نام خانوادگی: رضوان تبار نام: امیر عنوان پایان نامه: نقش جزایر کیش و خارک در تحولات سیاسی و اقتصادی خلیج فارس از قرن اول هجری تا تشکیل سلسله ی صفویه استاد راهنما: دکتر بهادر قیم استاد مشاور: دکتر علی بحرانی پور درجه تحصیلی: کارشناسی ارشد رشته: تاریخ گرایش: مطالعات خلیج فارس محل تحصیل: دانشگاه شهید چمران اهواز دانشکده: ادبیات و علوم انسانی تاریخ فارغ التحصیلی: 12/11/1389 تعداد صفحات:188 واژگان کلیدی: خلیج فارس، جزیره کیش، بنی قیصر، جزیره خارک، موقعیت جغرافیای، عملکرد سیاسی و اقتصادی. حیات سیاسی و اقتصادی خلیج فارس در طول تاریخ متأثر از تحولات سیاسی ایران بویژه در جزایر و بنادر آن بوده است. جزایر کیش و خارک از جزایر مهم و دارای موقیت سوق الجیشی هستند. بررسی پیشینه ی تاریخی این جزایر نشان می دهد که موقعیت جغرافیای، شرایط طبیعی و ارتباطی آن ها در جذب جمعیت و مطرح شدن به عنوان بارانداز و لنگرگاه کشتی هایی که به خلیج فارس می آمدند بی تأثیر نبوده است. بعد از اینکه بندر سیراف از رونق افتاد؛ جزیره کیش توانست جایگاه قابل ملاحظه ای در طول سه قرن از اواسط قرن پنجم تا اوایل قرن هشتم (ه.ق) در میان دیگر قلمروهای ساحلی اقیانوس هند به دست آورد. نقش ملوک بنی قیصر را نمی توان در رونق تجاری جزیره کیش نادیده گرفت، این جزیره در زمان اتابکان فارس به عنوان مرکز بازرگانی خلیج فارس باقی ماند. درعصر حاکمیت خاندان طیبی اگر چه حاکمیت آنها بر جزیره کیش طولانی نبود اما توانستند با ایجاد رابطه ی گسترده با اقیانوس هند بر رونق جزیره بیفزایند. جزیره خارک از لحاظ تاریخی، نظامی، تجاری، لنگرگاهی به عنوان مهمترین جزیره سوق الجیشی شمال خلیج فارس، معبر وقایع مهمی در قبل و بعد از اسلام بوده است. این جزیره در عهد باستان یکی از مراکز تجاری پالمیریان (تَدمِِِِِِِِِِِِِِریان) بوده و در قرون اولیه اسلامی محل پناهگاه طرفدارانی از جنبشهای سیاسی همچون خوارج و قرامطه بوده است. جزیره خارک به دلیل وجود مروارید مرغوب درآن مورد توجه بازرگان و سوداگران بوده است. این پژوهش در شش فصل تدوین شده که فصل اول به خلیج فارس و اهمیت آن, فصل های دوم تا پنجم به جزیره ی کیش و فصل ششم به جزیره ی خارک می پردازد. هدف این رساله رسیدن به پاسخ این سوال است که؛ آیا جزایر کیش و خارک در تحولات سیاسی و اقتصادی خلیج فارس از قرن اول هجری تا تشکیل صفویه نقش داشته اند؟

هجوم مغولان به ایران در سال 616 ه.ق آغاز گردید، خوارزمشاهیان در رویارویی با مغولان شکست خوردند و مغولان نیز با ویرانگری هر چه تمامتر ایران را فتح نمودند. اشغال ایران و تاثیراتی که مغولان بر ایران گذاشتند باعث گردید عده ای از نخبگان سیاسی ایرانی که احساس خطر کرده بودند، راه نجات ایران را نزدیکی به آنان دانسته و در صدد نفوذ به دربار مغولان و دیوانسالاری ایلخانان برآمدند؛ و از این طریق تلاش خود را برای آبادانی مجدد ایران و برگرداندن اوضاع آن به حالت سابق به کار بستند هرچند که در این راستا با مشکلات عدیده ای روبه رو گشتند.از جمله شخصیت هایی که از همان ابتدای هجوم مغولان به ایران این وظیفه خطیر را بر عهده گرفتند محمود یلواج و فرزندش مسعود بیگ بودند که با جلب اعتماد مغولان توانستد مناصب مهم دولتی را در دست گیرند و دست به آبادانی مناطق ویران شده بزنند. همینطور فاطمه خاتون نخبه دیگر ایرانی با نفوذ در دربار مغولان تلاش نمود با قرار دادن ایرانیان در راس امور و آشنا نمودن مغولان با فرهنگ وتمدن ایرانیان، آنان را به بازسازی ایران ترغیب نماید. با تاسیس دولت ایلخانی، نخبگان سیاسی ایرانی همچنان به تلاش خود ادامه دادند در این میان خواجه نصیرالدین طوسی و خاندان جوینی گام های اساسی را برداشتند و تاثیر عمیقی در احیای حیات سیاسی وفرهنگی ایران برجای گذاشتند، پس از آنها سیاستمدار بارز و شخصیت متفکر ایرانی، خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی نقشی اساسی در این زمینه ایفا نمود، وی به نام غازان خان دست به طرح واجرای اصلاحاتی زد که توانست تا حدودی به اوضاع آشفته ایران سروسامان بخشد.

خلیج فارس به دلیل ارتباط با اقیانوس هند در شرق و سایر دریاها و برخورداری از جایگاه تجاری و بازرگانی دریایی با شرق و غرب همواره مورد توجه توجه بازرگانان و سیاحان داخلی و خارجی بوده است‏‏‏‏‏‏ًًٌٌٌُُُُ. البته باید افزود حتی در قرون قبل از اسلام و قرون اسلامی و قرون بعدی نیز این منطقه رونق و شکوفایی خود را حفظ نمود و بر اثر همین موقعیت بود که از همان قرون قبل از اسلام مورد توجه خارجیان از جمله سفرنامه نویسان خارجی قرار گرفت، که این توجه از قرون ده و یازده ه ق(قرون شانزده و هفده م) بر اثر تحولاتی که در اروپا به دنبال رنسانس و بعد انقلاب صنعتی و سایر نقاط جهان به طور قابل ملاحظه ای افزایش یافت و سبب شد تا اروپائیان بویژه سفرنامه نویسان اروپایی که در قالب تاجر و مبلغ مذهبی و بعد مأمورین سیاسی و نظامی به خلیج فارس به عنوان منطقه ای مناسب برای مقاصد خود مسافرت کنند و شرح سفر یا گزارش مورد نظر خود را از سفر خود به اوضاع ایران عموماَ و خلیج فارس خصوصاً به رشته تحریر درآورند. در این تحقیق سعی بر این است تا ابتدا به زمینه های توجه خارجیان بویژه سفرنامه نویسان خارجی و سپس به اهداف آنها از توجه به خلیج فارس از قرن ده تا چهارده ه ق( قرن هفده تا بیستم م) پرداخته شود.

سلسله ای از فرمانروایان محلی ایران و جانشین دیالمه ی آل کاکویه بودند که از سال 536 تا 718ق/1142تا1318م. بر یزد و نواحی مجاور آن فرمان راندند. آنها با ایجاد پیوندهای زناشویی روابط دوستانه ای با سلجوقیان برقرار کردند و مورد احترام و مشورت آنها بودند. در روزگار حمله ی چنگیز به ایران سلطان ابومنصور اتابک (قطب الدین)چیرگی مغولان را پذیرفت و جانشینانش به عنوان دست نشاندگان مغول در حکومت یزد پایدار شدند. سرانجام این سلسله ی محلی به دست مبارز الدین محمد بیانگذار دولت آل مظفر منقرض شد. اتابکان در آبادانی و عمران یزد کوشش های بسیاری کردند و بناهای زیادی از خود به یادگار گذاشتند. در این دوره به دلیل امنیت و آرامش نسبی در یزد بازرگانی، پیشرفت شهرها و آبادی ها، و مبادله کالا های گوناگون رونق یافت وکالا های یزدی تا آن سوی آب های جنوبی ایران به ویژه هندوستان راه یافت.

: حکوت آل اینجو گرچه ریشه در نظام مغولی حقوقی ومالی اینجو داشت لیکن بر مردموفرهنگ فارس تکیه کرد. آنان در روزگار شرف الدین محمود شاه اینجو در سده هشتم هـ.ق معاصر با اواخر سلطنت ابوسعید بهادر خان در فارس استقلا ل یافتند. اما به تدریج به حکومتی محلیِ قابل توجهی بدل گشتند که به سبب رشد اقتصاد، شهرنشینی و تصوف شرایط اجتماعی پیچیده ای را در فارس به وجود آوردند و مردم فارس در زمان این خاندان از آرامش نسبی برخوردار شدند. معاصرت حکومت ایشان با بزرگانی چون خواجه شمس الدین حافظ شیرازی، مولانا عبید زاکانی، خواجوی کرمانی و دیگر بزرگان ادب و علم فارس نام آل اینجو را به عنوان سلسله ای فرهنگ دوست ماندگار کرد.

خلیج فارس از دیرباز یکی از آبراهه های سوق الجیشی بوده، که علاوه برسهم اقتصادی بوده، نیز نقش مهمی در تحولات تاریخی و اجتماعی ایفا کرده است. تاثیرگذارترین این نقش در صدر اسلام همانا فتح ایران از طریق این خلیج بزرگ است. آغاز فتوحات از بحرین بود که در حقیقت دروازه ورودی اسلام به ایران محسوب می شود، و در آن زمان جزء قلمرو امپراتوری ساسانی بود. با فتح بحرین که توسط یکی از فرستادگان پیامبر، به نام علاء حضرمی صورت گرفت، روند فتوحات به داخل خاک ایران، از طریق بحرین تسریع شد، و در ادامه با فتح ابرکاوان یا قشم و بندر توّج، در کنار عمان که پیش از اینها فتح شده بود، از طرف جنوب خاک ایران در محاصره مسلمین قرار گرفته بود. با نفوذ به این چهار ناحیه مسلمین از آنها بعنوان پادگان ها یا پایگاه هایی برای حمله به دیگر نواحی داخلی خاک ایران از جمله ایالت فارس، کرمان، خوزستان مورد استفاده قرار دادند.

: نیشکر یکی از گیاهان تیره گندم است که سابقه کشت آن در خوزستان به دوره اشکانی و رونق آن به دوره ساسانی ، مربوط می شود . در بخش جلگه ای خوزستان به دلیل برخورداری از کیفیات جغرافیایی نظیر رودخانه های کارون ، کرخه ، دز و جراحی و خاکهای رسوبی و حاصلخیز شرایط مساعدی برای کشت نیشکر مهیا ساخته است . آبادانی مزارع نیشکر خوزستان در ادوار مختلف تاریخی ، بستگی به شرایط اقتصادی و امنیت و حسن درایت زمامداران وقت متغیر بوده است . در قرون نخستین اسلامی با ورود اعراب و خصوصا بنی امیه ، با شکستن سدها و پل ها و در نهایت عمران و آبادی در خوزستان ، موجبات افول نیشکر را در این خطه رقم زدند که با روی کار آمدن خلفای عباسی تا حدودی اقداماتی برای احیای آن صورت گرفت که به نیشکر کاری جانی دوباره بخشید .همچنین در دوره آل بویه نیشکرکاری رونق دوباره یافت ، ولی در زمان مغولان مجددا صدماتی بر نیشکر کاری خوزستان وارد آمد. همچنین در زمانهای بعدی خصوصا در زمان حکومتهای محلی نظیر مشعشعیان و آل کعب نیز نوساناتی در کشت و کار آن انجام گرفت تا دوره امیر کبیر که اصلاحاتی در شیوه کشت سنتی نیشکر به عمل آمد تا زمان پهلوی که کشت مکانیزه این گیاه با تاسیس شرکت های کشت نیشکر کارون و هفت تپه به منصه ظهور رسید.

دزفول شهری است که از آغاز تاریخ خود شاهد رویدادهای بی شماری بوده است. در زمان ایلامیها آوان نام داشته است، بعدها در دوره ساسانی پلی بر روی رودخانه دز و همچنین قلعه ای به نام انوشبرد ساخته شده بود. پس از ویرانی جندیشاپور در قرون چهارم و پنجم ه.ق مردم آنجا به دزفول(اندامش سپس روناش)مهاجرت کردند.در پی این مهاجرت کم کم دزفول رو به آبادانی گذاشت و دردوره ی ایلخانی و تیموری توسعه یافت(تصوف نیز موجب توسعه و تقسیم شهر به محلات حیدری و نعمتی شد)در دوره ی صفویه شهر دزفول آنچنان اهمیت یافت که به عنوان کرسی خوزستان در تقابل با مشعشعیان قرار گرفت. بدین ترتیب نیمی از خوزستان در دست خاندان محلی رعناشی که در دزفول بودند و نیمی دیگر در دست مشعشعیان قرار گرفته بود، وکشاکش قدرت بین این دو خاندان تا برکناری خاندان رعناشی درسال 949ه.ق به اتهام ارتباط با عثمانی ادامه پیدا کرد. و محله های شهر نیز بر حسب تقسیمات صنفی و صوفیانه(حیدری نعمتی وغیره) شکل گرفته بود، هدف این تحقیق روشن ساختن سیرتکوین، تداوم و تحول شهر و ولایتِ دزفول ورویدادها وحوادثی است که ازآغازتاپایان صفویه رخ نمود.

دولت سامانیان از زمان روی کار آمدن امیر اسماعیل در سال 279 ه.ق/ 892م، در بخارا پایه گذاری گردید و در اواسط قرن چهارم ه.ق/ دهم میلادی از زمان نوح بن نصر (331- 343 ه.ق/ 944- 956م) روبه ضعف نهاد و نهایتاً توسط ایلک خانیان در سال 389 ه.ق/ 1002م برچیده شد. اقتصاد از جمله عواملی است که در تثبیت و تداوم دولت تأثیرات عدیده ای دارد، که دولت سامانیان نیز از این قاعده مستثنی نبودند، به طوری که اقتصاد یکی از شاخصه های مهم در ظهور و ثبات، آن دولت به شمار می رفت. محدوده قدرت سامانیان در خراسان و ماوراءالنهر و دیگر مناطق تابعه آن خلاصه می گردید. حمایت شاهان سامانی بالاخص امرای نخستین آن از جمله اسماعیل بن احمد. احمدبن اسماعیل و نصربن احمد. در زمینه ی اقتصاد شهری اقتصاد روستایی به ویژه مالیات ها و نقش تجارت در حوزه جاده ابریشم؛ باعث بلوغ و تعالی شهرهای آن دوره گردید؛ که همه این-ها در سایه ی سیاست های اتخاذ شده ی امیران سامانی؛ در ایجاد امنیت و ثبات سیاسی؛ سبب رونق اقتصادی و پیشرفت هر چه بیشتر مناطق تحت سیطره شان گردید. اما ضعیف قدرت دولت امیران سامانی در اواسط حکومتشان؛ منازعات طولانی مدت با آل بویه؛ پر رنگ تر شدن نقش عناصر ترک در ساختار سیاسی و نظامی و حملات ایک خانیان به قلمرو آن ها باعث نابسامان شدن اوضاع اقتصادی و به تبع آن فشارهای مالیاتی بر سایر اقشار و طبقات جامعه گردید و آن امنیتی که در دوره امیران نخستین سامانی سبب آبادانی و پیشرفت شهرهای خراسان و ماوراءالنهر از لحاظ مالی و اقتصادی گردیده بود؛ رو به افول نهاد و دیگر به اوج اولیه خود تا پایان حکومت سامانی بازنگشت.

مهمترین رودخانه ی قابل کشتی رانی در ایران ومنطقه ی خلیج فارس،رودخانه ی کارون بود. موقعیت استراتژیکی وژئوپولتیکی رودخانه،بویژه درامرکشتی رانی موجب شد،که درقرن 19م.کشورهای انگلستان،فرانسه،روسیه،هلندوآلمان روابط جدیدی با ایران آغازکنند.در این میان انگلستان که به عنوان مهمترین کشور،به دنبال نفوذوتوسعه اقتصادی وسیاسی خویش درخلیج فارس بود، سعی درکسب امتیازکشتی رانی درکارون نمودوهمین دلیل روابط ویژه ای رادراین زمینه با دولت قاجارآغاز نمود.امابااین وجود،فرانسویان نخستین ملتی بودند که به توصیه ی دکتر تولوزان،(پزشک ناصرالدین شاه) توانستند امتیاز کشتی رانی درکارون را در سال «1878م» کسب کنند،که بلافاصله با مخالفت انگلستان مواجه شدند. مخالفت انگلستان موجب شد‏که ناصرالدین شاه قرارداد تولوزان را لغو کندوبه دنبال آن در سال «1888م.»فرمان کشتی رانی در«کاورن سفلی»را نه بنام انگلستان بلکه بنام دولت های کامله الوداد صادرکند.آلمان،فرانسه و انگلستان پس از صدور فرمان اول کشتی رانی درکارون سفلی به تمجید و تأییدآن پرداختند.بااین وجود روسیه مهم ترین کشور اروپایی بود که با صدور فرمان کشتی رانی درکارون مخالفت نمود. این مخالفت ها، برروابط بین دوکشور تأثیر بسزایی گذاشت ودر نهایت با کسب امتیازاتی در شمال ایران راه کشتی رانی درکارون برای اروپاییان گشوده شد. نتیجه فعالیت کشتی رانی درکارون رونق یافتن فعالیت های کشاورزی وبازرگانی درخوزستان و بویژه افزایش صادرات به اروپا بود.رساله ی حاضر از نظر زمانی حدفاصل میان سال های1250 ه.ق /1871م.تا 1294ه.ق/1914 م. را پوشش می دهد.

چکیده نام خانوادگی: کلاه کج نام: زهرا عنوان پایان نامه: بررسی تاریخچه سازه های آبی )سطحی )خوزستان تاپایان دور? ساسانیان استادان راهنما: دکتر عبدالکریم بهنیا ، دکتر محمد رضا علم استاد مشاور: دکترعلی بحرانی پور درجه تحصیلی: کارشناسی ارشد رشته: تاریخ گرایش: مطالعات خلیج فارس محل تحصیل(دانشگاه): شهید چمران اهواز گروه : تاریخ دانشکده: ادبیات و علوم انسانی تاریخ فارغ التحصیلی: یو 91/7/26 تعداد صفحه: 134 کلیدواژه ها: خوزستان، رودخانه ها، کارون، شوشتر، آبیاری، ساسانیان، پل،سازه های آبی چکیده ازعوامل مهم شکل گیری تمدن ها ورونق کشاورزی درایران وجهان وجود رودخانه های دائمی وپرآب می باشد.دراستان خوزستان رودخانه های مهمی مانند کارون، کرخه و دزوجود دارد که روی این رودخانه ها سازه های مهم آبی مانند پل ،شادروان، سد وآسیاب برای حمل نقل ،کشاورزی واموردیگرزندگی ساخته شده است.نوع زمین وگودی بستر رودخانه هاو پیشرفت کشاورزی باعث شد که با صرف هزینه های بسیاردر گستره وسیعی به ساختمان سازی بر روی رودخانه هادر دراستان پرداخته شود .در دوره ایران قبل ازاسلام ودر دوره سلسله ساسانیان بیشتر به این موضوع در استان پرداخته شد.

ایلات و عشایر با آداب و رسوم گوناگون، از وزنه های تاثیر گذار در عرصه ی سیاسی، اجتماعی کشور بوده اند و در دشوار ترین و حساسترین شرایط و موقعیت ها، همواره ، شهامت، استقامت، و فداکاری خود را به اثبات رسانده اند . در این میان ایل بزرگ قشقایی در فارس به عنوان یکی از پایه های تاثیر گذار ، همواره نقش کلیدی را در نبرد با متجاوزان خارجی و عوامل داخلی آنها داشته و همیشه روحیه ی همزیستی و همکاری با سایر اقوام را در ایالت بزرگ فارس ، به شکل مطلوبی منظم نموده است. ایل قشقایی را چند گروه عشایری ترک زبان ، بنیان نهادند که جداگانه و به تدریج از اویل دوره ی صفویه وارد منطقه فارس شدند و از دوران زندیه نقش بسزایی را در تحولات سیاسی، اجتماعی ایران ایفا نموده این ایل که پس از پیروزی مشروطیت تا آغاز جنگ جهانی اول، در تنشی آشکار با نفوذ انگلیس در جنوب به سر می برد با آغاز جنگ جهانی اول ، با ایفای نقش محوری در نبرد با بیگانگان و عوامل وفاداری همیشگی خویش را به شور به اثبات رساند. پس از پایان جنگ و به قدرت رسیدن رضاخان که به مخالفت با ایلات برخاسته بود، ایل قشقایی با سیاست های عشایری او مقابله کردند. سئوالات تحقیق:

گستردگی ایران در جوار خلیج فارس به گونه ای است که بیش از یک سوم سواحل مربوط به این منطقه در بخش شمالی آن متعلق به ایران است. سواحل شمالی خلیج فارس از لحاظ موقعیت جغرافیایی و شرایط آب و هوایی به گونه ای است که ساحل نشینان این منطقه جهت امرار معاش به دریا روی آورده اند، ذخائر دریایی نقش عمده ای در اقتصاد این سواحل داشته است.خلیج فارس از دیرباز منبع مواد غذایی و سرچشمه ثروت و نعمت بوده و تعداد زیادی از گونه های مختلف ماهی و سایر آبزیان را درآبهای خود جای داده است. گذشته از اهمیت اقتصادی و سیاسی و بازرگانی اختصاصاً از نظر ماهیگیری و صید مروارید دارای اهمیت بسیار زیادی می-باشد. صید مروارید در این سواحل دارای اهمیت اقتصادی و بازرگانی خاصی بوده است و نیز فروش بالای مروارید بیان گر اهمیت مروارید در زندگی ساحل نشینان بوده است، مروارید طبیعی یکی از جواهرات بسیار مهم و قیمتی از دوران باستان به شمار می رود به همین دلیل صید صدف به منظور استحصال مروارید از قرنها پیش در خلیج فارس رواج داشته است و از سودمندترین ثروتهای طبیعی خلیج فارس به شمار می رفته است. مروارید خالص نماد و تجلی قدرت، ثروت، اشرافیت و سلطنت بوده است. اما ماهیگیری به صورت ابتدایی رایج بوده است. مهمترین بنادر و جزایر صیادی در کرانه های شمالی خلیج قرار دارند که با وجود صید مدام و پیگیر باز مملو از دسته های ماهی می باشند از این حیث منبع سرشاری به شمار می روند. محصولات دریایی این سواحل از قبیل مروارید، انواع صدفها، ماهی و .... نیز قابلیت های مناسبی برای صادرات را دارا می باشند ،تجارت ماهی خشک و مروارید در قرون نخستین اسلامی رونق بسیار داشت که نیز با حمله مغولان به خلیج فارس به علت آشفتگی اوضاع اقتصادی ، تجارت و بازرگانی دچار رکود شد، اما ملوک هرمز توانستند با انتقال پایتخت به جرون تجارت را گسترش دهند. دولتهای بیگانه که از ذخایر بیکران خلیج فارس در نتیجه همین دادستدها آگاه شدند در دوران صفویه برای سلطه بر خلیج فارس به رقابت برخاستند. این منابع دریایی خلیج مهمتر از همه تجارت مروارید پای دولتهای استعمارگر را به این سواحل باز کرد. سوال تحقیق: صنعت شیلات چه تاثیری در توسعه اقتصادی سواحل شمالی خلیج فارس از قرن اول هجری تا پایان دوره زندیه داشته است؟ فرضیه تحقیق: شاید بتوان اذعان کرد که صید انواع آبزیان از زمانی که بشر در کنار آبها ساکن شد از منابع اولیه درآمد ساکنین سواحل شمالی خلیج فارس بوده است.در خلیج-فارس صید مروارید و تجارت آن از اواخر قرن دوم هجری و اوایل قرن سوم هجری به علت شرایط مناسب و برقراری آرامش در این قرون اهمیت بسیار پیدا کرد و در کنار آن صید ماهی نیز رواج داشت، این صنعت در طول تاریخ یکی از مولفه های درآمدزایی ساکنان محلی و در مواردی ملی بوده است . روش تحقیق: روش این تحقیق توصیفی ـ تحلیلی بوده و با استفاده از گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای صورت گرفته است. پیشینه تحقیق: در مورد پیشینه تحقیق باید گفت در ارتباط با این موضوع تاکنون تحقیق جامع و منسجم که نقش شیلات را در توسعه اقتصادی سواحل شمالی خلیج فارس بررسی کرده باشد صورت نگرفته است. اکثر کتب و مقالات درباره خلیج فارس اشاره کوتاه و گذرا به شیلات در دوره خاص کرده اند. وسعت دوره تاریخی و تمرکز بر شیلات(عناصر و اجزاء) و نقش اقتصادی آن در سواحل شمالی خلیج فارس از مسائل متمایز کننده این پژوهش با سایر تحقیقات جدید است. موانع و محدودیتها برای تدوین این رساله عبارت بودند از : عدم همکاری کارکنان کتابخانه ها ،کمبود شدید منابع در مورد موضوع رساله و.... مطالب پژوهش در پنج فصل به شرح ذیل تنظیم شده است. در فصل اول، جغرافیای طبیعی خلیج فارس و تأثیر شرایط طبیعی در صیادی و بنادر و جزایر صیادی مورد بررسی قرار می-گیرد. فصل دوم، به بررسی انواع شیلات، ماهی و مروارید می-پردازد. در فصل سوم، به گذری بر شیلات و صیادی دوره باستانی ایران در خلیج فارس اشاره شده است در فصل چهارم ، به بررسی شیلات در قرون نخستین و صیدگاه های مهم در این دوران و تجارت ماهی و مروارید می پردازد و در فصل پنجم، بررسی پیرامون شیلات در دوران مغول تا زندیه و بنادر مهم صیادی و اهمیت تجارت ماهی و مروارید ارائه می شود همچنین در فصل اخیر نقش شیلات درتوسعه اقتصادی سواحل شمالی خلیج-فارس از قرن اول هجری تا پایان دوره زندیه مورد بررسی واقع می شود. بعد از نتیجه گیری این پژوهش ، فهرست منابع و مآخذ و در پایان تصاویر و نقشه ها آورده شده است.

حکومت مشروطه ی ایران در زمان مظّفر الدین شاه در اثر تلاش گروه ها و طبقات زیادی از مردم به وجود آمد. دوره ی مشروطیت از نظر سیر تحولات اجتماعی و سیاسی، دوره ای پرجنب و جوش و نیز دوره ی آشنایی با پیشرفت کشورهای اروپایی و انقلابها و تحولات فرانسه روسیه است. در این بین شاعران و نویسندگان به عنوان قشری از روشنفکران جامعه، مسئولیت آگاه کردن مردم نسبت به تحولات آن روز را بر عهده داشتند، زیرا مشروطیت در ایران، پدیده ای تازه بود و مردم چنین حکومتی را نمی شناختند. این وظیفه بر عهده ینویسندگان و شاعرانی بود که مردم را با معنای درست مشروطه، مجلس و قانون آشنا کنند. باید گفت که گرچه نثر، نقش بسزایی در این دوره ایفا کرد، اما نظم به خاطر جایگاه یگانه اش در فرهنگ سنتی ایران رسالت خود را به عنوان اصلی ترین محرک انقلابی ایفا کرد. شعراو نویسندگان دوره ی مشروطه، هم در بنیان گذاری و هم در پیشبرد مشروطه و نیز در آشنا ساختن آحاد مردم با اصول مشروطه تأثیر داشته اند. هدف نگارنده در این تحقیق روشن کردن نقش شعرا و نویسندگان در پیشبرد اهداف مشروطه خواهان می باشد.

پس از اعطای امتیاز نفت جنوب به ویلیام ناکس دارسی که به شکل گیری شرکت نفت ایران و انگلیس منجر شد، این شرکت بنا بر نیاز خود در حوزه عملیات نفتی، شروع به استخدام کارگران ایرانی نمود و به تدریج و با ورود نیروی کاری که از دیگر مناطق ایران به خوزستان مهاجرت کردند و نیز توسعه تأسیسات نفتی، کارگران مناطق نفت خیز با مطالبات جدی شرکت را وارد چالش بزرگی نمودند. تمرکز بیش از هزاران کارگر در نقاط نفت خیز، در شرایط بد اقتصادی و معیشتی سرانجام به حضور و زمینه سازی عناصر چپ در میان کارگران، تشکیل اتحادیه های کارگری و نهایتاً اعتصابات کارگران شرکت نفت، منجر شد. رساله حاضر با هدف بررسی زمینه های مناسب برای پروراندن این اعتصابات در یکی از حساس ترین دوره های تاریخ ایران، یعنی پس از سقوط رضا شاه در شهریور 1320 ش تا اوائل دهه سی، در شهرهای نفت خیز خوزستان، به چگونگی شکل گیری این اعتصابات نیز می پردازد.

شهرهای اولیه ی میان رودان به سرزمین های جنوبی که از بغداد تا خلیج فارس کشیده شده بود، محدود می گردید. متون اساطیری-تاریخی میان رودان، به تجارت و مبادلات گسترده بین این منطقه و بنادر و سواحل خلیج فارس مانند (دیلمون) بحرین کنونی ، مکن (عمان کنونی) و سایر نقاط ایران مانند سرزمین ارت اشارات فراوانی کرده اند. از طرفی یافته های باستان شناسی نیز نشان می دهد که در آغاز هزاره ی سوم قبل از میلاد جوامع روستایی ایران به موازات میان رودان با آهنگ رشد برابری در راه رسیدن به شهر نشینی گام بر می دارد، افزون بر این موارد فقر و نیاز شدید میان رودان به واردات برخی کالاها بویژه سنگ ها ، مانند سنگ صابون و منابع معدنی مانند قلع و همچنین الوار باعث توجه این منطقه به خلیج فارس و ایران شده است . در نتیجه ی این روابط پویای بازرگانی که باعث رشد و بالندگی هردو طرف می شد اثرات فرهنگی متقابلی را بر ساکنان هردو منطقه بر جا می گذاشت. مهمترین نمود این روابط اقتصادی-فرهنگی در یکی از بهترین داستانهای حماسی سومریها یعنی داستان حماسی "انمر کار و فرامانروای اراتا" بوضوح نشان داده شده است. بطور کلی، خیلج فارس که به عنوان پل رابط بین دریای سرخ، اقیانوس هند و دروازه ی ایران برای میان رودان عمل می کرد در این دوران جایگاه التقاط فرهنگ ها و قومیت های گوناگون بود و در نتیجه ی این اثرپذیری فرهنگی ملتهای مختلف از تجربه های یکدیگر استفاده می کردند و بسیاری از اختراعات اولیه ی بشر در زمینه های گوناگون مانند اختراع خط و باروری بسیاری از علوم از همین زمان و در نزدیکی این منطقه آغاز شد. بنابر آنچه گفته شد به حق می توان این منطقه را گهواره ی تمدن و مبدا پیرایی نوع بشر دانسته و به دلیل فوق العاده ی استراتژیکی به تعبیر امروزی آن را هارتلند(قلب زمین ) نامید.

یکی از ابعاد اهمیت خلیج فارس در تاریخ ایران بعد اقتصادی آن است.در دوران قاجار(1174ه.ش) بنادر و جزایر سواحل شمالی خلیج فارس بواسطه فعالیت های صید و صیادی و تجارت مروارید از رونق و آبادی بسیار برخوردار بودند. بهره برداری فنی و صنعتی از تولیدات دریایی خلیج فارس و دریای عمان در عصر رضا شاه پایه گذاری شد.در سال 1315 ه.ش/1936م دکتر هرالد بلگواد رئیس مرکز زیست شناسی دانمارک از طرف دولت ایران دعوت شد که راجع به اقسام مختلف ماهی های خلیج فارس و مناسب بودن آنها برای مقاصد صنعتی مطالعاتی نماید .در نتیجه تحقیقات دکتر بلگواد دولت ایران کارخانه کنسرو ماهی را در بندر عباس تأسیس نمود. سواحل شمالی خلیج فارس یکی از مهمترین کانونهای فعالیت صید و ماهیگیری در کشور می باشند و فعالیتهای شیلاتی، همواره یکی از مهمترین فعالیتهای کسب و کار ساکنان نوار ساحلی بوده است.در شش ماهه نخست سال 1367 جمع کل وزن ماهی و میگوی صید و جمع آوری شده در کشور بالغ بر097/28 تن بوده است با نگرش کوتاهی بر این آمار صرفاً نقش ارزنده منابع دریایی کشور در نظام اقتصادی ملی کم و بیش مشخص می شود.

قهستان ایالتیدر شرق ایران بود که تاریخش با خراسانپیوندی ناگسستنی داشته است. نام این ایالت معرب کُهستان و مخفف کوهستان است و در متون تاریخی و جغرافیایی به صورت های مختلفی همچون قهستان، قوهستان، کوهستان و ... آمده است. بیشتر وسعت این ایالت را رشته کوه هایی که از شمال غربی به جنوب شرقی کشیده شده اند و نیز دشت هایی که حدفاصل این رشته کوه ها را در برگرفته اند، تشکیل می دهد. قهستان شامل شهرهایی چون قائن، گُناباد، طبس عَناب (مِسینان)، طبس گیلکی (گلشن)، تَرشیز، خواف، باخَرز، خور، خوسف، زام، زاوه بود. در واقع بخش اصلی آن را خراسان جنوبی و شهرهایی از خراسان رضوی، یزد و اصفهان کنونی تشکیل می دادند و قصبه ی این ایالت قائن بود و به همین جهت از قهستان با عنوان قائنات نیز یاد شده است. این منطقه از ورود اسلام تا قرن پنجم هجری آبستن حوادث بسیاری بوده است که از جمله آن ها می توان به فتح این منطقه توسط اعراب مسلمان و دست به دست شدن آن توسط حکومت های متقارن (طاهریان، صفاریان، سامانیان و غزنویان) اشاره کرد و از ویژگی هایی که باعث جذابیت قهستان برای محقق در دوره های مورد مطالعه شده است؛ می بایست به ورود اعراب مسلمان، بستر سازی و شکل گیری نهضت های مذهبی و اجتماعی ضد خلافت عباسی در این منطقه و مشارکت اهالی آن در این ها نهضت ها - که هر کدام با شکل و هدف خاصی صورت پذیرفتند- و همچنین شکل گیری گروه های اجتماعی و وجود دسته های مختلف مذهبی اشاره کرد که در ادامه به بررسی آن ها خواهیم پرداخت و جایگاه این ایالت را در عرصه های مذکور بررسی خواهیم کرد. در واقع این پژوهش تلاشی است برای پاسخگویی به این پرسش ها که: - سئوال اصلی: قهستان در تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی (از ورود اسلام تا پایان قرن پنجم هجری) چه جایگاهی داشته است؟ - فرضیه اصلی: قهستان به دلیل شرایط جغرافیایی، دوری از مرکز خلافت و نزدیکی به دو کانون عمده ی تحولات (سیستان و خراسان) در تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جایگاه مهمی در این دوران داشته است. - سئوال فرعی:تحولات اجتماعی و فرهنگی قهستان چه نقشی در فعالیت نهضت های ضد حکومتی در پنج قرن نخست هجری در این منطقه داشته اند؟ - فرضیه فرعی:به نظر می رسد که بافت متنوع اجتماعی و فرهنگی قهستان که نتیجه ی تحولات دراز مدت در این منطقه بوده است، باعث اهمیت این تحولات برای برپایی و فعالیت این نهضت ها شده است. - هدف: هدف از این پژوهش بررسی تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی منطقه ی قهستان از ورود اسلام تا پایان قرن پنجم هجری، به منظور روشن ساختن گوشه ای تاریک از تاریخ این منطقه و شرق ایران است. - روش تحقیق: پژوهش حاضر تحقیقی تاریخی و نظری است و بنابراین با روش توصیفی- تحلیلی و بر اساس منابع کتابخانه ای صورت گرفته است که با استفاده از کتب جغرافیایی، سفرنامه-ها، تواریخ عمومی، سلسله ای و محلی، دیوان های شعر و ... مطالب گردآوری شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. مبنا و زمینه ی پژوهش منابع متقدم و بنابر اصل امانت داری بوده است. - پیشینه موضوع در ایران و جهان: تحقیقاتی که تا کنون در مورد منطقه ی قهستان صورت گرفته است، اکثراً تحولات قرن پنجم هجری به بعد را بررسی کرده اند (حوادثی مثل قدرت گیری اسماعیلیان، ورود مغولان و ...). از معدود منابعی که به برهه ی زمانی مذکور اشاره کرده اند؛ می توان به این موارد اشاره کرد: کتابی با عنوان «بهارستان» در تاریخ و تراجم رجال قائنات و قهستان، تالیف شیخ محمد حسین آیتی که بسیار سطحی و گذرا به این قضیه پرداخته است؛ منابع اصلی این کتاب آنچنان معتبر نیستند و مولف بیشتر به تاریخ معاصر پرداخته است، «قهستان (خراسان جنوبی)» تألیف مهدی زنگویی که قهستان را از دوره ی باستان تا دوره ی معاصر (با حجم 110 صفحه) بررسی کرده است، کتابی با عنوان «جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی» تألیف گای لسترنج که فصل بیست و پنجم کتاب خود را به جغرافیای تاریخی منطقه ی قهستان اختصاص داده است و بهترین کار در این زمینه است. اما وی در این اثر به استفاده از منابع محدودی اکتفاء کرده است. و کتاب «تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی» تألیف برتولد اشپولر که در آن به صورت پراکنده اشاراتی به قهستان شده است. با این وجود، این آثار خود راهی برای پژوهشگران علاقمند به تاریخ این منطقه گشوده اند. بنابراین تا جایی که نگارنده بررسی کرده است کار مستقل و جامعی در این زمینه صورت نگرفته است. - موانع و مشکلات تحقیق: با آنکه نگارنده به گمان خود، نهایت دقت و کوشش را در این پژوهش مرعی داشته، اما با این حال کاستی هایی دارد و این معلول چند علت است: 1. نقصان سرمایه علمی نگارنده که بدان معترف می باشد 2. پراکندگی مطالب (که گاه در بعضی منابع به یک نام منحصر شده است که همین خود باعث می شود به حدسیات علمی متوسل شویم) 3. عدم دسترسی به برخی منابع از جمله نسخ خطی 4. ضیق وقت. همچنین باید عرض شود که در تقسیم بندی دوره ها در هر صورت خلط مبحث صورت می گرفت و این به خاطر متقارن بودن حکومت های این دوره است. بنابراین خود به این موضوع معترف هستم که این تقسیم بندی خالی از اشکال نیست، اما با این حال تلاش گردیده که مطالب مرتبط با این موضوع کمتر تداخل پیدا کنند. در این تحقیق سعی شده است سال ها در داخل پرانتز معادل سازی شوند. واژه های سخت و نامانوس (نام اشخاص، شهرها و ...) با اعراب گذاری یا نگارش به صورت لاتین مشخص شده است و آنچه که اعراب گذاری نشده است، متأسفانه اطلاع دقیقی از آن نداشتیم. ضمن اینکه برخی واژه ها برای روشن-تر شدن موضوع در پاورقی توضیح داده شده اند. این پژوهش شامل چهار فصل: فصل اول با عنوان جغرافیای تاریخی قهستان، فصل دوم با عنوان تحولات سیاسی قهستان، فصل سوم با عنوان تحولات اجتماعی قهستان و فصل چهارم با عنوان تحولات فرهنگی قهستان در مقطع زمانی مذکور (از ورود اسلام تا پایان قرن پنجم هجری) است. در پایان امیدوارم با برخورداری از تذکرات اساتید و صاحب نظران در باب نواقص و کاستی های این پایان نامه، به تکمیل و ادامه ی آن در آینده اقدام نمایم.

غلات یکی از مهم ترین گونه های گیاهی است، که انواع مختلفی چون گندم، جو، برنج، ارزن را شامل می شود. کشت غلات به ویژه گندم و جو سابقه ای بسیار کهن در خوزستان دارند و در حفاری های باستان شناختی در مکان های کهن این منطقه، نشانه هایی از کشت غلات شناسایی شده است. از دوره ی ایلامیان که کهن ترین دولت شناخته شده در خوزستان هستند، کشت غله در این منطقه رایج بوده و پس از آن نیز در دوره ی هخامنشی روندی رو به رشد پیدا کرد. اما رشد اصلی کشت غلات در دوره ی ساسانی صورت گرفت. شاهان ساسانی با اقدامات بنیادی و گسترده در زمینه های ایجاد و گسترش شبکه های آبیاری و سدسازی و حفر آبراهه های متعدد، شرایط را برای افزایش بالای سطح زیر کشت غلات خوزستان، فراهم کردند. با ورود اعراب مسلمان به دلیل تخریب شبکه های آبیاری و توسعه ی مرداب، کشت غله ی خوزستان با رکود مواجه شد. و تنها در دوره ی آل بویه رشدی چشمگیر کسب نمود. پس از این دوره با ورود سلجوقیان و پس از آن هجوم های مغولان و تیموریان و ترکمانان این روند رو به نزول ادامه یافت. با تشکیل حکومت های محلی مشعشعیان و پس از آن آل کعب، آرام آرام رشدی در کشت غله ی خوزستان آغاز گشت و شروع کشتیرانی تجاری در رود کارون و توجهی که زان پس دولت قاجار به خوزستان می نمود، این روند رو به رشد ادامه یافت. سوال: تحولات تاریخی چه سهمی در کشت غله در خوزستان از ورود اسلام تا پایان دوره ی قاجاریه داشته اند؟ فرضیه: به نظر می رسد تحولات تاریخی به طور کلی، در توسعه و یا کاهش کشت غلات و به تبع آن افزایش و یا کاهش سطح زندگی کشاورزان در خوزستان، از ورود اسلام تا پایان دوره ی قاجاریه، سهم محوری و بنیادی داشته اند. هدف: هدف از انجام این پ‍ژوهش، بررسی سهم تحولات تاریخی کشت غلات در خوزستان به منظور روشن ساختن گوشه ای تاریک از تاریخ کشاورزی این منطقه است. پیشینه موضوع: تا جایی که نگارنده آگاهی دارد اثری که صرفاً موضوع این پایان نامه را مورد بررسی قرار داده باشد، وجود ندارد. ولی در آثار محققین معاصر همچون کشاورزی و مناسبات ارضی در ایران عهد مغول پطروشفسکی، مالک و زارع آن.لمبتون، تاریخ کشاورزی ایران تقی بهرامی و تاریخ خوزستان مصطفی انصاری، در کنار دیگر مباحث، اشاراتی نیز به آن شده است. اهمیت و فایده ی موضوع: از آن جا که کشت غلات تا دوران معاصر یکی از مهم ترین منابع درآمد ساکنین خوزستان به ویژه نیمه ی شمالی آن بوده و تولید غله ی این منطقه نیاز شماری از مناطق دیگر را نیز تأمین می کرده است، این پژوهش می تواند تا حدودی سهم تحولات تاریخی این منطقه در ادوار مختلف، را در میزان کشت غلات نشان دهد. موانع و مشکلات تحقیق: در پرداختن و بررسی هر پژوهشی، موانع و مشکلاتی وجود دارد که در مورد این پژوهش می توان به این نکته اشاره نمود که در خصوص پژوهش مورد نظر منابع تخصصی بسیار اندک هستند و مسئله کشت غله در خوزستان به صورتی پراکنده و اندک، در منابع ذکر شده است. به همین دلیل در نظر گرفته شد، دوره ی زمانی پژوهش، طولانی بیان شود. دیگر این که شرکت ها و سازمان های مربوطه در ارائه اسناد و کتب موردنیاز، دید چندان مثبتی به همکاری با دانشجویان رشته های علوم انسانی ندارند. که این امر محدودیت ها و مشکلاتی را در نگارش این پژوهش ایجاد نمود . شرح روش اجرای تحقیق: شیوه اجرای این پژوهش، توصیفی– تحلیلی بوده است که پس از مطالعه منابع مختلف در این زمینه، به جمع آوری داده های تاریخی و اطلاعات مرتبط با موضوع پایان نامه پرداخته و پس از تنظیم فیش ها و تجزیه و تحلیل مطالب گردآوری شده به نگارش و تدوین نهایی پایان نامه اقدام شده است. این پژوهش مشتمل بر شش فصل است که در فصل اول به بررسی جغرافیای طبیعی و کشاورزی خوزستان و جایگاه کشت غلات در آن، در فصل دوم به بررسی سهم تحولات تاریخی در کشت غله در ایران باستان، در فصل سوم به بررسی سهم تحولات تاریخی در کشت غله از ورود اسلام تا پایان آل بویه، در فصل چهارم به بررسی اقتصاد کشاورزی خوزستان از دوره ی سلجوقی تا پایان عصر ایلخانی، در فصل پنجم به بررسی اوضاع کشاورزی خوزستان از فروپاشی دولت ایلخانی تا پایان عصر صفوی و در فصل ششم به بررسی اوضاع کشاورزی خوزستان از دوره افشاریه تا پایان قاجار پرداخته خواهد شد.

چکیده: شوشتر ، یکی از شهرهایی که عنوان کرسی یا جامع خوزستان بوده است در برخی ادوار ، مرکز این ایالت به شمار می آمده است در اواخر دوره ساسانی ، هرمزان حاکم شوشتر شد و با استفاده از موقعیت استراتژیک ( سوق الجیشی ) و جغرافیایی این شهر ، تسلط و نظارت خویش را ، بر سایر شهرهای ایالت خوزستان ، گسترش داد . با ورود اعراب مسلمان ، به ایران، شوشتر یکی از معدود شهرهایی بود که در برابر مسلمانان مقاومت کرد . بعد از آنکه مسلمانان در سال 21 ه . ق ، شوشتر را فتح کردند ابوموسی اشعری ، به عنوان والی شوشتر منصوب شد ، ابوموسی اشعری نیز همانند هُرمزان ، از موقعیت نظامی و جغرافیایی این شهر استفاده کرد و تسلط و نظارتش را بر سایر این ایالت گسترش داد . در دوران خلافت اموی و عباسی، شوشتر ، بخشی از قلمرو این خلفا ، محسوب می شده است در دور? حکومت آل بویه ، توسعه اقتصادی این شهر ، بر پایه صادرات منسوجات استوار بوده است از مهمترین منسوجات ، دیبای شوشتر را ذکر کرد . در دوره ایلخانان ، شوشتر بار دیگر احیاء شد . در این دوره موضوع آبیاری و کشاورزی ، موجب توسعه شهر شد . در دوره تیموری ، سادات مرعشی ساکن شوشتر شدند و مدتی بعد حکومتی محلی تشکیل دادند . شوشتر از تاثیرات مشعشعیان نیز بی نصیب نبوده است

در اواخر قرن نهم و اوایل قرن دهم (پانزدهم میلادی) ایران یک واحد سیاسی یکپارچه نبود، در شرق ایران ضعف قدرت بازماندگان تیموری مشهود و در قسمتی دیگر از غرب ایران، توسعه حکومت ترکمانان قراقویونلو و آق قویونلو آشکار بود. در چنین اوضاع و احوالی احتمال نضج گرفتن نهضت های مذهبی - سیاسی در نواحی مختلف ایران قوت داشت. از جمله حدود سال 1437م/840 هـ.ق در منطقه جنوب عراق و خوزستان نهضت مذهبی شیعی به رهبری سیدمحمد بن فلاح از شاگردان احمد بن فهد بن علامه حلی نضج گرفت که به سرعت به حکومت محلی تبدیل گشت. موسس این دولت سید محمد بن فلاح ( متوفای 870ق) از علمای حوزه حله بود که در سال 828 ق ادعای مهدویت نمود. با این ادعا توانست نظر بیشتر قبایل خوزستان را به خود جلب کند وی بعد از جنگ های متمادی توانست در سال 845 قمری حکومت مستقل شیعه به مرکزیت حویزه ایجاد کند. آغاز تا انجام جنبش و حکومتشان قریب هفتاد سال طول کشید که بعد صفویان در سال 914 ق از اقتدار حکومت سید محمد بن فلاح کاستند و آنها را به صورت یک حکومت تابع تبدیل نمودند. از این زمان به بعد، مشعشعیان بیش از دویست سال به صورت حکمرانان تابع بر این منطقه حکومت کردند. این حکمرانان مردمانی بزگوار، علم دوست، اهل فضل و دانش بودند. به این جهت آنان موجبات رشد فرهنگی و شکوفایی علم و هنر منطقه خوزستان را فراهم آوردند. دیری نپائید که خوزستان عموماً و حویزه خصوصاً(بعنوان مرکز حکمرانی خوزستان در آن زمان )یکی از مراکز عمد? علمی فرهنگی شد. مرکزی که طالبان علم و جویندگان فضیلت و ادب آهنگ آن نمودند و در آن رحل اقامت افکندند. مفسرین، فقها، حکما، ادبا و شعراء بزرگی از آن ظهور نمودند.

هجوم مغولان به ایران یکی از ادوار پرحادثه و سرنوشت ساز در تاریخ کشور ما به شمار می‏آید، این عصر دورانی از انحطاط و ویرانی را در پی داشت که تأثیری گسترده بر ساختار اقتصادی کشور نهاد. از مهم‏ترین پیامد این هجوم تغییرات گسترده جمعیتی در خراسان بود، که این امر زمینه‏ساز کاهش جمعیت مولد گردید، به جز کشتارهای دسته‏جمعی، ویرانی شهرها و روستاها، انهدام و تخریب شبکه‏های آبیاری، بهره‏کشی و بهره برداری از نیروهای مولد شهری و روستائی از نتایج دیگر این یورش بود، که باعث فقر روزافزون روستائیان و پیشه‏وران خراسانی گردید. از سوئی با تشکیل دولت ایلخانی در ایران، اوضاع اقتصادی در اثر رواج انواع مالیات‏ها و شیوه‏های بی‏رحمانه مالیات‏گیری بیش از پیش رو به وخامت نهاد، هرچند در این عصر در پرتو ملاحظات اقتصادی و مالی ایلخانانی چون آباقا و غازان‏خان ساختار اقتصادی کشور با رشد نسبی اقتصادی همراه بود ولی این روند مدت زیادی طول نکشید و انتظارات مالی مغولان مشکلات عدیده‏ای را برای مردم بوجود آورد، در دوران فترتِ پس از سقوط دولت ایلخانان(736 ه.ق)، اوضاع اقتصادی بار دیگر دچار هرج و مرج گردید، ولی با تشکیل دولت تیموریان و در دوران جانشینان وی و سلاطین مقتدر این سلسله، به دلیل برقرار شدن امنیت در ایران و همین‏طور به سبب اقدامات مفیدی که در راستای پیشرفت اقتصادی خراسان صورت گرفت، باعث شد تا ویرانی‏های دوران مغولان ترمیم و خراسان بزرگ، مجدداً دوران ثبات و رونق و رفاه اقتصادی خود را بازیابد. در این پژوهش تلاش روشن ساختن وضعیت اقتصادی خراسان مقارن حمله مغولان تا زوال تیموریان می‏باشد که رسال? حاضر بر محور این سوال اصلی است که؛ حمله مغولان به ایران و تشکیل دولت‏های ایلخانان و تیموریان چه تأثیری براوضاع اقتصادی خراسان داشته است تعریف و تدوین گردیده و کوشش شده تا با تأکید بر منابع متقدم و تحقیقات معاصر به این سوال پاسخ لازم داده شود.

قوم لر یکی از اقوام ایرانی است که تاثیر بسیاری بر تحولات ایران به ویژه از دوره ی صفویه به بعد داشته که در دوره ی اول حکومت صفوی که از سال( 996- 907) بوده وتحقیر اقوام ایرانی به دست قزلباشان که سبب نارضایتی عمومی گردیده که قوم لر نیز از این قاعده مستثنا نبوده و این بود که قوم لر شورش هایی را علیه حاکمیت صفوی و والیان آنها یعنی قزلباشان صورت داده از آن جمله شورش اسماعیل دروغین در همدان می باشد که مورد حمایت اکراد و الوار بوده و در دوره دوم حکومت صفوی 1135 - 996 شاه عباس بعضی از اقوام لر را وارد ارتش و برای نگه داری مرزها به نقاط مرزی فرستاد استفاده از لرها در ارتش در دوره افشاریه ادامه داشت پس از قتل نادرشاه افشار و شروع جنگهای داخلی کریم خان زند توانست مدعیان را از میان بردارد و صاحب قدرت و شود ودر واقع قوم لر نقش اصلی را در سیاست یافت با سقوط زندیه قوم لر دوباره به حاشیه رانده شد وتا زمان انقلاب مشروطه در حوادث سیاسی نقش چندانی نداشته است.

در طول تاریخ در میان منابع دریایی خلیج فارس، صید مروارید پس از ماهی در کانون توجه سوداگران قرار داشت. خلیج فارس گذشته از این که یکی از غنی ترین دریاهای جهان از نظر منابع معدنی و انواع جانوران دریایی است، از لحاظ صید مروارید نیز از جایگاه بالایی برخوردار است. بسیاری از تاجران در طول تاریخ برای خرید و فروش مروارید به بنادر و جزایر خلیج فارس رفت و آمد می کردند. از دیگر محصولات مهمی که در تجارت خلیج فارس نقش مهمی بسزایی داشته، خرما بوده است. ذکر نام نخل در کتب مذهبی و آثار کشف شده از سومر و بابل و مناطق پیرامون خلیج فارس، علاوه برثبوت قدمت کشت درخت خرما در قدیم،اهمیت تجارت این محصول را نیز آشکار می سازد.ادویه نیز از کالاهایی بشمار می رود که در تجارت خلیج فارس نقش مهمی داشته و یکی از دلایل اصلی که کشتی های خلیج فارس به چین، هند و سیلان مسافرت می کردند خرید ادویه بوده است. یکی از مناطقی که کشتی های خلیج فارس با آن تجارت داشتند،سوماترا در اقیانوس هند بوده است که مرکزی برای تولید ادویه محسوب میشد. در این پژوهش سعی بر آن است که تجارت ادویه، خرما و مروارید به عنوان بهترین محصولات بازرگانی حوزه خلیج فارس پرداخته شود.

کلیدواژه¬ها: ساسانیان، آل بویه، فارس، خلیج فارس، راه های فارس، تجارت فارس چکیده ایالت فارس در تقسیمات اداری ایران در دوره ساسانیان و همچنین در قرون نخستین اسلامی یکی از مهم ترین ایالت های پس کرانه ای خلیج فارس محسوب می شد که نقشی مهم وتأثیر گذار در تحولات سیاسی و اقتصادی در منطقه داشت.ایالت فارس از طریق یک شبکه جاده ای وسیع به خلیج فارس منتهی می گردید. بنادری که در حاشیه خلیج فارس قرارداشتند، از طریق همین جاده ها با مراکز تجاری واقتصادی ایالت فارس مرتبط می گردیدند و از همین راه با شهرها ومراکز دیگر در داخل ایران متصل می شدند.اقداماتی که ساسانیان و بعدها در دوران آل بویه وعضدالدوله در ایالت فارس انجام شد همه در راستای تامین امنیت جاده های تجاری این ایالت مهم بود. گسترش و توسعه شهرسازی درایالت فارس وساختن سدها وپل ها توسط ساسانیان واقدامات عضدالدوله دیلمی در تأمین امنیت جاده های پس کرانه ای خلیج فارس، اهمیت فارس و راه های تجاری آن را به عنوان شاهراه ارتباطی راه های کاروان رو در شرق وغرب در دوره ای از تاریخ ساسانیان تا پایان آل بویه مشخص می نماید.

زنان در دوران تیموری نیز مانند ادوار پیشین پایبند و فرمانبردار مردان بوده اند و اهمیت و اعتباری که زن در عهد مغول داشت تا حدودی در دوره تیموریان نیز تداوم یافت و زنان در این عهد وارد عرصه سیاست و اجتماع شدند و در فعالیت های فرهنگی و اقتصادی شرکت می کردند و در جنگها در کنار مردانشان ، حضور داشتند و از غنایم جنگی بهره می بردند. و در جشن ها و شادی ها نیز شرکت می کردند و گاه خود میهمانی ها ترتیب می دادند. در تاریخ تیموریان ، نمونه هایی از نفوذ خاتونان درباری را در سیاست و در بعضی دیگر از امور می بینیم. در بین این زنان میتوان از سرای ملک خانم و تومان آغا، همسران تیمور و شادملک، همسر سلطان خلیل و گوهرشاد آغا، همسر شاهرخ و فیروزه بیگم، مادر و خدیجه بیگم همسر سلطان حسین بایقرا نام برد. در امر تربیت شاهزادگان تیموری، زنان نقش بسیار مهمی بازی می کردند و فرزندان خاندان سلطنت، ابتدا زیر نظر یکی از زنان بزرگ تربیت می شدند. و همچنین در امر وقف نیز مشارکت می کردند و همچنین در فعالیت های فرهنگی مانند ساخت بناهای عالی مانند مساجد و مدارس و غیره شرکت می کردند. این پژوهش تلاشی است در جهت پاسخگویی به این پرسش که خاتونان چه نقشی در ساختار سیاسی و تحولات اقتصادی و فرهنگی عهد تیموری داشتند؟ هدف از این پژوهش بررسی عملکرد خاتونان و نیز روشن ساختن مقام و جایگاه ایشان در جامعه و چگونگی ایفای نقش توسط آنان در جامعه موردنظر می باشد. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای می باشد.

در عصر دوم خلافت عباسی و ظهور عوامل ضد خلافت در اواخر قرن های سوم و اوایل قرن چهارم هجری قمری ،بریدیان از جمله خاندانی بودند که از ضعف وعدم توانایی خاندان عباسی در اداره کردن مناطق تحت نفوذ خود استفاده نمودند.بصره و اهواز را که گلوگاه مهم تجاری و اقتصادی بود را در اختیار خود قرار دادند تا جایی که در سال 330 هق با نفوذ بر این مناطق و تسلط بربغداد و افزودن آن بر قلمرو خود توانستند مسیر تاریخی خلافت عباسی و حکومت های محلی دیگر را دگرگون نمایند این خاندان در فاصله سال های 316 ه تا 338 ه ق بر خوزستان و جنوب عراق (بطایح)به مدت بیست سال فرمان راندند.

ابوجعفرمحمد بن محمدبن حسن بن ابوبکر طوسی معروف و مشهور به نصیرالدین طوسی در سال 597ه.ق در طوس بدنیا آمد.شناخت اندیشه ها وعملکردهای سیاسی وفرهنگی وی بدون درک مناسبی از فضای سیاسی، فکری واجتماعی دوران حیات او امکان پذیر نیست .زیرا وی شاهد وقایع سیاسی و اجتماعی نظیر حملات مغولان واستیلای آنان وانقراض دولت اسماعیلیان و خلافت عباسیان بود.به همین جهت برای به ثمر رسانیدن هدفهای سیاسی وفرهنگی خود در دورانی مملو از هرج ومرج سیاسی، دست به کارهای دیوانی وسیاسی ودر نتیجه ملازمت امراء وپادشاهان زد.نخست حضور وی در دستگاه اسماعیلیان وسپس مغولان دلیل روشنی براین مدعاست.البته همراهی وی با آنها صرفا به این جهت نبود که تحت نفوذ آنها قرار بگیرد,بلکه برای اصلاح وهدایت آنها بود، تا از اقتدار آنها جهت پیشبرد اهداف خود بهره ببرد.لذا ضمن تحقیق وتألیف که آن را مبنای کار خویش قرار داده بود، رصدخانه ای را در مراغه تأسیس کرد که مهمترین اقدام علمی وفرهنگی وی به شمار می آید. البته خواجه نصیر همزمان که توجه اش به امر دانش وقدرت بود,به سیاست نیز معطوف بود ودر زمینه های سیاسی ومدیریت سیاسی دارای نظریه های خاص است.که با عملکردهای سیاسی وفرهنگی وی منطبق هستند.به نحویکه کتابی در این زمینه بنام اخلاق ناصری را به رشته ی تألیف در آورد که مباحثی پیرامون سیاست وحکومتداری راطرح میکند.همین امرنشان ازاهمیت طرح اندیشه سیاسی وی در تاریخ اندیشه های اسلامی می باشد.در این پژوهش سعی می گردد تا بازتاب اندیشه های خواجه ورابطه ی معنا دار آنها با کنش های سیاسی و فرهنگی او مورد واکاوی قرار بگیرد.

تاریخ بهبهان همواره با تاریخ ارجان همراه بوده است. پیدایش شهر ارجان را به قباد اول ساسانی نسبت می‏دهند ولی کشف تابوت برنزی در سال 1361هـ .ش قدمت آن را به دوره ایلام می‏رساند. با ورود اعراب مسلمان به ایران، درسال 23هـ .ق ارجان به صلح فتح شد. با روی کارآمدن حکومت‏‏های اسلامی از جمله (صفاریان،آل بویه، سلجوقیان) این شهر مورد توجه ویژه ای قرار گرفت؛ در دوره‏ی فرمانروایی حاکمان آل بویه ارجان به اوج شکوفایی خود رسید. از آن پس، این شهر به دلیل وجود قلعه‏های مستحکمی همچون ناظر و طنبور، شاهد ظهور داعیان اسماعیلی در خود بود. سرانجام، تمام آن قلاع و استحکامات به تصرف سلجوقیان درآمد. اما زلزله‏های مکرری که در ارجان رخ ¬داد، این شهر را به ویرانی کشاند و در پی این ویرانی‏ها، در چند کیلومتری ارجان شهرکنونی بهبهان شکل گرفت و از آن پس حاکمیت شهر در دست سادات طباطبایی قرار گرفت

مغولان به رهبری و هدایت چنگیزخان در سال 616 ه.ق به ایران زمین ، که سلطان محمد خوارزمشاه بر آن فرمان می راند تاختند. هجوم مغولان شکافی عمیق بر اساس ، و تزلزل بسیار بر بنیان هر آنچه جامعه ی ایرانی در درازای تاریخ بنا نهاده بود وارد آورد . در طی این حملات شمار زیادی از شهرهای آباد و بسیاری از مناطق معمور ایران دستخوش تاراج و نابودی شدند ، کتابخانه ها و خانقاهها ، مساجد و مدرسه ها همه یا طعمه آتش مغولان گشتند و یا با خاک یکسان شدند. اما بعد از گذشت چهل سال از این یورش ها ، و زمانی که هلاکو توانست به کار اسماعیلیان پایان دهد ، و بعد از تصرف بغداد ، به ایران بازگشت و حکومت ایلخانی را در سال 656 ه.ق در ایران تأسیس کرد. در این زمان بود که هلاکو برای مستحکم کردن پایه های حکومت نوبنیاد خود ، که حاصل زد و خوردها و خونریزی های چند ساله ی اقوام مغول با ایرانیان بود ، احساس نیاز به بازسازی و ترمیم کشور کرد . هلاکو به این امر واقف بود که این بازسازی و ترمیم ها بدون همکاری ایرانیان امکان پذیر نیست و به همین دلیل تشکیلات اداری کشور همچنان در دست دیوان سالاری کهن ایرانی باقی ماند ، از جمله ی این اشخاص خاندان جوینی و شخص خواجه نصیرالدین طوسی بودند ، که هر کدام در دوره ای از حکومت ایلخانان در دستگاه حکومتی نفوذ کرده ، و آنها را علاقه¬مند به فرهنگ و تمدن ایرانی کردند و توانستند مغولان خون ریز و ویرانگر سالهای پیش را مهار کرده و آنها را به سوی آبادکردن ایران ترغیب کنند . این شد که با تأسیس حکومت ایلخانی ، به یک باره سیاست های کشورداری آنها دچار تحولی عظیم شد ، و از آن به بعد آنها در ردیف حاکمانی فرهنگ دوست و ابنیه ساز و حامی هنرمندان و معماران ظاهر شدند . در دوران حکومت ایلخانان ، بسیاری از شهرهای ویران شده ی سالهای قبل تعمیر و ترمیم شدند ، و شهرک های جدیدی در کشور ساخته شدند که در درون آنها سازه¬های مختلفی وجود داشت . خصوصا با روی کار آمدن غازان خان و در دوران دو ایلخان بعد از او ، یعنی الجایتو و ابوسعید شاهد شکوفایی معماری و ساخت شهرهای فراوان با ساختمان هایی در مقیاس عظیم و باشکوه هستیم که ، گنبد سلطانیه در نزدیکی زنجان کنونی نمونه و معیار بسیار خوبی برای شناخت معماری آن دوران است.

فاطمیان بعد از یک قرن تلاش و کوشش مستمر، دولت خویش را در سال 297 هـ ق، در قیروان در افریقیه توسط عبیدالله مهدی اولین خلیفه فاطمی پایه گذاری کردند. آنان با تصرف مصر در سال 358 قمری، مرکز حکومت خود را به مصر منتقل کردند. فاطمیان از آغاز تشکیل حکومت در مغرب، روابطی خصمانه، همراه با تنش با عباسیان داشتند. آنان همانند عباسیان مدعی خلافت در سراسر قلمرو اسلامی بودند و هدف اساسی و اولیه آنان برانداختن عباسیان بود. آنچه در دوران اولیه در روابط فاطمیان و عباسیان دیده می شود تلاش بیشتر از جانب فاطمیان برای نفوذ در مناطق تحت سلطه عباسیان است. هنگامی که در سال 358-359 هـ ق، سرزمین ثروتمند مصر را تحت کنترل درآوردند، توانستند نواحی بسیاری از مغرب تا حجاز را متصرف شوند. در پی گسترش این اهداف راه تجارت دریایی از طریق مدیترانه و دریای سرخ را احیا کردند و در پی آن، تضعیف مسیر تجاری خلیج فارس و جابه جایی این کانون ها را مد نظر قراردادند و در این راه نیز موفق گردیدند.

ایذه بعد از فتح توسط مسلمین(17 هـ.ق) جزء ولایت بصره به حساب آمد و تا زمان ضعف خلافت عباسی زیر نظر خلفا اداره می شد. از قرن چهارم به بعد که حکومت های مستقل ونیمه مستقل در ایران سر برآوردند، موردتوجه این حکومت ها از جمله، آل زیار، آل بویه و سلجوقیان قرار گرفت، در سال 550 هـ ق که حکومت اتابکان لربزرگ در این منطقه تاسیس شد، و ایذه را به عنوان مرکز قدرت خود انتخاب نمودند دچار تغییرات سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی فراوانی شد؛ به این صورت در این زمان، دوران طلایی حیات خویش را سپری کرد،اما بعد از سقوط این سلسله(827 هـ.ق)، تا روی کار آمدن صفویان درایران، ایذه در نتیجه ی نزاع و درگیری های قبایل و طوایف رو به انحطاط و زوال رفت، و زندگی نیمه کوچ نشین آنان بر زندگی یکجانشینی غالب گردید. سرانجام ایل بختیاری در نواحی لربزرگ که به بختیاری معروف شد، به قدرت رسیدند و ایذه یکی از مهمترین مراکز قشلاق نشین ایل و در مسیر کوچ ییلاقی آنان قرار داشت. که در جریان مستقیم حوادث واتفاقات ایل بختیاری قرار گرفته و دچار تغییر وتحولات مختلفی گشت. هدف این تحقیق روشن ساختن سیر تکوین تداوم وتغییر شهر ایذه از ورود اسلام تا پایان اقتدارخوانین بختیاری است.

روابط ایران و آلمان به مجموعه روابط سیاسی، فرهنگی و اقتصادی گفته می شود که به طور رسمی از سال 1872م / 1251ش در پی سفر اول ناصرالدین شاه به آلمان در خلال سفرش به اروپا، شروع شد. و از این سال‎ها به بعد که موجودیت ملی ایران از سوی انگلیس و روسیه به مخاطره افتاد از نظر سیاستمداران ایرانی، آلمان کشوری بود که می‎توانست به عنوان حکومتی که دیدگاهی استعماری نسبت به ایران نداشته باشد به صحنه ایران وارد شود و از ایران در مقابل شوروی و انگلیس حمایت کند.آلمان نیز بعد از مرگ بیسمارک به دنبال منافع خود در خاورمیانه بود.روابط ایران و آلمان در سیاست خارجی رضاشاه جایگاه ویژه‎ای داشت.هدف رضاشاه از گسترش مناسبات خود با آلمان توسعه و نوسازی کشور برای رسیدن به استقلال سیاسی بود.اما پیش در آمد استقلال سیاسی،استقلال اقتصادی بود. به همین خاطر روابط تجاری دو کشور رونق گرفت. آلمان به نحو چشمگیری در طرح صنعتی شدن ایران درگیر شد،به طوری که می‎توان گفت مبنای صنایع جوان ایران را ماشین آلات آلمانی تشکیل می داد،از طرفی احتیاج مبرم آلمان‎ها به مواد خام خود دلیل خوبی برای ضرورت تجارت میان دو کشور بود.‎با اینکه روابط دو کشور، در دوره جمهوری وایمار به طور موقت به سردی گرایید لیکن با روی کار آمدن هیتلر و دشمنی با کمونیست ها و همچنین تنفر و هراس رضاشاه از کمونیسیم روابط دو کشور وارد مرحله نوینی شد.اما تقسیم بندی جهانی قدرت‎ها در جنگ جهانی دوم از یک سو و موقعیت استراتژی ایران از طرف دیگر روابط ایران و آلمان را به نوعی به ناامیدی کشاند.هدف پایان نامه حاضر بررسی فراز و فرودهای این روابط و تاثیر آن بر اقتصاد و صنایع ایران در این مقطع از تاریخ است.

با فتح بغداد توسط عثمانی ها در سال (941 ه.ق /1543 م ) و ورود رسمی آنها به منطقه خلیج فارس ،سیاست منطقه شکل تازه ای به خود گرفت .عثمانی ها با انگیزه تسلط بر خلیج فارس اهداف سیاسی ،اقتصادی و مذهبی خاصی را دنبال می کردند که قدرت و سیطره بیشتر بر منطقه و همچنین رقابت با استعمارگران اروپایی را برای آنان در پی داشت . بررسی های تاریخی نشان می دهد که عثمانی ها و ایرانیها در خلیج فارس دارای منافع مشترکی بوده اند .وجود این منافع مشترک همواره روابط تنش آمیز و خصمانه ای برای دو کشور ایران (عصر صفویه و افشاریه )و عثمانی بوجود آورده بود: و این روابط خصمانه در بلند مدت در سیاست گذاریها و نحوه برخورد و تعامل آنها با یکدیگر تاثیر گذار بوده است .از جمله این منافع مسئله بین النهرین بود که اولاً به خاطر قرار گرفتن در مسیر رفت و آمد حجاج و زائران عتبات عالیات و ثانیاً به خاطر وجود بندر ترانزیتی بصره که با وجود آنکه همواره در تسلط عثمانی ها بود اما پادشاهان ایران همیشه در پی تصرف و سیطره بر این بندر بودند . .همچنین مسئله دوم سلطه بر جزیره سوق الجیشی بحرین که به مثابه پادگان نظامی برای تسلط و نظارت بر خلیج فارس از اهمیت خاصی برخوردار بود .با این وجود دولت عثمانی با وجود تلاش های اولیه هرگز نتوانست موقعیتش را در خلیج فارس به عنوان یک قدرت برتر به اثبات برساند .زیرا علاوه بر مقابله با دولتهای اروپایی و اختلاف افکنی شان ،در خصوص حضور تاریخی ایران هم دچار چالش شده بود .زیرا ایرانیان هم از نظر نیروی اقتصادی و هم از نظر توان نظامی به خصوص در زمان حکومت شاه عباس صفوی و هم در زمان حکومت نادر شاه افشار عرصه را برای جولان دادن نیروهای عثمانی تنگ کرده بودند .

اعزام محصل به خارج برای اولین بار، پس از شکست ایران از روس مورد توجه جدی دولتمردان قاجار قرار گرفت و نخستین گام در این زمینه توسط عباس میرزا برداشته شد که وی دو نفر را برای فراگیری فنون نقاشی و طب روانه اروپا کرد. در سالهای بعد نیز این کار هم چنان ادامه یافت، اما در سالهای پایانی حکومت ناصر الدین شاه، به دلیل ترس از افکار جدید محصلین اعزامی، این امر تقریباً به مدت نیم قرن متوقف شد تا اینکه پس از انقلاب مشروطه به دلیل نیاز به نیروهای تحصیل کرده و تامین کادر آموزشی موسسات و مراکز آموزش عالی موضوع اعزام محصل به خارج دوباره مطرح شد و در سال 1329 هجری قمری (1290شمسی) اولین قانون در این زمینه به تصویب مجلس شورای ملی رسید. پس از سقوط دولت قاجار و روی کار آمدن دولت پهلوی، رضا شاه در راستای تجهیز و نوسازی کشور و همچنین جبران عقب ماندگی علمی وفرهنگی واصلاح مملکت این کار را با جدیت بیشتری دنبال کرد و در سال 1307 شمسی قانون اعزام محصل به خارج را به تصویب مجلس شورای ملی رساند که بر اساس آن وزارت فرهنگ و سایر موسسات، نهادها و سازمانهای کشور برای رفع نیازمندیهای خود هرساله، عده ای را به خارج از کشور اعزام می کردند. در دوره ی پهلوی دوم، تغییر و تحولاتی در امر اعزام محصل به خارج رخ داد. اما روند کلی اعزام محصل تا پایان حکومت پهلوی همچنان ادامه داشت. تحقیق حاضر تلاش دارد موضوع اعزام محصل به خارج از کشور را بررسی و مورد آسیب شناسی قرار دهد و به این سوال پاسخ دهد که انگیزه و هدف دولت مردان پهلوی از اعزام محصل به خارج چه بوده است.

ساتراپیِ ماد بخش بزرگی از سرزمین های شاهنشاهی هخامنشیان را دربر می گرفت، در واقع تا آغاز دوران پادشاهی داریوش یکم، بزرگترین بخش یا ساتراپیِ شاهنشاهی هخامنشیان را شکل می داده است. کوروش بزرگ پس از گشودن هگمتانه تخت گاه شاهان مادی نه تنها آن جا را به ویرانی نکشاند بلکه به نظر می رسد از آن پس هگمتانه را به عنوان اقامت گاه شاهانه خود برگزیده است و پس از وی نیز دیگر شاهان پارسیِ هخامنشی همین روند را ادامه داده اند. آنگونه که آثار باستانی به دست آمده از همدان نشان می دهد پادشاهان هخامنشی نه تنها گاهی از سال (فصل تابستان) را در هگمتانه به سر می کردند بلکه در آن جا نیز همانند شوش و تخت جمشید بناهای باشکوه بسیاری برپا کرده اند. البته باید بدانیم که موقعیت جغرافیایی سرزمین ماد به گونه ای بوده است که برای شاهان هخامنشی که خواهان گسترش قدرت خود تا سرزمین های آسیای میانه و قفقاز بوده اند چیرگی داشتن و اقامت کردن در ماد امری ضروری بشمار می رفته است.

چکیده ندارد.

روابط تیموریان و چین، گرچه دراوایل حکومت تیمور، ظاهرا حسنه بود، ذاتا بر سو ظن ناشی از تجاوز خویی تیمور مبتنی بود. این مرحله با مرگ تیمور، در هنگام لشکرکشی به چین به پایان رسید. در زمان شاهرخ ، جانشین تیمور ، رابطه ای حسنه از سوی دربار یونگ لو، سومین امپراطور سلسه مینگ 1408 م با تیموریان آغاز گردید و تا 1421 م تداوم یافت. در اینجا روابط شاهرخ و دربار چشن در سه مرحله بررسی شده است: دوران شکل گیری روابط، دوران اوج روابط و دوران افوق روابط بررسی شده است. آنچه که لازم به گفتن است این است که عصر شاهرخ عصر طلایی روابط تیموریان و چین به شمار می آید.زیرا در روزگار تیموریان علوم چینی همچون علم مکانیک ونوعی محاسبات اعشاری در کسر به ایران آمد . شیوه محاسبات نجوم اسلامی و چرتکه را نیز ایرانیان به چینیان آموختند. نقاشی چینی، ساخت ظروف سفالین و باغچه بندی در معماری چینی، در ایران مورد تقلید قرار گرفت. و ابزار آلات موسیقی ایرانی در چین رواج یافت.