نام پژوهشگر: ریحانه عمو آقایی
مریم ولی وند ریحانه عمو آقایی
کرفس کوهی( .kelussia odoratissima mozaff) یکی از گونه های گیاهی با ارزشهای اقتصادی و اکولوژیکی در منطقه زاگرس مرکزی است. این گیاه به دلیل بهره برداری های بیش از حد در طول دهه های اخیر در معرض خطر انقراض قرار گرفته است. بذرهای این گیاه دارای نوعی خفتگی است که موجب کاهش جوانه زنی بذر این گیاه می شود. در این تحقیق اثر عواملی نظیر سال برداشت، پیش خیساندن بذر، بازدارندگی مقاومت مکانیکی پوسته بذر ، سرمادهی مرطوب، نوع و زمان تیماردهی مواد ازته، نوع و زمان تیماردهی تنظیم کنندگان رشد و شیوه های مختلف پرایمینگ بذر روی تحریک جوانه زنی بذرهای گیاه و شاخصه های رشد گیاهچه حاصله در آزمایشات فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی در سه تکرار بررسی شده است. نتایج آزمایشات نشان داده اند که سال برداشت، پیش خیساندن و سرمادهی مرطوب اثرات مهمی در شکستن خواب بذر کرفس کوهی داشته اند. قوه نامیه بذور کهنه این گیاه بسیار پایین تر از بذور تازه آن می باشد. اثر بازدارنده های جوانه زنی موجود در پوسته این بذر با خیساندن بذرکاهش میابد. بدون ترکیبات تحریک کننده جوانه زنی بذر 10 هفته سرمادهی مرطوب در 5 درجه سانتی گراد بالاترین تاثیر را بر شکست خواب بذر داشته است. تیماردهی پس از 4 هفته سرمادهی همواره اثر بالاتری نسبت به تیماردهی پیش از سرمادهی برمیزان جوانه زنی و رشد دانه رست بذر این گیاه داشته است. از بین ترکیبات ازته تیوره با غلظت پایین بر شاخصه های جوانه زنی بذر و نیترات پتاسیم با غلظت پایین بر پارامترهای رشد گیاهچه حاصله تاثیر داشته اند. تنظیم کنندگان رشد در شکست خواب بذر موثر نبوده ولی هر یک بسته به نوع و غلظت بکار رفته بر یک یا چند پارامتر رشد گیاهچه تاثیر مثبت داشته اند. در مورد طول ساقه چه بیشترین تاثیر مربوط به هورمون جیبرلین و پوترسین با غلظت بیشتر و کمترین تاثیر در غلظت پایین پوترسین مشاهده می شود . طویل ترین ریشه چه در غلظت بالای پوترسین مشاهده شده و بقیه تیمارها اثر کمتری نسبت به شاهد بر این پارامتر داشته اند. اثر هورمون جیبرلین ،پوترسین با غلظت بیشتر و کینتین با غلظت کمتر بر وزن تر ساقه چه از همه بالاتر و اثر پوترسین با غلظت کمتر و کینتین با غلظت بیشتر بر این پارامتر کمتر بوده است. در مورد وزن تر ریشه چه اثر کینتین و پوترسین با غلظت بیشتر مشهودتر و جیبرلین کمتر بوده است. بیشترین وزن خشک ساقه چه در غلظت جیبرلین 500 میلی گرم در لیتر و کینتین 10 میکرومولار و اثر بقیه تیمارها بر این شاخص رشدی همتراز با شاهد بوده است. بیشترین وزن خشک ریشه چه در غلظت کینتین 100 میکرومولار و کمترین آن در غلظت 250 میلی گرم در لیتر جیبرلین و اثر بقیه تیمارها بر این شاخص رشدی همتراز با شاهد بوده است. در یک بررسی کلی بر روش های مختلف پرایمینگ انجام شده بر بذر کرفس کوهی می توان چنین نتیجه گیری کرد که از بین این روش ها، ماتریکس پرایمینگ و پرایمینگ معدنی بر شاخصه های جوانه زنی بذر اثر منفی داشته اند. اثر بسیار مثبت پرایمینگ بر این بذر پس از شکسته شدن خواب فیزیولوژیک جنین در اثر سرمادهی مرطوب حاصل می شود. نتایج بدست آمده بیان می کند که 3 هفته سرمادهی مرطوب جهت فعال شدن جنین بذر لازم است. پس از این مدت بکار گیری تیمار اسموپرایمینگ محلول پلی اتیلن گلیکول6000 با پتانسیل اسمزی10- بار بهترین نتیجه را به همراه داشته است. بطوریکه بالاترین درصد جوانه زنی بذر با این روش پس از 7 هفته سرمادهی مرطوب حاصل می شود. از طرفی جهت بدست آوردن یک گیاهچه مطلوب از نظر سیستم هوایی می توان از تیمار پرایمینگ هورمونی و یا تیمار هورمونی پس از اسموپرایمینگ نیز استفاده کرد . درضمن بکارگیری اسموپرایمینگ به تنهایی بیشترین تاثیر بهینه را بر سیستم زیرزمینی گیاهچه حاصله داشته است
الهام السادات شریعت بروجنی ریحانه عمو آقایی
گیاهان در طول رشدشان با تنشهای محیطی متفاوت رو به رو میشوند. تنش دمای پایین تغییرات قابل توجهی را در فیزیولوژی و مورفولوژی گیاهان القا میکند. تریازولها از جمله تنظیم کنندههای رشد گیاهی هستند که میتوانند گیاهان را از تنشهای متفاوت مثل خشکی و تنش دمای پایین و غیره محافظت کنند. پاکلوبوترازول از خانواده این ترکیبات محسوب میشود. این ترکیبات حفاظت در برابر تنش را از طریق تغییر در مقادیر هورمونها شامل: افزایش سیتوکینین و آبسیزیک اسید وکاهش اتیلن اعمال میکنند. تریازولها تحمل به تنش دمای پایین را از طریق افزایش مقادیر آبسیزیک اسید درونی گیاه اعمال میکنند. در اولین آزمایش این تحقیق اثر سرما روی جوانه زنی و طول ریشه و ساقه دانههای لوبیا بررسی شد. برای بررسی اثرات سرما روی جوانه زنی و طول ریشه و ساقه دانههای لوبیا از چهار رقم لوبیا استفاده شد. به این منظور دانههای لوبیا در پتری دیشهای محتوی دو لایه کاغذ صافی در اتاقک رشد در دمای 5 درجه سانتیگراد به مدت 2 روز قرار داده شدند و سپس پتریها به دمای 20 درجه سانتیگراد، منتقل شدند. نتایج نشان داد که رقم لوبیا سفید دانشکده حساس ترین رقم به سرما و رقم لوبیا قرمز صیاد مقاومترین رقم به سرما است. دومین آزمایش برای بررسی اثر تنظیم کننده رشدی مثل پاکلوبوترازول روی کاهش آسیب های ناشی از تنش سرما بر نهالهای لوبیا اجرا شد. بذرهای لوبیا به مدت 24 ساعت در محلولهایی با غلظتهای پاکلوبوترازول 0 و 25 و 50 میلی گرم در لیتر در دمای 20 درجه قرار گرفتند. دانه رستها تحت شرایط کنترل شده: 150 میکرومول بر متر مربع بر ثانیه تابش و فوتوپریود 16 ساعت و رطوبت نسبی 70 درصد و دمای 25 درجه رشد داده شدند. بعد از 2 هفته گیاهان با تنش دمای پایین با قرار دادن آنها در اتاق سرد 5 درجه سانتیگراد رو به رو شدند. سپس گیاهان بتدریج به دماهای 10 و 15 و 20 درجه سانتیگراد در طی 8 روز منتقل شدند. سپس به دمای اولیه رشد یعنی 25 درجه سانتیگراد برای مدت 2 روز برگردانده شدند. گیاهان شاهد در تمام مدت دمای 25 درجه سانتیگراد نگه داشته شدند. پس از تیمار نهالها، پارامترهای مورفولوژیکی از قبیل وزن تر و وزن خشک ریشه و اندام هوائی و پارامترهای بیوشیمیائی مانند پرولین، کربوهیدرات، کلروفیل کل برگ، کاروتنوئیدها و میزان پراکسیداسیون چربیهای غشاء و درصد نشت الکترولیتی و میزان فعالیت آنزیمهای کاتالاز، آسکوربات پراکسیداز و پراکسیداز اندازهگیری شد. نتایج نشان داد که تنش سرما میزان پراکسیداسیون غشاء و درصد نشت الکترولیتی و محتوای پرولین و کربوهیدرات و میزان فعالیت آنزیمهای کاتالاز، آسکوربات پراکسیداز و پراکسیداز را در نهالهای تحت تنش سرما افزایش میدهد، اما در این نهالها میزان کلروفیل، کاروتنوئید کاهش می یابد. پاکلوبوترازول موجب کاهش وزن خشک اندام هوائی گردیده و طول میانگرهها و اندام هوائی را کاهش میدهد ولی پاکلوبوترازول در شرایط تنش موجب افزایش وزن خشک ریشهها شده و آنها را گسترش میدهد. همچنین پاکلوبوترازول در شرایط تنش موجب کاهش میزان پراکسیداسیون غشاء و درصد نشت الکترولیتی میگردد. تیمار نهالها با پاکلوبوترازول میزان کاروتنوئید و کلروفیل و میزان پرولین و کربوهیدرات و همچنین میزان فعالیت آنزیمهای کاتالاز، آسکوربات پراکسیداز و پراکسیداز را در شرایط تنش و غیر تنش افزایش میدهد. نتایج نشان میدهد که رقم اوبیا سفید به طور موثرتری از رقم لوبیا قرمز تحت اثر پاکلوبوترازول قرار گرفته است. نتایج حاصل از این تحقیق بهبود علائم تنش و آسیبها در نهالهای تیمار شده توسط پاکلوبوترازول را نشان میدهد و مشخص میکند که پاکلوبوترازول توانائی پاسخ گیاه به تنش سرما را بهبود میبخشد.