ظهور حکومت صفویه(1135-907ق) در قرن 10ق/16م نشانه ی آغاز دوران جدید در تاریخ ایران است. دوره زمامداری خاندان صفویه موجب دگرگونی هایی در نظام سیاسی مذهبی و فرهنگی ایران کهن شد که از جمله شاخص های ویژه ی آن عبارت اند از: احیای سنت سلطنت قدیم، دستیابی به مرزهای تاریخی ایران، استقرار نظامی و سیاسی جدید و رسمیت مذهب تشیع و گسترش آن، ترقی و ایجاد زمینه ی مناسب برای توسعه ی سیاسی، فرهنگی و اقتصادی، تجدید حیات هنر و معماری که اثرات آن تا سده ها برجای ماند.هم سو با دگرگونی های جدید در غرب از سده ی پانزدهم میلادی و ظهور روابط سیاسی- تجاری نوین، صفویان نیز با ایجاد روابط سیاسی گسترده به ویژه با اروپاییان، زمینه ی ورود ایران را در عرصه ی اقتصادی و سیاسی جهانی فراهم کردند. بازرگانان اروپایی به منظور برقراری تماس با ایران علاوه بر موقعیت اقتصادی، ایران را مسیر مناسبی برای تجارت مشرق زمین می دیدند در این میان راه های شمالی نیز امکان زیادی را برای روسیه فراهم می ساخت که از طرف دریای خزر و سرزمین های شرق و غرب این دریا رابطه ی خود را با ایران برقرار نمایند. رقابت و دشمنی ایران شیعی با عثمانی سنی زمینه ی نزدیکی اروپاییان را با ایران فراهم آورد. در این شرایط علاوه بر حضور قدرت های مهم اروپایی چون پرتغال، انگلیس، هلند در حوزه روابط سیاسی- اقتصادی ایران و روسیه نیز که به مرزهای شمالی ایران نزدیک بود سیاست خود را معطوف به برقراری مناسبات سیاسی اقتصادی نمود. محور اصلی مباحث مطرح در این پایان نامه، تبین و توضیح روابط دو کشور به ویژه در عرصه ی سیاسی و اقتصادی است. بدین منظور با طرح شرایط حکومت صفوی در دوره ی دوم (1135-996ق) به ضرورت ها و چگونگی این روابط پرداخته شده است. حاصل بررسی، آشکار شدن سه مرحله رونق، میانه و فترت در روابط دو کشور است که دوره ی رونق آن همزمان با حکومت عباس اول ( 1038-996ق ) و دوره فترت همزمان با دوره ی شاه سلیمان و سلطان حسین (1135-1105ق) است. حجم قابل توجهی از آگاهی ها درباره ی روابط اقتصادی و سیاسی است. این نکته نشانگر نوع نگرش فرمانروایان دو کشور به هدف و غایت روابط است.

یکی از مهم ترین رویدادهای تاریخ معاصر ایران انقلاب مشروطیت است که نقطه عطفی در تاریخ کشور ما به شمار می آید. این پدیده از دست به دست هم دادن عوامل مختلفی به وجود آمده به واسطه جایگاه تاریخی ویژه ی آن از همیت زیادی برخوردار است. علل و عوامل مختلف در این انقلاب در آثار نویسندگان فارسی زبان ایرانی عثر مشروطه که در زمینه تاریخ کار کرده اند. علل های مختلف اجتماعی سیاسی و فرهنگی و اقتصادی بیان کردند که نویسندگان ریشه های انقلاب را به دوران ناصر الدین شاه و حتی عده ای فراتر از آن به دوران عباس میرزا می دانند پس از اقدامات اصلاحی امیرکبیر و سپهسالار نام برده اند و نوشته های انتقادی افراد مختلف و کوشش های سید جمال الدین اسد آبادی در بیداری افکار مردم سخن گفته اند و نقش مدارس و روزنامه های خارجی و داخلی و ازهمه مهم تر به دخالت و نقش بیگانگان در امور داخلی ایران و نفوذ سیاسی آنها در میان رجال کشور در بعضی موارد به مساله وام، خارجی و سفرهای بیهوده شاه به خارج از کشور با هزینه های گزاف که سودی عاید کشور نمی گردید اشاره شده است و عوامل خارجی چند از جمله انقلاب کبیر فرانسه و شکست روسیه از ژاپن و ترقیات کشور ژاپن مزید بر این علت ها بوده است هر چند عوامل داخلی که در تسریع انقلاب نقش داشته اند را نمی توان نادیده گرفت که با عث خشم و نفرت مردم از حکومت استدلالی گردد و لاجرم مظفرالدین شاه با داشتن ضعف جسمی و روحی در اداره کشور ضعیف بنظر می رسید و باعث گردید که زیر فشار روحانیون و مردم تن به خواسته آنها بدهد و فرمان مشروطیت را در سال 1324 امضاء نماید و حکومت پارلمانی را بر قرار سازد.

چکیده ایالت فارس در زمان سلطنت شاه عباس اول و حکمرانی الله وردی خان و فرزندش امام قلی-خان یکی از ایالات مهم دوره ی صفوی و شیراز مرکز آن دومین شهر کشور بعد از پایتخت محسوب می شد آن هنگام این ایالت مناطق وسیعی همچون فارس کنونی ، کوهکیلویه ، دورق ، و قسمتهایی از کرمان و خوزستان را در بر می گرفت ، بعد از قتل امام قلی خان به دست شاه صفی (1052-1038ق.) در سال 1042ق. به خاصه تبدیل شد ؛ در پی این اقدام شاه صفی ایالت فارس تجزیه شد و هر یک از نواحی تحت حاکمیت امام قلی خان، به طور جداگانه به حکام مختلف واگذار گردید ؛ و اداره ی فارس به دست وزرا و حاکمانی افتاد که اغلب آنها جز منفعت خویش و پر کردن خزانه ی شاه اندیشه ی دیگری نداشتند ؛ بر اثر این عوامل و موارد دیگری که در این پژوهش آورده شده ، ایالت فارس رونق و اهمیت و اعتبار گذشته ی خود را از دست داد و از نظر سیاسی و اقتصادی تضعیف گردید تا اینکه در سال 1137ق. به وسیله ی افغانهای شورشی تصرف شد . این پژوهش با یک نگاه کلی وهمه جانبه ،اوضاع داخلی فارس را از سال 1042 تا 1137 ق. مورد بررسی قرار داده و این دوره را به لحاظ اوضاع داخلی شامل وضع سیاسی ،اقتصادی،اجتماعی، وفرهنگی فارس با توجه به تبدیل شدن فارس از ((ممالک)) به ((خاصه)) مورد بررسی قرار داده و بر آن بوده است تا تأثیر این دگرگونی را در اوضاع یاد شده ارزیابی نماید.

تاریخ حکومت خاندان صفوی در ایران، با ایراد خطبه به نام ائمه اثنی عشر (ع) از سوی شاه اسماعیل اول در مسجد آدینه تبریز (907ه) آغاز شد. این نقطه ی آغازین با تلاش پی گیر حکام صفوی برای ترویج تشیع در ایران تداوم یافت تا آنجا که آن را به یکی از ویژگی های برجسته هویت بخش برای حکومت صفوی تبدیل کرد. تلاش صفویان برای استقرار شریعت امامیه، علمای شیعه را به نحو بی سابقه ای به عرصه های گوناگون اجتماعی و سیاسی وارد ساخت؛ تجربه ای که احتمالاَ برای اولین بار نصیب این دسته از علماء گردید. از سوی دیگر اخذ روایتی اصیل و پرداخته شده از معارف شیعی که بتواند طرح استقرار تشیع را ممکن سازد، حضور جمعی از علمای شیعه ی غیربومی و عموماَ عرب و به طور خاص اهل جبل عامل لبنان را در جامعه صفوی در پی داشت. شیخ علی بن حسین کرکی(940-870ه) برجسته ترین و بانفوذترین این علما در جامعه و حکومت صفوی، در قرن دهم هجری قمری بود. پژوهش حاضر می کوشد در زمینه کلی مناسبات حکومت صفوی و فقهای شیعه به بررسی موردی در باب محقق کرکی بپردازد. به این منظور ابتدا تاثیر زمینه تاریخی فضای مذهبی و اجتماعی جامعه صفوی در آغاز سده دهم هجری قمری و ضرورت های آن و نیز مبانی نظری و روش شناختی رهیافت اصولی به حوزه فقه در شکل گیری مناسبات کرکی با حکومت صفوی در دوران شاه اسماعیل و شاه تهماسب اول بررسی می شود؛ سپس چگونگی تاثیر سیاست های مذهبی حکومت صفوی از یک سو و تلاشهای اصیل کرکی برای تثبیت مرجعیت مجتهد در جامعه شیعه امامیه، در روند این مناسبات تبیین می شود.

عباسیان از فرزندان عباس بن عبدالمطلب، عموی پیامبر اکرم (ص) بودند.در برخی منابع آمده است که عباس تا زمانی که در مکه بود اسلام نیاورد و در برخی از منابع آمده است که مسلمان شده بود اما اسلام خود را پنهان می داشت و تقیه می کرد.در جنگ بدر با مشرکان همراه بود و اسیر شد اما با پرداخت فدیه آزاد شد . در سال هشتم هجرت که حضرت محمد(ص) عازم فتح مکه شد به وی پیوست و از آن پس همراه او بود.در رحلت پیامبر(ص) و مراسم کفن و دفن او با پسران خویش به ویژه عبدالله و فضل حضور داشت و در اختلافات بعد از سقیفه هم در کنار برادر زاده اش علی (ع) بود.پسرانش نیز تا علی(ع) زنده بود با وی همراه بودند و به عنوان خویشان پیامبر(ص) نزد مسلمین حرمت تمام داشتند.اما از اواخر دوران خلافت حضرت علی (ع) از علویان فاصله گرفتند که جدایی عبدالله بن عباس از حضرت علی(ع) پس از نبرد نهروان و جدایی عبیدالله بن عباس از امام حسن (ع) آغاز مرحله جدیدی در روابط این خاندان با علویان می باشد. ستاره اقبال این خاندان در زندگی علی بن عبدالله بن عباس درخشیدن گرفت.وی در روستایی در جنوب بحرالمیت به نام حُمَیمَه اقامت گزید و عباسیان در پناه امنیت و با بهره گیری از موقعیت ارتباطی حمیمه،زمینه های یکی از مهمترین جنبش های مخفی که در تاریخ سیاسی اسلام روی داد را فراهم آوردند. پس از وفات علی،فرزندش محمد جانشین وی شد.او ادعا کرد که خلافت را از طریق محمد بن حنفیه و فرزندش ابوهاشم به ارث برده است. دعوت به طور رسمی در سال100هجری آغاز شد.محمد شعار«الرضا من آل محمد(ص)» را سر داد و در کوفه و خراسان دعوت انتشار یافت.پس از وی ابراهیم امام رهبری عباسیان را بر عهده گرفت. شورش آشکار در زمان وی در سال130هجری اتفاق افتاد و پس از دو سال زدوخورد سپاه عباسی در نبرد زاب در سال132هجری بر امویان پیروز شد و خلافت عباسی تشکیل شد. هدف از این پایان نامه بررسی وضعیت سیاسی،اجتماعی خاندان عباس قبل از به قدرت رسیدن می باشد.

حکمرانی فارس در دوره قاجار (1324-1210 ه.ق ) به کوشش هادی کشاورز فارس در دوره قاجار از ایالات پهناور و دارای موقعیت حساس سیاسی و اقتصادی بود. حدود مرزهای سیاسی و اداری ایالت فارس در این دوره و در بیشتر طول تاریخ بخش عمده جنوب ایران به اضافه کناره ها و جزایر جنوبی خلیج فارس را شامل می شد. استقرار ایلات و عشایر در این ایالت و تسلط فارس بر بنادر، گمرکات و راههای ارتباطی جنوب به شمال بر اهمیت آن می افزود. در دوره قاجار (1324-1210 ه.ق ) با توجه به اینکه فارس مرکز حکومت سابق (زندیه 1209-1163ه.ق) بود. نیرو های تجزیه خواه و مرکز گریز به ویژه در ابتدای بوجود آمدن حکومت قاجار بسیار نیرومند بودند. پس از آن نیز پادشاهان قاجار چندین بار ناگزیر به سرکوبی حکمرانان ایالت فارس شدند. در ساختار و چارچوب اداری و سیاسی ایالت فارس، حکمران فارس به عنوان عالی ترین مقام رسمی ایالت همراه با دیگر کارگزاران دیوانسالاری مانند پیشکار یا وزیر، بیگلربیگی و کلانتر، ریاست قشون، رئیس التجار، مستوفی .........حضور داشتند. کارکرد اصلی این ساختار جمع آوری مالیات از رعایا، با همکاری خان ها، کلانتر ها و انتقال آن به خزانه شاه، و همچنین حفظ قانون و نظم در منطقه بود. در ساختار حکمرانی فارس آرایش نیرو های سیاسی به صورتی بود که کنشگرانی برعملکرد و کنش حکمران تاثیرگذار بودند. این نیرو ها برای دفاع از منافع ( طبقاتی. شخصی . عمومی .معنوی .......) خود دست به اعمال فشار بر حکمران می زدند تا تصمیمات حکمران را با منافع خود همراه سازند. علما و روحانیون، خاندان های متنفذ محلی، سران ایلات و نیرو های خارجی ( انگلیس ) کنش گران موثر در این ساختار بودند. در پژوهش حاضر با تاکید بر بررسی رابطه حکمرانی فارس با حکومت مرکزی، ساختار حکمرانی فارس را به بررسی می گیرد . در این بررسی مناسبات تاثیر گذار در امر اداره ایالت با توجه به حضور ایلات پرقدرت و سران مهم شهری، کنشگران موثر و تاثیرات آنها بر حکمرانی فارس را مورد مطالعه قرار می دهد. کلید واَََژه: ایالت فارس، حکومت مرکزی، ساختار حکمرانی، دوره قاجار

چکیده راه های تجاری فارس از ابتدای صفویه تا پایان زندیه به وسیله ی اسداله خلیلی ضرورت و اهمیت وجود را ههای ارتباطی همواره یکی از مسائل مورد بحث در جریان مطالعه تاریخ و گذشته یک سرزمین بوده است. در این پژوهش ضمن مطالعه راههای ارتباطی ایالت فارس از ابتدای دوره ی صفویه تا پایان زندیه و مشخص ساختن مسیرهای کاروان رو در این ایالت ازعوامل تاثیر گذارسیاسی واقتصادی بر این راه ها نیز سخن رفته است. همچنین مباحثی چون امکانات رفاهی بین راهی نظیر کاروان سرا ، آب انبار، پل و کالاهای تجاری که در این مسیر ها وجود داشته موردمطالعه قرارگرفته است. روش تحقیق این پژوهش بیشتر کتابخانه ای با تأکید برکتب سفرنامه ای است و علاوه برآن در پاره ای از موارد از تحقیق میدانی نیز استفاده گردیده است.

ایالت شروان از دیر باز به دلیل موقعیت سوق الجیشی و اقتصادی مورد توجه دولت های مجاور خود قرار داشت. در دوره ی صفوی در این ناحیه شورش ها ی استقلال طلبانه علیه دولت مرکزی صفوی شکل گرفت ولی هر بار توسط صفویان سرکوب می گردید. علی رغم این که حکومت شروانشاهان در سال 945هـ.ق به دست شاه طهماسب اول منقرض گردیدند و خودمختاری آنان پایان یافت امّا آنان برای باز یافتن حیات سیاسی شروان به شورش های استقلال طلبانه دست زدند. شروانیان که سنی مذهب بودند به دلیل ستم های سیاسی و مذهبی صفویان، دست یاری به سوی دولت عثمانی دراز نمودند و همین امر سبب دخالت روز افزون عثمانی ها در امور شروان گردید به طوری که در برهه هایی از این دوران، شروان و سایر شهرهای آن به تصرف عثمانی در آمد. این تحقیق با روش توصیفی و تحلیلی و تکیه بر منابع کتابخانه ای بر آن است تا تحولات سیاسی ایالت شروان در دوره ی صفوی را بررسی نماید. منابع تحقیق حاکی از آن است که انضمام شروان به دولت صفوی موجب شورش های استقلال طلبانه و دخالت روس و عثمانی به دلیل قرابت های مذهبی و نژادی در این ایالت گردید.

از زمان سقوط دیلمیان فارس(448هـ.ق) تا ورود اتابک قراچه ساقی به فارس(502هـ.ق) یک دوره 50 ساله آشوب وغارت و نا امنی برشیراز حاکم بود، از این تاریخ به بعد امنیت نسبی بر شیراز بر قرار شد و تجارت و کشاورزی رونق یافت. نهضت مدرسه سازی آغاز و شیراز وارد یک روند توسعه تدریجی به مدت دو قرن تا پایان حکومت اتابکان سلغری گردید. دراین دوره شیراز دارای گروهی متنفذ و قدرتمند از خاندان اهل علم ،اشراف و دبیران دوره دیلمیان بود که هم چنان قدرت و اعتبار و نفوذ اجتماعی خود را دراین اعصار حفظ کردند. تعداد زیادی از عالمان و اندیشمندان به شیراز مهاجرت کردند و در ایجاد فضای علمی و فرهنگی شیراز در سده های ، ششم ، هفتم و هشتم تاثیر فراوانی گذاشتند،که نتیجه آن در عرصه علم و عرفان و ادب بسیار با اهمیت بود. با تشکیل حکومت آل اینجو و آل مظفر، شیراز به عنوان پایتخت این دو سلسله به اوج توسعه علمی و ادبی خود رسید. شیراز از سده ششم به بعد به یکی از شهرهای بزرگ تجاری تبدیل شد . گروه های مختلف اصناف بوجود آمدند که در تحولات اجتماعی و سیاسی شیراز تاثیر گذار بودند . گسترش طبقات اجتماعی با رشد طبقات صوفیه ونفوذ آنها همراه بود. این نفوذ با یک چرخش بزرگ در نگرش آنها از عرفان زاهدانه شیخ عبداله خفیف به عرفان عاشقانه و مداراگرایانه شیخ روزبهان همزمان بود. ایجاد این فضا، با تشکیل حکومت ایلخانیان، سقوط عباسیان و حوزه نفوذ دینی آنها، موجب شکوفایی فرهنگی قرن هفتم و هشتم و دارالعلمی شیراز گردید. با تصرف فارس توسط تیموریان، شیراز به یک شهر تابعه تبدیل شد.دست به دست شدن مکرر شیراز توسط شاهزادگان تیموری وسپس قراقویونلوها و آق قویونلوها، شرایط بی ثبات سیاسی و اقتصادی بر شیراز حاکم وموجب رکود علمی گردید که تا پایان عصر صفویه بجز در مقاطع کوتاهی در پایان سده نهم و آغاز سده دهم ودوره حکومت امامقلی خان ادامه داشت. در این دوره شیراز جاذبه خود را برای طالبان علم از دست داد ، موجی از مهاجرت دانشمندان بومی نیز آغاز و موجب افول جایگاه علمی آن شد.

ایالت قندهار در دوران صفویه(1135- 907 ه . ق) از ایالات مهم ،استراتژیک و تاثیر گذار در روابط حکومت صفویه با گورکانیان هند( 1275-926ق) و ازبکان ( 1120 - 906 ) بود . حساس بودن این ایالت در مرزهای شرقی باعث ایجاد تنش ها و درگیری ها بین حکومت صفویه با حکومت های گورکانی و ازبکان می شد . در دوران اول حکومت صفویه، این مناطق در حوزه جغرافیای سیاسی ایران بود برای ثبات و برقراری امنیت ،آرامش در این مناطق تلاش می کرد . این روند در نیمه دوم حکومت صفویه باعث گسترش تنش ها و درگیرها در این مناطق شد و نهایتاَ قندهار به تصرف ایران در آمد . با وجود تنوع قومی و مذهبی ، شاها نی چون عباس اول( 996 ه .ق) ، صفی (1038 ه .ق) و شاه عباس دوم ( 1052 ه .ق ) رفتاری ملایم تر و تساهل آمیز تر با مردم این مناطق داشتند طوری که این مناطق حضور وحاکمیت ایران را نسب به حکومتهای دیگر بیشتر قبول داشتند. در اواخر دوره صفویه ، دوران شاه سلیمان( 1082ه .ق )، شاه سلطان حسین ( 1100 ه.ق ) با گسترش ضعف سیاسی و اداری و بی توجهی به اقوام مناطق شرقی از جمله قندهار و با انتخاب حاکمانی که به تنوع قومی و مذهبی و خواست سیاسی آنان توجه نمی کردند به مرور زمینه های نارضایتی و نهایتاَ شورش بر علیه حکومت صفویه تبدیل به مشکل بزرگ و غیر قابل جبران برای دربار صفوی شد . در این پژوهش جایگاه قندهار در نگرش فرمانروایی صفوی- دوره دوم (1135-996ه .ق)- و سیر تحول موقعیت آن در گستره قلمرو صفویان بررسی می شود. کلید واژه ها: قندهار. صفویه . شاه عباس اول .شاه سلطان حسین . گورکانیان هند. ازبکان

میرزا عبدالله، پسر میرزا عیسی، از دانشمندان و نویسندگان ، قرن های یازدهم و دوازدهم ( 1067-1130 ق.) هجری است. گاهی نیز از وی با شناسه های دیگری چون تبریزی، جیرانی، اصفهانی و آفندی یاد می شود. او نیمی از عمر خود را در سفر به شهرهای ایران و سایر کشورها هم چون، ترکیه، سوریه، مصر، عربستان، بحرین و ... گذرانده و کتاب خانه های آن ها را از نزدیک دیده و از خرمن دانش دانشمندان آن سرزمین ها، خوشه ها چیده و متقابلاً آنها را نیز از دانش و ارشادات خود بهره مند ساخته است. از این رو توانی ستودنی در زمینه کتاب شناسی و نویسندگی کسب کرده بود. این عالم نوشته های سودمندی در رشته های علوم قرآنی، حدیث، رجال، فقه، اصول، فلسفه، کلام، دستور زبان، ستاره شناسی، گاهنامه نگاری و ... از خود به یادگار گذاشته که کتاب ارزشمند «ریاض العلماءو حیاض الفضلاء» از آن جمله است. او به عنوان شاگرد ممتاز علامه مجلسی درتهیه و تدوین کتاب « بحار الانوار » نقش زیادی داشته است .سخت کوشی و تعامل او با علما و دانشمندان سایر مذاهب و نیز دولت سنی مذهب عثمانی می تواندالگویی از یک عالم شیعی را به نمایش بگذارد. در این پایان نامه کوشش شده است تا زندگی، آثار و افکار این دانشمندمورد بررسی و واکاوی قرار گیرد. البته بدلیل برازندگی کتاب «ریاض العلماء» بطور ویژه به آن پرداخته شده و دیدگاههای وی خصوصاً با توجه به شرایط اجتماعی- سیاسی آن روزگار مورد توجه و دقت بیشتری قرار گرفته است.

این پژوهش چشم اندازی است بر طبقه بندی مشاغل شاعران در دوران صفوی و می کوشد اوضاع فکری و فرهنگی حاکم بر این دوره را بر اساس پیشامدها و تحولات اجتماعی و اقتصادی و سیاسی و تاثیر آن بر جایگاه اجتماعی توده های مختلف مردم، مورد بررسی قرار دهد. جریان های ادبی- هنری، بی شک رابطه عمیق و تفکیک ناپذیری با ارزش های اصیل اجتماعی دارند و ادبیات هر عصری، آینه تمام نمای تمایلات و شادکامی ها و نیز ناکامی ها و شکست هایی است، که ناشی از همین اوضاع و روابط اجتماعی می باشد. لذا بررسی این روابط و تعاملات، که به حضور گسترده توده های مردم، در ادبیات این عصر، دامن زده است؛ مسئله بسیار حائز اهمیتی بوده و به گونه ای آشکار، بیانگر آمیزش و پیوستگی شغل و فرهنگ، در میان اقشار مختلف مردم، از هر طبقه ای، با هر شخصیتی و نیز با هر نوع ذوق و آگاهی و پرورش فرهنگی ای می باشد.این پژوهش بازشناسی جامع و نوینی از مشاغل مختلف شاعران و بالاخص، تعدد و فراوانی عوام و بازاریان شاعر را در ادبیات این دوره، ارائه می دهد.