نام پژوهشگر: محسن مشرف
مریم غلامحسینی کامران افشار مهاجر
چکیده: در این پژوهش توصیفی ـ تحلیلی که با موضوع بررسی بصری نقوش دستبافته های قشقایی فارس به شیوه کتابخانه ای و میدانی صورت پذیرفته است، به بررسی موقعیت تاریخی و جغرافیایی این قوم و ساختار قومی آنها و معرفی طرحهای رایج و دسته بندی طرحهایشان از جهت نوع ترکیب بندی نقشمایه ها پرداخته شده است و سپس شناسایی و معرفی نقشمایه ها و نگاره های قشقایی در قالب تصاویر رسامی شده توسط نگارنده، ارائه گردیده است و سپس به بحث پیرامون مفاهیم نمادین آنها ودسته بندی نقشمایه-ها در گروههای یازده گانه و بررسی آنها از دیدگاه هنر های بصری و کیفیات خطوط و درک هنرمند از اطراف خود و ویژگی های چشمگیر بصری پرداخته شده است. عواملی چند منجر به انتخاب این پژوهش گردیدند ، که عبارتند از: 1- اهمیت هنر فرش ایرانی و دارا بودن هویت فرهنگی و غنای تصویر گری بخصوص در مناطق ایلیاتی که بخشی از هویت فرهنگی هنری ایرانیست. 2- این هنر تاریخ مصوری است از حیات این قوم که به زبان نقش و رنگ به ثبت رسیده است و تاثیر پذیری تفکر و فرهنگ برخی مناطق همجوار یا در مسیر مهاجرت آنها را در بر دارد. 3- این قوم علیرغم ارتباطات تجاری با مناطق شهر نشین کمتر از آداب زندگی آنها تاثیر پذیرفته است و نقشمایه هایشان حتی در دوران معاصر و در ادامه و استمرار گذشته و در عین حال که بافندگان آنها در ضمیر ناخودآگاه خود به آن معترف نباشند، ارتباطی با مفاهیم اساطیری- آئینی نوع معیشت و جغرافیای طبیعی و محیط زیست آنها در پشت ظاهر خود دارند.4- نقشمایه های موجود در دستبافته های این قوم دارای ماهیت تجریدی و قابلیت ایجاد ارتباطات بصری هستند . لذا می توان با جمع آوری این علائم منبع تصویری قابل توجهی جهت استفاده آتی علاقمندان به طراحی گرافیک فراهم کرد .در مسیر این پژوهش و در نهایت پس از استخراج و بررسی 181 نمونه از نقشمایه های موجود به یافته هایی از جمله اینکه این نقوش شامل نقوش هندسی ـ جانوری ـ گیاهی ـ مشتقات سواستیکا ـ انواع گلها و ستارگان و ... هستند و بسیاری از این نقوش, با نقوش باستانی ایران در دوره هخامنشیان و ساسانیان و ... همچنین با نقوش موجود در دستبافته های شمال ایران و مناطقی چون قفقاز و آسیای صغیر مشابهت دارد و برخی از این نقوش صرفاًٌ مختص قوم قشقایی است که باعث می شود ریشه یابی و بررسی هویت بصری آنها با توجه به نگاره های اصیل ایرانی و مناطق موجود در مسیر مهاجرت، صورت پذیرد دست یافته شد. انواع نقشمایه ها از جهت شیوه های تصویر گری این نقوش عبارت است از نقشمایه های واقع گرا، انتزاعی، نمادین، تجریدی(غیر شیئی غیر عینی) و طبیعی که توسط خطوط راست در راستاهای عمودی افقی و مایل ترسیم گردیده است و اجزای آن بیشتر شامل سطوحی است که اغلب چشمگیرترین ویژگی بصری آنها تقارن، ریتم ، تلفیق سطوح مثبت و منفی و در برخی از نقوش عدم قرینگی است.