چکیده نسخه خطی یکی از بهترین مشخصه ها برای معرفی اصالت پیشینه فرهنگ اقوام در دنیاست. شاید نفیس ترین نسخ خطی دنیا در ایران یافت شود. بر اساس آمار رسمی 300 هزار نسخه خطی در ایران وجود دارد در حالی که آمار غیر رسمی از یک میلیون نسخه خطی حکایت می کند. احیای هریک از این کتب خطی پرده ای از ابهامات گذشته برمی چیند و گره گشای مشکلی می گردد و جایگاه فرهنگ و تمدّن اسلامی در جهان اسلام تعیین می گردد. از آنجا که تصحیح هریک از این نسخ خطی می تواند بازگوکنند? حلقه ای از میراث فرهنگی ایران و جهان اسلام باشد این پژوهش به تصحیح یکی از نسخ خطی باعنوان «معیارالفهم و منشارالوهم» اثر میرزا اسماعیل بن الحسین الواعظ معروف به تائب پرداخت. از کتاب فوق الذکر تنها یک نسخه به شماره 841 در مرکز احیاء میراث اسلامی موجود بود. نگارنده به روش قیاسی متن را باز خوانی کرده و بر آن بود تا نسخه ای نسبتاً منقح از آن به دست دهد. امید است با عنایت حق تعالی تصحیح این کتاب به بهترین وجه صورت گیرد و کتابی ارزشمند به سایر کتب احیاشده اضافه گردد. «آمین »

جمال الدین محمدبن عبدالرزاق اصفهانی ، ملقب به سید الشعرا از شاعران مشهور قرن ششم هجری قمری است . تاریخ ولادتش نامعلوم است و تاریخ وفاتش سال 588 در اصفهان تخمین زده شده است . آرامگاه وی تا کنون مشخص نشده است ولی احتمالا در اصفهان باشد . با آنانی که اصفهان را ذم کردند ، مقابله کرده و آن ها را هجو نموده است . در شعر وی ، درد و رنج و مصائب مردمان این شهر ، طی آسیب های طبیعی ، به تصویر کشیده شده است . وی در مذهب حنفی بوده ولی بر حسب تعامل ، ممدوحان شافعی نزدیک به خود را نیز مدح کرده است که « آل خجند » و «آل باوند » ، اهم آن ها هستند. حشر و نشر شعرای معاصر با او حائز اهمیت است و نزدیکی شعرش با شعر سعدی نمایان می باشد . در قالب غزل و قصیده ، بیش از دیگر قالب ها، شعر سروده ولی در قصیده پخته تر می نماید . از لکنت زبان و درد چشم رنج می برد ولی زبانی قاطع و نگرشی بصیرانه به اطراف خود داشت. کمال الدین اسماعیل ، فرزند شاعر پیشه ی اوست که با پدر در شعر برابری می کند . شعر جمال الدین محمد ، سراسر شکوه و شکایت و در نهایت شکیب است . متنعّمی که از روزگار شکایت دارد ؛ دنیا را بی انصاف می خواند و از آن ، رویگردان است . نگاهی عمیق به مرگ دارد . در این نامه ی گفتار ، هدف ، بازتاب عناصر اجتماعی و فرهنگی است و در مقوله ی نقد اجتماعی گاهی گریز زده شده است. بیشترین هدف ، توصیف و تبیین جلوه های مختلف زندگی مادی و معنوی مردم از دیدگاه جمال الدین بوده است . تاریخ زندگی مردم ، شرح مناظری از حیات فرهنگی و اجتماعی و حتی علمی و اقتصادی ، نقلا و بعضا تحلیل گونه ، مورد بررسی قرار گرفته و عناصر آن در بلور ابیات شاعر به نمایش درآمده است . نگارنده وضعیت جامعه ی قرن ششم را در کالبد شعری شاعر جویا شده و از منظر نقل ، بررسی کرده است و نگرش عمیق شاعر نسبت به محیط پیرامون ودرک مسائل موجود جامعه ی آن روز ، مهارت های روانی در گفتار و تصویر پردازی ساده و روان جمال الدین مورد امعان نظر قرار داده شده است .

مجلات ادبی دانشکده ی تهران با رعایت نوین ترین اسلوب و روش های تحقیق اطلاعات علمی و ادبی در ایران تهیه شده و یکی از منابع با ارزش در زمینه ی مطالعات ادبی به شمار می آیند.اهمیت مقاله های این مجلات از دیدگاه های ذیل قابل بررسی و تحلیل است: -1 از لحاظ محتوا و موضوعات مقالات مجلات ادبی -2 از نظر اینکه اغلب نویسندگان این مقالات از نام آوران ادبیات معاصر و دارای آثار بی شمار ادبی می باشند -3 بررسی سیر نگارش ادبی مجلات و مقالات ادبی و زبان آنها -4 فراهم نمودن زمین هی مقایس هی کمی و کیفی مقالات ادبی مجلات با نوشته های دوره های قبل و سال های جاری ... در این تحقیق با شیوه ی کتابخانه ای و تحلیل محتوای کیفی اقدام به تهیه ی خلاصه و فهرست توصیفی در مورد مقالات شده است و در ادامه فهرست های متعدد شامل فهرست نام نویسندگان ،موضوعی،سخنرانی ها وگزارش ها،مقالات ترجمه شده و در نهایت فهرست تصاویر و سایر فراهم امده است،شاید بیشترین یافته این تحقیق اگاهی بر سیر شتابدار ادبیات در این دوره و مواجه شدن با حجم زیاد و پر محتوای مقالات است، وجود چنین پژوهش هایی با توجه به زمان درازی که از نگارش مجلات گذشته است برای ادب پژوهان کشورمان بیشتر احساس می شود. هدف تحقیق دادن خلاصه ای مفید از مقالات مجله و رسیدن به سوال های تحقیق یعنی موضوع و محتوا و تعداد مقاله ها و نام نویسندگان انها که این منظور در پژوهش فوق محقق شده است.

مجله دانشکده ادبیات مشهد در سال 1344 در زمان ریاست شادروان دکتر احمدعلی رجایی در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد طراحی و تدوین گردید. آن گونه که از محتوای مجله بر می آید مقالات به صورت گزینشی و کاملأ تخصصی منتشر شده اند . در این پایان نامه تلاش شده است تا فهرست توصیفی مجله دانشکده ادبیات مشهد از سال 22-12تهیه شود.. شماره های مختلف مجله به صورت فصل نامه منتشر می شده اند و بعضی مواقع مطالب دو فصل پیاپی در یک شماره چاپ می شده اند. مطالب مندرج در سال های مذکورِ این مجله در قالب مقاله و موضوعات متنوع ارائه شده است؛ به گونه ای که می توان اذعان نمود هر یک از شاخه های علوم انسانی با مصادیق خاص خود بررسی شده است. موضوعات ادبی در قیاس با سایر موضوعات علوم انسانی کاربرد بیشتری داشته است . ( این پژوهش در بر گیرنده ی مطالب سال های 1355 تا 1365 است.)

چکیده مجلّات علمی و ادبی بی تردید، منابع مهم و باارزشی برای دانشجویان و دانش پژوهان محسوب می - شوند به ویژه آن که مجلّه از سرچشمه علم و دانش- دانشگاه- بیرون تراود و معرّفی و شناساندن آنها به روش های مختلف، یک ضرورت به شمار می رود. یکی از این مجلّات ؛ مجلّه علمی، ادبی، تاریخی، اجتماعی «دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد» است که چاپ آن از سال 1344 به صورت فصلنامه شروع شده و هنوز ادامه دارد. در این پژوهش، با شیوه سندکاوی و کتابخانه ای و با استفاده از روش تحلیل محتوا ، بعد از آن که تمام مطالب مندرج در 11 مجلّد از مجلّه که دوره-های 23 الی 33 را شامل می شود به دقّت مطالعه شد، خلاصه ای از مطالب مجلّه به صورت فهرست هایی ارائه گردید. ارائه این فهرست ها از این جهت دارای اهمّیت است که دستیابی به مطالب متنوّع مجلّه برای علاقمندان و محقّقان در زمینه های ادبی، علمی و هنری به سهولت امکان پذیر است و می تواند اطّلاعات ارزشمندی راجع به ادبیات کلاسیک و معاصر، نویسندگان و مترجمینی که در ایجاد تحوّلات ادبی و فکری ایرانیان نقش بسزایی داشتند و سیر نگارش ادبی مجلات و مطالب موجود در آنها به علاقمندان بدهد و علاوه بر صرفه جویی در وقت و هزینه ، بدون در دست داشتن اصل منبع تا حدّ زیادی مطلوب مراجعان تأمین گردد. از نتایجی که در این پژوهش به دست آمده می توان به حجم بالای مطالب ادبی اشاره کرد که حدود 45 درصد از کل مندرجات این 11 دوره را دربر می گیرد. همچنین در بررسی فهرست ها مشخّص شد که متون ترجمه شده کمترین عناوین را به خود اختصاص داده است. واژگان کلیدی: فهرست- توصیفی- مجلّه- مشهد- دانشگاه

اگر چه نیمه ی اول قرن یازده یعنی دوران تأسیس سلسله ی پر قدرت صفویه ، رونق شعر و شاعری به مانند قرون پیشین نیست و با وجود حاکم بودن چند گانگی شیوه ها ، تنوع سبکها ، بی توجهی شاهان به شعرا و رفتن آنها به هند، نمی توان قدرت صفویه را که حدود دو قرن و نیم بر ایران حاکم بوده را نادیده گرفت و از ارزش ادبی این دوره به عنوان یکی از ادوار ادبیات ایران صرف نظر کرد و از ادب دوستان بزرگی چون اکبر اصفهانی ، شاعر گمنام این عهد که با تصحیح دیوانش سبب احیای یکی دیگر از اسناد تاریخ و فرهنگ گذشته ی ایران می شویم ، چشم پوشی کرد. در این پژوهش سعی گردیده از میان قصاید ، قطعات ، ترکیب بندها و غزلیات وی بخش عمده ی دیوان او که شامل غزلیاتش است به رشته ی تحریر در آورده شود. سرانجام این پژوهش از طریق تجزیه و تحلیل نظری به دستاوردهای مهمی دست یافت. یکی اینکه اکبر اصفهانی از شعرای گمنام و برجسته ی سبک هندی یا سلسله ی صفویه است که علاوه بر دارا بودن ویژگی های سبک هندی، رد پای احساسات لطیف حافظ در غزلیات شیوای او مشهود است.دیگر اینکه طبع پُر شور این شاعر از طریق هنجارگریزی هایی در زبان و ایجاد آراستگی های لفظی، خود را نمایان می سازد که این آرایش های لفظی و معنوی و ویژگی های سبکی و دستوری متن ، مضمون و محتوا در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفت تا این شاعر هرچه بیشتر در عرصه ی هنر پردازی های شاعرانه ی عصرش به فرهنگ و ادب ایران زمین شناسانده شود.

تصحیح نسخ خطی که سند هویت ملی ایرانیان است یکی از وظایف خطیر ادب پژوهان است. برای آگاهی از نظرات دانشمندان و همچنین آثار استادان فرهیخته قرون گذشته و نشان دادن نوآوری ها و تحولات علمی آنها، این نسخ می بایست تصحیح و منتشر شود چراکه نسخه های خطی، میراث ملی ایرانند و باید در حوزه های مختلف احیا شوند. در اجرای این وظیفه به نقد و تصحیح نسخه ای خطی با عنوان «انیس العشاق» از شرف الدین رامی تبریزی پرداخته شده است. شرف الدین رامی تبریزی یکی از استادان و متخصصان در فنون بدیعی و بلاغی در قرن هشتم هجری بوده،‏ و در نیمه دوم آن درگذشته است. وی آثار ارزشمند و مطرحی به زبان فارسی تألیف نموده است و در نگارش آنها شیوه تازه ای را ابداع کرده است. تا قبل از او کسی اندام معشوق را که کاربرد فراوان در شعر و ادب فارسی داشته است طبقه بندی موضوعی نکرده بود و او در اثر ارزنده خود به نام «انیس العشاق» این شیوه را نوآوری و ابداع نموده است که در نوع خود بی همتاست. از جمله آثار دیگر وی «حدائق الحقایق» (حقائق الدائق) در مقابل کتاب حدائق السحر رشید وطواط، «بدایع الصنایع» و «مثنوی های ده فصل»، «باباکوهی و دختر ملک» می باشد. در این پژوهش ضمن تحریر و نگارش مجدد متن و مقابله آن با نسخه ای خطی، شرح احوال مولف و محتوای آن در حد توان نقد و تحلیل شده است. از نتایج قابل توجه در این تصحیح شناسایی تعدادی از شاعران پارسی گوی قبل از قرن هشتم و استخراج بسامد شواهد شعری از شاعران مشهوری چون ظهیر فاریابی، سعدی و خاقانی است. در پایان نمودار تعداد ابیات ذکر شده شاعران مشهور و نیمه مشهور و غیر مشهور نیز آمده است.

چکیده ندارد.

لطیفه روایت طیبت آمیز داستان وار کوتاهی است که بر پیوند حلقه های واقعی و تصادفی استوار است و پایان بندی آن توأم با اوج، کمال و غافل گیری است که درک آن نیاز به هوشمندی و دقت دارد. لطیفه پردازی یک نوع شیوه بیان ادبی جهت ابلاغ مطالب انتقادی همراه با خنده و شوخی است. یکی از کتاب های ارزشمندی که مشحون از لطایف و طرایف طبقات مختلف جامعه است، لطایف الطّوایف اثر گرانسنگ فخرالدّین علی صفی است که در آن، مجموعه ای از لطیفه ها با شگردهای متعدّد لطیفه پردازی بیان شده است. با مطالعاتی که انجام گرفت، مشخّص شد استادان بزرگواری در زمینه طنز و طنزپردازی تحقیقاتی کرده و کتاب هایی نوشته اند. پایان نامه هایی نیز درباره این موضوع نوشته شده امّا تحقیقی به این گستردگی در مورد لطیفه پردازی و لطایف الطّوایف انجام نگرفته است. هدف از انجام این پژوهش، تبیین شگردهای زبانی لطیفه پردازی در لطایف الطّوایف و یافتن پر بسامد ترین شگردها بوده است. روش تحقیق، تحلیل محتوا و ابزار گردآوری اطّلاعات از طریق مطالعات کتابخانه ای و فیش برداری بوده است. در نیتجه شگردهای زبانی زیر به دست آمد: آیات، ارسال المثل، استخدام، اسلوب الحکیم، ایجاز، ایهام، بذله، تجاهل العارف، تشبیه و استعاره، تعریض، جناس، حسن تعلیل، حسن طلب، حکایت لطیفه وار، دلیل عکس آوردن، طرد و عکس، کنایه، لغز، مراعات النّظیر، مطایبه، واقع گرایی. پر بسامد ترین شگرد در لطیفه ها، مطایبه بود. واژگان کلیدی: شگردهای زبانی، لطایف الطّوایف، فخرالدّین علی صفی

طنز یکی از شیوه های موثر و کار آمد است که با استفاده از فنون رایج ادبی نظیر تشبیه، کنایه و رمز، اغراق، آشنا زدایی، ایهام، مقایسه ی امور ناسازگار، وارونه نمایی، تحامق، نقیضه نویسی، و... تصویری هنری از اجتماع نقیضین می سازد که گاهی با دستمایه ی طعنه و تمسخر خنده ای تامل بر انگیز ایجاد می کند و هدف آن اصلاح معایب است. برآنیم تا در مجال فراهم آمده در صفحات این تحقیق وپژوهش ضمن بررسی مباحث نظری طنز با تاکید بر سیر تطوروتحول طنز در دوره ی ادبیات معاصر به بررسی ابعاد و آثار یکی از مطرح ترین چهره های طنز در این عصر، عمران صلاحی پرداخته ودر حدتوان تصویری از نقش وجایگاه اودرطنز ارایه دهیم. هدف این پژوهش تجزیه و تحلیل آثار عمران با توجه به شگردهای زبانی وطبقه بندی آنها در آثارنظم ونثر اوست که ضمن بیان آنها که از طریق روش کتابخانه ای به دست آمده است به معرفی نمونه ها پرداخته می شود. در این پژوهش به این نتیجه رسیدیم که نثر عمران با خود آگاهی بیشتری نوشته شده و شعر طنز او تلخ است و اثری از شادی در آن دیده نمی شود. چون بر گرفته از فقرزمانه است. در مراحل تکمیل این پایان نامه به شگردهای فراوانی از جمله: تشبیه، استعاره، پارادوکس، تشخیص و غیره رسیدیم که ممکن است طنز به معنای آنچه که در اذهان عامه به وجود آمده است نباشد ولی چنین موضوعی مورد تعهد و التزام عمران نیست با این حال همین اشعارش نمونه های بی نظیری در ادبیات طنزآمیز ایران است و او به روش خود طنز می سراید و معتقد است که باید گفتنی ها را گفت.