پژوهش و کاوش درباره ی انجمن های ادبی یک پژوهش با رویکردی تاریخ ادبی است. امّا از سوی دیگر چون انجمن های ادبی نقش به سزایی در پدید آمدن و پیکره گیری سبک های ادبی داشته اند و مهمترین پایگاههای نقد ادبی و تربیت و آموزش ادب جویان و سرایندگان در هر روزگاری بوده اند؛ این پژوهش با گفتمان ها و جستارهای سبک شناسیک و نقد ادبی نیز پیوند می یابد. این پژوهش بر بنیان روش توصیفی ـ کتابخانه ای به بررسی انجمن های ادبیِ گویندگان و نویسندگان حوزه ی ادب فارسی از قرن چهارم تا اواخر روزگار قاجار می پردازد و می کوشد تا ضمن معرّفی انجمن های ادبی، حلقه های پدید آورنده و فعّالیّت هایشان، میزان تأثیر آنها را در تحوّلات ادبی نشان دهد. در این پژوهش کوشیده شده است حلقه ها و گروه های تأثیر گذار بر جریان تاریخ ادبی ایران که تا کنون کمتر مورد توجّه قرار گرفته اند، بررسی و کاویده شوند و جامعه ادبی در هر روزگار به عنوان زیر بنای آفرینش های ادبی مورد مطالعه قرار گیرد.

فتحعلی خان کاشانی متخلص به «صبا» پرکارترین شاعر دور? قاجار است. اگرچه زادگاه وی کاشان بوده، اما اجدادش آذربایجانی و از خاندان «دنبلی» بوده اند. تاریخ تولد صبا را 1179 هجری قمری یا 1180 نوشته اند. مهمترین آثاری که از صبا بر جای مانده است عبارتند از: شهنشاه نامه، خداوندنامه، عبرت نامه، گلشن صبا و دیوان اشعار. کثرت و تنوّع اشعار صبا باعث شده برخی تذکره نویسان در مورد وی اغراق کنند و او را بر شاعران بزرگ پیشین مرجّح بدانند. خداوندنامه با موضوع «شرح حال پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله وغزوات آن حضرت و دوران خلافت امیرمومنان علیه السلام تا واقعه لیله الهریر در جنگ صفیّن» تاکنون به شکل نسخ خطّی درکتابخانهها مهجور مانده است. تصحیح وتعلیقات یک پنجم ازابیات خداوندنامه صبا یعنی قسمت چهارم (آغاز داستان جنگ خیبر تا کشته شدن عبدالله خزاعی در جنگ جمل) موضوع این تحقیق می باشد. این تحقیق در سه فصل تنظیم گردیده که فصل اول آن شامل اطلاعاتی کلی از صبا، سبک شاعری و آثار اوست و فصل دوم دربردارنده ابیات قسمت چهارم خداوندنامه و فصل سوم را تعلیقات و فهرستها تشکیل می دهد. در این تصحیح از پنج نسخه خطی که از کتابخانههای مجلس شورای اسلامی و ملّی و آستان قدس و مدرسه عالی شهید مطهری ومرکز احیاءالثراث اسلامی قم فراهم گردید، استفاده شده است. شیوه تحقیق در مقدمه به روش تحلیلی و توصیفی و در تصحیح متن اثر به روش مقایسهای است.

تا چو سنجر ادب آموز شوی ترک آداب نمی باید کرد (7/205) چکیده پایان نامه ای که پیش رو دارید به بررسی و تحلیل آداب و رسوم و اشارات در دیوان «سنجر کاشانی» می پردازد. با توجه به اینکه آثار ادبی هر ملتی ترجمان آیین ها، آداب و رسوم آن ملت نیز هست. پرداختن به آداب و رسوم و اشارات در دیوان شاعران باعث آشنایی بهتر خواننده با جوامع گذشته و بالطبع منتهی به فهم بهتری از شعر و شاعران آن دوره می شود. این انگیزه مشوق من شد تا به گزارشی از آداب و رسوم و اشارات در دیوان سنجر کاشانی بپردازم. میر محمد هاشم «سنجر کاشانی» توانسته است بسیاری از رسوم و باورهای مردم روزگار خود (عصر صفوی) را همراه با تصویر پردازی هایی که اختصاص به شاعران سبک هندی دارد به رشته نظم بکشد. در دیوان "سنجر کاشانی"، آداب و رسوم و اشاراتی همچون: ترنج دادن عاشق به معشوق، وعده سر تیر دادن، تاج بخشی، شغل محبت، شیر بها،کَچّه بازی ، لون برناخن، ساز چینی و ... بسیار قابل توجه است که در کمتر دیوانی یافت می شود، این آداب و رسوم و اشارات زیبا از شاعری است که در جوانی ایران را ترک گفته و به سلک ستایشگران "جلال الدین اکبر شاه" در هند در آمده و با همه علاقه ای که به ایران و زادگاهش کاشان دارد هنگام بازگشت به ایران جان می سپارد . این پژوهش در قالب سه فصل تهیه و تنظیم شده است. فصل اول کلیات که شامل بیان مسئله و اهداف تحقیق است فصل دوم بدنه اصلی این پژوهش است که آداب و رسوم و اشارات را در بر می گیرد فصل سوم نتیجه گیری است که نگارنده بدان دست یافته است. کلید واژه: سنجر کاشانی، سبک هندی، آداب و رسوم، اشارات.

پایان نامه ای که درپیش رو دارید، به بررسی دیوان نجیب کاشانی ازدیدگاه تلمیحات و اشارات می پردازد. تلمیحاتی که مربوط به عقاید مردمی،سنن ادبی،قصص قرآنی،اصطلاحات علمی وآداب ورسوم است. چرا که آثار ادبی هرملت در هر قالب وشکلی که باشد، تصویرگر اوضاع اجتماعی آن ملت است و پرداختن به آنها در واقع راه یافتن به آن سوی مرزهای علم و اندیشه و شناخت جوامع روزگاران پیشین است.نجیب نیز توانسته بسیاری از رسوم و باورهای مردمی مربوط به روزگار صفویه را همراه با تصویرپردازی های خیالی به نظم بکشد و این گونه میزان تأثیر پذیری خویش را از اندیشه های اجتماعی و بهره گیری از دانش های روزگار نشان دهد. در این پایان نامه، تلمیحات و اشاراتی چون : رسم شکار جرگه ، رسم ترنج طلا و نارنج زدن عروس و داماد به یکدیگر، جشن سالْ گره، عقیده به مرغ آمین و استفاده از طلای کشته به عنوان مرهم و... را از دیوان نجیب گردآوری نموده و به شرح و توضیح آنها پرداخته ام و سعیم برآن بوده تا مطالب و نهفته ها؛ با استفاده از کتب تاریخی عصر صفوی و فرهنگ های مختلف فارسی، مستندسازی گردد و برای هریک، ابیاتی به عنوان شاهد مثال از دیگر شاعران پارسی گوی، به خصوص معاصران نجیب ذکر شود. نیز برای تصدیق و تایید کلام خود در مورد قصص قرآنی و باورهای دینی مردمی از تفاسیر قرآن استفاده کرده ام و آیاتی از قرآن را ارائه نموده ام تا از این طریق جرعه نوشی شاعر از سرچشمه ی زلال فرهنگ اسلامی به تصویر کشیده شود . این پژوهش در سه فصل تهیه و تنظیم گردیده است: فصل اول :کلیات که شامل بیان مسئله و اهداف تحقیق است. فصل دوم : بدنه ی اصلی این پژوهش است که تلمیحات و اشارات را در بر می گیرد. فصل سوم : نتیجه گیری

این پایان نامه حاصل پژوهش در یکی از ابعاد شعر سعدی یعنی اشارات و آداب و رسوم می باشد. سعدی که یکی از ستارگان کم نظیر آسمان ادب است در دیوان سرشار از معرفت خود سعی بر آن داشته که به باورهاو آداب و رسوم زمان خود و دیگر اقوامی که با زندگی آنها آشنا بوده یا در موردشان اطلاعات داشته اشاره کند و همه جا پیام اخلاقی خود را با چاشنی تجربه و بیان رسا و فن اشاره به مخاطب برساند. دامنه وسیع اشارات در کلیات سعدی و موضوعات و عناوین مختلفی که او بدانها اشاره داشته در خور تأمل و بررسی زیادی است چرا که نگاه او به عناصر طبیعی و مفاهیم انتزاعی موجب شده که به تمام مسائل مهم در باورها و نگاه طبقات مختلف مردم همچنین آداب و رسومی که شناسنامه فرهنگ مردم روزگاران گذشته است نگاهی شاعرانه داشته باشد و پیام خود را با بهره گیری از زبان توانای خود به زیباترین وجه به مخاطب منتقل کند. اشارات غنایی و قرآنی سعدی با توجه به بسامد واژگانی که او بدانها اشاره داشته در کنار آداب و رسومی که از طبقات مختلف اجتماع نقل کرده است نشان دهنده میل درونی او به شاد زیستن و گرایش او به تعامل با دیگران و نقل آداب و باورهای مردم است و او را به شاعری بین المللی تبدیل کرده است که همگان می توانند با او ارتباط برقرار کنند و از سخن سهل و ممتنع اش بهره ببرند. این پژوهش در سه فصل تهیه و تنظیم شده است. فصل اول: کلیات که شامل تبیین مسئله و اهداف تحقیق است. فصل دوم: بدنه اصلی این پژوهش است که اشارت و آداب و رسوم را در بر می گیرد. کلمات کلیدی: سعدی، اشارات و آداب و رسوم. فصل سوم: نتیجه گیری

با مطالعه ی دیوان جمال الدّین اصفهانی در می یابیم که وی توانسته بسیاری از آداب و رسوم، قصص قرآنی، اعتقادات طبّی و نجومی و باورهای مردمی مربوط به روزگار خود را همراه با تصویرپردازی های خیالی به سلک نظم بیاراید و بدین وسیله میزان تأثیرپذیری خویش را از اندیشه های اجتماعی و بهره گیری از دانش های روزگار نشان دهد. این پایان نامه درقالب چهار فصل تهیه و تنظیم شده است:

چکیده: پایان نامه ای که در پیش رو دارید، به بررسی اشارات و تلمیحات کلیله و دمنه می پردازد. آثار ادبی هر ملتی بیانگر اوضاع اجتماعی، آداب و رسوم و رویدادهای فرهنگی مردم آن جامعه است. هر شاعر و نویسنده ای خواه ناخواه از جامعه خود تأثیر می پذیرد و نشانه ها و بازتاب این تأثیر، در اثرش تجلی می یابد. پرداختن به اشارات و تلمیحات، راهی برای آشنایی ما با جوامع گذشته است. درک بهتر زندگی، عقاید، آداب و رسوم روزگاران پیشین به ما کمک خواهد کرد تا آثار ادبی را عمیق تر بفهمیم و زندگی آینده خود را بر اساس سنت ها و آموزه های صحیح پی ریزی کنیم. شهرت و ارزش کلیله و دمنه بر هیچ کس پوشیده نیست. این کتاب از تاریخ نگارش آن تاکنون شهره عام و خاص بوده و به عنوان کتاب درسی مورد استفاده اهل فضل و ادب بوده است. تأثیرپذیری این کتاب از باورها و آداب و رسوم عامه، به ویژه قرآن و احادیث، بنده را بر آن داشت تا این اثر گرانبها را مورد تحقیق و کنکاش قرار بدهم. امیدوارم این کوشش ناچیز، به فهم و درک بهتر و بیشتر کلیله و دمنه کمک کند. این پژوهش در سه فصل تهیه و تنظیم شده است: 1. فصل اول: کلیات که شامل بیان مسئله و اهداف و پیشینه تحقیق است. 2. فصل دوم: بدنه اصلی این پژوهش است که به شرح و تفسیر اشارات و تلمیحات همراه با شاهد مثال از بزرگان ادب می پردازد. 3. فصل سوم: شامل نتیجه گیری است که نگارنده پس از بررسی این اثر بدان دست یافته است. کلمات کلیدی: کلیله و دمنه، نصرالله منشی، اشارات، تلمیحات، آداب و رسوم.

ادبیات کلاسیک فارسی، سرشار از داستان های عامیانه است و این داستان ها منبع مهمی برای مطالعه و تحقیق در زمینه آداب و رسوم و فرهنگ مردم گذشته می باشد. یکی از زیباترین این داستان ها داراب نامه اثر ابوطاهر طرسوسی است. این اثر زیبا، مجموعه ای از عناصر فرهنگ مردم، بخصوص افسانه های مختلف در مورد مکان ها و موجودات و درختان شگفت انگیز و اسرارآمیز را در خود جای داده است. بیشتر افسانه های داراب نامه درباره دو شخصیّت اصلی داستان یعنی داراب و اسکندر است. نگارنده به دلیل نقش مهم و موثر داراب نامه، در به تصویر کشیدن فرهنگ مردمان گذشته، بر آن شد تا ارکان فرهنگ مردم را در داراب نامه مورد بررسی قرار دهد. این ارکان عبارتند از: 1. زندگی مادی شامل مسکن و سایر بناها، خوراک، پوشاک، ابزار و وسایل، سنگ ها و فلزات، بوهای خوش، تفریحات، اوزان و مقاییس و شکنجه ها؛ 2. زندگی معنوی شامل دینداری، جامعه شناسی و اخلاق، هنرشناسی، علوم، باورها و اصطلاحات جغرافیایی، طبّ عامیانه، آداب و رسوم و ادبیّات عامیانه دربردارنده افسانه ها، حکایات، ضرب المثل ها، معمّاها، دعاها، نفرین ها و دشنام ها.

هاتفی جامی (822-927 هجری قمری) خواهرزاده عبدالرّحمان جامی و از شاعران توانای دوره تیموری است که در همه فنون شاعری به ویژه مثنوی های داستانی توانایی و مهارت داشته و به پیروی از نظامی چند منظومه داستانی به نام های لیلی و مجنون، شیرین و خسرو، هفت منظر و تَمُرنامه پدید آورده است. وی اواخر عمر منظومه ای به نام شاهنامه در فتوحات شاه اسماعیل صفوی سرود که ناتمام ماند. علاوه بر مثنوی های یادشده، از هاتفی دیوان شعری در دست است. تَمُرنامه مهم ترین و بهترین اثر اوست که حماسه ای است تاریخی در گزارش زندگی، جنگ ها، دلیری ها، کشورگشایی ها و ویرانگری های تیمور. هاتفی این منظومه را بر بنیاد ظفرنامه شرف الدّین علی یزدی سروده است و چنان که هم خود او گفته و هم مقایسه این دو متن نشان می دهد، به ظفرنامه کاملاً وفادار بوده و جز پاره ای تعبیرهای شاعرانه که لازمه نظم است، چیزی بر بر متن نیفزوده، بلکه گاه چیزهایی از آن کاسته است. هاتفی در ساخت و پرداخت تَمُرنامه از یک سو شاهنامه فردوسی و از دیگر سو اسکندرنامه نظامی را سرمشق ساخته است. کهن گرایی واژگانی و دستوری و پاره ای از شگردهای بیانی آن بیشتر از شاهنامه و استعاره گرایی ها و مضمون سازی ها و نیز ساختار کلّی کتاب از اسکندرنامه اثر پذیرفته است. ترکیب سازی با بسامد بالا، اسم صوت های کم کاربرد و تازه، واژگان ترکی و مغولی، توصیف های گسترده و خرده سنجانه، تصویرهای تشبیهی و استعاری باریک و پربسامد و چه بسا غیر حماسی و به طور کلّی آرایه پردازی از ویژگی های چشمگیر این منظومه است. در این پژوهش افزون بر گزارش گسترده ای همراه با شواهد از نکات یادشده - یعنی سبک شناسی تَمُرنامه - متن کتاب بر پایه 11نسخه خطّی به شیوه سنجشی و التقاطی تصحیح شده است و در بخش تعلیقات، واژگان دشوار، اشارات و نکات ابیات و پاره ای از ابیات دشوار شرح داده شده و سرانجام با افزودن فهرست ها کار به پایان رسیده است.

به نوشته ی دکتر فولادی طنز عبارت است از نوعی خلاف عرف مقرون به هزل مثبت؛ می توان گفت شوخ طبعی به دو گروه طنز و هجو تقسیم می شود وهزل را باید زیربنا و اساس شوخ طبعی دانست. نکته ی دیگر اینکه عرفا به منظور تعلیم و تهذیب، خوشوقتی و تفریح و اصلاح جامعه به طنز روی آورده اند، چرا که مخاطبشان عوام بوده اند و برای راهنمایی و نصیحت آ ن ها سخن گفته اند پس زبان همان هارا نیز انتخاب کرده و به صورت ساده منظور خویش را بیان کرده اند. سنائی نیز به جز دوره ی اول زندگی که با اهداف شخصی به هجو روی آورده، با هدف اصلاح و راهنمایی مردم طنز را به زیبایی به کار برده است. طنز سنائی گاه بسیار مستهجن و بی پروا و گاه بسیار آرام و متین است. کارنامه ی بلخ که از آثار دوره ی اول زندگی وی است نوعی هجونامه محسوب می شود که به قصد انتقام یا ضربه به رقبا سروده شده است ولی حدیقه حاصل دوره ی دوم زندگی وی است که نکات عرفانی و اخلاقی مطرح شده و هر جا لازم بوده سنائی از طنز بهره گرفته که بسیار جذاب و زیباست. البته گاه در همین اثر نیز از کلمات رکیک و مستهجن استفاده کرده و به این علت که هدف اصلاح اجتماع بوده هجو محسوب نمی شود ودر مجموعه ی طنز قرار می گیرد.در دیگر آثار سنائی نیز طنز دیده می شود ولی نمود چندانی ندارد. در کل می توان سنائی را شاعری طنزپرداز و حاذق معرفی کرد.

آداب و رسوم و فرهنگ عامه ی هر جامعه نمایانگر ریشه و قدمت، نحوه ی زندگی، شیوه ی تفکر و کیفیت نگرش مردم آن جامعه به جهان هستی و پدیده های پیرامون می باشد. به بیان دیگر آیین ها و فرهنگ ها مهمترین عامل شناخت و اصلی ترین ابزار واکاوی همه جانبه ی جوامع به شمار می آیند، لذا واجب است در جهت حفظ این مواریث و ثبت و ماندگاری آن ها در بطن جوامع، بی دریغ و خالصانه تلاش نماییم. در این پژوهش، آداب و رسوم و فرهنگ عامه ی شهرستان دلفان را مورد بررسی قرار داده ایم که این مهم در نه فصل متوالی پیرامون تاریخ و جغرافیا، ادبیات عامیانه، بنیادهای خانوادگی، اعیاد و عزاداری ها، بازی ها و سرگرمی ها، عقاید و باورها، ادعیه و توسلات، طب و درمان و نیز آداب و رسوم فرقه ی اهل حق مسکون در دلفان صورت گرفته است. برای تحقق این هدف سعی کرده ایم به روش تحقیق و بررسی میدانی و پرسش از وارثان فرهنگ اصیل دلفان و نیز با تفحص و استفاده از کتب و مقالات مربوطه اقدام نماییم تا این شهرستان و آیین و سنن موجود در آن را مورد تشریح و ارزیابی قرار دهیم.