آرامگاه کورش یکی از بناهای تقزیباَسالم مانده در محوطه پاسارگاد است که یکسره از سنگ آهک سفید و بدون ملات ساخته شده است. یکی از آسیبهایی که عمدتاَ در کلیه سنگهای آهکی رخ میدهد‏فرسودگی ناشی از تبلور نمکهای محلول است که با ظهور و گسترش تدریجی در سنگ میتواند تا جایی پیش برود که منجر به اضمحلال و تلاشی کامل سنگ گردد. از آنجا که این پدیده بسیار آسیب رسان و غیرقابل برگشت است باید برای درمان و مرمت آن سریعاَ اقدام نمود که اولین قدم برای این امر شناخت هرچه بیشتر و دقیقتر آسیب و عوامل آسیب رسان به اثر است.در این راستا این پروژه در نظر دارد آسیبهای ناشی از نمکهای محلول و مکانیزم آنها را شرح دهد و این امر را در چهار گفتار ارائه میکند. در این پژوهش مشخص گردید که در سنگ مورد مطالعه عامل درونی یعنی ترکیبات سنگ و برهم کنش آنها با عاملی بیرونی یعنی رطوبت دلیل عمده آسیب وارد شده به آن است اما باید در نظر گرفت که امکان پدیده شوره زنی با توجه به شرایط بیرونی و درونی سنگ همچنان به قوت خود باقی است.

اهداف طرح - نحوه پراکندگی آجرها در محوطه بر اساس ریخت شناسی و رابطه آن با دوره های متفاوت معماری مجموعه مذهبی در دوره ساسانی چگونه است؟ - تفاوت تکنیک ساخت آجرهای ساسانی در دوره های مختلف و نیز با دوره ایلخانی در چیست؟ - دلایل تخریب و فرسایش شدید آجرهای مجموعه و پوسته شدن دیوارهای آجری بخصوص در آتشکده چیست؟ - چگونه می توان آجرهای آتشکده به خصوص در مجموعه مذهبی ساسانی را حفاظت و نگهداری نمود؟

جهت ارزیابی و مطالعات آسیب شناسی دسته بندی و تفکیک آنها بر اساس عوامل مربوطه ضروری به نظر می رسد. از این رو دست یابی به داده هایی دقیق و علمی مستلزم صرف زمان و بهره گیری از فن آوری های نوین است. تصمیم گیری بر اساس تصمیم سازی های صرفاً تجربی در دنیای امروز امری غیر منطقی است. بی گمان به صرف مشاهده ظاهری نمی توان در خصوص علت یا علل قطعی آسیب ها اظهار نظر کرد. در بیشتر فرایندهای آسیب شناسی کنونی معمولاً اصلی ترین عامل مخل به عنوان علت بروز عارضه معرفی می گردد. ولی باید توجه نمود که " شرایط تابعی از زمان است و زمان در گذر، لذا نادیده گرفتن عامل مخلی که امروز ناچیز به نظر می رسد، شاید فردا اصلی ترین علت تخریب باشد." مطلوب است در این بررسی دو مقوله مهم ماده و شکل که جدای از یکدیگر قابل درک نمی باشند مورد توجه خاص قرار گیرد. آمیختگی این دو مقوله چنان است که کلیه مطالعات مربوط به وضع موجود از جمله آسیب شناسی، خواه ناخواه باید شامل هر دو حیطه گردد. در اصل ماده سازنده اثر، یا عناصر ســاختاری دچار آسیب می شوند که در نهایت شکل اثر را دگرگون و به یکپارچگی اثر ساخته شده لطمه وارد می کند. روش های مختلف آزمون های غیرمخرب در عمل می توانند به راه های بسیار دقیقی در آسیب شناسی به کار روند. اعتبار هر روش آزمون غیرمخرب، سنجشی از کارایی آن روش در رابطه با آشکارسازی نوع و شکل و اندازه عارضه ها است. بعد از آن که بازرسی تکمیل شد، احتمال معینی وجود دارد که نوع، شکل و اندازه آسیب تعریف گردد. هر قدر این احتمال بالاتر باشد اعتبار روش به کار رفته بیشتر خواهد بود. باید این واقعیت را به خاطر داشت که بررسی های تجربی که به وسیله انسان انجام می گیرد دارای آزمون و خطای نسبتاً زیادی است. در اصل دو نفر همیشه نمی توانند یک کار تکراری مشابه را بطور دقیق همانند یکدیگر انجام دهند. از این رو باید یک ضریب عدم یقین در برآورد اعتبار بازرسی انسانی به حساب آورده شود و ارزش و سنجش اعتبار این بررسی ها، رد و یا قبول آنها باید با مستندات علمی و آماری غیرمخرب سنجیده شود. نقش بازرسی و آزمون های غیرمخرب علمی با تجهیزات و فن آوری روز این است که به میزان معینی اطمینان ارزیابی ها را تامین نماید. اما رشد ترک های کوچکتر از حد بحرانی بویژه در مورد قطعاتی که در معرض بارهای خستگی و یا در محیط های خورنده قرار دارند، اهمیت دارد، به طوری که اینگونه قطعات، قبل از این که شکست ناگهانی در آنها اتفاق بیفتد، با این ارزیابی ها شناسائی و مورد توجه خاص قرار گیرند. در برخی حالت ها، بازرسی های مرتب و متناوب جهت اطمینان از نرسیدن ترک ها به اندازه بحرانی ممکن است ضروری باشد. آسیب شناسی وضعیت موجود از طریق روش هایی چون ارزیابی عینی، تعیین مشخصات و خصوصیات مصالح با استفاده از آزمایش های گوناگونی صورت می پذیرد. تاکید اصلی ما در خصوص آسیب شناسی بخش های مختلف این اثر با آزمایش های علمی غیر مخرب زیر است: 1) آزمایش تورق (delamination sounding). 2) آزمایش سختی سطحی (surface hardness). 3) آزمایش ترک نگاری (crack mapping). از بهترین روشهای حجمی غیرمخرب جهت تشخیص ناپیوستگی های داخلی، آنالیز و ارزیابی وضعیت درون ساختاری بخش های مختلف میتوان استفاده نمود. نکته بسیار مهم اینکه در کنار آزمایش های ساختار شناسی می توانیم وضعیت محیطی را بصورت مداوم (on-line) تحت ارزیابی و زیر نظر داشته باشیم. برای این منظور میتوان از روش های اشاره شده استفاده نمود و با زیرنظر داشتن (monitoring) شرایط محیطی میتوان وضعیت عوامل مخل را شناسائی و خرابی های در حال رشد را تشخیص داد.

در این پروژه مطالعاتی که با هدف ساختار شناسی و آسیب شناسی و ارائه طرح مناسب حفظ و مرمت محراب مسجد جامع اورمیه صورت گرفت ابتدا شیوه معماری دوره ایلخانی که در آن محراب ساخته شده، پرداخته سپس به محل و منشا کاربرد آن که تعیین کننده نوع ساخت آن می باشد اشاره شده است . مطالعات فن شناسی حاکی از وجود ترکیبات عمده ای نظیر ژیپس، انیدریت و کانی های رسی در گچبری است.در ادامه با توجه به مطالعه آزمایشگاهی و تکنیک گچبری محراب و نتایج آزمایشگاهی sem و xrd و مقاومت مکانیکی مشخص شد که سازه محراب دارای استحکام کافی می باشد اما لایه های گچی محراب بر اثر عوامل مختلف دچار آسیب هایی همچون ترک و ریختگی شده و نیاز به مرمت دارند. همچنین مشخص شد که در ساخت محراب از تکنیک های مختلفی مانند استفاده از گچ تیز،گچ کشته و تکنیک قالبگیری استفاده شده است. مورد دیگر تفاوت بخشهای مختلف محراب با یکدیگر از لحاظ رنگ و خصوصیات فیزیکی بود که بررسی ها نشان از تعمیرات و الحاقات عمده در محراب در ادوار گذشته می باشد. در بخش آخر با توجه به نتایج فن شناسی و آسیب شناسی اثر راهکار مناسب جهت حفاظت و مرمت آن مانند استحکام بخشی اثر توسط رزینهای اکریلیکی و مرمت بخش های کمبود همچنین جلوگیری از آسیب های بعدی با محدود کردن دسترسی به آن و بازدیدهای دوره ای پیشنهاد داده شد

پروژه ای که در پیش رو دارید، مطالعه فنی و بررسی مرمت های پیشین بر روی نقاشی دیواری ضلع شرقی کاخ سلیمانیه کرج است . این پروژه که در چهار فصل تهیه و تنظیم شده است، در فصل اول به بررسی تاریخی بنای محل خلق اثر و همچنین معرفی تزیینات آن و نقاشی های موجود در این بنا پرداخته شده و در پایان با تجزیه و تحلیل هنری اثر خصوصیات نقاشی دوره قاجار در این اثر مورد بررسی قرار گرفته است و در فصل دوم با تجزیه و تحلیل نقاشی های دیواری ضلع شرقی از لحاظ کیفیت، فن ساخت و جزییات اثر هنری به مبحث شناخت لایه های تشکیل دهنده اثر، خصوصا" رنگدانه ها با انجام آزمایشات مختلف از قبیل مطالعات میکروسکوپی، آزمایشات شیمی تر و آزمایشات دستگاهی sem و ft-ir می پردازد. در فصل سوم این تحقیق ابتدا کلیاتی از آسیب شناسی دیوارنگاره بیان شده ، سپس با بررسی های دقیق مرمت های انجام شده در گذشته، مرمت های پیشین دیوارنگاره مذکور تجزیه و تحلیل شده است. در مبحث پایانی این تحقیق به عنوان اصلی ترین مبحث پروژه مربوطه، ابتدا با بررسی مبانی های نوین مرمتی در خصوص پاکسازی و موزون سازی نقاشی های دیواری به مقایسه مشکلات موجود در دیوارنگاره مذکور با مبانی های نوین مرمتی پرداخته ، سپس در یک تجزیه و تحلیل محتوایی اثر، نتایج لازم برای پیشنهاد راه حل های اصولی و منطقی جهت حفظ و مرمت این اثر ارزشمند مورد بررسی قرار گرفته است.

چکیده پایان نامه (شامل خلاصه، اهداف، روش های اجرا و نتایج به دست آمده) : مسیری که در پیش پای توسعه قرار گرفته ـ به ویژه در کشور ما ـ به دلایل متعددی از جمله نامشخص بودن جایگاه ارزش ها در حوزه های مختلف، متأسفانه در حوزه حرمت گزاری و نگهداشت ثروت های فرهنگی پیامدی نداشته، مگر هتک حرمت از آنها. در این رساله با تمرکز بر پیامدهای ناگوار توسعه ناپایدار بر ثروت های فرهنگی در ایران، یکی از محوطه های باستانی پرآوازه، یعنی شوش را مورد توجه قرار داده ایم. بازشناسی و معرفی شوش به قرن نوزدهم میلادی برمی گردد. این بازشناسی مدیون حضور باستان شناسان می باشد. روند تکوین و توسعه شهرشوش که بر اساس سه عامل کاوش های باستان شناسی، حرم دانیال(ع) و شرکت های صنعتی می باشد، پیامدی نداشته مگر هجوم بی وقفه به حریم و عرصه محوطه باستانی شوش. باید به یاد داشته باشیم با گسترش شهر در بخش شمالیِ تپه های چهارگانه شوش، تعداد زیادی از تپه های اقماری این محوطه کم نظیر در زیر شهر فعلی مدفون می شوند. از سویی دیگر پس از انقلاب و بازپس دادن زمین های مزروعی به مردم، کشاورزی منطقه رونقی مضاعف می یابد. اما این رونق اقتصادی نیز به دلیل نامشخص بودن سیاست های کلان توسعه در برابر حرمتگزاری بر ثروت های فرهنگی، پیامدی نداشته مگر برهم خوردن توازن استعدادهای طبیعی منطقه از سویی و از دیگر سو از بین رفتن تدریجی بسیاری از ثروت های فرهنگی ملموس و ناملموس. اما در این بین حریم بلافصل شوش به دلیل گسترش هدایت نشده و ناهنجار شهر، لطمات سنگینی را متحمل شده است. در این گزارش سعی شده است تا با به موضوع کشاندن مشکلات ناشی از توسعه در مجاورت محوطه باستانی شوش، پیشنهاداتی کارآمد برای مرتفع نمودن آنها ارائه گردد.

تکیه معاون الملک کرمانشاه یکی از آثار تاریخی منحصر به فرد در کشور است. بنای تکیه در سال 1320 ه.ق. در بافت مرکزی شهر احداث شد. بنا شامل سه بخش اصلی حسینیه، زینبیه و عباسیه می شود. تکیه به منظور برگزاری مراسم عزاداری ماه محرم ساخته و با کاشی های هفت رنگ زینت یافت. اهمیت این تکیه نه به لحاظ معماری بلکه به خاطر مجموعه کاشیکاری ارزشمند آن است. کاشی هایی با نقوش شخصیت های اسطوره ای، پادشاهان، رجل مذهبی و سیاسی، تصاویر مناظر و اماکن، نقوش هندسی، اسلیمی و گل و مرغ و در کنار این ها تابلو کاشی های راوی که وقایع عاشورا و قصص قرآنی را به تصویر درآورده اند و بسیاری نقوش دیگر، گنجینه ارزشمندی در این بنا ایجاد کرده که تحسین هر صاحب ذوقی را برمی انگیزد. در طول سال ها، بنا و کاشی های آن توسط اشخاصی با سطح تخصص های مختلف، مورد مرمت قرار گرفته است. این مرمت ها بدون هیچ نظارت کیفی و بررسی و ارزیابی علمی انجام شده است. و چه بسا مرمت های غیر اصولی خود بزرگ ترین آسیب ها را به این مجموعه وارد کرده باشد. با بررسی کیفی و نقد و تحلیل مرمت های صورت گرفته در تکیه می توان چشم انداز مرمت اصولی در این زمینه را ترسیم کرده و از تکرار اشتباهات گذشته اجتناب ورزید. در این پروژه جهت تسهیل روند مطالعه، مرمت ها در دو گروه مرمت های استادکاران سنتی و مرمت های مرمتگران آکادمیک بررسی شدند. مرمتگران سنتی همان طور که انتظار می رفت آگاهی و دانشی نسبت به مبانی مرمتی نداشته و بدون توجه به این مبانی نسبت به مرمت اقدام کرده اند. به علاوه مرمت های آن ها بدون توجه به اسناد و مدارک باعث ایجاد تغییرات فراوانی در کل اثر شده است. این تغییرات سردرگمی و قطع ارتباط بازدید کننده با اثر را به دنبال داشته است. اگرچه انتقادات زیادی به مرمت های این استاد کاران وارد است، اما نمی توان از نظر دور داشت که در اوضاع سیاسی و اجتماعی آشفته ی سال های پایانی دهه پنجاه شمسی و اوضاع نابسامان دوران جنگ تحمیلی، همین مرمت ها، بنا و تزیینات آن را از نابودی کامل نجات داد. مرمتگران تحصیل کرده با دانش آکادمیک اگرچه تأکید بیشتری بر رعایت مبانی مرمتی داشته اند اما کاری عاری از نقص ارائه نداده اند. مهم ترین آسیب ها نیز توسط همین گروه از مرمتگران به کاشی ها وارد شده و آن استفاده از ملات سیمان برای نصب کاشی هاست. به منظور اجتناب از اشتباهات گذشته آموزش تمام دست اندرکاران مرمت و حفاظت امری ضروری می نماید. که این امر نیز انسجام و نظم در سازمان میراث فرهنگی و گردشگری که متولی حفاظت و مرمت آثار است را می طلبد. در پایان این پروژه تابلو کاشی حضرت سلیمان در صحن عباسیه که به شدت از جانب رطوبت صعودی در دیوار پشت خود تهدید می شود، مورد بررسی قرار گرفته و جهت نجات بخشی آن پیشنهاداتی ارائه گردیده است.

از آنجا که از سیمان بعنوان ماده ای موثر در عملیات مختلف مرمتی استفاده می شود بررسی نقش این ماده نه چندان قدیمی که در مرمت امروزه آثار و ابنیه قدیمی رد پایش هم کم دیده نمی شود مهم و ضروری می نماید. ویژگیهایی چون سهل الوصول بودن؛فراوانی؛ قیمت پایین ؛ کاربریها و خاصیتهای بالفعل این ماده منجر به توسیع بهره برداری از آن خاصه در پروژه های مرمتی کشور شده است. این کنکاش بدنبال بازکاوی آسیبهای احتمالی وارده در اجزاء سیمانی اضافه شده در فرآیند مرمت ساختار سیمانی مواد بکارگیری شده در نهایت ارائه راهکارهایی برای مقابله با ایجاد این آسیبها و یا ارائه طرح مرمتی و علاجبخشی است. از آنجا که علیرغم استفاده فراوان از این ماده و اهمیت شناخت نتایج خوب یا عواقب بد مرمتهای سیمانی ، فقدان کتب و منابع تحقیقاتی در این زمینه بسیار بچشم می آمد نگارنده را بر آن داشت تا در کنار گزارشات کمتر از انگشتان یک دست ،با مطالعات میدانی آثار حوضه عمل ، سعی در مرتفع نمودن نواقص اطلاعاتی در زمینه کاربردهای سیمان در دانش مرمت نماید. حاصل سخن آنکه در فصول پایانی ،با معرفی مواد جایگزین یا افزودنیهای کمکی ، تحقیق بدنبال رفع معضلات ناشی از این نوع مرمت خواهد بود.