در این پایان نامه که تحت عنوان مفهوم شناسی غفلت و نظایر آن در قرآن کریم نگاشته شده سعی شده مفهوم واژه غفلت و نظایر آن شامل سهو، نسیان، جهل، طبع و اعراض از لحاظ مفهوم شناسی، واژه شناسی و تمیز اقسام کاربردهای واژگان فوق الذکر، مورد بررسی و تحقیق قرارگیرد. مفاهیم اصلی این لغات از کتب تفسیری، لغوی، اخلاقی و مقالات و همچنین آیات قرآن که در بردارنده این کلمات هستند، به تحریر درآمده و سپس به تحلیل آنها پرداخته شده است. در این تحقیق از یک سو واژه غفلت جداگانه از لحاظ لغوی و اصطلاحی و مفهوم آن در آیات، ویژگی غافلین، اقسام غفلت و سرانجام غافلین از منظر قرآن کریم مورد بررسی قرار گرفته و از سوی دیگر واژه های نظیر آن همچون سهو، نسیان، جهل، طبع و اعراض از دید آیات و مفاهیم لغوی و اصطلاحی تحلیل شده است. همچنین میزان ارتباط و شباهت و تفاوت این صفات با هم و نیز میزان بار ضد ارزشی آنها و رتبه آنها از جهت مذمت مورد بررسی قرار گرفته است. براین اساس غفلت، سهو، نسیان، اعراض و طبع طیفی از رذایل را تشکیل می دهند که قرآن کریم در پرهیز از آنها تاکید بسیار ورزیده و مبتلایان به این اوصاف را به عذاب های دنیوی و اخروی انذار نموده و با تمایز واژه های متناظر غفلت، سهو و ... میزان مذمت و بار ضد ارزشی آنها را از یکدیگر متمایز ساخته است. به نظر می رسد انسان ابتدا به خاطر جهل دچار گناه شده و به سهو آن را تکرار می کند و رفته رفته به دلیل نسیان فرامین الهی به غفلت می رسد و به دلیل غرق شدن در غفلت دچار اعراض از خداوند گشته و در آخر نیز مزدی جز طبع قلب نصیبش نمی گردد؛ مرحله ای که در آن راه بازگشتی به سوی خداوند پیدا نمی کند. کلید واژه: مفهوم شناسی، قرآن کریم، غفلت،نسیان، سهو

مکتب اسلام به عنوان مکتبی جامع و جامع نگر برای سلامتی روح وروان انسان اهمیّتی فوق العاده قائل است و نهج البلاغه به عنوان برترین کتاب که به عنوان اخ القرآن (برادر قرآن ) نام یافته است برخاسته از روح با عظمت امیرالمومنین علی علیه السلام تربیت یافته مکتب وحی است. نظاره برانسان از جانب نهج البلاغه نگاهی الهی گونه است و نشان از شناختی الهی دارد. واز این جانب است که می توان به شناخت ویژگی های روان شناسانه این اشرف مخلوقات پرداخت وآن را مورد کنکاش قرار داد. این پژوهش با تبیین مفاهیم روان شناسی روز وآنچه در سخنان امام علی علیه السلام است، چنین فرضیه ای را مطرح نموده است که «نهج البلاغه مشتمل بربسیاری از مباحث روان شناسی مانند شخصیت، مشاوره، تفاوتهای فردی، بهداشت روان، واصول روشهای تربیت واصلاح روان می باشد.» و به دنبال آن، این نوشتار مشتمل بر پنج فصل سازمان دهی شده که فصل اوّل: به بیان کلیّات و فصل دوّم: روان شناسی و محور های مهم آن. و فصل سوّم: نهج البلاغه و محورهای مهم آن و فصل چهارم: به مقوله هاو مفاهیم روان شناختی در نهج البلاغه و روان شناسی روز. و فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات پرداخته شده است. یافته ها مبیّن این است، وقتی در باره انسان وویژگی های روانی، شخصیّتی او از دیدگاه هایی از جنس مادیگری مطرح گردیده، لذا کسب اطلاعات مطمئن ومورد اعتماد در باره حقیقت وجودی انسان ، بهره بردن واستفاده از منابع دینی یعنی قرآن واحادیث موثّق از ائمه معصومین بخصوص امام علی علیه السلام است. براین اساس می توان گفت، که دیدگاه های موجود در روان شناسی علمی، در سخنان معصومین وامام علی علیه السلام وجود دارد. و علم روز(روان شناسی) استفاده بسیار زیادی از دیدگاه های ائمه معصومین علیهم السلام برده است.

از دیر باز تعلیم و تربیت در زندگی بشر از اهمیّت و جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است. با توجّه به رابط? دانایی و پرسش، پرسش همواره در امر آموزش مهمّ تلقی شده؛ زیرا تأثیر آن در این امر به وضوح قابل مشاهده می باشد. روش پرسش و پاسخ، از مهمّ ترین و پرکاربردترین روش-ها در فرهنگ اصیل دینی است. موضوع محوری این پژوهش تبیین فرهنگ پرسشگری و پاسخگویی در سیر? آموزشی ـ تربیتی معصومان(ع) است؛ لذا در رساله حاضر به بررسی جایگاه پرسش و پرسشگری در سیر? قولی و فعلی معصومان(ع) پرداخته شده است. همچنین با تتبع در روایات حاوی پرسش به استخراج و تبیین آداب و شرایط پرسشگری صحیح و پاسخگویی مطلوب می پردازد. هدف نگارنده در این پژوهش وقوف بر زوایای ناشناخته و کاربردی سیر? معصومان(ع) می-باشد؛ لذا دست یابی به جایگاه پرسشگری و نحو? مواجهه معصومان(ع) با پرسشگران و شیو? پاسخگویی به آنان و در نهایت احیای روحی? پرسشگری با توجّه به تعالیم ائمه(ع) جزء اهداف اصلی رساله حاضر است. نگارنده در فرایند پژوهش، به این نتیجه رسیده است که ائمه(ع) همواره روحیّه پرسشگری را در مخاطبان خود تقویّت کرده اند. همچنین بخش قابل توجّهی از آموزه های فقهی، اعتقادی و اخلاقی ـ تربیتی معصومان(ع) از طریق پرسش های مسلمانان و پاسخ ایشان به دست ما رسیده است. با بررسی روایات حاوی پرسش مشاهده می کنیم که انواع پرسش ها را می توان به پرسش های حقیقی و منطقی، بی جا و غیر منطقی، بیهوده و پرسش های غیر حقیقی و غرض آلود تقسیم نمود. هر یک از این انواع با ممکن است با اهداف و انگیزه هایی مانند: علم و یادگیری، کسب اطمینان و یقین، اقرار گرفتن، انکار کردن، آزار رساندن، تحقیر و مسخره نمودن، اظهار تعجّب و اعتراض، شبهه افکنی و ... مطرح می گردد. از دیگر دست آوردهای این پژوهش آگاهی از اصول و آداب صحیح پرسشگری و پاسخگویی مطلوب از منظر معصومان(ع) است. جانشینان آخرین فرستاده الهی پرسش هایی را که دارای فواید و کارکردهای اساسی و مهمّ در زندگی بشر بوده و موجب هدایت و سعادت مردم می شده، مورد تشویق قرار داده و طرح نمودن آن را دارای اولویّت می دانسته اند. بنابراین در سای? یافته های این پژوهش می توان به رهنمودهای کلیدی و تعیین کننده ای از سوی معصومان(ع) برای گسترش فرهنگ پرسش و پرسشگری و تحقیق در جامعه اسلامی پی برد.

یکی از موضوعات قرآنی که پژوهش وتدوین درباره آن پیشینه ای بس کهن دارد، مبحث «وجوه و نظایر» در قرآن است. دانش وجوه و نظایر یکی از شاخه های دانش مفردات محسوب شده و مفردات پیش نیاز تفسیر است. با توجه به گوناگونی موارد استعمال واژه ها در زبان عربی، همواره با این واقعیت روبرو هستیم که گاهی یک واژه در جمله ای معنایی می دهد که همان واژه در جمله دیگر معنایی اندک یا بسیار متفاوت دارد و تنها به کمک قرینه های مختلف می توان به مفهوم درست آن واژه پی برد. دانشمندان تعاریف متفاوتی از «وجوه و نظایر» ارائه داده اند. عده ای معتقدند وجوه همان لفظ مشترک است که در چند معنی استعمال می شود و نظایر عبارت از الفاظ مترادف است؛ اما دسته ای دیگر بر این رأیند که نظایر همان الفاظ مشترکی است که در جای جای قرآن به یک شکل آمده و وجوه، معانی مختلف این الفاظ مشترک است. گروهی نیز وجوه را به احتمالات تفسیری یک واژه یا یک عبارت تعریف کرده اند. از نظر این پژوهش، وجوه قرآن عبارت است از معانی کاربردی هر واژه قرآنی در پهنه آیات و نظایر عبارت است از الفاظ قریب المعنی یا مترادف در سراسر آیات قرآن. همچنین وجوه قرآن را می توان به سه گونه حقیقی، مجازی و مصداقی بخش بندی نمود که تعریف دقیق و نمونه های هر یک با استناد به منابع تفسیری و علوم قرآنی به تفصیل آمده است.

یکی از اقسام حدیث که کمتر به آن پرداخته و توجه شده، حدیث قدسی است. حدیث قدسی، وحی غیر قرآنی خداوند متعال به پیامبر در موارد مختلف است که رسول خدا آن را با الفاظ و عبارات خود بیان و بازسازی کرده است. در میان شیعه اولین کسی که در این موضوع کار و احادیث قدسی را در یک کتاب جمع آوری کرده، شیخ حر عاملی است که کتاب الجواهرالسنیه را در این زمینه به رشته ی تحریر در آورده است. هدف ما در این رساله بررسی علل رویکرد حدیثی شیخ حر و میزان قابل اعتماد یا ضعیف بودن احادیث قدسیه و انگیزه ای است که او را به گردآوری این کتاب واداشته است. روش این تحقیق کتابخانه ای و مبتنی بر تحلیل محتوا پس از مراجعه به مصادر و منابع متنوع امامیه و فیش برداری از آنهاست. پس از بررسی و تحقیق به این نتیجه رسیدیم که شیخ حر، فقیهی برخاسته از دوره هفتم و مکتب اصفهان بوده است و عوامل و حوادث گوناگونی که در زندگی او وجود داشت، او را به سوی مکتب اخباریگری سوق داد. از مهم ترین این عوامل، کمتر اهمیت دادن برخی فقهای دوره ی ششم تحول فقه شیعه به حدیث و روی آوردنشان به مباحث عقلی و فلسفی و زیاده روی آنها در این باره بود که سبب شد تا اخباریانی مثل ملا محمد امین استرآبادی برای حمایت از جایگاه حدیث موضع گیری کنند. در سال های بعد، برخی از عالمان بزرگ به این شیوه گرایش پیدا کردند که شیخ حر عاملی یکی از آنان بود. او از اخباریان معتدل بود و برای اثبات عقاید خود از تندخویی و پرخاشگری کناره می گرفت. کتاب الجواهرالسنیه نیز بر اساس همین رویکرد اخباریگری نگاشته شده است، هر چند احادیث ضعیف و مرسل نیز در این کتاب به چشم می خورد. ولی این نکته قابل ذکر است که تعداد این احادیث بسیار کمتر از احادیث قوی و متقن این کتاب است. البته نباید از دیده دور داشت که اندیشه های کلامی شیخ حر، از انگیزه های نیرومند او در گرد آوری این کتاب بوده است و به شکل بازتاب دادن احادیثی با رنگ و بوی مباحث کلامی و باورهای شیعی، خود را دراین کتاب نشان داده است.

با توجه به سیر هستی که بر پایه کمال و تعالی قرار گرفته و از تدابیر ربوبی خداوند است که الگو و اسوه های رفتاری را به عنوان پیشوایان هدایت و کمال یافتگان در جامعه بشری قرار داده است، در این پژوهش آیات و احادیثی که به طور صریح و یا ضمنی به موضوع نعمت و نعمت یافتگان به عنوان رفیقان نیکو برای کمال پرداخته اند؛ با توجه به پیام و اهداف تربیتی آنها، مورد تحلیل و بررسی قرار می گیرد. اما بر اساس این پژوهش، مقام انعام یافتگی ناظر به یک مفهوم عمیق معنوی است که طی فرایندی حاصل می شود و بستر و زمینه تغییرات و ویژگی های حاصل از آن در این نوشتار مورد بررسی قرار گرفته است. لازم به ذکر است برای پیشبرد اهداف پژوهش و رسیدن به مفهومی جامع از نعمت و نعمت یافتگی، واژه نعمت از حیث لغت و اصطلاح و همچنین انواع و لایه-های آن مورد بازنگری از کتب لغت و تفسیر قرار گرفته است. البته در این راستا برخوردهای گوناگون با نعمت و همچنین تاثیر متقابل آن بر زندگی و رشد آدمی به تصویر کشیده شد که این موضوع به ارائه تصویری روشن از مفهوم نعمت و انعام یافتگی کمکی بسیار کرد.

ارزش واهمیت حفظ قرآن و جایگاه والای حافظ قرآن چیزی نیست که بر کسی پنهان باشد. در روایات بسیاری توصیه به تکریم و تعظیم حافظ قرآن شده است. این جایگاه والا و رفیع، فارغ از اهمیت و فضیلت ذاتی قرآن کریم، ناشی از سودمندی حفظ قرآن کریم و تأثیر درونی و برونی آن برشخصیت، اخلاق و رفتار فرد و جامعه است. حفظ قرآن در طول تاریخ دارای روشها، فواید و ابعادی بوده است که در بخش نخست این پژوهش به آن پرداختهایم. در بخش دوم این تحقیق به بررسی تأثیر حفظ قرآن بر سلامت روان، عزت نفس و سبکهای مقابله با استرس در قالب یک پژوهش میدانی پرداخته شده است. جامعه آماری پژوهش، شامل کلیه افراد حافظ قرآن در شهر اصفهان در سال 1390 میباشد که طبق تحقیقات بنده حدود 3000 نفر میباشند. نمونه پژوهش شامل 104 نفر از حافظان قرآن است و برای مقایسه 101 نفر از غیرحافظان نیز مورد مطالعه قرار میگیرند. ابزار مورد استفاده در این تحقیق، شامل پرسشنامه سلامت روان، پرسشنامه عزت نفس پوپ و پرسشنامه سبکهای مقابله با استرس اندلر و پارکر بوده است. نتایج حاکی از آن است که حافظان قرآن از سلامت روان بیشتری نسبت به غیرحافظان برخوردار هستند و میزان اضطراب و افسردگی آنها به صورت معناداری کمتر از غیرحافظان است. همچنین حافظان قرآن از عزت نفس بالاتری نسبت به غیرحافظان برخوردارند. در علائم جسمی، بین این دو گروه تفاوت معناداری وجود ندارد، هر چند کارکرد اجتماعی غیرحافظان بهتر از حافظان دیده شده است. همچنین حافظان قرآن کمتر از غیرحافظان از سبکهای مقابلهای اجتنابی و هیجان مدار استفاده می کنند. به عبارت دیگر درموقعیتهای استرسزا کمتر از مسائل فرار میکنند و کمتر برای مقابله با استرس سعی می کنند مسئله را فراموش کنند. همچنین کمتر به برخورد هیجانی با مسائل روآورده و دچارعصبانیت و اضطراب میشوند و به جای آن بیشتر به راه حل مسئله میپردازند و با روش منطقی با مشکلات برخورد میکنند.

در این تحقیق سعی بر این داشته ایم تا روشهای پیام رسانی قرآن را به دو روش تفکیک کنیم: 1- روش های بیان قرآن، 2- روشهای تبلیغی قرآن. سعی ما در این تحقیق بر این بوده است که تلفیقی از روشهای بیان و تبلیغی قرآن را کنار هم بیاوریم تا هم مقایسه ای این بین دو روش باشد و هم روش های ناشناخته را بارزتر نماییم. دید خاصی در این مجموعه پژوهش مورد بررسی است و آن ارتباط این دو روش با هم میباشد. که البته در کتابهای روان شناسی معاصر به این ارتباط اشاره شده است. ما در ابتدا از خود قرآن به عنوان منبع اصلی تحقیق استفاده کرده ایم و با تدبر و پژوهش در آیات قرآنی شاخصهای اصلی پژوهش را یافته ایم و بعد با استفاده از تفاسیر اهل سنت و شیعه کتب علوم قرآنی سعی و کوشش نموده ایم تا موانع فهم کتاب قرآن را کنار بزنیم. متن قرآنی بیش از پیش از هر ویژگی بارزی که دارد یک متن ایمانی میباشد. رسالت این متن آنچنان که خود بیان میدارد بر پایه هدایت در انسانها قرار گرفته است.

چکیده خدای متعال انسان را با فطرتی پاک آفرید، و پیامبران خویش را فرو فرستاد تا انسان را در طی مسیر خویش که رسیدن به قرب الی الله و سعادت و کمال است ، یاری رسانند؛ و بهترین شیوه ها و روش های هدایت و دعوت را به آنان آموخت تا با استمداد از آن ، پیام الهی را به گوش جهانیان برسانند . بنابرانی تبلیغ و پیام رسانی از همان ابتدای ارسال پیامبران وجود داشته است . در این نوشتار برآن شدیم تا شیوه ها و روش های تبلیغ را در کتب سه دین بزرگ ابراهیمی یعنی اسلام ، یهود و مسیحیت ، مورد ارزیابی و کنکاش قرار داده و وجوه اشتراک و افتراق آن ها را بیان کنیم . در بررسی اهداف و روش های تبلیغی این سه کتاب به این حقیقت می رسیم که هرچند در اهداف اصلی ، آن ها واحدند و همگی برای هدایت بشر به خداجویی و تبعیت پیامبران و تحقق فضایل اخلاقی نازل شده اند اما در روش های آن ها تفاوت های آشکاری دیده می شود ؛ مانند اینکه در نحوه دعوت به خدا یکی (مسیحیت) دچار شوک می شود و یکی (یهود) خدا را ویژه قوم خود می شمرد،اما قرآن خدا را حقیقت مافوق همه قدرت ها و دانش ها می داند که همه تلاش ها برای تقرب به اوست . قرآن نمونه ها و اسوه های متنوعی منطبق بر اصول و مبانی خویش به جامعه بشری عرضه می کند ولی تورات و انجیل تنها در برخی زمینه ها و آن هم به طور ناقص و هماهنگ به ارائه الگو پرداخته اند . در قصه پردازی ، داستان های قرآن بر اساس نیاز،موجز و هدف دار است ولی داستان سرایی تورات به شیوه تاریخی ، مفصل و گاه بی هدف و متناقض است و انجیل هم تنها داستان زندگی حضرت عیسی را حکایت می کند؛ و نیز تفاوت هایی در اتخاذ روش انذار و تبشیر و همچنین روش بلاغت و شیوایی بیان، که بی تردید در این زمینه هیچ کتابی با قرآن قابل مقایسه نمی باشد. کلمات کلیدی : روش شناسی ، تبلیغ ، قرآن ، عهدین

الک اصلی سرمایه های عالم خداوند است، خداوندی که با آفرینش انسان بر او منت نهاد ونعمتهای بیشماری را به وی ارزانی کرد،که بدون شک این نعمتها وسیله ای هستند برای ارتقای مادی ومعنوی بشر، وبه زبان دیگر وسیله ای هستند برای رسیدن انسان به کمال والای خویش.اما این حاصل نمیگردد مگر از طریق شناخت نعمتهای الهی، واینکه آدمی بداندفلسفه ی نعمتهایی که را خداوند در اختیاراو قرار داده چیست؟و چه مسئولیتهای در قبال اعطای این همه نعمت دارد؟از این رهگذر این پزوهش جستاری است درباره نعمتهای الهی ومسئولیتی که انسان در قبال این نعمتها دارد. خداوند متعال نیز مکررا در قرآن کریم به شیوه های گوناگون نعمتهای بیشمار خود ونقش آن را در زندگی مادی ومعنوی انسان ها گوشزد کرده،که هدف از یادآوری نعمت و وظایف انسان در قبال آن،توجه به مبداو رساننده نعمت و شناخت او،عشق و محبت به خداوند،و در نهایت اطاعت خداوندو اتصال عبد به خالق وفلاح و رستگاری اوست. ، لذا در این پژوهش که به روش کتابخانه ای و به صورت فیش برداری مطالب از تفاسیر قرآن و کتب معارف قرآنی انجام شده است، آیات واحادیثی که به طور صریح یا ضمنی به موضوع نعمتهای الهی ووظایف انسان در قبال این نعمتها پرداخته اند مورد بررسی قرار خواهد گرفت.نتیجه آنکه اعطای این همه نعمت به انسان بیهوده نبوده و قطعا در قبال آن انسان وظایفی دارد ، که مهمترین وظیفه انسان از میان مسئولیت های دیگر در قبال نعمتهای الهی ،سپاس قلبی زبانی ، عملی می باشد، یعنی اینکه،هیچ نعمتی از یاد انسان نگذرد،مگر آنکه آن نعمت را از جانب خدا بداند،ومتذکر ذات پروردگار شود، دوم اینکه خداوند را به خاطر اعطای این همه نعمت لسانا شکرگزار باشد، واز همه مهمتر اینکه نعمتهای الهی را همسو با خواست منعم و در راه کمال وسعادت خود به کار گیرد

مقوله دنیا و دنیا گرایی ومفاهیمی همچون حب دنیا ودلبستگی یا بیزاری از مظاهر حیات دنیوی همواره دغدغه انسان وجامعه اسلامی ونیز مورد توجه آیات و روایات و سیره وسنت معصومین بوده است. بنابراین کشف مرز بندی ها ودیدگاه های دقیق قرآن درباره محدوده گرایش وتوجه به دنیا اهمیت مییابد و از طرفی شناخت ابعاد وآثار مثبت دنیا گرایی اعتدالی و آثار منفی دنیاگرایی میتواند رهنمودهای ارزشمندی در جهت اصلاح امور جامعه اسلامی وقرار گرفتن در مسیر آموزه های کتاب وسنت ارایه نماید. از آنجا که در لسان روایات، از فقر به عنوان یکی از زمینه های کفر یاد شده است ( به عنوان مثال:کاد الفقر أن یکون کفرا / بحارالانوار،ج19،ص113) می توان گفت رفاه بعنوان نقطه مقابل فقر، یکی از عوامل سعادت و رستگاری انسان می باشد. از طرفی دنیا محل تلاش وبستر سازندگی وآماده شدن برای حیات جاودان وسعادت ابدی و کمال انسان است. پس میزان گرایش و پرداختن به این دنیا که در سرنوشت ابدی ما دخیل است اهمیت ویژه پیدا میکند. در این تحقیق ما با روش کتابخانه ای وجمع آوری اطلاعات وفیش برداری موضوعی و با استفاده از شیوه توصیفی به نگارش وتدوین فصول پایان نامه پرداخته و ذیل توصیف هر مورد به تحلیلوبررسی وارزیابی عناوین می پردازیم. تا در سایه این مباحث با توجه به اینکه دنیا می تواند مزرعه آخرت و تجارتگاه اولیاء خدا باشد و در صورت برخورد ناصحیح با آن ، زمینه ساز شقاوت و جاودانگی در دوزخ گردد، آثار و پیامدهای گرایش به دنیا را با تکیه بر آموزه های قرآن و حدیث در بصورت فردی(بنیادی ، اخلاقی) واجتماعی تبیین کنیم. از جمله آثار بنیادی دنیاگرایی افراطی می توان به افترا به خدا، خیانت به خدا ورسولش، حق ستیزی و ارتداد اشاره کرد. همچنین حرص، بخل ،مسخره کردن دیگران وتکبر ، از جمله تبعات اخلاقی ورفتاری دنیاپرستی می باشند ودر نهایت می توان به مواردی مانند گمراهی مردم ، تطمیع وتهدید ، کم فروشی ، رشوه خواری و گسترش فساد به عنوان مهمترین پیامدهای اجتماعی دنیاگرایی اشاره کرد. کلمات کلیدی: دنیاگرایی ، انسان ، قرآن ، حدیث

بی تردیداخلاق راه حقیقی سیر انسان به سوی خدا و خمیر مایه تمدن و ستون فقرات ی زندگی اجتماعی سالم است. هنگامی که سخن از مباحث اخلاقی به میان می آید بسیاری ، حتی برخی از اهل فضل و دانش، آن را امـری مستحبی و در حـاشیه زندگی می بینند .در حالیکه غالب مشکلات فردی و اجتماعی ناشی از نارسایی ها ی رفتاری و ضعفهای اخلاقی است. ازجمله موضوعات مهم و مبتلا به اخلاقی فرد و جامعه اسلامی،آرزوهای دراز و کیفیت برخورد و کنترل آنهاست که در متون دینی اعم از قرآن و حدیث توجه ویژه ای به آن شده و رهنمودهایی گسترده و هماهنگ برای کنترل و هدایت آن مطرح گردیده است. از منظر قرآن و روایات أمل و آرزودر زندگی انسان امری اجتناب ناپذیر است اما مهم این است که چه نوع آرزو هایی باتوجه به ظرفیت و توانایی بشر، محدودیت عمر او و ناپایداری دنیا برای او سودمند است تا او را در رسیدن به اهداف زندگی مادی و معنوی به شکل مطلوب یاری نماید. از طرفی طول أمل همیشه مذموم و نکوهیده نیست، بلکه در مواردی نیکو و پسندیده است مانند آرزوی لقاء الهی، آرزوی زندگی کردن در حکومت جهانی حضرت مهدی(عج) . همچنین یکی از مهمترین جلوه های مثبت أمل و طول أمل ،آینده نگری و نگاه راهبردی به زندگانی جمعی و اجتماعی و برنامه ریزی آینده نگر است که در آموزه های روایی بارها بر آن تأکید گردیده است. بر اساس آنچه در این تحقیق آمده است ،نادانی و جهل، غفلت، حب دنیا، ضعف تقوا و توکل، مقایسه های نابجا، طمع،ثروت و قدرت،تجمل گرایی و شهرت،غرور،حرص،بی ایمانی،نفس أماره،و القائات شیطان از جمله مهمترین خاستگاه ها و عوامل پیدایش طول أمل به شمار میروند. در این تحقیق همچنین این نتایج حاصل شد،آثار و پیامد های طول أمل در بعدفردی عبارتند از:تقابل با عمل، قساوت قلب، سقوط در بدی ها، از بین رفتن فرصتها، کوچک شمردن داشته ها ،ترک حیاءدر برابر خداوند،فراموشی،هدر رفتن انرژی،زندگی پر رنج و ذلت بار،محرومیت از نعمتها،افزاینده غم و اندوه،محروم بودن از درک حقایق،فساد عقل،تلف شدن عمر و تأخیر در توبه. در بعداجتماعی: تباهی و عقب افتادگی اجتماع ، فقر و ایجاد حسادت و دربعد اخروی:سختی در هنگام مرگ، حسرت در قیامت و دوری از بهشت و اهل آن. همچنین راهبردهای اخلاقی و عملی برای هدایت آرزوهای انسان در دو جنبه ی پیشگیری و معالجه و در مان ارئه گردید که این راهبردها از جهت پیشگیری عبارتند از، مطالعه پیرامون پیامد های شوم آرزو های طولانی و عبرت گیری، توجه به ناپایداری و محدویت دنیا، دوری از محیط آرزو برانگیز، مدیریت آرزو ها و یاد مرگ و راهبردهای هدایت آرزوها از جنبه ی معالجه و درمان عبارتند از: برخورد با آرزو های طولانی، تقویت ایمان ، کسب معرفت، توبه و بازگشت به ولایت الهی، قصر و کوتاهی أمل، قرین ساختن أمل با عمل و انجام تکالیف و استفاده بهینه از عمر اشاره شد. و در پایان پس از نتیجه گیری به مولفان و محققان، رسانه ها، خانواده ها و جوانان توصیه ها و پیشنهاداتی نیز ارائه گردید.

چکیده با آغاز کشورگشایی های مسلمانان و سقوط امپراطوری ساسانی در ایران و سست شدن نفوذ امپراطوری روم در مرزهای شمالی شبه جزیره عربستان و سقوط حکومت های محلی در شمال آفریقا، کسان بسیاری در بند افتادند و به سرزمین های مسلمان نشین کوچانده و سپس مسلمان شدند بدین ترتیب یک لایه اجتماعی بسیار مهم و تاثیر گذار در جهان اسلام -به ویژه در عراق و شهرهای کوفه و بصره- شکل گرفت که موالی نام گرفتند-موالی اندک اندک در همه دانش های اسلامی میدان داری کردند و سرآمد شدند که یکی از آنها علم تفسیر است. با این همه پیامد دست داشتن موالی در تفسیر قران کریم، یکسره بی نقص و عیب و برکنار از خرده گیری نیست، روش انجام این تحقیق مبتنی بر تحلیل محتوا پس از مراجعه به منابع و مصادر مناسب و فیش برداری از آنها و بهره مندی از کتابخانه های متعدد است. نتایج پژوهش عبارتند از اولاً، نقش موالی در دگرگونی های پیش آمده در تفسیر قرآن کریم، یکسره سودمند یا زیانمند نیست. ثانیاً، موالی از واسطه های مهم و پادرمیان های انکار ناپذیر در چرخش تفسیر از رویکرد اثری به رویکرد عقلی اند. ثالثاً، ناآشنایی عمیق موالی با زبان عربی، دقت ها و ظرافت های آن، از نقاط ضعف تفسیر موالی است. بنابراین، انجام این پژوهش ضروری می نماید. کلمات کلیدی: موالی، عقل گرایی، ایرانیان، تفسیر اثری، تفسیر عقلی

خواب و رویا از امور مهم و بٌعدی قابل توجه در زندگی انسان است. واژه¬ها و مفاهیمی مانند نَوم، نُعاس، سنَه و رَقَد مربوط به مفهوم خواب هستند و واژگان رویا و حلم مفهوم خواب دیدن را می رسانند. خواب و رویا هرکدام دارای فواید و آثار گسترده جسمی و روحی هستند. نمونه¬های متعددی از رویا در قرآن و روایات مطرح شده و بر آثار و احکام مربوط به آن دلالت دارند. از جمله عوامل موثر در چگونگی تعبیر خواب عبارتند از: وضعیت جسمانی و شخصیت خواب بین و نیز مقدار و زمان و مکان خواب و... . اما مهم¬تر این است که آیا رویاها همگی قابل باور و پذیرش هستند یا خیر؟ آنچه که در متن جامعه در زمینه اعتبار و اعتنای به رویا مشاهده می¬گردد تا حدودی مخالف آن چیزی است که نصّ آیات و روایات گویای آن هستند. با رجوع به آیات و روایات و منابع دینی به این پی می¬بریم که سطح اعتبار برای رویا با توجه به شرایط و عواملی که در خواب و رویا موثرند، تعیین می¬شود. از لحاظ اعتبار میتوان رویاها را به اقسام متعدد از جمله رویاهای مطابق با واقع، موافق با عقل و دانش بشری و رویاهای بی اعتبار مانند رویای کافر تقسیم کرد. در زمینه میزان اعتبار رویا نظرات گوناگونی وجود دارد. از جمله اینکه اخباریون شیعه از قبیل محدث نوری و سید نعمت الله جزایری برای رویا اعتبار زیادی قایلند. معتزلیان اهل سنت نظیر ابوعلی جبائی و نظام معتزلی و نیز فلاسفه مادی از جمله طیفی از روانشناسان مادیگرا همچون فروید، هیچ ارزش و جایگاهی برای رویا قائل نیستند و فلاسفه مسلمان و فقها نیز هرچند رویا را بی¬اهمیت نمی¬دانند اما اعتباری اندک برای آن در نظر دارند. در این رساله سعی بر آن است که ابتدا آشنایی کلی با مفاهیم خواب و رویا ایجاد گردد و سپس این دو در قرآن و روایات بررسی گردند و پس از آن ابتدا نظرات دانشمندان پیرامون جایگاه و اعتبار رویا آورده شود و پیرو آن این نظرات ریشه یابی گردد و در آخر به کمک شناخت مفهوم اعتبار رویا و نیز عوامل موثر بر آن و بررسی میزان اعتبار مصادیق رویاها و همچنین با ارائه نتایج، گامی در جهت رسیدن به جایگاه و اعتبار حقیقی رویا برداشته شود.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

علوم قرآن به مثابه ی مجموعه دانش های مقدماتی اند که در فهم بهتر تفسیر قرآن ، قرآن پژوهان را یاری می رسانند . از دیر باز ، مفسران و عالمان علوم قرآن گاهی به صورت مستقل و در قالب تک نگاری و زمانی در مقدمه ی برخی تفسیر هایشان به این مهم پرداخته اند . محققان بر آنند که منطق تفسیری این مفسران تحت تأثیر دیدگاههای علوم قرآنی شان ، به گونه ی متفاوت از مفسر و محققی دیگر در حوزه ی تفسیر مورد ارزیابی قرار گرفته است . شیخ طوسی و طبرسی از مفسرانی به شمار می روند که علاوه برآنکه در مقدمه ی اثرخود ،علوم قرآن را بررسی کرده اند ، در جای جای تفسیر خود نیز به مناسبت دیدگاههای تفسیری خود را ابراز کرده اند . در بسیاری از مواضع علوم قرآنی ، طبرسی تحت تأثیر شیخ طوسی است و شاید بتوان گفت مضمون عبارا.....

بررسی و کاوش در زمین? روش شناسی سیر? نبوی به ویژه در عصر حاضر اهمیّتی ویژه یافته است و می تواند راهنمای برخورد با افکار و گروه های معارض اندیش? توحیدی و اسلامی باشد. تحقیق حاضر تلاشی علمی است که به منظور دستیابی به روش های متنوع پیامبر (ص) در برخورد و مواجهه با مخالفان سامان یافته، و سعی دارد زوایای ناشناخت? تبلیغ نبوی را به خصوص با توجه به مخاطب شناسی عمیق پیامبر (ص) و وسعت و تنوع جبه? مخالفان روشن سازد. بر اساس یافته های این پژوهش مهمترین روش های برخورد پیامبر (ص) با مشرکان صراحت در ابراز عقاید توحیدی، برهان فطری، مدارا و نرمش در برخورد و معاشرت شخصی، حقیقت گرایی و پرهیز از مصلحت گرایی، قاطعیت در اصول اعتقادی است؛ همچنین از مهمترین روش های برخورد پیامبر (ص) با اهل کتاب، دعوت به مشترکات، پاسخ به پرسش ها و شبهات اهل کتاب، مدارا و گذشت، سازش ناپذیری در اصول و دفاع در صورت تهاجم است؛از مهمترین روش های برخورد پیامبر (ص) با منافقان پاسخ به شبهات منافقین، مدارا همراه با موعظه، افشاگری فعالیت های منافقین و مبارز? مسلّحانه با منافقین مکّه را می توان ذکر کرد. همچنین با توجه به اهمیّت شناخت محور ها و اصول و مبانی برخورد پیامبر (ص) به عنوان رابط میان عقاید اسلامی و سیر? نبوی، این موضوع در بحثی تحت عنوان اصول حاکم بر برخورد های پیامبر (ص) به تفصیل تبیین شده و آگاهی، حق محوری، محبّت و رحمت، متانت و سع? صدر و سازش ناپذیری از جمل? آنها قلمداد شده است. از مجموع مطالب این پژوهش می توان نتیجه گرفت که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله با تکیه بر وحی الهی و آگاهی خود بهترین روش ها و موثرترین را برای برخورد یا تعامل با مخالفان و کاهش مخالفت و جذب آنها به آغوش توحید و ایمان اتخاذ نموده است.