بهاءالدین محمد بن عزالدین حسین بن عبدالصمد معروف به «شیخ الاسلام» و «شیخ بهایی» (953-1031هـ . ق) از دانشمندان و نویسندگان و شعرای قرن دهم است. تخلص شعری وی «بهایی» برگرفته از لقب اوست. دیوان شیخ بهایی شامل غزلیات (126بیت) ، مثنویات (902بیت) ، اشعار پراکنده (161بیت) و رباعیات (158بیت) است و در مجموع، 1347بیت را در بر می گیرد. شیخ بهایی را در غزل، پیرو فخرالدّین عراقی و حافظ و در رباعی، متمایل به ابوسعید ابوالخیر و خواجه عبدالله انصاری و در مثنوی، صاحب شیوه مولوی دانسته اند و ویژگی بارز اشعار شیخ بهایی را میل شدید او به زهد و تصوف و عرفان بر می شمرند. دیوان شیخ بهایی با وجود سادگی لفظ و روانی عبارت، سرشار از انواع اصطلاحات علمی و مضامین عرفانی و نیز آرایه های ادبی است که این همه را می توان ناشی از گستره اطلاعات علمی و مشرب عرفانی و ذوق ادبی وی دانست. در این پژوهش، پس از بازشناسی زندگی، زمانه و آثار شیخ بهایی، به نقد و تحلیل همه جانبه اشعار مندرج در دیوان او پرداخته شده است. در آثار منظوم شیخ بهایی که بیشتر شامل غزل و مثنوی و محدودی قالب دیگر می شود صنایع ادبی و صور خیال در حد اعتدال جلوه گر هستند. مضامین شعر او اغلب بازسازی محتوای اشعار پیشینیان است که با زبانی ساده و آمیزه ای از کنایات و اشارات عالمانه و گاه با لحن عارفانه بیان شده اند. در مجموع، می توان گفت که شیخ بهایی شاعری را به گونه ای حرفه ای دنبال نکرده و شعر برای او بیشتر وسیله است تا هدف.