در این پژوهش، ابتدا به تعریف و شناسایی ماهیت تناقض در بلاغت پرداخته شده است. در بلاغت، برخلاف منطق صوری و ارسطویی، اجتماع دو مفهوم متناقض یا متضاد ( نه ضرورتاً تضاد منطقی بلکه هر نوع نسبت ناسازگاری میان دو چیز) ممکن است. ابهام، آشنایی زدایی، دوبعدی بودن و ایجاز از مختصات آن به شمار می رود. سپس، مقوله تناقض در شعر حافظ در سه بخش تحت عنوان عبارت و جملات متناقض (پارادوکس)، معانی و مفاهیم متناقض (دوگانگی) و تناقض های عرفانی(شطح) بررسی شده است. تناقض در شعر حافظ، به طور کلی، آمیزه ای از مفاهیم بلند عرفانی و شگردهای بلاغی است.

چکیده فن وصف یکی از مهمترین اغراض شعری است که به عنصر خیال وابسته است. موضوع وصف آنگاه که وصف طبیعت باشد، ترسیم تابلویی از زیباییهاست .منوچهری دامغانی (متوفی 432 هـ .ق) و صنوبری(متوفی 334هـ. ق) بی شک ازبزرگترین شاعران طبیعت گرا در ادب پارسی و تازی هستند. اهمیت وصف طبیعت در دیوان صنوبری اندازه ایست که برخی از منتقدان او رانخستین شاعر طبیعت در ادبیات عرب دانسته اند. منوچهری نیز همین جایگاه را در ادبیات فارسی دارد. رساله ی (بررسی تطبیقی توصیف طبیعت دردیوان منوچهری دامغانی و صنوبری) به بررسی ، تحلیل و تطبیق توصیف های که این دو شاعر از جلوه های مختلف طبیعت در اشعارشان به نمایش گذاشته اند، می پردازد. محقق با تحلیل و مقارنه ی توصیف های مشابه و ارائه ی شواهدی امکان مقارنه و تطبیق دو شاعر را در توصیف طبیعت فراهم آورده است. این رساله در دو بخش و پنج فصل تنظیم شده است: بخش اول(منوچهری و صنوبری) در سه فصل؛ فصل اول منوچهری، فصل دوم صنوبری، فصل سوم ادبیات تطبیقی و تأثیر و تأثّر ادب عربی و فارسی بر یکدیگر. بخش دوم(وصف در چکامه های پارسی و تازی) شامل دو فصل است: فصل اول وصف طبیعت در چکامه های پارسی و تازی، فصل دوم بررسی تطبیقی توصیف طبیعت دردیوان منوچهری دامغانی و صنوبری که در حقیقت فصل اصلی پایان نامه است. دو شاعر در تصویرها و تشبیه هایی که از توصیف طبیعت به دست داده اند، شباهت های فراوانی دارند که این شباهت هادر بعضی از موضوعات مثل وصف گل ها، پرندگان و برف بیشترست و در برخی از عناصر شباهت ها اندک است. منوچهری دامغانی در توصیف طبیعت از صنوبری که از سرآمدان مکتب تشبیه در عصر عباسی است تأثر بسیاری پذیرفته است با این وجود در دیوانش نامی از این شاعر نبرده است.

زهد و پارسایی، یکی از رفتارهای بشر برای پرهیز از دنیاطلبی و منفعت جویی است که در نزد بیشتر جوامع و ادیان الهی دیده می شود؛ امّا زهد و پرهیزکاری زهاد اسلامی در عین دارا بودن ویژگی مذکور، دارای شاکله های متفاوتی چون توجّه به دین و دست نکشیدن کامل از زندگی دنیاوی است. در برهه ه ای از تاریخ اسلام، به دلیل دگرگونی های سیاسی و اجتماعی و همچنین بینش زهد مداراسلامی، زاهدان و نسّاکانی قد علم کردند که مشی زندگی و آثار قلمی آنان نمونه و الگو بوده است. ابوالعتاهیه و ناصرخسرو، دو شاعر آشنا با تعالیم و آموزه های اسلامی هستند که هر کدام مدّتی از عمر خود را در اشتغال به نفسانیات تلف کرده و بعداً به دلایلی راه زهد را پیشه ساخته اند. در این پژوهش ضمن پرداختن به موضوع ادبیّات تطبیقی، به تبیین سرچشمه های زهد در جهان اسلام و سیر ورود این باور به ادب عربی و فارسی توجّه شده و سپس به شرح زندگی و بیان اشتراکات و افتراقات دو شاعر در زمینه هایی چون علل گرایش به زهد، زندگی سیاسی، مذهب، عقیده و... اشاره شده است. از آن جا که هدف این رساله، تطبیق مصادیق زهد است، بخش عمده ای از آن به بررسی اشتراک فکری ناصرخسرو با ابوالعتاهیه اختصاص دارد و در پایان هم فصلی به توضیح تفاوت های دو شاعر با محور تفکّر و گرایش مذهبی پرداخته شده است. در دیوان ابوالعتاهیه و ناصرخسرو، مفاهیم زاهدانه ی منبعث از تعالیم دینی و قرآنی در راستای نفی دنیا، توجّه به دین و آخرت گرایی انعکاس یافته است، امّا پرهیز از دنیا و منفی انگاشتن آن در شعر ناصرخسرو دارای شدّت بیشتری است. ناصرخسرو به دلیل آشنایی با علوم متداول زمان و اصرار شدید برگرایش مذهبی، شعر را به شکل ابزاری در خدمت مفاهیم یاد شده در می آورد، در حالی که شعر ابوالعتاهیه چون از این خصیصه مبرّا است و در نتیجه ذوقی تر و احساسی تر به نظر می آید.

چکیده کمال ناصر، شاعر فلسطینی و مسیحی معاصر، از شخصیت های برجسته ی ادبیّات مقاومت به شمار می آید؛ وی، نقش بسزایی در گسترش ادبیات بیداری و آگاه سازی مردمی و دفاع از مظلومیّت و آزادی ایفا نموده است. کمال، علاوه بر مشارکت در فعّالیت های سیاسی و اجتماعی، احساسات و عواطف انسان دوستانه خود را در قالب شعر بیان کرده است. او جان خود را بر سر ایده های خویش فدا نمود. محتوای شعری کمال ناصر، غزل، رثا و بخش زیادی از آن به موضوع مقاومت و پایداری اختصاص یافته است؛ به گونه ای که در دیوان وی، غزل و بویژه رثا با موضوع پایداری، پیوند آشکاری دارد. در محورهای شعر پایداری وی، مضمون هایی همچون، وطن دوستی، توجّه به جنگ زدگان، تهدید و تحقیر دشمن، دعوت به مبارزه و تقویّت روحیّه ی مبارزان، نکوهش خیانت سران عرب، وحدت اجتماعی- سیاسی و دینی و ... بررسی می گردد. او برای چنین مضمون هایی از شخصیّت های مذهبی و اسطوره ای و بویژه نمادها، بهره ی فراوان برده است. قالب سنّتی و اسلوب خطابی بر شعر کمال ناصر غلبه دارد که سرشار از روح جهاد و مبارزه است؛ هر چند در دیوان وی، شعر نو و گاه آمیختگی دو قالب سنّتی و نو در یک قصیده وجود دارد. صور خیال بویژه تشبیه، استعاره و کنایه، در شعر وی، بیشترین کاربرد را دارد. کمال در کاربرد آرایه های ادبی همچون: جناس، سجع، ردّ العجز علی الصّدر، مراعات نظیر و ... جانب اعتدال را رعایت نموده است. آنچه در این میان رخ می نماید، الهام این شاعر مسیحی از آموزه های قرآنی است که بر ارزش معنوی و تأثیر شعر وی افزوده است. کلید واژه: کمال ناصر، ادب پایداری، شعر معاصر عربی، شعر رثا، رمزگرایی، فلسطین.

داستان‏های علمی- تخیلی، ادبیات تغییرند. زمانی که یک فرهنگ تغییرات زیادی را به دنبال پیشرفت‏های علمی و توسعه فناوری به خود می‏بیند و انتظار می‏رود که علوم و فناوری نیز دستخوش تغییرات بیشتری شود، عجیب نیست که داستان‏هایی درباره این تغییرات محبوبیت زیادی پیدا کند.

زندان نامه؛ بیان حال و شکوه و فغان شاعر در سوگ آزادی خویش و به عبارتی دیگر، آیینه ی تمام نمای روزگار اختناق و افشاگر روزهای تلخ اسیری شاعر است. در زندان نامه، شاعر با سخنان تلخ و غم آمیز خود، از ستم حاکمان خودکامه و امرای بدطینت، ناله و شکایت سر می دهد. این نوع ادبی را می توان خالص ترین وصمیمانه ترین نوع شعر دانست؛ زیرا از عواطف و احساسات پاک شاعری دردمند و دل سوخته، سرچشمه می گیرد. در طول تاریخ ادبیّات فارسی وعربی، شاعران بسیاری به دلایل مختلف به زندان رفته اند و طعم حبس و اسارت را چشیده اند و با قدرت بیان، به ثبت لحظه های سخت و اندوهبار خویش پرداخته اند. دراین پژوهش، زندان نامه های فارسی و عربی با دید تطبیقی، از جهات گوناگون بررسی شده است. نگارنده در این پژوهش؛ ضمن پرداختن به موضوع ادبیّات تطبیقی، به بررسی، تطبیق و تحلیل زندان نامه های فارسی و عربی، جهت آشکار نمودن وجوه تشابه و افتراق آن ها پرداخته است. سپس دو شاعر سرآمد این نوع ادبی را (مسعود سعد سلمان و ابوفراس حمدانی) از جوانب مختلف با هم مقایسه کرده است.