رمانتیسم در ارتباطی تنگاتنگ با عصر جدید، درپی انقلاب فرانسه وبا رشد فرهنگی و اجتماعی مردم وصنعتی شدن جوامع غربدر اواخر قرن هجدهم واوائل قرن نوزدهم در کشورهای غربی رشد کرد، آنها که خرد وعقل را سرکوبگر ومحدود کننده ی احساسات وروح آدمی میپنداشتند،به تخیل وقدرت خیال ارزش زیادی دادند ومجال گسترده ای رابرای آن پدید آوردند وآنچه می نوشتند،جلوه های از جهان ناشناخته ی اندیشه وپندار بود . بابالارفتن سطح فکری وفرهنگی مردم در کشورهای خاورمیانه،بعد از آشنایی وارتباطشان با آنها ،ایجاد صنعت چاپ ورواج مطبوعات وگسترش مدارس ومحافل علمی،اعزام دانشجوبه اروپا ،ورود زنان به عرصه ی علمودرنهایت بحرانهای سیاسی واقتصادی به خاورمیانه واردشد وبدین صورت نهضت تجدد ادبی شکل گرفت.در این جریان پرویزخانلری وخلیل مطران که در جوامعی با شرایط سیاسی، اجتماعی ، فرهنگی وادبی مشابهی می زیسته اند، ازجمله کسانی بودند که برای آشنایی با مکاتب غربی تلاش نمودند.آنان کوشیدند تابا تکیه برآداب وسنن گذشتگان، به شکلی بنیادی واصولی ویژگیهای این مکتب رادر قالب جریانی مشخص در ادبیات سامان دهی کنند . این پژوهش علاوه بر شناخت کلی از رمانتیسم وتاریخچه وسیر آن در کشورهای عربی وایران بهبررسی نقش خلیل مطران وخانلری در طرح وتحول مکتب رمانتیک پرداخته است که در این رساله سعی شده است تا بنیادهای فکری مکتب رمانتیسم وچایگاه آن در آراء واشعارشان و همچنین علل گرایششان به آن با تکیه بر دیدگاههای ادبی وفلسفی پایه گذاران این مکتب به صورت تحلیلی – تطبیقی در قیاس بایکدیگربررسی شود. این دوشاعرکه هردو منادی تجدد ونوآوری در شعر بوده اند ،درچارچوپ اسلوب گذشتگان، به بازسازی مضامین ومعانی شعری پرداخته اند وسعی بر آن داشته اند که آن را بازبانی عامه پسند بیان می کنند . آنها بسیاری از جلوه های رمانتیک همچون عشق، پناه بردن به طبیعت، بازگشت به دوران کودکی، گریزاز واقعیتها وتوجه به سیاحت درعالم خیال، تمایل به زندگی عادی مردم، آزادی وانقلاب برضد اوضاع جامعه ودرنهایت فرار به سرزمین پررمزوراز قصه وداستان وبازسازی اسطوره ها رادر دامن اشعارشان پرورانده اند. شایان اهمیت است که خلیل مطران در همه این خصایص از جلوه ودرخشش بیشتری است وازنگاه عمیق وژرف تری در مکتب رمانتیک برخوردار است.

التقدیم و التأخیر فی القرآن ملخص تبحث هذه الاطروحه أسباب التقدیم و التأخیر فی خمسه عشر جزءاً من القرآن الکریم. و تحلِّلها من وجهه نظر علم الدلاله و علاقته معهما. إن فن التقدیم و التأخیر فن رفیع یعرفه صاحب الأذواق المرنه و الأدراک اللطیفه. وقد بلغ القرآن العظیم فی هذا الفن الذروه و نهایه الفصاحه و البلاغه؛ بحیث لا تبدل لکلماته تبدیلاً. و إنْ نغیِّر لفظاً عن مکانته الأصلیه یشوش أسلوبه و جماله و نظمه؛ لأن سیاق جمل القرآن، یکون هادفاً و کلماته منظمه من حیث البلاغه و اللغه و النحو. و هذا هو سر إعجازه، و سبب عجز البلغاء و الفصحاء عن إتیان کتاب مثله. تشتمل هذه الأطروحه علی ثلاثه فصول: الفصل الأول: الکلیات و التعاریف. و الفصل الثانی: التقدیم و التأخیر. و الفصل الثالث: أنواع التقدیم و التأخیر فی القرآن. و بُحثتْ دراسه التقدیم و التأخیر و أسبابهما و أنواعهما، و علاقتهما مع علم الدلاله فی خلال الفصول. و تم هذا البحث بطریقه المکتبیه و الاستفاده من الکتب البلاغیه و التفسیریه و اللسانیه. الکلمات الرئیسیه: القرآن الکریم، علم الدلاله، التقدیم و التأخیر.

بررسی تطبیقی خردگرایی در اشعار ناصرخسرو و متنبی شعرای بزرگ که از خرد و دانش بهره دارند، طبعاً عقاید و افکاری که زاییده ی خرد و دانش است، در شعر خود به کار می برند تا برای خوانندگان و شنوندگان پند و اندرزی باشد؛ زیرا شاعر در همان حال که شادی بخش دل ها و زداینده ی غم از دل های مردم است نیز باید آموزگار ایشان باشد. پایان نامه ای که در پیش رو دارید، به بررسی خردگرایی در اشعار متنبی و ناصرخسرو پرداخته. به سبب رابط? تنگاتنگی که بین سخنان خردمندانه و سخنان حکیمانه وجود دارد، خردگرایی را بیشتر از جنب? سخنان حکیمانه مورد بررسی قرارداده است. ناصرخسرو و متنبی با فاصله ای نزدیک به هم، یکی در قرن چهارم، دیگری در قرن پنجم، در دو گوشه از جهان ظهور کردند. هردو آنها در یک شرایط سیاسی و ادبی تقریباً یکسان بودند. هردو در دور? عباسی و دارای آیین اسماعیلی و همچنین دارای اشعار حکمی بودند که حکمت آنها باعث شهرت و رواج اشعار آنان بین مردم شده است و با آراء و سخنان حکیمان? خود جایگاهی را در ادبیات برای خود کسب کردند. متنبی به دنبال بزرگواری بود و ناصرخسرو تشویق کننده به کسب هر نوع فضیلت برای نوع انسانی و این ها خود انگیزه ای بود برای این دو شاعر تا به اشعار حکیمانه روی آورند. هر دو در سخنان حکیمان? خود از علم و دانشی که در زمان آن ها معروف و شناخته شده بود و هم-چنین از معارف اسلامی، بهره برده اند. از جمله عوامل دیگری که در سخنان حکیمانه و خردمندان? این دو حکیم تاثیر گذاشته، دیدگاه منفی و تاریک آن ها نسبت به دنیا، مردم و روابط انسانی می باشد. البته باید گفت که اخلاق و دید و تفکر هر دو شاعر هم از جمله عواملی است که در ابیات حکیمان? آن ها تاثیرگذار بوده است. بررسی حکمت و خرد این دو سراینده بزرگ، حاکی از وجوه مضمون های مشترک بسیار بین آن ها می باشد و بی شک بررسی تطبیقی آرای این دو نویسنده ی فارسی و عربی، راه را برای شناخت اندیشه ها و سخنان خردمندانه ی این دو حکیم، هموار می کند.

چکیده یکی از ویژگیهای ادبیات کشورهای ستمدیده و استبداد دیده، رواج طنز و هجو و هزل و شوخی و در میان آنهاست؛ زیرا مردمی که نمی توانند صریحاً انتقاد کنند، از راه سخنان دو پهلو، غیر صریح و خنده دار و گاهی تلخ و گزنده، انتقادهای خود را اظهار می کنند. اغلب کشورهای عربی تا چند دهه پیش تحت سیطره حکومت عثمانی بوده وپس از آزادی واستقلال زیر نفوذ استعمارگرانی مانند انگلیس وفرانسه قرار گرفتند ؛لذا حال وهوای شعر سیاسی شاعران این کشورها طنزی آمیخته با هجا ی حاکمان وسلاطین جور و فریاد اعتراض براوضاع نابسامان و خفقان آور جاری بر جامعه شان است ؛ بنابراین شعرهایشان شباهت بسیاری با یکدیگر دارند. شعر معاصر عرب صدای خشم نسل محروم امروزی عرب است که از حکام مرتجع عرب و رهبران فرصت طلب وخود کامه دادخواهی می کند و درد دل مردم عرب رادر قالب طنز، به گوش مردم دنیا می رساند.دراین پایان نامه با تعریف طنز و انواع آن وعلل روی آوردن برخی از شعراءبه طنزو تحولات شعر عربی ورسیدن آن به شعر سیاسی ونقش وتاثیرآن رادر جامعه آشنا شده وبه بررسی گزیده ای از اشعار طنز با محتوای سیاسی ،برخی از شاعران برجسته معاصرعرب پرداخته ایم وتبیین نموده ایم که: - اوضاع سیاسی، اجتماعی، اقتصادی وفرهنگی، تأثیر به سزایی دربیان اندیشه ها و احساسات به روش طنزآمیز داشته است. - روی آوردن به سبک های طنزآمیز توسط شاعران، اغلب وسیله ای مناسب جهت گرفتن انتقام ازطرف مقابل بوده است. - بیان و شرح هر موضوعی به روش طنزآمیز، باعث می گردد که خوانندگان، خواص و عوام، با علاقه و عشق فراوانی بحث را دنبال کنند. احمد مطر ومحمد مهدی جواهری از برجسته ترین شاعران معاصرعرب درزمینه طنزسیاسی می باشند که از نظر کمیت وکیفیت گوی سبقت را در این راستا از دیگر سرایندگان معاصر عرب ربوده اند وطنزهای سیاسی آنان بار معنا یی خاصی دارد که همواره خواننده را به کنه معنای آن می کشاند. کلید واژه ها: طنز ، شعر سیاسی ، شاعران طنز پرداز، جامعه عربی

«بینامتنی» نظریه ای است که روابط بین متون و چگونگی ارتباط و تعامل آنها را مورد کنکاش قرار می دهد و موجب آفرینش متن جدید می شود،، این رویکرد ادبی نحوه ی نگرش به متون را دگرگون ساخته و هر متن ادبی را به منزله ی جذب و دگرگون سازی می داند، بر این اساس متن پایدار وجود ندارد و متون دائماً در جریان هستند و حاصل آثار پیش از خود یا همزمان با خود می باشند. روابط بینامتنی قرآن کریم با اشعار بوصیری و صرصری به گونه ای زیبا و هماهنگ صورت پذیرفته است، تاثیر پذیری شاعران دوره مملوکی از قرآن کریم و استفاده گسترده آنها از واژگان و مضامین قرآنی در بیان عقاید دینی خود ، منجر به ایجاد روابط بینامتنی بین اشعار آنها با قرآن کریم شده است و این روابط از ویژگی های شعری آنها به شمار می رود. با بررسی عملیات بینامتنی موجود در اشعار بوصیری و صرصری با قرآن کریم مشخص شد که این دو شاعر بیشتر از روابط بینامتنی از نوع نفی متوازی یا امتصاص بهره برده اند که این روابط را، به شیوه محمد بنیس مورد کنکاش قرار می دهیم.

چکیده هنجارگریزی از نظریه های ادبی جدید و از شیوه های آشنایی زدایی است که توسط مکتب فرمالیسم روسی در سال (1917م.) مطرح شد. این نظریه ارتباط تنگاتنگی با علم بلاغت و آرایه های ادبی به کار رفته در آن دارد. به اعتقاد فرمالیست ها -به ویژه رومان یاکوبسن- سخنگوی زبان، نشانه ای را از روی محور جانشینی انتخاب نموده و با سایر نشانه های زبانی بر روی محور هم نشینی ترکیب می کند و از این طریق پیامی را به مخاطب انتقال می دهد. با توجه به این دیدگاه برخی مباحث علم بیان از جمله استعاره و کنایه، عملکردی مشابه با محور جانشینی دارند و برخی دیگر چون مجاز و تشبیه در بحث محور هم نشینی قابل طرح است. عرب ها پس از آشنایی با اصول و مبانی این نظریه، به دلیل پیوند آن با علم بلاغت که از جمله مباحث مهم و ریشه دار در تاریخچه ادبیات عربی است، تلاش نمودند تا از دریچه هنجارگریزی به متون و آثار ادبی خویش نگاهی نو و تازه بیفکنند و در پاره ای موارد به تطبیق اصول و مبانی آن، با میراث بلاغت عربی و اندیشه های صاحب نظران گذشته ی آن بپردازند. در این میان علاقه فراوان عرب ها به شعر و ادبیات و نیز توجه به جنبه های اعجاز بیانی قرآن کریم و کارکرد آرایه های ادبی در بافت روایی آیات، موجب شد تا شاعران و ادیبان -گذشته و معاصر- پیوسته به متن قرآن و صنایع ادبی به کار رفته در آن توجه نمایند. توجه به قرآن از جنبه های ادبی و زیبایی شناختی، گویای کارکرد هنجارگریزی در قرآن کریم است. حضور آیات و مفاهیم قرآنی در اشعار شاعران معاصر هم پای شاعران گذشته، ظرافت و لطافت خاص خود را داراست. شاعران این دوره با ابتکار و نوآوری، زیبایی آیات را به کلام خود پیوند زده و بر ارزش سخن خویش می افزایند. از جمله این شاعران می توان به محمد عفیفی مطر، أمل دنقل و صلاح عبدالصبور اشاره کرد. این سه شاعر از شاعران برجسته مصری هستند که با تأثیرپذیری از سیر تحولات شعری در غرب و نیز بهره مندی از رمز و اسطوره، قدم به عرصه نوینی در عالم ادبیات نهادند. این شاعران به یاری عناصر ادبی و زیبایی شناسی در سروده های خویش، اوضاع و احوال سیاسی و اجتماعی کشور مصر را منعکس می سازند و از میراث ادبی و دینی گذشته برای هر چه پربارتر نمودن کلام خود بهره می برند. در این رساله خوانش اشعار این شاعران بر مبنای اصول بلاغی صورت می پذیرد و تأثیرپذیری این شاعران از قرآن کریم از دریچه ی علم بلاغت و مباحث علم بیان (هنجارگریزی معنایی) نگریسته و بسامد هریک از هنجارگریزی های معنایی و نیز چگونگی تعامل هر یک از این سه شاعر در برخورد با آیات و مفاهیم قرآنی تبیین می گردد و در پایان با تحلیل آماری و ارائه جدول ها در خصوص هنجارگریزی معنایی قرآن در شعر این سه تن، نحوه ی حضور متن قرآن در شعر آنان و نیز عملکرد هر یک از شاعران در استفاده از آیات الهی ارزیابی می گردد. واژگان کلیدی: هنجارگریزی معنایی قرآن، محمد عفیفی مطر، أمل دنقل، صلاح عبدالصبور.

چکیده: یکی از بارزترین ویژگی های قرآن کریم که آن را از سایر متون منحصر به فرد ساخته، شیوه های بیانی بسیار زیبایی است که شنونده را لبریز از سرور می کند. تمییز از جمله این شیوهای بیانی است که همواره در قالب یک ساختار نحوی به قصد گسترش معنا، به تکاپو انداختن ذهن مخاطب، مبالغه و تأکید می آید و در نقش یک متمم معنایی، از یک کلمه یا یک جمله رفع ابهام می کند. در زمینه ی ترجمه چنین پدیده زبانی، می توان گفت از آنجایی که برای آن در دستور زبان فارسی ساختار نحوی مشابه و مشخصی وجود ندارد، مترجمان گاهی در انتقال معنای آن به زبان فارسی دچار لغزش می شوند. از شایع ترین آن ها نادیده گرفتن نقش تمییز و ترجمه آن به صورت مبتدا، فاعل یا مفعول می باشد که در این صورت از ارزش بلاغی تمییز کاسته می شود. نظر به اهمیت ترجمه قرآن، این نوشتار با بررسی تمییز و ویژگی های آن در دو زبان فارسی و عربی و نیزگزینش سه ترجمه از ترجمه های معاصر قرآن (انصاریان، برزی، و بروجردی) به بررسی و نقد ترجمه ی چنین پدیده زبانی در ترجمه های مذکور پرداخته و این نتیجه حاصل شده است که هیچ کدام از مترجمان یاد شده از لغزش ترجمه تمییز به دور نبوده و عملکرد واحدی در ترجمه آن نداشته اند؛ به طوری که گاهی آیه ای را درست و آیه ی دیگر را نادرست ترجمه نموده اند. واژگان کلیدی: تمییز، ترجمه قرآن، نقد ترجمه، انصاریان، برزی، بروجردی.

نقد ادبی د رشکل نوین خود از جمله مباحثی است که با وجود حیات کوتاهش توانسته است در ارتقاء بخشیدن به جایگاه ادبیات جهانی نقشی سترگ ایفا نماید چنانکه امروزه هر اثر ادبی با عبور از فیلتر نقد می تواند جواز ورود به بوستان آثار ماندگار ادبیات جهانی را بدست آورد. نظر به اینکه کتاب مورد ترجمه به ظرفیت ها و پتانسیل ها یامت اسلامی در زمینه نقد ادبی پرداخته و نسبت به گرته برداریهای کورکورانه و غیر مسوولانه جامعه اسلامی از روشهای نقد ادبی غرب هشدار داده است و نظر به نقش والا و ستودنی دانش نقد در پالودن آثار ادبی و تعالی بخشیدن به اندیشه بشر مترجم اقدام به ترجمه این کتاب نموده است. نویسنده در نگارش کتاب به محورهایی هم چون ظرفیت ها و قابلیت های روش اسلامی در نقد، مسأله عدم خودباوری امت اسلامی ، نقد آراء و نظریات نویسندگان مسلمان در حوزه نقد ادبی، تفاوت های ساختاری میان روش های نقد غربی و اسلامی ، و بالاخره هشدار در خصوص گرته برداری غیر متعهدانه و غیر منطقی از روش های نقد ادبی غرب توجه داشته است. هدف از این پژوهش آن است تا علاوه بر ارائه نمایه ای از پتانسیل ها و ظرفیت های روش اسلامی در نقد ادبی، و تفاوت های ساختاری در روش های نقد ادبی غربی و اسلامی، راهبردهای ناقدان اسلام گرا در این عرصه را نیز پیش روی خوانندگان قرار دهیم.

با توجه به این که فضای سیاسی بسیاری در بین ایران و دنیای عرب وجود دارد ، همین تشابهات و گاهی اختلافات در بین این دو زبان ، پژوهش های بسیاری در بیان ادبیات تطبیقی صورت گرفته است ، که به بررسی اشتراکات دو زبان از نظر فرهنگی و اجتماعی می پردازد . در این پژوهش تطبیقی که به بررسی تأثیر گذاری اشعار احمد مطر ، برشاعران انقلاب اسلامی می پردازیم . همانطور که می دانیم زبان ، همان عنصری است که متن را ، از غیر ادبی متمایز می سازد و آن را از سطح زبان عادی فراتر می برد . هر شاعری متناسب با توانایی های خود ، زبان خاصی دارد . که او را از دیگر شاعران متمایز می سازد . مهم ترین ویژگی احمد مطر ، زبان خاص اوست که دارای طنزی تلخ با واژگانی ساده و بدور از ابهام و غموض است . زبانی که نشان دهنده ی تجربه ی تلخ زندگی شاعر است ، که غالب شعر نو یا آزاد برای بیان آن انتخاب کرده است . و این می تواند دلایلی که شاعرانی چون سید حسن حسینی ، قیصر امین پور و علیرضا قزوه از احمد مطر تأثیر پذیرفته باشند . این شاعران نه تنها با زبان شاعران ، فرهنگ عربی آشنا بودند بلکه در بسیاری از معاصرهای خود نام احمد مطر را می بردند و او را عنوان یک شاعر سیاسی – اجتماعی و شاعر شعرهای اعتراض قبول دارند . نباید از نظر دور داشت که احمد مطر عراقی است و شیعه و اهل بصره و هم مرز بودن ایران که این عوامل می توانند ظن آشنایی این شاعران را با آثار احمد مطر و موضوعات شعری او در ما تقویت کند . هم چنین عراق و ایران از ظلم بی شمار نظام بعث زجرهای بسیار کشیده اند و این امر باعث شد که اشتراک زیادی در شعرهای آن ها باشد مانند آزادی ، انقلاب ، فلسطین ، ارزش های انقلاب و قیام و ... این شاعران متعدی را خلق کرده اند که در عین حال سادگی و قابل فهم بودن ، شگفتی آفرین و در اوج و تأثیر گذاری است . از ویژگی های مهم این شاعران متعهد گرایش انسانی و اسلامی است که مفاهیم اجتماعی ، سیاسی ، سبک زبان شعر خاص ، تنوع و گستردگی موضوعات اشعار احمد مطر بر شاعران انقلاب تأثیر بسزایی دارند که به وضوح در اشعار این شاعران دیده می شود . باید گفت منابع شعری این شاعران واقعیت های موجود د رزندگی است . این شاعران رابطه ی نزدیک و مستحکمی با امت خود برقرار کردند . صداقت و لحن تأثیر گذار آن ها در میان دردها و رنج های آن ها ، گواه این پیوند مستحکم است . از تأثیر گذاری احمد مطر بر شاعران انقلاب اسلامی در موضوعات سیاسی است که به ارتقاء شعر سیاسی و اجتماعی و تکامل آن نقش به سزایی ایفا کرده است . عوامل اساسی در موفقیت این شاعران آگاهی وسیع و گسترده از ادبیات و آشنایی با اشعار گذشتگان و ادبیات دینی ( قرآن ، حدیث ، نهج البلاغه ) در آثارشان دیده می شود و هم چنین آشنایی با متون ادبی و معاصر و جهانی همچون تراژدی ، کمدی ، رمان و داستان کوتاه باعث اطلاع شعر آن ها به خصوص در بیان مسائل اجتماعی شده است . یکی از اشتراکات مردمی که در بین این شاعران دیده می شود و بسیار نفوذ کرده است ، موضوع فلسطین است . این شاعران متعهد به دفاع از مردم مظلوم فلسطین به پا خواستند و اشعاری مشترک در این موضوع سروده اند . برخلاف ماهیت شعر اجتماعی به عقیده برخی که کم انعطاف و دارای محدودیت در استفاده از متون کلامی و زیبایی های لفظی و معنوی و هنرمندی های شاعرانه است . این شاعران توانسته اند با طبع پویا و ذوق سرشار ، شعری ارائه دهند که در عین حال اجتماعی بودن بسیار هنرمندانه ، شاعرانه ور از خلاقیت و ابتکار است . از ویژگی ها و تأثیر گذاری مطر شاعران انقلاب اسلامی تعهد به شعر حقیقی و واقعی است . این شاعران به مسائل انسانی و ارزش های متعهد هستند . در شعر هایشان تعهد به مسائل اسلام ، انقلاب و در نهایت انسانیت شاخصه بارزی است . یکی دیگر از ویژگی های این شاعران وابستگی و تعلق به مکان هر انسان حس وطن پرستی و عشق به سرزمین و زادگاه پدری و مادری را از سویی تا حق تابعیت شهروندی را از سوی دیگر فراهم می کند ، دیده می شود . در شعر این شاعران و تأثیر گذاری احمد مطر بر سید حسن حسینی ، علیرضا قزوه و قیصر امین پور از مقاومت در مقابل ظلم سخن می گیود و مردم را به مقابله دشمن تشویق می کنند . احمد مطر مقاومت در مقابل حاکمان ظالم و شاعران انقلاب در مقاومت در مقابل دشمنانی که کشور را تهدید می کند وظیفه اصلی خود می داند . از دیگر موضوعات مشترک در اشعار این شاعران که احمد مطر سید حسن حسینی ، قیصر امین پور و علیرضا قزوه را به خود مشغول کرده است آزادی است که بر اساس آن انسان بدون ترس و قید و بند آنچه را که ایمان دارد را به زبان آورد. آزادی در سروده های آن ها در مفهوم اولیه نجات از اسارت دشمن خارجی و جغرافیایی ، در مفهوم رهایی از تعلقات و خواسته های نفسانی و در نهایت به مفهوم اجتماعی آن ، رهایی انسان در معنی عام و مطلق دیده می شود .

چکیده : قرآن کامل ترین برنامه برای سعادت و هدایت انسان است و در تمام مراحل زندگی رهبر و راهنمای اوست تا با عمل به آن به سوی کمال و تعالی قدم بردارد .در میان مباحث علوم قرآنی موضوع اعجاز ارتباط تنگاتنگی با علوم بلاغی دارد و جنبه های بیانی مهم ترین وجه اعجاز این کتاب الهی محسوب می شود و در جهت تبیین و تحلیل شگفتی های قرآن نقش انکارناپذیری دارد. در این میان تشبیه به عنوان یکی از زیربناهای اساسی باعث می شود با استفاده از صور مادی و محسوس اشیاء به معانی روشنی دست یابیم و این معانی را در ذهن خود تثبیت کرده و آن را به عرصه ظهور بکشانیم، قرآن نیز در جهت هماهنگی با اقوام مختلف برای بیان معارف و معانی و پیام های خود به صورت فراوان از تشبیه بهره جسته است. ما برای رسیدن به واقعیت های تشبیهات موجود در قرآن نیازمند ابزار و وسایلی هستیم که هدف نویسنده در این کتاب کشف همان ابزار و راه های رسیدن به این مقصود است .از این رو در این کتاب با استفاده از آیات قرآن از مشبه به هایی استفاده شده است که محیط عربی را در اشکال مختلف به زیبایی تمام به تصویر کشیده است تا با یاری جستن از اشعار مرتبط و کمک گرفتن از عناصر طبیعت و حتی افکار و عقاید مردم رازهای تشبیهات قرآنی را به صورت ملموس به خواننده منتقل سازد.نظر به آن که کتاب مورد ترجمه به آشکار نمودن رازهای درونی قرآن با استعانت از تشبیهات مرتبط با محیط زندگی عربی و همچنین کاربرد ضروری مطالب قرآنی در زندگی انسان ها بوده است، مترجم اقدام به ترجمه این کتاب نموده است. مترجم با توجه به تنگناهایی همچون سنگینی قلم نویسنده و در دسترس نبودن برخی از منابع مورد استفاده در این کتاب با استفاده از واژگان اصیل پارسی و ارائه یک ترجمه روان و ارتباطی توانسته است ابهامات سخنان نویسنده را تا حدودی برطرف نماید. و در پایان این پژوهش خواهیم دید که برجستگی کاربرد صنایع بلاغی در قرآن بویژه صنعت تشبیه چگونه به فهم سریع آیات قرآن کمک می نماید و همچنین خواهیم دید که تشبیهات به کار رفته در قرآن بیشتر از نوع عقلی به حسی است . واژگان کلیدی: قرآن، ترجمه، تشبیه، محیط های عربی

روابط شرق و غرب و آشنایی با فرهنگ غرب، موضوعی است که از دیرباز، ذهن بشر را به خود مشغول کرده است؛ امّا این مسأله از اوایل قرن نوزدهم، رنگ و بوی تازه ای به خود گرفت. از مهم ترین و شاخص ترین برخورد میان این دو فرهنگ(شرق و غرب)، جنگ های صلیبی بود؛ که بی تردید ابعاد گوناگون زندگی مسلمانان را تحت تأثیر خود قرار داد. از ره گذر این تعاملات بود؛ که هرکدام از طرفین تصوّر خاصّی از دیگری را در ذهن خود ترسیم کردند؛ که در این میان روشنفکران به عنوان قشر خاص و تأثیرگذار جامعه، در زمینه ی ترسیم این تصویر نقش مهمّی ایفا کردند. در این تحقیق که با تکیه بر روش تحلیلی- توصیفی انجام گردیده، نگارنده در صدد آن می باشد؛ تا از راه گذار بررسی در خلال آثار برخی از ادیبان، داستان نویسان و نمایشنامه نویسان برجسته ی معاصر، به تبیین تصویری بپردازند که آن ها از "دیگرغربی" در ذهن خویش داشته اند. پژوهش پیش رو که در آن نگارنده بر اصول "تئوری آینه"ی لاکان تکیه داشته است؛ نشان می دهد که این تصویر در هر دوره و به خاطر تاثیرپذیری از ایدئولوژی های متفاوت و همچنین عوامل مختلفی که شامل عناصر اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی می باشد؛ تغییر می کند و در مراحل مختلف به شکل های گوناگون، ازجمله غرب ستیزی، غرب زدگی و در نهایت به شکل تسامح، خود را نشان می دهد.

بی تردید یکی از برجسته ترین نابغه های شعر وپر آوازه ترین نخبگان ادبیات عرب در قرن چهارم هجری، ابو الطیب احمد بن الحسین، ملقب به متنبی است. متنبی از شاعران ومدیحه سرایان نامدار عصر دوم عباسی است و مدحیات، بیشتر اشعار وی را در بر می گیرند. تقریبا همه ادیبان وصاحب نظران قدیم ومعاصر، از عرب وعجم، به توان ادبی متنبی اذعان داشته، تألیف شروح متعدد ونقدهای گوناگونی که تا کنون نیز بحث محافل ادبی است، دلیل بر این مدَّعا ونشان از شخصیت قابل توجه اوست. مدحیات، شهرتش را دوچندان نمود وشاعر علاوه بر مدح به اغراض دیگری نیز پرداخت، از جمله غزل وحکمت که پس از مدح بیشترین بسامد را دارند. مدحیات او همه به قصد درآمد وتکسب بوده است واین موضوع می تواند از نکات منفی شاعر بشمار آید. ممدوحان او بیشتر، سلاطین ودرباریانی همچون سیف الدوله وکافور اخشیدی هستند که تحلیلگران در این باره بسیار گفته ونوشته اند. ولی در میان ممدوحان وی، به شخصیت های غیر درباری وگمنامی نیز برمی خوریم که تاکنون کمترکسی به آنها پرداخته است. نگارنده در پی شناخت شخصیت اینان، بررسی وتحقیق گسترده ای نموده ودر حد بضاعت خویش، با بهره از شروح معتبری چون برقوقی، عُکبری، یازجی وواحدی و...، به شرح، ترجمه و بیان معنی لغات مهم بیش از سیصد بیت این مدحیات مبادرت ورزید. نگارنده در این پایان نامه، در فصل اول به طرح کلیات، تعاریف ومفاهیم، وبه واژه مدح وشرح مختصری از جنبه های گوناگون آن پرداخته، همچنین به بررسی شخصیت، روحیات وزندگی پر فراز ونشیب شاعر، در فصل دوم می پردازد. شرح وترجمه مدحیات متنبی در مورد هفده تن از شخصیت های غیر درباری ، فصل سوم را فرا می گیرند، که اشاره به صور خیال (تشبیه، استعاره، کنایه، مجاز) ونکات مهم نحوی برخی ابیات، می¬تواند از ویژگی¬های این نوشتار باشد ودر پایان، نتیجه¬گیری بحث بیان می شود.

چکیده. از آنجایی که این کتاب در حیطه ی نقد ادبی قدیم مسائل مهمی را به بحث می گذارد، لذا ضروری دیدیم، به ترجمه و تحلیل آن بپردازیم ، تا با ترجمه ی آن تا حدودی نیازهای پژوهندگان محترم پیرامون نقدادبیات قدیم را برآورده سازیم وآنان را با رویکردها و روش های انتقادی منتقدان قدیم و نظرات انتقادیشان آشنا سازیم. این پژوهش با مطالعه وتحقیق کتابخانه ای و با استفاده از مآخذ، لغت نامه ها، و مراجعه به شرح دیوان شاعران، ترجمه های قرآن کریم و اینترنت، با رویکرد تحلیلی توصیفی انجام گرفته است. نتیجه اینکه این اثر با وجود مختصر بودن، اطلاعات جامعی را پیرامون مسائل مهم نقدی در حیطه ی شعر از زمان جاهلی تا اواخر سده ی چهارم هجری در اختیار اهل پژوهش قرار می دهد. کلیدواژگان : نقدقدیم- شعر- ادبیات – منتقد.

ازآنجایی که نقد ادبی وآشنایی بارویکرد های آن ،دربررسی وتحلیل ادبیات از اهمیت ویژه ای برخوردار است.کتابی که به ترجمه ی آن پرداخته ایم ،مسائل انتقادی مهمی رامطرح می کند.برآن شدیم تابه ترجمه وشرح آن بپردازیم.این اثر به مفاهیمی چون ،ادبیات وشعر جدید،وحدت درشعر ورمان وتحلیل آن وتحول درنمایشنامه وتحلیل روانشناختی وتحلیل اسطوره شناسی می پردازد. نویسنده دراین اثر کوشیده است بارویکرد تحلیلی توصیفی به تبیین موضوعات مطرح شده درکتاب بپردازد.تا مخاطبان بتوانند از این طریق با شیوه های مختلف رایج درنقد آشنا شوند وبا بکار بستن آن به تحلیل ودرک عمیقی از متون برسند . امیدوارم این کتاب بتواند،تاحدودی به نیازهای اهل نقد جامه عمل بپوشاند وموجب پیشرفت نقد گردد

چکیده موسیقی واژگان از جلوه های اعجازین ادبی و هنری در نظم آهنگ کلام وحیانی است و یکی از رازهای زیبایی شناسانه آیات به شمار می آید. در این میان، پدیده پایان آیات کریمه، از اساسی ترین مولفه ها در شکل دهی نظام موسیقایی اهمیت می یابد که در خلق نکته های زیبایی و معنایی نقش به سزایی دارد. با نگرش و مرور همخوان های پایانی(فاصله)، ظاهر آن است که گاه سازه های حروف به جریان یکسان و همانندی ختم و بسته نمی شوند؛ و در همبستگی نظام مند و دقیق با معنا و محتوا پایان می یابند. انگیزش این پژوهش، در پرتو گونه های ناسازگار حروف روی و رِدْف فاصله ها، درصدد آن است تا ضمن این که در چارچوب نظری پژوهش، مبانی مختلف و مولفه های اساسی نمایان و محقق شود، با رویکردی پژوهشی_تحلیلی، نخست با تکیه بر دسته بندی حروف متقارب یا متباعد در صفت و مخرج، به همراه استخراج فرآیندهای گردآمده در روی فاصله، سازوارگی تداعی و القاگری آواهای ناهمگن، با عنصر بافت و معنا پردازش شود؛ آنگاه از خلال ساخت های ناهمتای حروف رِدْف، رسانایی معنا و پیوند مفهوم پی گرفته می شود. به جهت گستردگی این روند در کلام وحیانی، و نیز صور نامحدود و کران ناپیدای گفتمان قرآنی، به کنکاش و بررسی نمونه ها و شواهدی از آیات بسنده شده است و رهاورد هر مبحث، به صورت جدول و نمودارهای مخصوص سامان پذیرفته است. ژرف کاوی کارکردهای ناهمگون آوایی در تناسب معنایی آیات، بدین دریافت خواهد رسید که در گزینش و جابه جایی سازه های پایانی آیات، حاکمیت محتوا بر ساخت فاصله ها، و نیز نهایت سازگاری در نظام آوایی با سیستم معنایی آیه ای نمایان است. واژگان کلیدی: فرجام آیات؛ اسلوب فاصله؛ نظام جایگزینی؛ حرف روی؛ حرف رِدْف؛ دلالت سیاقی.

موضوع هذه الدراسه هوالمقارنه ما بین الشاعرین أبی الحسن التهامی و أبی الفضل الخاقانی فی رثاء الابناء. و بما أن الرثاء یدور فی فلک الإحساس والعاطفه، فله دور عظیم فی الحالات النفسیه. فمن الضروره دراسه هذا الموضوع و إزاله الغبار عنه. وما یهدف إلیه الباحث فی هذه الدراسه، هو أستخراج وجوه التشابه و الإختلاف فی قصائدهما الرثائیه و أسلوبهما الرثائی. وهذا هو السبب الذی من أجله إخترت هذه الدراسه و حرصت علی أن لاتتجاوز حدود رثاء الأبناء. فبحثت وجوه التشابه فی فناء الدنیا و إستخدام التشبیه و الاستعاره و الاشاره الی القضاء و القدر و غیرها من الامور و وجوه الاختلاف فی إستخدام بحور الشعر و القاء القصائد بصیغه المخاطب ونظره الشاعرین حول وفاه إبنیهما. أبو الحسن التهامی هو من الشعراء المغمورین فی العصر العباسی. و عاش أواخر القرن الرابع و أوائل القرن الخامس الهجری. و کذلک الشاعر أبو الفضل الخاقانی الذی یعدّ نفسه من موالی أهل البیت(ع) و أکبر مداح للرسول الکریم و لُقّبَ بحسان العجم. عاش القرن السادس الهجری و أبدع فی الکثیر من أشعاره وقلّده الکثیر من الشعراء . ویُعدّ الشاعران، من زمره فحول الأدب، الذین حصلوا علی الحنکه الشعریه فی أشعارهم من التراث الأدبی القدیم و مـن جانب آخر خلّــفوا تراثاً أدبیاً للشعراء من بعدهم. و قد تناولت الدراسه القصائد الرثائیه لبیان القدره الشعریه عند الشاعرین و لم نکن من المبالغین فی کلامنا إذا ذکرنا بأن الشاعرین أبدعا فی الرثاء، و تعد آثارهما من أهمّ کنوز الأدب الإسلامی إلی یومنا هذا. وأهم ما توصلت إلیه فی هذا البحث ، هو أن التهامی مزج الزهد و الحکمه بالرثاء خلافاً للخاقانی الذی تطرّق فی قصائده إلی المضامین المادیه و الدنیویه. إمتلئت قصائد الخاقانی بالتعقید و التکلف فی اللفظ و المعنی ، فی حین لا نری هذه الظاهره عند التهامی .

تناسب و هماهنگی میان کلمات از اصول زیبایی کلام است و به کارگیری این شیوه در قسم های قرآن در اوج خود است. از یک سو بین مقسم به هایی که در پی هم آمده اند تناسب و هماهنگی می بینیم و از سویی دیگر بین مقسم به ها و جواب قسم ارتباط و هماهنگی وجود دارد و از جهتی دیگر بین محتوای سوره و سوگند موجود در آن سوره، تناسب و هماهنگی وجود دارد که توجه به این ارتباط در درک مقصود از مقسم به ها و در تعیین جواب برای قسم هایی که جواب آن ها محذوف است بسیار راهگشاست و محقق سعی دارد که به شیوه مواجهه مترجمان با مقسم به هایی که در پی هم آمده اند و روش آن ها در ترجمه قسم هایی که جوابشان محذوف است بپردازد و نوع تعامل آن ها با فعل لاأقسم که از شیوه های ابتکاری قرآن است را بیان کند و همچنین ازآنجاکه قسم را در زمره اسلوب های تأکید یاد می کنند به بررسی نکات بلاغی قسم ازجمله تأکید، تعظیم و ایجاز بپردازد تا میزان موفقیت مترجمان در رعایت تناسب و هماهنگی مقسم به ها و مؤکد آوردن قسم به ویژه جواب قسم ها و همچنین ذکر جواب برای قسم هایی که جوابشان محذوف است مشخص شود.

اظهار ارادت و دلباختگی شاعران و نویسندگان مسیحی به ساحت مقدس پیامبر اعظم (ص)، قرآن کریم و اهل بیت عصمت و طهارت (ع) امری بس شگفت و قابل بررسی است؛ نمونه هایی چنین در میان مسیحیان شرقی که از نزدیک با مسلمانان مرتبط بوده اند و در کشورهایی چون لبنان، عراق، ایران و سوریه فراوان دیده می شود؛ ازجمله ی این شاعران می توان به "جورج شکور" شاعر معاصر لبنانی اشاره کرد؛ که با توجه به مسیحی بودنش در آثار خود رویکرد قابل توجهی به متون دینی به ویژه قرآن کریم و کتب حدیث شیعه و اهل تسنن دارد از میان آثار متعدد و برجسته ی وی، زیباترین و تأثیرگذارترین آن "ملحمة الرسول" است؛ که همچون آینه ای در پرتو آیات قرآن و متون دینی دیگر مهم ترین وقایع زندگی حضرت محمد (ص) و تاریخ صدر اسلام را در دیوان حماسی خود منعکس می کند در این پژوهش نگارنده بر آن است؛ تا به روش تحلیلی– توصیفی و استقراء آیات قرآن، به هدف شناخت منابع فکری شاعر علاوه بر ترجمه به تحلیل اشعار روایات تاریخی ذکرشده در هر قصیده بپردازد و نتیجه حاصل شده حاکی از آن است که جورج شکور مسیحی به حقانیت اسلام و پیامبر خاتم (ص) پی برده است و در اشعار خود از آیات قرآن و کتب سیره ی نبوی یاری گرفته ولی منابع و کتب اهل سنت تأثیر بسزایی بر شاعر در سرودن این منظومه داشته است.

قصر یکی از مهم ترین مباحث صنعت علم معانی به شمار می آید و نقش مهمی در ترجمه ایفا می کند. به همین روی، پژوهش حاضر در صدد آمد که به بررسی اسلوب قصر در ترجمه های سید محمدرضا صفوی و مسعود انصاری از قرآن بپردازد. در این پژوهش با روش «توصیفی-تحلیلی» قصرهای قرآنی و ترجمه های آن ها توسط این دو مترجم مورد بررسی قرار گرفت. به این صورت که ابتدا قصر در بلاغت عربی و فارسی از منظر تعریف، انواع، ادوات، روش ها، مواقع واغراض بلاغی مرور و مقایسه شد. سپس قصرهای قرآن همراه با ترجمه آن ها توسط این دو مترجم استخراج و دسته بندی شدند. در پایان نیز ترجمه های استخراج شده از منظر ادوات، روش ها، ترتیب اجزا و محتوا مورد تحلیل وارزیابی و مقایسه قرار گرفتند، تا به این سوالات پاسخ داده شود: 1- این دو مترجم در ترجمه قصرهای قرآن از چه ادواتی استفاده کرده اند؟ 2- این دو مترجم در ترجمه قصرهای قرآن ترتیب و ساختار ارکان قصر را (ادات، مقصور و مقصور علیه) چگونه برگردان کرده اند؟ 3- محتوای قصرهای قرآن در ترجمه این دو مترجم شاهد چه تغییراتی (افزایش و کاهش) بوده است؟ فرضیه پژوهش این بود که دو مترجم در ترجمه قصرهای قرآن تحت تاثیر روش کلی خود در ترجمه قرآن بوده اند؛ یعنی آقای انصاری روش ترجمه وفادار و آقای صفوی روش ترجمه تفسیری را در پی گرفته اند. با انجام این پژوهش و تبیین نتایج آن این فرضیه تایید شد.

بی شک ضرب المثل ها یکی از گونه هـای شناخته شده ادبیات؛ و کاربردی ترین و در عین حال عامیانه ترین آن هـاست که سبب اشتراکاتی در بین زبان های اقوام و ملل مختلف شده است. امثال و حکم در انتقال درست فکر و اندیشه گوینده به مخاطب، نقش مهمـی دارند که در این میان می توان کوتاهـی لفظ، رسایـی معنا، زیبایـی و بدیع بودن کلمات را از ویژگی هـای برجسته آن دانست. در این میان جایگاه نهج البلاغه و امثال علوی در ادبیات فارسـی، یک امر روشن و غیر قابل انکار است گواه این بیان شعر شاعرانی است که از گذشته های دور تاکنون تحت تأثیر کلام امام علی(ع) بوده که گاه عینا و گاه از نظر محتوا ومفهوم از امثال و حکم نهج البلاغه الهام گرفته اند . نهج البلاغه را می توان حاصل سرمایه ی فکر ی و ذوقی امام علی(ع) دانست که به عنوان یک سند معتبر دینی و مذهبی چراغ راه هدایت و سعادت را بر بشر روشن می نماید. این پایان نامه بر آن است که از یک سو امثال و حکم علوی نهج البلاغه را احصاء و پس از تقسیم بندی موضوعـی آن این امثال را با ضرب المثل های منظوم و منثور زبان فارسی معادل یابی نماید.

روحی بعلبکی از برجسته ترین فرهنگ نویسان معاصر زبان عربی بوده است. وی در اثر ارزشمند خود به نام"المورد المرئی" واژگان و اصطلاحات تخصصی و کاربردی دنیای معاصر را در بیست و هشت بخش وبه صورت مصور آورده است.

چکیده: پایان نامه ی حاضر پژوهشی درباره ی "نمادپردازی در شعر مقاومت فلسطین، مطالعه ی موردی توفیق أمین زیّاد" است. شعر مقاومت عواطف شاعر را، تحت تأثیر حوادث بیرونی قرار می دهد. آن ها با به کارگیری نماد سعی نموده اند تراژدی فلسطین را به سطح یک فاجعه ی انسانی ارتقاء دهند. در این راستا شاعران به دلیل درگیری های سیاسی و روحی به نماد و اسطوره روی آوردند؛ از این رو نماد از جمله ابزارهای مهم در حوزه شعر پایداری به حساب می آید که در اشعار شاعران مقاومت – به ویژه فلسطین- حضور گسترده ای دارد.توفیق أمین زیّاد از جمله شاعران حوزه ی شعر مقاومت فلسطین است که در اشعار خود به میزان زیادی از نمادها بهره جسته است. زیّاد در بازگو کردن افکار و اندیشه-های شخصی خود و به تصویر کشیدن آشفتگی های سیاسی و اجتماعی جامعه عرب به ویژه فلسطین و نیز ترسیم ظلم و بیدادگری های اسرائیل از رمز و نماد بهره ی فراوان می برد. واژه های کلیدی: توفیق أمین زیّاد، فلسطین، مقاومت، رمز

رساله ای که در پیش رو دارید، به بررسی علل تقدیم و تاخیر در پانزده جزء اول قرآن کریم می پردازدو آنها را از لحاظ لغت و نحو و بلاغت بررسی و تحلیل می کند. قرآن کریم در قلّهی رفیع این هنر تقدیم وتاخیر قرار دارد؛ به طوری که هر کلمه را در جایگاه مناسب خود قرار داده است. تقدیم و تاخیر فقط به رعایت ساختار جمله توجه نکرده، بلکه علاوه بر آن تمام مسائل مربوط به آن را در نظر گرفته است، بر این اساس، این بررسی در قالب سه فصل تنظیم شده است. فصل اول: کلیات و تعاریف؛ فصل دوم: تقدیم و تاخیرهای لفظی و فصل سوم: تقدم و تاخیرهای نحوی - بلاغی. بررسی تقدیم و تاخیر در خلال این فصول نشان از آن دارد که تقدیم و تاخیر در قرآن از جایگاه والایی برخوردار است. به گونه ای که در بیشتر کتب بلاغی و نحوی و تفسیری به آن پرداخته شده است و هدف اصلی در این تقدیم ها، اهتمام و توجه به آنها می باشد. قرآن کریم در این زمینه در نهایت فصاحت و بلاغت می باشد و هر لفظی دقیقاً در جای خود قرار گرفته است. به گونه ای که اگر یک کلمه را جابجا کنیم، نظمآهنگ و زیبایی اسلوب کلام الهی خدشه دار می شود. زیرا الفاظ قرآن کریم از لحاظ لفظی و بلاغی و نحوی بسیار دقیق و منظم می باشند و در چینش آنها ترتیب عقلی و منطقی به کار رفته است و همین امر راز زیبایی قرآن است که باعث شده بر آثار ادبی تمام ادیبان و سخنوران برتری داشته باشد. این تحقیق به روش کتابخانه ای انجام گرفته است و از اکثر کتب تفسیری و بلاغی و ادبی در این زمینه استفاده شده است. به شکلی که به آیه مورد بحث در تمام این کتب پرداخته شده است.