شناخت و روش شناخت اجتماعی، از موضوعات مهم و اساسی در حوزه علوم اجتماعی است که در دوره های مختلف تاریخی ـ از گذشته تا کنون ـ رویکردهای مختلفی نسبت به آن وجود داشته است. روش شناسی بنیادین، گونه ای از روش شناسی است که در مقابل روش شناسی کاربردی قرار دارد و انواع مختلف روش های اجتماعی را می توان در ذیل آن قرار داد. روش شناسی بنیادین مبتنی بر مبانی هستی شناسی، انسان شناسی و معرفت شناسی است و به لحاظ بنیادین به بررسی روش های اجتماعی می پردازد. در علوم اجتماعی با سه روش بنیادین پوزیتویسم، تفهمی و رئالیسم انتقادی سر و کار داریم. هر یک از این روش ها از مبانی هستی شناختی، انسان شناختی و معرفت شناختی خاص خویش بهره گرفته و در تقابل با یکدیگر قرار دارند. قرآن نیز ـ که محور اصلی در این رساله است ـ به واسطه برخورداری از مبادی هستی شناختی، انسان شناختی و معرفت شناختی ویژه خویش، از روش بنیادین «رئالیسم توحیدی» بهره می گیرد. «رئالیسم توحیدی» یعنی واقع گرایی بر مبنای یک حقیقت واحد؛ یعنی خداوند. ویژگی های خاص اندیشه قرآن روش شناسی قرآنی را از مکاتب روش شناختی مدرن متمایز می سازد. قرآن هستی را دارای دو بعد مادی و معنوی دانسته و آن را یکپارچه و با محوریت خداوند حکیم متصور می سازد. همچنین به انسان نگاهی خاص و ارزشمند دارد و کمال نهایی وی را در میزان قرب الهی می داند. قرآن به تمامی ابزارهای حسی، عقلی و وحیانی مرجعیت می بخشد، اما مرجعیت آن ها را در چارچوب مبانی خویش می پذیرد. همه چیز در اندیشه قرآن بر محور ایمان به خداوند قرار می گیرد. بنابراین قرآن به دلیل برخورداری از چنین ویژگی های روش شناختی، واجد کلیه رویکردهای تبیینی و توصیفی، خرد و کلان، تجربی، تفهمی و انتقادی می گردد، اما آنها را در چارچوب توحید و مبتنی بر یک عقبه الهیاتی بازتعریف می کند. این ویژگی ممتاز روش شناسی قرآن است که روش های سکولار فاقد آن هستند و به دلیل چنین فقر معرفتی، با تکیه بر یک ابزار سایر ابزارها را نفی می نمایند. علاوه بر این روش شناسی قرآن به دلیل بهره گیری از ابزار وحی، قابلیت های افزون تری نسبت به روش های مدرن داراست؛ قابلیت فهم و درک عمیق تر و دست یابی به ضرورت های بیشتری در واقعیت اجتماعی.

دانش آموختگان علوم دینی پس از یک دوره فراگیری عمومی معارف دینی در حوزه های علمیه، غالباً در پوششی متمایز از مردم به لباس روحانیت درمی آیند. امروزه، این لباس، پوشش سازمانی روحانیت و نماد نقش روحانیت در جامعه ما محسوب می شود. این «لباس متفاوت» در کنار «نقش اجتماعی خاص» دو عنصر تمایز بخش روحانیت شیعه را تشکیل می دهند. باورها و احساسات و تمایلات رفتاری نسبت به این لباس درحقیقت بازتاب اقتضاءات ساختاری ، نقش شناسی شخصی و چگونگی ایفای نقش روحانیت، توسط حوزویان است. در این رساله با هدف بررسی جامعه شناختی نگرش دانش آموختگان حوزوی به لباس رسمی خود، ابتدا جایگاه لباس در تعریف روحانیت، اجزاء، تاریخچه، شرایط، ضرورت ، آثار و کارکردهای این لباسبررسی شد. سپس با توجه به نظریه های نقش اجتماعی در جامعه شناسی، با روش پیمایشی به سنجش نگرش حوزویان به این لباس پرداختیم . فرضیه اصلی تحقیق ( هر چه پذیرش نقش اجتماعی روحانیت کاملتر انجام شود نگرش مثبت حوزویان به لباس بیشتر خواهد شد.) در کنار فرضیه های فرعی بر اساس داده های جمع آوری شده با ابزار پرسشنامه با استفاده از نرم افزار spss18 مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت.ونتایج زیر به دست آمد: ا) نگرش حوزویان به لباس روحانیت مثبت و نزدیک به خیلی زیاد(13/4) است.آنها معتقدند این لباس زیبا و با شکوه(89%) ،مفید (8/83%) ، ضروری (3/60%)، مقدس (08/83%) و مایه افتخار(8/50%) است. آمادگی رفتاری برای پوشیدن لباس نیز بسیار مناسب(66/67%) است. ب) بر اساس یافته های های تحقیق، بین پذیرش همه جانبه نقش روحانی و نگرش به پوشیدن لباس روحانیت رابطه مستقیم وجود دارد . همانگونه که بین داشتن صلاحیت نقش ، اشتغال فعال به نقش ، وابستگی به نقش و بهره مندی از امکانات نقش ،به عنوان متغیرهای مستقل و نگرش به پوشیدن لباس روحانیت رابطه مستقیم وجود دارد. همچنین بین وجود محدودیتهای نقش و نگرش به پوشیدن لباس رابطه همبستگی معکوس وجود دارد . ج)انجام تحلیل نیز نشان داد وابستگی به نقش بیشترین سهم تاثیر مستقیم ( 515/0) و محدودیت های نقش بیشترین تاثیر معکوس ( 31/0-) را در نگرش به پوشیدن لباس دارد

چکیده در حیات انسانی، فرهنگ از اساس ترین نهادهایی است که هویت و موجودیت یک جامعه را شکل داده و نقش عمده ای در سعادت وتکامل جوامع دارد. رفتارهای فرهنگی یک جامعه مبتنی برباورها و تفکرات حاکم بر آن جامعه می باشند. لذا اگرجامعه ای بتواند اصول ومبانی خود را به گونه ای صحیح تبیین کرده و بر اساس آن الگوهای مناسب رفتاری و عملی ارائه نماید، زمینه تکامل آن جامعه را فراهم نموده است. دیدگاه های متفاوتی در مورد فرهنگ و شاخص های آن در یک جامعه ایده آل داده شده است. ترسیم آرمان شهرها در طول تاریخ توسط اندیشمندان در راستای دستیابی به الگویی برای این جامعه بوده است. پژوهش حاضر درصدد تبیین این شاخصهها براساس آیات و روایات است تا با الگوسازی و ارائه آن زمینه تعالی و بالندگی جامعه اسلامی را فراهم سازد. شکوفایی وپویایی فرهنگ از یکسو، مواجهه فرهنگها در عرصه جهانی و حذف خرده فرهنگ ها از سوی دیگر، تحولات فرهنگی را امری اجتناب ناپذیر نموده است .لذا هر اندازه که فرهنگ یک جامعه به اصول ثابت، معقول و انسانی متکی باشد، از شایستگی و پایداری بیشتری برخوردار است. بر این اساس پایدارترین فرهنگ ها برآمده از بطن دین و باورهای دینی است. آموزه های دین اسلام و توانمندی های فرهنگ اسلامی به موجب حضور جوهره اصلی دین، خصوصیت جهانشمولی و همسو بودن با فطرت انسانی از قوت بالایی برخوردار بوده و به عنوان کامل ترین دین پاسخگوی همه نیازها وابعاد وجودی انسان است.از این رو شاخصههای فرهنگی در جامعه اسلامی بر اساس منابع فرهنگی چون قرآن وروایات تعیین شده و به عنوان دستورالعمل های دین هویت فردی واجتماعی جامعه مسلمین را شکل می دهد. علم گرایی، آرمان خواهی، حفظ استقلال، امر به معروف ونهی از منکر، نظم وانضباط اجتماعی، تعاون، خانواده محوری وحجاب وعفت اجتماعی از مهمترین شاخصه های فرهنگ در جامعه اسلامی است که اگر چه شاخصه های مشترک با سایر فرهنگها دارد اما در مبنا ونوع نگرش واهداف با آنها متفاوت است. کلید واژه ها : فرهنگ، شاخصه های فرهنگی، جامعه، جامعه مطلوب، آرمانشهر، قرآن، روایات.

یورگن هابرماس بر خلاف سنت پیشینیان خود که در سنت پوزیتویستی نظریه پردازی می کردند واصالت را به قلمرو حس و تجربه و مشاهده می دادند و کاری به حوزه هنجارها وارزش ها نداشتند وعقلانیت را در حوزه تجربی می جستند عدول کرده وبا نقد از عقلانیت صوری وذاتی به عقلانیت انتقادی رسید و وارد حوزه بایدها و نبایدها شد و اخلاق گفتمان را پیش کشید واز پروژه ناتمام مدرنیته وروشنگری سخن گفته است . و اما فارابی نیز اگر چه مستقیما از عنوان جامعه شناسی استفاده نکرده ولی در مقایسه با هابرماس از ظرفیت زیادی در تبین واقعیتهای اجتماعی جامعه ما بر خوردار است مواردی که که فارابی به آن می پردازد از موضوعات اصلی حوزه های جامعه شناسی است مثلا .طبقه بندی انواع جوامع با ملاک عقلانیت .پرداختن به قدرت که در بحث ریاست مدینه فاضله که موضوع جامعه شناسی سیاسی است واینکه از سعادت جوامع صحبت می کند همان موضوعی که هابرماس در پروژه ناتمام مدرنیته دنبال میکند . بین اصالت فرد یا جامعه قایل به اصالت فرد است ودر یک جمع بندی تمام حوزه های که هابرماس وارد شده فارابی هم ورود کرده و اما نقطه قوت فارابی در این است که از دو منبع وحی و عقل قدسی در مقابل عقل عرفی هابرماس استفاده کرده است ومثل هابرماس گرفتار نسبیت نمی شود چون به نفس الامر معتقد است نه به حقیت تصنعی که روشنفکران بنشینند و با توافق طبق رعایت موازین اخلاقی حقیقت را بسازند وزیست جهان را از سلطه اقتدارپول وقدرت برهانند. و در نهایت نویسنده طبق استناد به مباحث این رساله به این نتیجه می رسد که فلسفه اجتماعی فارابی به یک معنا همان جامعه شناسی مصطلح است

دستیابی به جامعه مطلوبی که انسان را به سعادت و کمال برساند، همواره اندیشمندان و سیاستمداران را به ترسیم آمان شهرهای متفاوت واداشته است؛گاهی آن را به صورت بهشت این جهانی تصور کرده و زمانی نیز با چنگ زدن به اسطوره ها، به ترسیم جامعه ای اسطوره ای پرداخته است. در این میان ترسیم جامعه ای مطلوب که منشأ وحیانی داشته و به دور از خیال و قابل تحقق باشد ضروری به نظر می رسد. لذا ما در این پژوهش با توجه به اهمیت و ضرورت ترسیم جامعه آرمانی و ظرفیت قابل توجه صحیفه سجّادیه برای ترسیم چنین جامعه ای به کشف و توصیف جامعه مطلوب در اندیشه امام سجّاد (علیه السلام) پرداخته ایم. روش این پژوهش، توصیفی ـ اسنادی است و برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش تحلیل متن استفاده خواهیم نمود. این روش از روش های کیفی و نوعی روش ژرفا نگر است که در آن سوالاتی به متن ارائه و پاسخ آنها استخراج و در موارد غیر صریح استنباط می گردد. برای اینکه طبقه بندی دقیق و کاملی از اطلاعاتی که با مراجعه به متون روایی و صحیفه سجّادیه در پاسخ به سوالات تحقیق، گردآوری شده، داشته باشیم هر کدام از سوالات تحقیق را در قالب نهادهای پنجگانه (خانواده، اقتصاد، سیاست، تعلیم و تربیت و حقوق) دنبال می کنیم. زیرا از آنجا که ارتباطات هر فرد با سایر افراد در چارچوب نهادهای اجتماعی صورت می پذیرد، یکی از بهترین و موثرترین روش ها برای ادراک کل جامعه این است که نهادهای اصلی آن و مناسبات موجود میان آنها را مورد توجه قرار دهیم. توجه به مبانی جامعه آرمانی و ویژگی ها و راهکارهای تحقق جامعه مطلوب در قالب نهادهای اجتماعی از دیدگاه امام سجّاد (علیه السلام) از اهداف این تحقیق به شمار می رود. جامعه آرمانی از دیدگاه امام سجّاد (علیه السلام) جامعه ای است که در آن روابط انسانی در درون نهادهای اجتماعی براساس ارزش های الاهی شکل می گیرد و حرکت در مسیر بندگی خداوند و دستیابی به سعادت جاودانی، مهمترین ویژگی این جامعه مطلوب می باشد. هر کدام از نهادها در اندیشه امام سجّاد (علیه السلام) از ویژگی ها و راهکارهای خاصی نیز بهره می برند که این جامعه را از سایر جوامع آرمانی متمایز می سازد. تقدس سنت ازدواج، تربیت عقلانی و اخلاقی، عدالت اقتصادی، حاکمیت و ولایت الاهی و نظم حقوقی برخی از مهمترین ویژگی های نهادهای خانواده، تعلیم و تربیت، اقتصاد، سیاست و حقوق در جامعه آرمانی در اندیشه امام سجّاد (علیه السلام) محسوب می شوند. حصر روابط جنسی در چارچوب زناشویی، یاد خدا، فقرستیزی، مبارزه با خودکامگی و قانون عادلانه برخی از راهکارهای تحقق جامعه مطلوب به شمار می روند.

انحراف و کجروی و راه های مقابله با آن یکی از مسائل مهم اجتماعی بوده که اکثر جوامع از جمله جامعه ما را بخود مشغول کرده است. با توجه به اینکه کشور ما یک جامعه اسلامی می باشد، موثرترین و بهترین راهی که می توان برای پیشگیری و مقابله با انحرافات در نظر گرفت، رجوع به نظریه های منسجم در حوزه انحرافات و بومی سازی آنها متناسب با ارزشها و هنجاهای جامعه اسلامی می باشد. تا با ترسیم الگویی اسلامی، قدمی موثر برای رفع کجروی برداشته شود. در همین راستا ، پژ‍وهش حاضر از میان نظریه های گسترده در حوزه انحرافات، نظریه پدیدارشناختی کجروی را تحت عنوان «بررسی انتقادی رویکردهای پدیدارشناختی کجروی بر اساس قرآن و روایات»مورد بررسی قرار داده و با تحلیلی نقدگونه، سعی براین داشته که با استفاده از روش تحلیل محتوای توصیفی و کیفی که نوعی نقد و سخن سنجی نیز می باشد، بخشی از محورهای اصلی رویکرد های پدیدارشناختی کجروی را به عنوان مقوله گرداوری نموده و بصورت پرسش بر قرآن و منابع روایی عرضه کرده و پاسخ آن را در قالب توصیف دیدگاه های قرآنی و حدیثی بدست آورد.نتایج بدست آمده از این پژوهش نشان می دهد که صرف نظر از نقدهای هستی شناسی،معرفت شناسی و انسان شناسی وارد بر مبانی رویکردهای پدیدارشناختی کجروی، گزاره های قرآنی و روایی با بسیاری از محورهای برگزیده نظریه پدیدارشناختی کجروی همسویی داشته و در مواردی که کاستی هایی در تحلیلهای پدیدارشناختی کجروی مشاهده شده به تکمیل آن پرداخته است. کلمات کلیدی : پدیدارشناسی،اختیار،خنثی سازی،فشارهمنوایی،سرگردانی.

چکیده حج اقیانوس وسیعی از معارف اسلامی است که جنبه های گوناگونی دارد و مجموعه شرایط زمانی, مکانی, مناسکی و انسانی حاکم بر حج زمینه های متعددی را برای تبیین و تبلیغ احکام و معارف اسلامی فراهم می کند. در این تحقیق با استفاده از روش اسنادی و کتابخانه ای ظرفیت های تبلیغی حج بررسی شد و مشخص گردید حج مبتنی بر فضای ارتباطی از ویژگی های تبلیغی ای مانند ارتباط غیرزبانی خدا و انسان در حج, گروهی بودن سفر, افزایش توان ارتباطی مبلغ در حج, -برقرای ارتباط موثر در حج, ظرفیت های تبلیغی حج برای تغییر نگرش زائران, بازخوردگیری تبلیغی در حج نام برد. افزون بر این ویژگی های مکانی-نمادی حج سبب پپدایش این ویژگی های تبلیغی حج می شود:تاثیر محیط و مکان حج در انتقال پیام تبلیغی, پتانسیل فرهنگی–تبلیغی نمادها در حج, بازشناسی و بازیابی هویت دینی و هویت تمدنی, زیارت و ارتباط عاطفی با اهل بیت علیهم السلام. د رادامه اصول ارتباطی-تبلیغی مبلغ در حج را می توان در این موارد ملاحظه کرد: توجه به ارتباط غیرکلامی و ساماندهی آن, اثربخشی ارتباطات میان فردی, نزدیک شدن و صمیمی بودن(خودمانی بودن), ارتقاء اعتبار فرستنده پیام, گوش دادن فعال. پیام یکی از مهم ترین اجزای فرایند تبلیغی است که قبل از حج در قالب کسب آمادگی و رفع موانع زیارت خانه خدا, تهیه زاد و توشه حلال, توجه به حق الناس , صله رحم و تقویت ارتباط با اقوام, تعبد به دستورات الهی و یادگیری احکام دین قابل طرح است. در حین سفر حج بیشترین پیام های تبلیغی را می توان مطرح کرد مانند گناه گریزی, یاد مرگ, نجوای عاشقانه با خداوند, تشبّه به فرشتگان, ذکر قلبی, اهمیت نماز , یادآوری بهشت و نعمت های بهشتی, واقعیت و زشتی گناه, پیمان با خدا, امید و توکل, یاد محشر و قیامت و اخلاص البته علاوه بر این پیام های سیاسی اجتماعی مانند انسجام اجتماعی و دوری ومبارزه با دشمنان نیز قابل طرح است. در این سفر موقعیت مخاطب نیز مهم است. زائران از جهت ویژگی های روحی روانی دلبستگس بیشتری به خدا پیدا می-کنند] رفتارهای مهرورزانه در بین آنها افزایش می یابد و تعلقات آنها از دنیا کمتر می شود. از جهت جامعه شناسی مخاطب نیز روحانی کاروان باید به آداب و رسوم, سبک زندگی و طبقه اجتماعی زائران دقت کند. در حج نیز مانند هر فرایند تبیلیغی دیگر موانع تبلیغی وجود دارد که در همه اجزا و عناصر فرایند تبلیغ قابل توجه است که موانع محیطی مانند غلبه جاذبه های مادی محیطی,نگرش‏های توریستی به سفر حج و بازارگردی از سایر موانع مهم تر به نظر می رسد. در پایان پیشنهاد می شود جهت استفاده حداکثری از ظرفیت های تبلیغی حج, این موضوع به عنوان یکی از سرفصل های آموزشی روحانیون کاروان قرار گیرد تا ایشان نسبت به موضوع حساس شده و در سفر حج از این ظرفیت ها حداکثر استفاده شود. همچنین بسیار مناسب است تجارب و خاطرات روحانیون کاروان در این موضوع فراخوان و طبقه بندی شود . البته دقت نظرهای علمی در این موضوع برای دانشجویان تبلیغ و ارتباطات و همچنین طلاب سطح 3 رشته تبلیغ با گرایش حج نیز می تواند عرصه های نظری این موضوع را تقویت نماید.

زندگی اجتماعی زنان در تاریخ اسلام دارای فراز ونشیب های فراوانی بوده است، زن پیش از ظهور اسلام در مناطق مختلف جهان بویژه شبه جزیره عربستان وضعیت رقّت بار و اسفناکی داشت و گاه از کمترین حقوق فردی و اجتماعی خود محروم بود اما با ظهور اسلام در عصر نبوی به دنبال آن با اجرای احکام و قوانین الهی این قشر از افراد جامعه انسانی علاوه برحقوق فردی، از حقوق اجتماعی نیز برخوردار شدند بدین ترتیب زنان رفته رفته دارای پایگاه اجتماعی شدند اما در عصر خلفا این روند رو به کاهش بود و دچار انحراف شد و در دوران خلافت حضرت علی (ع) به تدریج به مسیر اصلی بازگشت اما به علت کوتاه بودن این دوره به جایگاه مطلوب نرسید ولی در دوران بنی امیه تا حدودی از جایگاه خود خارج شده و رو به افول نهاد و تعالیم عصر جاهلی جایگزین تعالیم اسلامی گردید. در این پژوهش با توجه به معیارهای پنجگانه پایگاه اجتماعی مانند : اصل ونسب، تمکن، کارآمدی، فهم و دانش و جنسیت و سن این پایگاه بررسی شده و نمونه هایی تاریخی برای آن گزارش شده و در پایان تحلیلی از آن ارائه شده است. از دستاوردهای این پژوهش این که زنان به عنوان یکی از پایه های مهم اجتماع انسانی در تعالیم اسلامی دارای نقش مهمی در جامعه اسلامی بوده است و این اهمیت تا جایی بوده که زنان می توانند به ایفای نقش در تمام امور اجتماعی بسان مردان مسلمان بپردازند جز در مواردی که طبیعت شان آن را اقتضا نمی کند و در دوره نبوی و نیز عصر علوی با توجه به پیاده شدن این آموزه ها و قوانین، پایگاه اجتماعی زنان وضعیت رو به رشدی نسبت به سایر زمان ها را تجربه کرده است.

پرسش اصلی رساله حاضر، علل و زمینه های اجتماعی ظهور و ترویج جریان های عرفان نما در دو دهه اخیر ایران می باشد. در حالی که در دهه اخیر در دنیا شاهد گسترش جنبش های نوپدید دینی هستیم، کشور ایران نیز از این قاعده مستثنی نبوده و جریانات معنوی و عرفانی مختلفی، در کشور شروع به فعالیت و جذب پیرو کرده اند. حال سئوال اساسی این است که چه زمینه های اجتماعی باعث شده است که مردم نسبت به این جریانات عرفان نما تمایل پیدا کرده و جذب آنان شوند. برای بررسی این امر در این تحقیق، ضمن بهره گیری از منابع دست اول این جریانات، سعی شده است که از پیمایش و تحقیقات انجام شده در این زمینه استفاده شود. ضمن آنکه از مصاحبه موردی با پیروان این جریانات نیز بهره گرفته شده است. علاوه برآن، مصاحبه افراد متخصص در این حوزه، نیز بسیار می تواند در این زمینه رهگشا باشد که ما در این تحقیق حتی الامکان از آن بهره بردیم. هرچند زمینه های موجود در این جریانات که در این رساله به آنها اشاره شده است، زمینه ای اجتماعی حساب نمی شود، اما نشان دهنده این است که محدودیت و یا نبود این زمینه در اجتماع ایران، باعث گرایش مردم به این جریانات عرفان نما می گردد. دلائلی چون نیاز فطری بشر به معنویت و عدم پاسخ گوئی مناسب، عدم ارائه کارکردهای مختلف دین اسلام، عدم نهادینه شدن هنجارهای جنسی، موسیقی، سبک جدید زندگی مردم ایران، دلائل سیاسی، حاکم شدن وضعیت ناهنجاری و گسترش رسانه های جمعی را می توان از جمله دلائل گرایش روزافزون مردم به این جریانات عنوان نمود.

هدف از این تحقیق مفهوم شناسی و شاخص بندی عدالت اجتماعی و شناسایی موانع و راهکارهای تحقق عدالت اجتماعی از دیدگاه امام علی (ع) بوده در نتیجه رعایت حقوق افراد جامعه و قرار دادن هر چیزی در جای متناسب خود، جامع ترین تعریف از دیدگاه امام علی (ع) است. حق محوری، قانونمداری، برابری اجتماعی و انعطاف پذیری شاخص های عدالت اجتماعی را تشکیل می دهد.

تمام بلاها بیماریهای بشر در دوران معینی از تاریخ رخ داده است و بشر توانسته است پس از مدتی از آن رهایی یابد و به زندگی عادی خود ادامه دهد ولی آلودگی محیط زیست که در این چند دهه دامنگیر بشر و سایر جانداران و نباتات شده است در تاریخ حیات بشر نظیر ندارد زیرا این گرفتاری تقریبا روزبروز بدتر شده سرانجام به جایی می رسد که علاج ندارد. آلودگی محیط زیست بیماریهای قلبی و پوستی سرطان و مسمومیت های گوناگون را برای بشر به ارمغان می آورند. امروزه دود و سموم شیمیایی داخل ششهای انسان می گردد مواد زیان آور به مقدار خیلی زیاد در هواپخش می شوند و آبهای دریا با مواد خطرناک آلوده گشته است. در این میان یکی از بهترین گزینه ها استفاده از دستورات و هنجارهای مذهبی است در میان مذاهب موجود دنیا اسلام به دلیل جامعیت و آینده نگر بودن دستورات و قوانین بسیار مهمی در این زمینه دارند بایدها و نبایدهای اسلام سلامت روابط انسان و طبیعت را تضمین می کنند در لابلای آیات قرآن احادیث معصومین ع و احکام فقهی موضوعات متعددی وجود دارند که ما را برای برنامه ریزی جهت نیل به محیط زیست مطلوب مساعدت می نماید. قواعد و احکام کلی اسلام ماند قاعده لاضرر قاعده تلازم احکام عقل و شرع قاعده اجتهاد در ولایت فقیه قاعده اهم و مهم باتزاحم و اخلاقیات زیست محیطی اسلام مانند شکرمنعم عدالت نسبت به آیندگان حق الناس میانه روی و اعتدال در بهره برداری از مواهب طبیعی و از این نمونه ها است. قرآن کریم به منابع طبیعی با دیده احترام می نگرد. سفارش غیرمستقیم قرآن به پیروان خود این است که روابط سالم و منطقی با طبیعت داشته باشند در میان سنت پیشوایان دینی نیز مطالب بسیار ارزشمندی مرتبط با طبیعت و محیط زیست مشاهده می گردد مانند ممنوعیت قطع درختان سفارش به آبادان زمین فوائد گلها و سبزه ها حقوق حیوانات آداب شکار اماکن مذهبی و ....

آموزه حجاب دارای ابعاد سه گانه پوششی، رفتاری و گفتاری است. این آموزه دارای آثار گوناگونی است که از جمله آنها می توان به امنیت و آرامش فردی و اجتماعی اشاره کرد. به دلیل ابتناء رفتارهای انسانی بر نگرشها و دیدگاههای آن ها، بررسی نگرش دختران نسبت به حجاب و تحلیل عوامل موثر بر آن، مسئولان فرهنگی کشور را جهت بسترسازیهای مناسب و آگاهی بخشی و نهادینه کردن این آموزه دینی و هنجار اجتماعی یاری می رساند. این پایان نامه ضمن بررسی دیدگاه های مطرح در مورد حجاب و آثار و کارکردهای آن نقش عوامل جامعه پذیری در شکل گیری نگرش نسبت به حجاب را بررسی کرده است. بنابر نظر محققان اجتماعی، خانواده، مدرسه، دوستان و رسانه از عوامل موثر در جامعه پذیری افراد و پذیرش ارزش ها و هنجارهای اجتماعی محسوب می شوند. این تحقیق به روش پیمایش و ابزار پرسش نامه، نگرش دختران دبیرستانی شهر قم را درباره حجاب بررسی نموده است. نمونه آماری شامل 291 نفر است که با روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب و اطلاعات مورد نیاز تحقیق از آنها گردآوری شده است. داده-های گردآوری شده با استفاده از نسخه 16 نرم افزار spss تحلیل و یافته های ذیل به دست آمده است: الف) بیش از 60 درصد دانش آموزان به حجاب نگرش مثبت دارند و نگرش دانش آموزان به حجاب با نگرش مطلوب دینی تفاوت زیادی ندارد. ب) در بین فرضیات مطرح شده، پوشش مادر، اهتمام والدین به پوشش دختران، تقید دبیران به حجاب، میزان ترغیب محتوای کتب درسی رابطه مستقیم و مثبت وجود دارد. ج) استفاده از ماهواره رابطه مستقیم و منفی با نگرش مثبت به حجاب دارد. د) دو متغیر پوشش دوستان و استفاده از اینترنت رابطه معنادار با نگرش به حجاب دختران ندارند.

سینما به همان اندازه که هنر است، رسانه هم هست و رسانه بودن آن به اندازه هنر بودن آن و یا حتی بیشتر مهم است. رسانه های مدرن از جمله سینما عاملی موثر در دگرگونی نگرش ها و رفتارهای افراد جامعه به شمار می روند. یکی از سنت های بسیار مهم در جامعه ما، اخلاق جنسی خاصی است که از آن در دین اسلام با عنوان عفاف یاد میشود و شامل آموزه هایی برای سلامت هرچه بیشتر روابط میان زن و مرد است. این که ما به عنوان زن یا مرد کیستیم و چگونه باید در فضاهای مختلف رفتار کنیم، بخشی از فرهنگ جنسیتی است که توسط سینما بازتولید می شود. با وقوع انقلاب، انتظار بر آن است که سینمای ایران به عنوان یکی از مهم ترین نهاد های فرهنگی کشور، به سمت اسلامی شدن گام بردارد، بنابراین لازم است بر اساس خاستگاه و مبانی برگرفته از فرهنگ اسلامی، بازنمایی صحیحی از روابط زن و مرد ارائه نماید. بر این اساس تلاش شده است بازنمایی روابط میان نامحرمان در سینما، با مولفه های روابط عفیفانه در فرهنگ اسلامی تطبیق داده شود. برای این کار، منابع اسلامی از جمله آیات و روایات مربوطه، شناسایی، استخراج و دسته بندی شده و مولفه های عفاف در روابط زن و مرد نامحرم تدوین شده است. جهت تحلیل انتقادی بازنمایی روابط عفیفانه در سینما با روش نشانه شناسی به بررسی چهار فیلم پس از انقلاب پرداخته شده است. در این پژوهش تلاش شده است از روش «تحلیل روایت» جهت مشخص شدن سیر روایی و پیرنگ فیلمنامه و از روش «تحلیل رمزگانِ» جان فیسک جهت معلوم کردن لایه های مختلف معانی رمزگذاری شده در فیلم ها استفاده شود. در تحلیل رمزگان، سه رمزگان مهم شامل «رمزگان اجتماعی»، «رمزگان فنی»، «رمزگان ایدئولوژیک» توضیح داده شده است و عناصر مختلف این رمزگان جهت واکاوی معانی پنهان فیلم به کار رفته است. در پایان نتیجه گرفته شده است که اکثر فیلم های سینمایی بررسی شده با معیار های فرهنگ اسلامی مطابقت ندارد و الگو های غربی مانند لیبرالیسم و فمنیسم در آنها بسیار تاثیرگذار بوده است. از چهار فیلم منتخب، تنها فیلم متعلق به دهه شصت، در مفاهیم ایدئولوژیک خود، موافق با ملاک های اسلامی ارتباط عفیفانه است و رمزهای اجتماعی و فنی مناسبی را برای القاء این مفهوم به کار گرفته است. فیلم منتخب از دهه هفتاد، نه تنها سعی در عادی سازی بسیاری از ناهنجاری های مربوط به ارتباط زن و مرد دارد، بلکه با زبانی صریح به قوانین محدودکننده ارتباطات آزاد زن و مرد اعتراض می کند. این گونه فیلم ها که در آن دهه به لحاظ کمی تعدادشان نیز کم نیست، پلی محسوب می شوند برای ورود به سینمای آزاد دهه های بعد. فیلم های منتخب دهه هشتاد و نود، زبان صریح سینمای دهه هفتاد را کنار گذاشته و از راه القاء غیرمستقیم به عادی سازی ارتباط زن و مرد نامحرم و بازنمایی غلط از این ارتباطات همت گماشته اند.

دین، عنصر جدایی ناپذیر جوامع انسانی است. دین مجموعه ی پیچیده ای از سه بعد اعتقادات، اخلاق و احکام است. بر این اساس، دین را نمی توان در بعد مناسکی اش خلاصه کرد. با اینحال، گاهی احکامی پدید می آیند که مورد تأیید دین نیستند. بنابراین لازم است این گونه از مناسک که با عنوان مذهبی اعتبار یافته اند شناخته شود. مهم تر آنکه باید معنای این گونه مناسک در باور مردمی که در انجام آن شرکت می کنند آشکار شود تا اگر انحرافی وجود دارد اصلاح گردد. بر اساس چنین ضرورتی بود که نگارنده بر مراسم چنار خونبار الموت قزوین، تمرکز کرد. درواقع مسأله ی اصلی این رساله این است که کنش هایی که در شب و روز دهم ماه محرم در روستای زرآباد الموت قزوین پیرامون درخت چنار خونبار انجام می شود در باور و اعتقاد عموم کنش گرانی که آنها را تجربه کرده اند چه معنایی دارد؟ به منظور دستیابی به این مهم، استراتژی پدیدارشناسی با رویکردی تفسیری انتخاب شد و روش مبتنی بر آن شکل گرفت. با استفاده از این روش، دو دسته از کنش گران در مراسم چنار خونبار به عنوان مشارکت کنندگانِ در تحقیق دعوت شد تا تجارب آنها از این مراسم بررسی و در نهایت با هم مقایسه گردد. درنهایت مشخص شد که سه عامل بافت، عناصر محیطی و بنیادهای نظری، مشارکت کنندگان این تحقیق را تحت تأثیر قرار داده است. مشارکت کنندگان ساکن قزوین تنها از افق مذهب به مراسم چنار خونبار نگریسته اند؛ درحالیکه، مشارکت کنندگان ساکن تهران در کنار مذهب در پرتو افق علم و سیاست نیز به پدیده ی مورد نظر این تحقیق توجه کرده اند. درنتیجه ی این بافت متفاوت، بنیادهای نظری متفاوتی نیز شکل گرفته است. درنتیجه، مشارکت کنندگان به انجام گونه های خاصی از کنش ها می پردازند، این گونه های خاص برای آنها معانی ویژه ای دارد و در نهایت پیامدهای ویژه ای نیز از انجام این کنش ها برایشان حاصل می شود.

چکیده در دین اسلام، مسجد از جایگاه ویژه ای برخوردار است. با مراجعه به متون تاریخی درمی یابیم که در زمان رسول گرامی اسلام?، مسجد مرکز تمامی فعالیت های عبادی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و ... بوده است. امروزه با وجود این که مساجد فراوانی در کشور ما ساخته شده اما متأسفانه اکثر آن ها فقط جهت اقامه ی نماز استفاده می شود و کارکردهای دیگر آن مغفول مانده است. این پژوهش با مراجعه به آیات و روایات، کارکردهای ارتباطی مسجدالحرام را بررسی کرده است. بدیهی است که بسیاری از کارکردهای مسجدالحرام را می توان به دیگر مساجد نیز تعمیم داد. درنتیجه ی این تحقیق، به دست آمد که مسجدالحرام فراهم کننده ی چهار نوع ارتباط اساسی انسان است؛ فلسفه ی وجودی خلقت که رسیدن به مقام عبودیت است، در مسجدالحرام و اعمال آن تجلی می یابد؛ و این، اصلی ترین نوع ارتباط انسان را رقم می زند؛ ارتباط با خدا. ارتباط با خویشتن، در خلوتی که مسجدالحرام برای انسان فراهم می کند قابل دست یابی است. احکام مربوط به احرام که هرکدام به صورت نمادین به اصلی از اصول اخلاقی و عرفانی اشاره دارد جلوه گاه ارتباط انسان با خویشتن است. امن بودن حرم الهی، حتی برای حیوانات و گیاهان، محترم بودن جای جای ساختمان مسجدالحرام، شفابخش بودن آب زمزم، حرمت حجرالأسود، حجر و رکن و مقام و ... همه و همه گویای چگونگی ارتباط انسان با طبیعت اند. روح اجتماعی آیین حج، نماز جماعت، طواف، روحیه ی تعاون و همکاری که بر اثر مراودات مسلمانان به دست می آید. آگاهی مسلمانان از وضعیت جهان اسلام، دست گیری از مستمندان و نیازمندان و ... ارتباط انسان با دیگران را در چهار حوزه ی فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی بیان می کند. اساساً می توان مسجدالحرام را محمل بسیار مناسبی برای ارتباطات انسانی دانست و بالتبع این کارکردهای کارآمد را به سایر مساجد نیز انتقال داد و از مساجد به عنوان بهترین ابزار ارتباطی جهت گسترش مفاهیم و ارزش های اسلامی استفاده کرد. واژگان کلیدی: کارکرد ارتباطی، مسجدالحرام، ارتباط با خدا، ارتباط با خویشتن، ارتباط با طبیعت، ارتباطات انسانی، آیات و روایات.

چکیده ندارد.