بوده اند ولکن به لحاظ دلالی ، از روایت های مقبول به حساب می آیند . کلید واژه : روایات تفسیری – گونه شناسی – کتاب کافی - بیان مصداق – استناد – بطن آیات – و..... .

چکیده یکی از مسائل مهمّ حیات انسان، داشتن امید و آرزوست، به طور فطری انسان خردمند در می یابد که با امید زنده است، و در تمامی لحظات زندگی اش از آن بهره می گیرد. قرآن کریم به عنوان مهمترین منبع دینی، قوانین لازم زندگی دنیا و آخرت را، آن هم به بهترین صورت بیان فرموده است و از پیروانش می خواهد آن قوانین را شناخته و عمل کنند تا به هدف نهایی خود برسند. یکی از مسائل مربوط به عالم پس از مرگ، در قرآن کریم، آمال و تمنّیات انسان است؛ چیزی که ذهن هر انسان صاحب خِرَدی را به خود مشغول می سازد؛ از این رو، نگاه ما به این مسأله یعنی آرزوهای انسان ها پس از مرگ معطوف گشته تا تبیین شود که اولاً در عوالم پس از مرگ، همانند این دنیا آرزو وجود دارد، ثانیاً آرزوها متنوّع اند، ثالثاً متمنّیان آن نیز متعددند و رابعاً علل و انگیزه های آرزوها و درخواست ها متفاوت است. بدین خاطر موضوع « آرزو در قیامت» را برگزیده ام تا به مسائل مهم آن که از مباحث حوز? معارف قرآنی است، پاسخ لازم داده شود بدین منظور از منابع دینیِ نقلی مثل کلام شریف خدا( قرآن)، احادیث معصومان علیهم السلام، و منابع تفسیری مانند تفاسیر معتبر قدیم و جدید فریقین و آثار کلامی علما و اندیشمندان اسلامی استفاده شده است. در این تحقیق از روش «تحلیل محتوا» استفاده شده است؛ زیرا در این روش بیشتر بر اساس داده های موجود کار می شود. و سرانجام به نتایج علمی همانند وجود امید و آرزو در قیامت یعنی مطابق نصّ صریح آیات قرآن کریم و روایات ائمه اطهار علیهم السلام این ویژگی همواره تا ابد همراه انسان است. هم چنین همه انسان ها پس از مرگ به نوعی دچار این حالت روحی می شوند یعنی آرزومندند. در نهایت ما را به فهمِ تنوّع در انگیزه ها و عوامل ایجاد آرزوها در آن عالَم رهنمون می سازد. کلید واژه ها: «آرزو»،«امید»،«أمنیه»،«أمل»،«رجاء» و «قیامت».

اسباب این جهان، منحصر به ظواهر و مادیات نیست، بلکه در ماورای عالم مادی، امور دیگری به نام معنویات وجود دارد که ارتباطی بس دقیق با مادیات و ظرافتی قابل تحسین دارد. یکی از این امور معنوی، واژه برکت و مشتقات آن است که در قرآن به صورت های مختلف، جمعاً سی و دو بار به کار رفته است. این تحقیق به بررسی واژه برکت از دیدگاه قرآن و حدیث می پردازد و روش تحقیق آن به صورت کتابخانه ای که از قرآن کریم ، منابع تفسیری، روایی و حدیثی استفاده شده است.آشنایی با اسباب و عوامل افزایش برکت در زندگی و بکارگیری عملی و کاربردی آن در زندگی و اجتناب از عوامل برکت زدا از اهداف این نوشتار می باشد. طرح این موضوع از آن جهت قابل اهمیت است که با بررسی آیات و روایات مربوط، با مفاهیم و موارد استعمال این واژه آشنا می شویم و با ذکر دیدگاه های مفسران و برداشت های گوناگون از آیات و روایات ، مراد از برکت و مادی یا معنوی بودن آن را در می یابیم.نتیجه ایی که به آن می رسیم این است که مقصود از برکت در زبان دین آن چیزی است که در آن خیر معنوی یا مادی منتهی به معنوی است . این تحقیق در قالب سه فصل سامان یافته است :فصل اول آن شامل کلیات، مفاهیم و روش های تحقیق ،بررسی واژه برکت و مشتقات آن می باشد. فصل دوم به ذکر اسباب برکت پرداخته و موارد قرآنی و حدیثی آن را ذکر می کند. فصل سوم به ذکر انواع برکت می پردازد. فصل چهارم موانع برکت، را مورد بررسی قرار می دهد و در فصل پنجم نتیجه گیری نهایی عنوان شده است . کلیدواژگان: برکت، اسباب برکت، موانع برکت، خیر، رزق

اعمال و تصمیات انسان، در صورت ایجاد مناسب ترین شرایط در یک بازه از زمان، به نتیجه مطلوب خواهند رسید. به این بازه ی زمانی فرصت اطلاق می شود. دین مبین اسلام در پرتو تعالیم قرآن و حدیث به مفهوم فرصت و نحوه استفاده از آن توجه خاصی نموده است. از منظر این تعالیم، فرصت، مهلتی کوتاه، محدود، در حال گذر، پایان پذیر و غیر قابل برگشت تعریف شده که بسته به نحوه برخورد با آن، نتیجه ی اعمال و تصمیمات انسان به فرصت سازی و یا فرصت سوزی ختم می شود. از تحلیل و بررسی آیات و روایات مرتبط، برداشت می شود بهره-مندی و بکارگیری یکسری عوامل مثل؛ دوراندیشی، تعقل، تفکر، تأنی، عبرت از گذشته، تعجیل در استفاده از فرصت، زمان شناسی و توفیق الهی موجب می شود انسان بتواند فرصت های ایجاد شده در طول زندگی خود را شناخته و از آنها برای پیشرفت خود استفاده نماید و در نتیجه ، به سعادت، خوشبختی و شادکامی ناشی از فرصت سازی دست یابد. و در مقابل آن، افتادن در دام از برخی آفات و عوامل همچون؛ تسویف، غفلت، تنبلی، تعصب، وسوسه شیطان، عجله قبل از زمان مناسب، باعث می شود انسان قادر به تشخیص فرصت های فراروی خود نباشد و نتواند از آنها جهت رشد و تعالی خود بهره ببرد. و آنها را از دست بدهد و در پایان، دچار خسران و ضرر، حزن و غصه، حسرت و پشیمانی ناشی از فرصت سوزی شود. این تحقیق از دیدگاه قرآن و احادیث به بررسی فرآیند فرصت شناسی پرداخته است. در ابتدا مفهوم فرصت مورد تحلیل قرار گرفته است و در ادامه با واکاوی و بررسی آیات و روایات عوامل و نتایج فرصت سازی استنباط شده و پس از آن نیز به بیان عوامل و نتایج جریان فرصت سوزی پرداخته شده است.

جایگاه رفیع و شخصیت والای امام علی(ع)در فرهنگ شیعه و نیاز همیشگی جامعه مسلمین،به خصوص جامعه ما در عصر حاضر،به الگوگیری از روش های سیاست گذاری و حکومت داری اما علی(ع) ما را بر آن داشت که به بررسی و تبیین یکی از جنبه های زندگی اجتماعی و سیاسی ایشان بپردازیم .در این پروژه نحوه تعامل امام علی (ع) با خلفای ثلاثه با تاکید بر منابع تاریخی و سنت روایی بررسی شده است با توجه به مطالب بدست آمده نحوه ی تعامل حضرت امیر را به دو دسته ی نگاه انتقادی و نگاه مشاوره ای و راهنمایی تقسیم کردیم در نگاه انتقادی به انتقادهای حضرت از خلفا ودر نگاه مشاوره ای و راهنمایی به مشاوره و راهنمایی های امام (ع) نسبت به خلفای ثلاثه پرداخته شده است در قسمت نگاه انتقادی برخورد حضرت به دو صورت 1- صریح و 2 -غیر صریح ؛ آورده شده که در قسمت صریح ،دو نحوه از انتقاد حضرت 1- به نحوعام در قالب استدلال های انتقادی حضرت در قبال خلفا؛2 -،به نحوخاص، ازتک تک خلفا انتقاد کرده اند ؛و در قسمت غیر صریح به انتقادهای حضرت از1- دنیا گرایی 2-بدعت های جامعه 3- کارگزاران خلفا4- وتمجید از اهل بیت ، پرداخته شده است که با توجه به مدلول سخن حضرت به صورت تلویحی انتقاد ار خلفا را میرساند،و در تعامل مثبت به مشاوره های: سیاسی ،علمی ،قضایی ، نظامی ،اقتصادی حضرت نسبت به خلفای ثلاثه پرداخته شده است و در ذیل هر شاهد تاریخی مبنی بر استناد خویش ، نظر های مخالف را نیز آورده و پاسخ دادیم ودر رهگذر این بررسی میتوان گفت حضرت امیر(ع) خلفا ثلاثه را به عنوان جانشین پیامبر اعم از طریق نص ،لیاقت و افضلیت وقرابت وخویشاوندی رد کرده و علاوه براین از سایر عملکرد خلفا در زمان خلافت نیز انتقاد داشته است ودر برخی شواهد تاریخی همکاری هایی داشته که بر اساس یک عده از اصول ومبانی و در نظر گرفتن وحدت و مصالح مسلمین بوده ،به عبارت دیگر می توان گفت آثار این نحوه از تعامل امام(ع) هم ،حفظ این اصول ومبانی بوده است. واژگان کلیدی: تعامل،خلفای ثلاثه ، امام علی (ع)

مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن اثر آیت الله سید عبد الاعلی سبزواری عالم معاصر شیعه می باشد (1329-1414 ق). این تفسیر گرانسنگ دارای ویژگیهای برجسته ای است که از آن میان می توان به بهره گیری وسیع علامه از روایات اشاره کرد. علامه سبزواری علاوه بر اشراف بر علم تفسیر قرآن، فقیه و محدث متبحری نیز بوده و به خوبی در کتاب تفسیر خویش توانسته اند روایات را به کار گرفته و در عرصه های مختلفی از آنها بهره گیرند. ایشان علاوه بر نقل احادیث به بررسی آنها نیز پرداخته و پس از ذکر هر روایت نظر خویش را راجع به آن ذکر نموده اند. همچنین به نقد و غربالگری روایات پرداخته و با دلایل محکم روایات را پس از ارزیابی پذیرفته و یا آنها را رد نموده اند. علامه گاه پیرامون آیه ای از قرآن روایات ظاهرا متعارضی آورده و به شیوه ای استادانه این تعارض را رفع نموده اند. این پژوهش سعی دارد شیوه و روشی را که علامه در استفاده از روایات به کار برده اند مورد بررسی قرار داده و به ملاکهای ایشان در پذیرش یا عدم پذیرش روایت اشاره نماید. همچنین راهکارهایی که علامه جهت رفع تعارض ظاهری احادیث اتخاذ نموده را مورد کاوش قرار دهد.

در این پژوهش طرق مختلف اعتراضات اجتماعی اعم از مشروع(قانونی) و غیرمشروع(غیرقانونی) و روش برخورد صحیح با آنها، با استفاده از نحوه پاسخ دهی قرآن کریم به اعتراضات و برخوردهای پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) و حضرت علی(علیه السلام) با معترضان و مخالفان هم عصرشان، مورد تبیین قرار گرفته است. در نتیجه با استفاده از کلام الهی و سیره معصومین(علیهم السلام) (در اینجا سیره پیامبر و امیرالمومنین)، اولا افراد جامعه اسلامی می توانند اعتراض مشروع را از نامشروع تمیز داده و به تکالیف اجتماعی خود در جامعه اسلامی به درستی عمل نمایند؛ ثانیا مدیران جامعه اسلامی با روش برخورد صحیح با اعتراضات اجتماعی آشنا خواهد گشت. کلمات کلیدی: اعتراضات اجتماعی، برخورد با اعتراضات، مخالفان، سیره علوی، سیره نبوی، قرآن

در طول تاریخ همواره به ساحت قرآن کریم و آیات ارزشمندش شبهاتی وارد شده است. رویکرد این نوشتار بر شبهاتی است که به ذات قرآن وارد شده و به شبهات درون قرآنی نظری نداشته است؛ بنابرین با توجه به ارتباط وثیق قرآن و حدیث، سعی بر این شده که با رویکرد روایی به شبهات پاسخ داده شود. این شبهات در سه محور تحریف قرآن، عدم جاودانگی و مخلوق یا قدیم بودن قرآن عرضه گردیده و هر کدام در فصلی مجزا پس از بازیابی متون احادیث مرتبط، از منابع روایی، پاسخ امامان(ع) به شبهه ی مطرح شده به ساحت قرآن کریم پاسخ داده می شود و در نهایت ضمن بررسی روایات رسیده در هر موضوع، دیدگاه جامع معصومان(ع) عرضه می گردد. در مبحث اوّل، ضمن بررسی روایات به این نتیجه دست یافتیم که احادیث معصومان به جد مدافع حریم قدسی قرآن است و در مقابلِ دیدگاه کسانی که قائل به تحریف(زیاده یا نقصان) قرآن کریم بوده اند، ضمن بیان دلایل قرآنی و عقلی، به قرآن رایج در دسترس مردم ارجاع داده و دیدگاه غالیانی که قائل به حذف نام ائمه(ع) و در نتیجه تحریف قرآن بوده اند را تخطئه کرده اند. در مبحث دوم، ائمه(ع) با تأکید بر فطری بودن آموزه های قرآنی، پایداری و ماندگاری قرآن را تضمین نموده و بدین ترتیب سیمای قرآن کریم را از شبهه ی محدود بودن به عصر نزول، پاک نموده اند. ایشان همچنین در مبحث سوم، در جریان کلامی خلق و قدم کلام الله که یک بحث کلامی بی حاصل بوده، ضمن دامن نزدن به این بحث و بر حذر داشتن یاران خود از ورود به این جریان، اعلام کرده اند که برای نام گذاری و وصف این کتاب عزیز، باید از الفاظ درون قرآنی کمک گرفت که آن ها نیز بر حدوث کلام الهی دلالت دارد

در فهمِ تمام گونه های آثار زبانی حتی متون مقدس، روش ها، معیارها، اصول و یافته های اساسی بشری جریان دارد. فرآورده و فرایند پژوهش حول موضوع «فهم متن مقدس» که به واسط? یک توجیه عقلایی هرمنوتیک متون مقدس را شکل می دهد، مستعد آن است که سازنده معرفتی از نوع علوم تفسیری با روش تحقیق واحدی باشد، این پژوهش در پی شناخت و ارزیابی چند چیز است: اول، شناخت هویت، ویژگی ها و مولفه های متن مقدسی که مفسر به فهم و تفسیر آن می پردازد. دوم، آشنایی با ماهیت و عوامل موثر در «فهم متن مقدس» که موضوع این شاخه معرفت است. سوم شناخت روش، معیار و قواعد و یافته های اساسی که مفسر به کمک آن ها از الفاظ و عبارات متن مقدس به مراد و معنای آن می رسد یا در سنجش و ارزیابی هر نوع فهم و تفسیری از متن مقدس از آن ها یاری می جوید. ضرورت پرداختن به فهمِ متن مقدس و مسائل مربوطه به سبب آن است که خطای در شناخت و فهم به راحتی نشان داده نمی شود و گاهی در طول تاریخ تفکر و فهم بشر، نوعی فهم نادرست و توهم به صورت حقیقت جلوه کرده است و آثار زیانباری به همراه داشته است. از این رو، ضرورت دارد پدید? «فهم متن مقدس» مورد ارزیابی مجدد قرار گرفته، شرایط، امکانات، محدودیتها و توانایی هایمان در «رخداد فهم متن مقدس» را بسنجیم. خواهیم دید که نظریه های هرمنوتیکی نمی توانند قوانین دقیقی داشته باشند تا فهم و تفسیر هر متنی را براساس آن بتوان پیش بینی کرد، بنابراین نظریه های علمی معتبری نیستند.

در این تحقیق سعی شده است که مبانی، روش، و گرایش تفسیری «مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن» بررسی شود. این تفسیر گرانقدر توسط فقیه، فیلسوف و مفسر گرانقدر عصر حاضر، علامه سید عبد الاعلی موسوی سبزواری نگاشته شده است که متاسفانه در میان محققان و دانشجویان ناشناخته است. بررسی مبانی، روش و گرایش تفسیری در یک تفسیر باعث می شود که محقق قبل از رجوع به اصل تفسیر، با مطالعه این مطالب دیدی کلی نسبت به آن در ذهنش ایجاد شود و در مراحل بعد راحتر به تحقیق خود بپردازد. مبانی پیش فرض هائی است که مفسر با پذیرش آن ها پا به عرصه ی تفسیر می گذارد.در بحث روش تفسیری نیز صحبت از منابعی است که مفسر در تفسیر از آن ها استفاده می کند. گرایش تفسیری بیشتر مربوط به تخصص و علاقه مفسر به مسائل مختلف است که او با توجه به این تخصص ها و علایق به تفسیر خود جهت می دهد. مبانی این تفسیر حجیت ظواهر قرآن، ممنوع بودن تفسیر به رای، ذو بطون بودن قرآن،حجیت خبر واحد در تفسیر، عدم تواتر قرائات هفت گانه، انسجام درونی قرآن است. در این تفسیر از انواع مختلف روش تفسیری قرآن به قرآن ، روش تفسیری روائی ، روش تفسیر عقلی مانند و روش تفسیر علمی، استفاده شده است. همچنین می توان در این تفسیر گرایش های فقهی، فلسفی، کلامی و عرفانی را یافت. کلمات کلیدی: سید عبد الاعلی موسوی سبزواری،مواهب الرحمن، مبانی تفسیری، روش تفسیری، گرایش تفسیری

در این پژوهش به تطبیق شاخصه های اخلاق فردی و اجتماعی دانشجو در اندیشه و آراء امام خمینی و مقام معظم رهبری با آیات قرآن کریم و روایات ائمه معصومین ? پرداخته شده است. به طور کلی اخلاق به زیر مجموعه های فردی، اجتماعی و سیاسی تقسیم می گردد که پژوهنده در این پژوهش سعی نموده تا شاخصه های اخلاق فردی و اجتماعی دانشجو را بیان نموده و سپس آن ها را با آیات نورانی و هدایت بخش قرآن کریم و روایات ائمه معصومین? تطبیق نماید. این تطبیق در جهت بیان این مطلب است که یک دانشجو از نگاه امام خمینی و مقام معظم رهبری در حقیقت کسی است که متخلق به اخلاق فردی و اجتماعی نهادینه شده در فرهنگ اسلامی است، و این شاخصه ها همان اصول اسلامی هستند که از لابه لای آیات قرآن و روایات اهل بیت ? برگرفته شده اند. در این پژوهش چهل و چهار شاخصه فردی از قبیل: تقوا و پرواپیشگی، انس و تقرب به حضرت حق، اهمیت دادن به نماز، حضور قلب در نماز، شکرگذاری از نعمت های الهی، تبلیغ و نشر اسلام، همت در کارها، عبرت آموزی از گذشته، همراهی علم و ایمان، همراهی علم و عمل و...، و بیست و پنج شاخص اجتماعی از قبیل: احساس مسئولیت نسبت به کشور و مردم، اتحاد داشتن، ارتباط با مردم و اطرافیان، مبارزه با ظلم، نوآوری و نواندیشی، برپایی جنبش نرم افزاری و اسلامی کردن محیط دانشگاه ها، زمان آگاهی و ...، مد نظر امام خمینی و مقام معظم رهبری بیان شده است، البته این بدان معنا نیست که تمامی اصول و شاخصه های اخلاقی دانشجو در دیدگاه امام خمینی و مقام معظم رهبری منحصر به همین موارد است، لکن شاخص هایی که پژوهنده بدان ها دست یافته تحلیل و تطبیق داده شده اند. پژوهنده در جمع آوری این پژوهش علاوه بر متن سخنرانی های امام خمینی و بیانات مقام معظم رهبری از سال 1366 تا 1391و همچنین آیات نورانی قرآن و منابع تفسیری و حدیثی، از منابع اخلاقی نیز جهت توضیح و تبیین بیشتر شاخصه ها بهره برده است. واژگان کلیدی: اخلاق، اخلاق فردی، اخلاق اجتماعی، دانشجو، امام خمینی، مقام معظم رهبری

چکیده مسئله نعمت و افزایش یا سلب آن یکی از موضوعات مطرح و مورد بحث در قرآن کریم می¬باشد. نعمت به معنی آنچه که سازگار با زندگی و موافق با کمال انسان و رسیدن به سعادت و قرب الهی است می¬باشد. این کلمه به همراه مترادف¬های آن از جمله « آلاء، منَّ، بلاء، ید، حسنه، فضل، طول، ترفه » در قرآن کریم و لغت عرب به کار رفته است. با توجه به آیات قرآن کریم، همیشه بهره¬مندی یا سلب نعمت¬های الهی دلیل بر قرب و یا پستی و خواری جایگاه شخص نزد خداوند متعال نمی¬باشد و ممکن است کافران نیز به دلایلی از جمله سنت استدراج و یا پاداش برخی اعمال دنیایی آنها، از این نعمت¬های فراوان برخوردار شوند. نعمت های الهی در قرآن کریم به طور کلی به دو دسته نعمت های ظاهری و باطنی تقسیم می¬شود. از سوی دیگر در قرآن کریم رابطه بین اعمال انسان و برخورداری از نعمت یا زوال آن رابطه ای غیر قابل انکار است و بر اساس آن انسان با انجام اعمالی لیاقت و شایستگی بهره مندی از نعمت را از دست خواهد داد و برعکس با انجام اعمالی دیگر زمینه بهره مند شدن از نعمت را فراهم خواهد ساخت. از دیدگاه قرآن کریم عواملی همچون ایمان، تقوا، عمل صالح، دعا، شکر، توبه و استغفار، انفاق، اقامه کتب آسمانی، پذیرش ولایت ائمه، ازدواج، توکل، صبر و استقامت، احسان، سعی و تلاش در افزایش نعمت¬های الهی موثر است و از سوی دیگر عواملی مانند کفر، شرک، کفران نعمت، عدم انفاق، اعراض از یاد خدا، رباخواری، ترک امر به معروف و نهی از منکر، کم فروشی، تکذیب و مخالفت و قتل رهبران الهی، بی¬توجهی به فرمان الهی، پیروی از وسوسه شیطان، کبر، عدم اکرام یتیم و ظلم در سلب و زوال نعمت¬ها نقشی اساسی و غیر قابل انکار دارد.

تحقیق پیش رو، با عنوان «حس گرایی از منظر قرآن کریم» به منظور بررسی علل و انگیزه های حس گرایی و پیامدهای سوء آن فراهم آمده است. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی و ابزار گردآوری به صورت فیش برداری از تفاسیر و روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای است؛ در این تحقیق نظرات مفسران بنام شیعه و سنی درباره آیات قرآنی گردآوری و مورد بررسی قرار گرفته است. از منظر قرآن کریم، حواس ظاهری و باطنی انسان از منابع مهم شناخت به شمار می روند؛ لکن حواس و عقل منبعی مستقل در معرفت نیستند؛ بلکه در امر شناخت، حواس و عقل همراه هم اند. و مهم ترین علل و عوامل حس گرایی در انسانها، عبارتند از: جهل و ظلم و استکبار و تجاوزگری و غفلت و بی بصیرتی؛ حس گرایی، آثار و پیامدهای سوئی نیز به دنبال دارد؛ از جمله آن ها: درخواست دیدار خداوند و فرشتگان و انکار نبوت و معاد است که به عنوان یکی از موانع پیش روی انسانها در شناخت حقیقت عالم هستی و ایمان به دعوت پیامبران و در نتیجه رسیدن به سعادت تلقی می شود. بدین ترتیب، حس گرایی از منظر قرآن سرانجامی جز کفر و انکار حقایق ندارد؛ همچنین دارای نمادها و نمودهایی در فرهنگ ها و اقوام مختلف است که آنها را به نابودی کشانده است؛ بنابراین، سرنوشت شوم این اقوام می تواند عبرتی برای مردم جهان باشد.