ترادف از مهمترین پدیده های علم معنی شناسی است ؛ چرا که با برقراری رابطه بین لفظ و معنی ، نقش مهمی در ایجاد رابطه بین مردم دارد . این پدیده از روزگاران قدیم ، مورد توجه زبان شناسان قرار گرفته و این عنایت وتوجه تاکنون ادامه دارد و زبان شناسان جدید را نیز به خود مشغول کرده است و نظرات هر یک در مورد ترادف مختلف است . در این پایان نامه می کوشیم تا جنبه های مختلف این پدیده را بشناسیم ، و به داوری بین تعریف زبان شناسان قدیم وجدید در مورد ترادف بپردازیم. این پدیده در قرآن کریم به وفور یافت می شود وکتب بسیاری در این زمینه نوشته شده است . در نهج البلاغه که زبان عربی فصیح را زینت بخشیده است وضع به همین صورت است . ما در این تحقیق مختصر می-کوشیم تا به بررسی معنی شناسانه در مورد ترادف در نهج البلاغه بپردازیم ؛ زیرا شناخت لغوی و معنوی واژگان آن ، منجر به شناخت دقیق تر و بهتر کلام امام علی(ع) می گردد . واژه تقوی در نهج البلاغه از واژگانی است که بسیار تکرار شده است . این پژوهش ، پژوهشی است معنی شناسانه بر واژه تقوی ومترادفات آن – که عبارتند از : خوف و زهد و خشیه و رهبه و وجل – و رابطه موجود بین تقوی ومترادفات آن را مشخص می کند ؛ که این رابطه یا تقارب دلالی است ویا شبه ترادف .

مقایسه ترجمه های فارسی قرآن (معاصر و قبل از آن)، بیانگر ناهماهنگی و اختلاف در آنها است که این اختلاف گاهی عمیق و گاهی جزئی است. بازگشت اختلاف در ترجمه های فارسی قرآن به علل و عوامل متعددی است. از جمله این عوامل می توان به نگرشهای ادبی مختلف بر ساختار نحوی یا بلاغی جملات، آراء تفسیری گوناگون، اختلاف در مسائل کلامی، اختلاف در قرائت آیه و غفلتهای مترجمان اشاره کرد. نقدهای متعدد و پراکنده ای که تاکنون بر ترجمه های قرآن کریم نوشته شده است، تأثیراتی در لغزش زدایی و تصحیح آنها و افزایش دقت مترجمان بعدی و هر چه نزدیکتر شدن ترجمه به متن قرآن داشته است. آنچه در این رساله به عنوان پایان نامه کارشناسی ارشد مورد توجه قرار گرفته است، نقد ناهماهنگی ترجمه های فارسی قرآن با توجه به اختلاف قرائات می باشد. در این رساله آن دسته از ناهماهنگی ترجمه ها که منشا قرائی دارد، از چند زاویه مورد مطالعه قرار می گیرد: اختلاف قرائت در: الف) فعل که شامل: ابواب فعل، ریشه افعال، اقسام فعل: غایب و مخاطب و متکلم، نوع فعل از نظر ماضی، مضارع، امر یا از جهت معلوم و مجهول و تخفیف و تثقیل است. ب) اسم مانند: جمع و افراد، تذکیر و تانیث ج) حروف مانند: ِانَّ / اَنَّ همچنین در دسته بندی ذکر شده گاهی اختلاف کاملاً قرائی و گاهی قرائی و نحوی- صرفی می باشد که از دسته دوم می توان اختلاف قرائاتی که به نقش و جایگاه کلمه در جمله بستگی دارد، اشاره نمود. از آنجا که متن مصحف کنونی در بیشتر کشورهای اسلامی بر اساس روایت حفص از عاصم است پس از مطالعه و بررسی هر یک از موارد اختلاف در ترجمه ها، در صورت امکان به نقد آن پرداخته، ترجمه ای که با متن قرآن بر اساس روایت حفص از عاصم سازگار باشد، تأیید می گردد.

اساساً لایه های صوتی هر زبان قبل از لایه های سه گانه ی دیگر (صرفی، نحوی، معنایی) اولین بخش ماهیت زبانهای بشری را تشکیل می دهد و چون از نظر زبان شناسان، زبان اولاً و بالذات اصواتی است که بشر برای انتقال مفاهیم ذهنی خود جعل و اصطلاح کرده است، مباحث آواشناختی را اولین گام برای تفسیر این زبانها تلقی می کنند. قرآن کریم زیباترین متن ادبی و بزرگترین معجزه ی بلاغی و بهترین کتاب هدایت انسانهاست. بدون شک قرآن این معجزه بزرگ الهی از منظر اصوات وکلمات و تراکیب بی نظیر است و حتی کوچکترین واحد صوتی در آن دارای ارزش معنایی والایی است. توجه به جانب آوایی در شناساندن ارزش والای معنایی و هنری و بیانی و موسیقایی آن امری مهم و اجتناب ناپذیر است. بخش گسترده ای از آیات قرآن کریم برای وعده یا وعید نازل شده است و نقش آواها در تصویر معانی و زیبایی موسیقایی و به طور کلی اعجاز لفظی و معنوی آن بی نظیر است و این آواها به تناسب موضوع و اغراض دلالی تنوع پیدا می کنند. و مهمترین ویژگی اسلوبی قرآن این است که آواها تابع معانی و متناسب با اغراض آیات هستند و با توجه به حال و مقام تنوع پیدا می کنند. یعنی خطاب قرآنی در مقام انذار و وعید و وصف غضب الهی بر مجرمان تشدید می گردد ودر مقام وعده و ترغیب و مصاحبه انبیای الهی و مخلصان به او نرم و لطیف می شود.

این پایان نامه به استخراج صورت های قرآنی و مضامین آنها در نهج البلاغه می پردازد، و آنها را بر اساس مواضیع بلاغی اقتباس، تضمین، تلمیح و استشهاد بررسی می کند. به علت پرورش یافتن امام علی (ع) در خانه وحی و نبوت، و مشاهده ی نزول آیات قرآنی، و گردآوری و تنظیم قرآن توسط ایشان، و بعد از این پیوند و همراهی بین ایشان و قرآن، طبیعی است که مفاهیم و اصول قرآن کریم در افکار و مفاهیم و عقائد حضرت منعکس گردد، و امام (ع) ترجمان و پژواک قرآن برای امت اسلامی گردد. پیامبر اکرم (ص) آیات الهی را در قلب امام ریخت به صورتیکه گفته می شود علی همان قرآن ناطقی است که آیات الهی قرآن صامت را شرح و تفسیر می دهد، و از اینجاست که در حقیقت نهج البلاغه تفسیر و توضیح قرآن کریم است. همانا پژوهش در قرآن کریم و نهج البلاغه از جنبه های مختلفشان، پژوهشی مفید و در عین حال ضرورتی اسلامی و شدید است، چرا که این دو - قرآن و نهج البلاغه- مهم ترین منبع فرهنگ اسلامی نزد همه مسلمانان، و در طول قرن هاست. هر آینه در این پژوهش کوشیده ایم تا اندازه و چگونگی تأثیر پذیری امام علی (ع) در نامه های نهج البلاغه از قرآن را آشکار سازیم، و همچنین از اهدافی که امام را بر آن داشته است تا از آیات قرآنی در نامه هایش به صورت اقتباس و تضمین و استشهاد و تلمیح استفاده نماید، پرده بر داریم. این مهم با کمک تفسیر های قرآنی و شرح های مشهوری که در زمینه نهج البلاغه تألیف شده است؛ به انجام رسیده است.

همواره ادبیات در تمامی دوره های زندگی انسان از عوامل فرهنگی واجتماعی و سیاسی و اقتصادی و ... متاثر بوده است به گونه ای که می توان آن را آینه ای تمام نما از ویژگیها و خصوصیتهای یک جامعه تلقی کرد.اندیشه ها و نگرشهای فلسفی و عرفانی از جمله موضوعهای مهمی محسوب می شونمدکه آثار و پیامدهای گستردهای در ادبیات عربی و فارسی در پی داشته است.اندیشه وحدت وجود به عنوان یک باور عرفانی_فلسفی که پیشینه آن به عصر ها و دوره های گذشته انسان بر می گردد ظهور برجسته ای در ادبیات عربی و فارسی داشته است.این موضوع عرفانی _فلسفی درجهان اسلام با ظهور محیی الدین ابن عربی به اوج خود رسید و در زمان ایشان و پس از وی عرفان نظری در محافل عارفان و اهل تصوف به عنوان یک تجربه خاص دینی به مشتاقان و خواهندگان آن قابل تعلیم و انتقال گردید. در دوره معاصر نیز با وجود پبشرفت علم جذبه و گرایش درونی ادیبان به سوی عرفان و موضوع های آن نمود و تجلی های متفاوت داشته است که مصداق بارز آن را نزد برخی از ادیبان معاصر عربی در مهجر شمالی می توان ملاحظه نمود.

معنی شناسی عبارت از تحقیق و مطالعه ی تحلیلی درباره کلمات کلیدی زبان است تا جهان بینی آن از ارتباط درونی ، انسجام و ارتباط میدان های معنی شناختی کلمات کلیدی استخراج شود. از آنجاکه بحث علمی معنی شناسی امامت در نهج البلاغه علی رغم شروح بسیار بر آن انجام نشده ؛ در حقیقت تفهیم وتفهّم نهج البلاغه کامل صورت نگرفته است. لذا دراین رساله بر اساس روش علمی معنی شناسی سعی شده است واژه ی امامت در وضع اوّلیه ، فرهنگ جاهلیت ، فرهنگ قرآن وسپس نهج البلاغه- که حاوی فرهنگ اسلام و دوران خلافت خلفای سه گانه و امام علی (ع)است- بررسی گرددو وجوه آن واژه نیز درهرکدام ازموارد فوق ، حوزه های معنایی و تقابلات معنایی امامت و جنبه های گوناگون آن توجه شود و برای مطالعات بعدی نهج البلاغه راهکاری جدیدو رهنمودی تازه ارائه دهد وفرصت بهره برداری ازاین گنجینه الهی را فراهم آورد. در این تحقیق،پس از بحثی در باره کلیات تحقیق و اصطلاحات علم معنی شناسی ابتدا به.بررسی تطوردلالی واژه ی امامت دردو سطح معناشناختی جاهلی وقرآنی ، باتوجه به جهان بینی خاص هردوره .پرداخته شده است.سپس سطح سوم معنی شناختی پس ازقرآن یعنی نهج االبلاغه. بررسی شده و مصادیق و مفاهیم این واژه تحلیل شده است .بررسی حوزه های معنایی این واژه و مترادفات آن در نهج البلاغه ،علاوه براین که هماهنگی معنایی واژه رادرقرآن ونهج ا لبلاغه به اثبات می رساند بیانگر این حقیقت است که هم عوامل درون کلامی ازقبیل بافت وسیاق وبلاغت و...وهم عوامل برون کلامی ازقبیل فرهنگ وجامعه ومسائل سیاسی و...درمعنای واژه دخالت داشته است و اکنون تطورمعنایی آن ،پس ازقرآن در زمینه های اصول اعتقادات،اخلاقیات واحکام مشهود است..درلسان نهج البلاغه واژه امامت دارای شمول معنایی ،ازقبیل امامت اعتقادی،اجتماعی، سیاسی ،اقتصادی ،فرهنگی ،نظامی و...است که سیرارتقاء معنایی این واژه را ازبعد مادی به ابعاد والای الهی آن به اثبات می رساند. در ضمن همانند قرآن کریم از باب تقابل معنایی بر امامان باطل نیز دلالت دارد.

فراء یکی از عالمان بزرگ مکتب کوفی است. مکتب کوفه یکی از مکتبهای نحوی است که اصطلاحات جدیدی را در نحو وضع نموده است. معانی القرآن یکی از مهم ترین تألیفات فراء می باشد که کتابی تفسیری به شمار می آید وفراء آراء نحوی خود را ضمن این تفسیر ارزشمند بیان کرده است.دراین پایان نامه سعی شده است تا نظرات فراء وسایر علماء نحوی معاصر با او، پیرامون محدوده ای از قرآن جمع آوری ومقایسه گردیده وبعضی از اصطلاحات جدیدی که در این مدرسه وضع شده گردآوری شود.

در این تحقیق ابتدا نام قائل ابیات پس از مراجعه به کتابهای گوناگون ذکر شده است و پس از آن مفردات آن توسط کتب لغت مشهور شرح و توضیح داده شده است و سپس به اعراب پرداخته شده و کلماتی که از نظر اعرابی دارای وجوه مختلفی بوده اند ذکر شده است.پس از آن معنای فارسی و عربی ابیات ذکر شده و در پایان موضع استشهاد قید گردیده است.

بررسی شواهد قرآنی نهج البلاغه تاریخ دفاع: 19/12/88 نهج البلاغه کتابی است که حضرت علی(ع) آن را ایراد نموده و محمد بن حسین موسوی معروف به سید رضی آن را درسال 400 هجری تالیف کرده است. از آن جایی که علی (ع) درعلم و عمل به قرآن، هماهنگ و عجین آیات قرآن می باشد و نهج البلاغه با قرآن رابطه ناگسستنی دارد و نیز در تفسیر بعضی از فرازهای قرآن، ابهام و اجمال وجود دارد؛ بنابراین باید از طریق کلام ائمه (ع) به تبیین آن پرداخته شود، پس فرازهای حضرت علی (ع) می تواند مهمترین منبع تفسیری باشد تا بدین وسیله تفسیر برخی ازآیات قرآن مشخص شود. تاکنون شارحان، شرح های زیادی بر نهج البلاغه نوشته اند؛ اما معمولا در صدد بیان و تفسیر آیات قرآن در نهج البلاغه نبوده اند؛ لذا دراین تحقیق، تعداد 44 فراز از نهج البلاغه که شامل آیه هایی از قرآن است که مورد استشهاد قرار گرفته است و می توان آنها را تفسیر قرآن پنداشت، بررسی وتبیین می گردد. شواهد قرآنی موجود در نهج البلاغه به ترتیب خطبه ها ، نامه ها و حکمتها ارائه می شود، سپس به مطالعه دیدگاههای حضرت، که می تواند تبیین و تفسیر آیه به شمار رود، می پردازیم. در پایان به این نتیجه دست خواهیم یافت که، کلام حضرت علی (ع) مبین حقایق قرآن و تفسیرکتاب آسمانی است. حضرت علی (ع) در برخی از موارد، آیات قرآن را به طور ضمنی و در برخی موارد به طور صریح تفسیر کرده اند. واژگان کلیدی: تفسیر، شواهد قرآنی، علی (ع)، قرآن، نهج البلاغه.

شادی یکی از حالات روحی است که بیشتر از هر حالت دیگر برای انسان تجربه کردن آن لذت بخش می باشد. لذا شادی و بدست آوردن آن از دیرباز مورد توجه انسان بوده و تمامی تلاشهای وی در زندگی در جهت یافتن و حفظ این حالت مهم روحی می باشد. روان شناسان با توجه به تحقیقاتی که انجام داده اند، شادی را یکی از عوامل بسیار مهم برای کارایی بیشتر و زندگی بهتر دانسته اند. اما با توجه به اینکه مسلمانان اعتقاد دارند که دین اسلام به عنوان آخرین دین الهی، حاوی دستورات کاملی در تمامی زمینه های روحی و معنوی بوده و پاسخگوی تمامی نیازهای بشر می باشد، باید دید که آیا در دین اسلام به شادی اهمیت داده شده است یا خیر؟ در فصل اول کلیات تحقیق ارائه شده، در فصل دوم از منظر روان شناسی به مباحثی از جمله اثرات شادی، عوامل مهم موثر بر شادی و عدم آن و ارائهء نتایج تحقیقات صاحب نظران در این زمینه پرداخته ایم. در فصل سوم در سه بخش به موضوع شادی پرداخته ایم. در بخش اول به بررسی آیات و روایات پرداخته ایم و در برخی موارد اقوال مفسران را نیز آورده ایم. در بخش دوم برای روشن تر شدن مفهوم شادی، مفهوم مخالف آن یعنی حزن و اندوه در قرآن و روایات مورد بررسی قرار گرفته و در بخش سوم روایات تکمیلی در زمینهء شادی را مورد بررسی قرار داده ایم. در فصل چهارم در دو بخش مطالب را تجزیه و تحلیل کرده ایم. در بخش اول به بررسی کلید واژه های قرآنی از منظر علم معنا شناسی پرداخته و مقایسه ای تطبیقی از علم روان شناسی با مفاهیم قرآنی و روایی انجام داده ایم و در بخش دوم پژوهش های عرصه ای خود را در زمینهء عوامل موثر بر شادی آورده و به تجزیه و تحلیل داده های آن پرداخته ایم. و در فصل پنجم به نتیجه گیری از مباحث مطرح شده در فصول قبل پرداخته و راهکارهایی عملی برای دستیابی به شادی در زندگی ارائه نموده ایم. با بررسی این موضوع در آیات و روایات، نتایج زیر بدست می آید: - قرآن و روایات نه تنها شادی را تجویز می کنند بلکه آنرا هدفمند، مطابق با اهداف متعالی و کمالی انسان قرار می دهد و برای شاد بودن راهکارهای عملی ارائه می کند. - قرآن و روایات با مواردی از شادی مخالف است که موجب غفلت از یاد خدا، سرمستی و سرکشی از فرامین حق، سبکسری و تمسخر دیگران و فراموشی آخرت باشد. - قرآن و روایات در مدار حق قرار گرفتن و مومن بودن به دستورات الهی و بکار بستن آنها را در زندگی از بهترین راهکارهای عملی شادی در زندگی معرفی می کنند.

إنّ علم الاجتماع یدرس المجتمع ککلّ فی ثباته وتغیّره ویدرس الإنسان من خلال علاقته بالمجتمع أی إنه أکثر شمولاً من کلّ العلوم الانسانیه الأخری ولیس معنی ذلک أنّ دراسه کلّ العلوم تعادل دراسه علم الاجتماع، لأنّ الواقع الإنسانی لیس مجرّد جمع بسیط لأجزائه. إنّ اهتمام علم الاجتماع الأساسی ینصبّ علی البناء الإجتماعی(social structure)ککلّ وما یحویه هذا البناء من مکوّنات وما یحدث بینها من علاقات وتناقضات وما یطرأ علی هذا البناء نفسه. علم الاجتماع هو علم دراسه الإنسان والمجتمع دراسه علمیه تعتمد علی المنهج العلمی وما یقتضیه هذا المنهج من أسس وقواعد وأسالیب فی البحث. وأبوحیّان التوحیدی قد تحدّث عن کلّ الطبقات الاجتماعیه وأبرز طریقه عیشها وأخلاقها وعلاقاتها بعضها ببعض، لذلک نجد موقفه من خصائص الحیاه الاجتماعیه أوضح وأکثر صراحه من مواقف غیره من الکُتّاب؛ أبرزت مواقفه مدی تفاعله مع أحداث المجتمع من ناحیه ودلّت علی رویته الإصلاحیه ومقوّماتها من ناحیه أخری. وقد اعتمدنا فی تحدید خصائص الحیاه الاجتماعیه علی استقراء النصّ والتألیف بین مختلف مظاهر الحیاه الاجتماعیه للوصول إلی نتیجه واضحه عن المجتمع وتحدید مواقف المولّف منها. إنّ کینونه أیّ نصّ من النّصوص الأدبیه فی جوهرها تمثّل واقع المجتمع أو نفسیّه المبدع وإنّ قیمه النصّ فیما ینشئه للمتلقّی من أفق جمالی یتنوّع من متلقٍّ إلی آخر وفق أنساق معارفه اللغویه و الفلسفیه ورواه للحیاه. وقد رأینا أن نرجع فی هذا العمل إلی نصّ قدیم هو«الإمتاع و الموانسه» لأبی حیّان التوحیدی نروم من النظر فیه استخلاص خصائص المجتمع الذی صوّره وتحدید رویه المولّف له. دأبُ أبی حیّان فی هذا الکتاب (الإمتاع والموانسه) هو أنّ ابن سعدان کان یسأله وأبوحیّان یُجیبه و أحیاناً یطرح علیه السوال ویمهله إلی الغد لیجیب أو یمهله إلی أجل غیر معلوم، حتی یقرأ ویسأل و یباحث غیره، ثمّ یُجیب شفهیّاً أوکتابهً. إنّ الکتاب یتفّق مع بقیه المراجع بصوره عامّه فی إبراز الخصائص العامّه فی ذلک العصر، أمّا الاختلافات الموجوده بین الإمتاع والموانسه وبین غیره من الکتب، فإنّما هی اختلافات جزئیه تخصّ دقّه بعض المعلومات أو وضوح بعض الصّور ولذا فإنّنا نقرّ بوجود قیمه وثائقیه عامّه للکتاب رغم النقائص التی بیّناها. الکلمات الرئیسیه: أبوحیّان التوحیدی، المجتمع، ابن سعدان، الحیاه الفکریه، الخصائص السیاسیه، العیّارون.

نتائج حاصل از دو جهت برای بژوهشگران سودمند است : اول آن که نکات صرفی و نحوی و لغوی ابیات توضیح داده می شود . و دوم این که ابیات به زبان عربی شرح داده شده و اسناد مربوط به سراینده هر بیت تا حد امکان ذکر شده است و ابیات ناقصی که در معجم آمده بعد از جستجوهای فراوان در کتب مختلف به صورت کامل ذکر گردیده است.

چکیده: ابو العلاء المعری (363 ـ 449 هـ / 973 ـ 1057م) شاعر، فیلسوف و ادیب عربی در عصر عباسی است که در معره النعمان به دنیا آمد، و در همان جا از دنیا رفت. او هنگامی که از مردم گوشه گیری کرد ملقب به رهین المحبسین (اسیر دو زندان) شده است. او دارای نظریات وفلسفه ای است که در زمان خود باعث جدل های زیادی گشته است، وبه اعتقادات ادیان هجوم برده است، و اصلی که اسلام صاحب هر حقیقتی است را رد کرده است. ابو العلاء اخلاق را بسیار مورد عنایت و مطالعه قرار می¬داد، به گونه¬ای که کمتر قصیده ای یافت می¬شود که خالی از این موضوع باشد، و هیچ قسمتی را از اخلاق فرو نگذارده است. در حالیکه پریشانی زندگی سیاسی و اجتماعی و دینی او را آگاه کرده است، به آنچه که به اخلاق ناپسند در بین مردم آشکار است، که حتی به چیزی از سخنان و گفتار آنان اعتماد نکند، وچیزی از کارهای نیکوی آنان را باور نکند، و در کلام او تصویرهای زیبایی برای خواننده وجود دارد که نمایانگر اعتقاد او به مردم، بعد از آزمایش کردن آنان است. واژگان کلیدی: أبو العلاء المعرّی، اللزومیات، اخلاق، دین، عقل.

چکیده: تحقیق حاضر، شرح یکصد وسه (103) بیت از شواهد شعری به کار رفته در تفسیر بحرالمحیط اثر ابوحیان اندلسی و از صفحه 94 تا صفحه 182 جلد اول است، واز تفسیر آیه 21 تا تفسیر آیه 44 سوره بقره است. گفتنی است این کار ادامه کار آقای کمال دهقانی اشکذری است که از بیت 1 تا بیت 119 وازصفحه 1 تا صفحه 94 توسط ایشان انجام گرفته است. ابیات استناد شده به آنها در این تفسیر، بیشتر مربوط به سه دور? جاهلی، اموی وعباسی است، اما این اشعار از سوی مولف شرح و توضیحی داده نشده اند. در این تحقیق ابتدا نام سرایند? هر بیت- پس از مراجعه به کتابها و دواوین مختلف- به همراه وزن عروضی آن ذکر شده است، همچنین کتابهایی که بیت مورد استشهاد در آنها آمده است، ذکر گردیده است، سپس کلمات مبهم با استفاده از کتب لغت مشهور توضیح داده شده است و برای درک مطلوب تر این شواهد، به ذکر نکات نحوی آن پرداخته شده و معنای عربی و فارسی ابیات قید شده است و در پایان موضع استشهاد و دلیل استناد به آن ذکر گردیده است. نتایج این تحقیق ازدو جنبه برای پژوهشگران سودمند است، اول آن که آراء صرفی، نحوی ولغوی ابوحیان مطرح شده است و دوم این که اسلوب مولف در تالیف این اثر باارزش مشخص گردیده است. کلید واژه: قرآن کریم، أبوحیان، بحر المحیط، تفسیر، شواهد شعری.

چکیده: تحقیق حاضر، شرح یکصد و پنج (105) بیت از شواهد شعری به کار رفته در تفسیر البحر المحیط اثر ابو حیان اندلسی و از صفحه «297» تا صفح? «385» می باشد. اشعار استناد شده به آنها در این تفسیر، بیشتر مربوط به سه دور? جاهلی، اموی و عباسی هستند، اما این اشعار از سوی مولف شرح و توضیحی داده نشده اند. در این تحقیق ابتدا نام سرایند? هر بیت ـ پس از مراجعه به کتابها و دواوین مختلف- به همراه وزن عروضی آن ذکر شده است، سپس کلمات مبهم با استفاده از کتب لغت مشهور توضیح داده شده است و برای درک مطلوب تر این شواهد، به ذکر نکات نحوی مهم آن پرداخته شده و معنای عربی و فارسی ابیات قید شده است و در پایان موضع استشهاد و دلیل استناد به آن ذکر گردیده است. نتایج این تحقیق ازدو جنبه برای پژوهشگران سودمند است، اول آن که آراء صرفی، نحوی و لغوی ابوحیان مطرح شده است و دوم این که اسلوب مولف در تالیف این اثر با ارزش مشخص گردیده است. امید است که این تحقیق ضمن آشنایی دوستداران تفاسیر با این کتاب ارزشمند، بر قدر و منزلت این تفسیر و صاحب آن بیفزاید.

تحقیق حاضر، شرح 112بیت از شواهد شعری به کار رفته در معجم الفاظ قرآن کریم راغب اصفهانی از ریشه "فور" تا "یمین" است نکات صرفی ونحوی را به صورت مختصر بیان می دارد هم چنان که به بیان علت استشهاد به این ابیات می پردازدودر کنار آن به سراینده ابیات اشاره میکند. همچنین ابیات ناقص را به صورت کامل ذکر می کند.مولف برای روشن ساختن ایات، به شعرهای دوران جاهلی واموی وعباسی استشهاد جسته اما به شرح آن نپرداخته ومفردات لغوی ونکات صرفی ونحوی را بیان نداشته، ازین رو درین تحقیق بیان مشکلات صرفی ونحوی ولغوی این ابیات برای فهم هر چه بیشتر این ابیات ضروری به نظر می رسد.نتایج حاصل از دو جهت برای پژوهشگران سودمند است: اول ان که نکات صرفی ونحوی ولغوی ابیات توضیح داده می شود. ودوم ابیات به زبان عربی شرح داده شده واسناد مربوط به سراینده هر بیت تا حد امکان ذکر شده است وابیات ناقصی که در معجمامده بعد از جستجوهای فراوان در کتب مختلف به صورت کامل ذکر گردیده است. از آنجا که زبان قرآن از لحاظ معنی کلمات بسیار به زبان عربی در عصر جاهلیت نزدیک است، شرح این شاهدهای شعری فهم آیات قرانی را واضح وآسانتر می نماید.

حماسه حسینی، حماسه ای جاویدان و بی همتاست که آثار آن در دنیا انتشار یافته و به عرصه گاه تحلیل و نکته سنجی ها مبدّل شده است. این واقعه از هنگام ظهورش تا عصر کنونی تأثیری شگرف در حفظ و پیش برد تعالیم دینی داشته است. این حماسه از نگاه صاحب ذوقان ادبیّات عربی و فارسی به دور نبوده تا جایی که گستردگی این سروده ها، شاخه ای مستقل به عنوان شعر عاشورایی یا شعر حسینی ایجاد کرده است. پژوهش حاضر تلاش دارد با نگاه تطبیقی به شعر عاشورایی محمّدمهدی جواهری، جواد جمیل از ادبیّات عربی، و محمّدحسین شهریار و سید حسن حسینی از ادبیّات فارسی، بازتاب حماسه ی عاشورا را در شعر آن ها شناخته و به تفاوت ها و اشتراکات موجود میان آن ها دست یابد. فصل نخست این رساله به کلّیات پژوهش اختصاص یافته است. در فصل دوم، نگارنده پس از تعریف شعر حسینی، تاریخچه ای از شعر حسینی در ادبیّات عربی و ادبیّات فارسی آورده و در پایان فصل به وجوه اشتراک و افتراق میان آن ها اشاره می کند. فصل سوم این پژوهش با تعریف ادبیّات تطبیقی آغاز گشته و ادبیّات سده ی اخیر عراق و ایران را مورد بررسی قرار می دهد. در فصل بعدی نیز زندگی نامه، شخصیت شاعر و ویژگی های شعری هر یک از شاعران بیان می شود. فصل پنجم که فصل پایانی است، ضمن بررسی شعر حسینی هر یک از شاعران مورد پژوهش، به تحلیل و مقایسه ی میان اشعار آن ها می پردازد. نتایج به دست آمده این پژوهش نشان از این دارد که علی رغم وجود برخی اشتراکات موضوعی و مضمونی، شاعران در برخی موارد با هم تفاوت هایی دارند؛ موارد زیر از آن جمله اند: الف) در شعر فارسی به شخصیت های عاشورایی چون حضرت عباس (ع) و حضرت زینب کبری (س) اهتمام بیشتری داده شده است. ب) در شعر شهریار ـ برخلاف دیگر شاعران مورد پژوهش ـ جنبه های اندوه و سوگ بیشتر است.

شعر در طول تاریخ همواره بر سایر انواع ادبی برتری داشته ؛ در این میان شعر عربی نیز از این مرتبه برخوردار بوده است؛ بویژه آنکه پس از ظهور اسلام، به عرصه دین وسیاست وارد شد و همین رواج ادب متعهد سبب ساز افزونی جایگاه شعر عربی گردید. از آن زمان تاکنون شاعران متعهد پیوسته بر شعر به عنوان ابزاری برای بیان حقیقت و تقویت باورهای ایمانی مردم تکیه کرده اند. از جمله ایشان فقیه و مجتهد بزگوار شیعی، ابوالفضل تهرانی است که در قرن چهارده هجری می زیست. هدف این تحقیق دریافت وبیان دیدگاه این عالم گرانقدر نسبت به اهل بیت از طریق بررسی شعرهای دیوان او می باشد. دیوانی که یکی از ارزشمندترین آثار عربی این شاعر مسلط به زبان عربی و علاقه مند به آن به شمار می آید. روش در این تحقیق مبتنی بر روش توصیفی تحلیلی با تکیه بر تحلیل محتوای دیوان شاعر است و از جمله نتایج بدست آمده از آن می توان به موارد زیر اشاره کرد: 1. مفاهیم مرتبط با پیامبر و خاندان گرامیشان یکی از اصلی ترین مضامین شعرهای این دیوان است که در قالب های قصیده، غزل، قطعه وموشحه و در اغراض مدح، رثا، وصف و... سروده شده است. 2. او به وقایع مهم تشیع نیز؛ همچون غدیر، مسئله خلافت، حادثه کربلا و ظهور امام زمان (عجّل الله تعالی فرجه) توجهی ویژه نموده است. 3. اغلب شعرهای اهل بیت محور او به گونه ای سروده شده که نمی توان عنوانی ویژه برای آن برگزید؛ چرا که در آن ها به گونه ای از واقعه غدیر وعدم توجه مسلمانان به توصیه های مکرر پیامبر در آن روز و نیز سراسر دوران نبوت، سخن رانده و این مسئله را سبب ساز تمامی مصیبت های اهل بیت از هتک حرمت حضرت زهرا تا شهادت مظلومانه تمامی فرزندانش و دردناک تر از همه فاجعه کربلا دانسته و پس از آن عاجزانه از مهدی منتظر خواسته است که با ظهورش انتقام تمامی این ستم ها را بگیرد.

لقد عنی الباحثون و النقاد بالهجاء کفن من فنون الأدب الرفیعه، غیر أنهم اهتموا بجوانبه اللغویه و تطوره الأدبیه کغرض شعری، دون الاهتمام بالتذوق الفنی و التلقی التصویری الذی یعبّر عن عاطفه الشاعر و انفعالاته و خلجات قلبه أکثر من الأغراض الشعریه الأخری، و یصوّر الحیاه الفردیه و الاجتماعیه تصویرا صادقا بلغه سهله قریبه من الفهم. ولکن هذا لا یعنی أنه لم یُهتم بالجوانب الأخری فی الهجاء، بل هناک بعض الکتب التی قامت بدراسته شکلا و مضمونا، و إن تناولت أکثر هذه الکتب المیزات الکلاسیکیه للهجاء فی العصور المختلفه دون القیام بدراسه میزته الساخره التی تجذب جمهور الناس الذین لا یعنیهم من الهجاء إلا السخریه البارعه المسلیه، و تحلیل دوره التنویری فی رفع وعیهم الفردی و الاجتماعی والسیاسی و إسهامه فی الإنذار المبکر و النقد البناء. بینما نجد فی هجاء العصر العباسی – و هو عصر الازدهار الأدبی – لونا تصویریا ساخرا یکاد یختلف اختلافا تاما عن صوره الکلاسیکیه و معانیه المرذوله و یطلب دراسه واعیه مستقله؛ حیث یشتمل علی کثیر من عناصر فن الکاریکاتور أو الرسم الساخر، و یکون قادرا علی استبطان دوافع الشاعر و مشاعره بشکل مهذب و لطیف، و یستهدف التعبیر و التعلیق علی الآراء و الأفکار و الأحداث فی شتی المجالات بطریقه ساخره یعمد فیها الشاعر إلی نقد الواقع بشیء من الطرافه و المبالغه. فقد أخذ هذا اللون من الهجاء مکانه فی الأدب العباسی و فرض نفسه کبدیل أصیل لما نعرفه الیوم بفن الکاریکاتور أو الرسم الساخر و لهذا استوجب الرغبه فی اختیار تسمیته بالهجاء الکاریکاتوری. أما الشاعر الکاریکاتوری العباسی فهو فنان یتمیز بحده الذکاء و موهبه خارقه فی التصویر و نقل الوقائع و الأحداث فی قوالب هزلیه ساخره، و یتجه بهجائه الکاریکاتوری وجهات جدیده تبعا لتعدد أنواع الهجاء و دوافعه و أغراضه، فجاء هجاوه هذا مشبعا بنفسیته، أو صدی لشکواه من عدم التکافو الاجتماعی و العداله الاجتماعیه فی عصره المختل المقاییس، أو نعیه الفساد السیاسی و مدی اغتصاب الخلفاء و موظفیهم للسلطه و عجزهم عن التمرس بها و الإضطلاع بمهامها. ففی هذه الأطروحه (الهجاء الکاریکاتوری فی شعر أعلام شعراء العصر العباسی مثل: بشار، دعبل، أبی نواس، إبن الرومی، المتنبی) نحاول أولا أن نتطرق إلی تعریف الهجاء، مقوماته، نشأته و تطوره من البدایه حتی العصر العباسی بقدر ما کانت له صله بصلب الموضوع و تأثیر فی تکوین الهجاء الکاریکاتوری و مقوماته فی العصر العباسی. ثم نتناول فی الفصول القادمه تعریف الهجاء الکاریکاتوری و صلته بالکاریکاتور و دراسه العناصر المشترکه بینهما، کالمضمون بأنواعه المختلفه من الشخصیه و الاجتماعیه و السیاسیه، و الموضوع بمجالاته المتعدده، ثمّ السخریه و طریقه عرضها فی هذا اللون من الهجاء، و المبالغه کجوهر العمل الکاریکاتوری، و الالتزام کمحور أساسی فی الهجاء الکاریکاتوری لوقوف الشاعر إلی جانب قضیه إنسانیه أو ثقافیه أو اجتماعیه أو سیاسیه، و الأسلوب التعبیری فی هذا اللون من الهجاء فی ضم اللغه و الصوره. فنقوم بتحلیل هذه العناصر من خلال دراسه أهاجی بعض الشعراء العباسیین کبشار بن برد، أبی نواس، و دعبل بن علی الخزاعی، و ابن الرومی، و المتنبی، الذین یمتاز هجاوهم بهذه المیزه الفنیه، و تمنح أهاجیهم المجال فی فهم و إدراک هذه العناصر الکاریکاتوریه و دورها فی تکوین الهجاء الکاریکاتوری، وتکوّن الأرضیه المنبسطه لدراسه هذا اللون من الهجاء و تطوره و تحلیله فی المجالات المختلفه، وتعطینا إمکانیه مقارنه منهجیه سلیمه فی هذه العناصر المشترکه بین الهجاء الکاریکاتوری و بین الکاریکاتور، و یساعدنا علی البحث فی المعلومات المرتبطه به و بشعرائه. و یظهر من خلال هذا البحث أنّ الهجاء الکاریکاتوری بنیه متکامله الشکل و المحتوی، تتألف من العناصر التی تکون بیّنه واضحه علی المشابهه الکبیره بین هذا اللون من الهجاء و بین الکاریکاتور، کما أنّ تنسیق الصوره و بنائها و طرق تکوینها و کیفیه ترکیب عناصرها و صیاغتها فی الهجاء الکاریکاتوری و ربطها بنفسیه شعرائه شاهد علی عبقریه الشعراء العباسیین و أصاله فنانیتهم؛ إذ لم یألوا جهدا فی استثمار کل ما یمیز أسلوبهم الکاریکاتوری عن الأسالیب الشعریه من الانسیاق الفنی و التقنیات الخلاقه فی الفن التشکیلی الکاریکاتوری و اعتمادهم علیها للتخلص من المألوف و مجاوزه الأنماط السائده فی التعبیر الذی قد تعوّدت علیها بقیه الشعراء.

چکیده پژوهش زیر با عنوان "بررسی هجو سیاسی در شعر شعرای شیعه در دوره عباسی اول با محوریت دعبل خزاعی، سید حمیری ودیک الجن" به بررسی هجو سیاسی در شعر شیعه در محدوده زمانی دهه سوم قرن دوم تا دهه سوم قرن سوم پرداخته است. شعرای مذکور از پیشگامان هجو سیاسی در دوره عباسی اول به شمار می آیند. این پژوهش روی چهار محور اساسی زیر تاکید دارد: 1ـ جمع آوری اشعار مرتبط با هجو سیاسی از دیوانهای این سه شاعر. 2ـ نقد وتحلیل وارزیابی اشعار این شعراء. 3ـ استخراج مضامین مشترک ومتفاوت موجود در آن. 4ـ بررسی صور فنّی وتبیین آن در شعر شعرای مورد نظر. بعد از استخراج اشعار مرتبط با هجو سیاسی از دواوین این سه شاعر، با استفاده از شیوه توصیفی ـ تحلیلی، اشعار مورد نظر مورد نقد وتحلیل وبررسی قرار گرفته وسبک های به کار رفته در هجو آنان مورد ارزیابی واقع شد. با نگاه به آثار وتألیفاتی که به بررسی ادبیات شیعه تا سده سوم پرداخته است، این نکته به چشم می خورد که صاحبان آن پژوهش ها علاوه بر شیعه ستیزی وبه سخریه گرفتن بسیاری از عقائد شیعه، نقش ادبیات شیعه را کم رنگ نشان داده وآن را صرفاً به مدح ورثای أهل بیت (ع) محدود کرده اند، واین ما را واداشت تا هجو سیاسی ونقد اجتماعی را که مبارزه با حکومت های ظلم وجور است به عنوان موضوع پژوهش خویش برگزینیم. عمده ترین یافته های پژوهش بیانگر این حقیقت است که دعبل خزاعی در نقد خلفا و وزرراء وسایر کارگزاران دستگاه عباسی، و نیز نقد اوضاع سیاسی زبان تندی داشته ودر این راه از هیچ کس ابایی نداشته است.او در قریب به اتفاق اشعار هجو آمیز خود قالب طنز را برگزیده که همراه با سخریه است. سید حمیری دیگر شاعر شیعه مورد بررسی در این پژوهش، بیشتر روی مسأله غدیر تمرکز داشته است به طوری که بیش از 90 درصد اشعار مرتبط با هجو سیاسی روی این محور دور می زند.سبک حاکم بر اشعار هجو آمیز این شاعر تا حدودی به احتجاج نزدیک است، سبکی که پیشتر کمیت اسدی خالق آن بود. دیک الجن سومین شاعری است که شعر سیاسی او با صبغه هجو مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.شاید شاعر گمنام بهترین لقب برای او باشد که دشمنان شیعه تلاش زیادی برای متهم کردن او به میگساری و بی دینی از خود نشان داده اند.او نیز همپای دعبل و سید حمیری به نقد حکومت های پیشین وحکومت زمان خود یعنی عباسیان پرداخته است و می توانیم بگوییم تعریض یا در لفافه سخن گفتن صبغه غالب در شعر هجوی وی بوده است. از نطر مضمون این نتیجه حاصل شد که شعرای مورد پژوهش گرچه در دوره عباسی زندگی می کردند ولی پرداختن به مسأله خلافت بعد از پیامبر، حادثه کربلا وجه مشترک این شعرا بوده است.در کنار این وجه مشترک، هجو امویان و عباسیان و نیز احزاب سیاسی در اشعارشان به کثرت نمایان است.

الملخّص من الصناعات الأدبیه التی تهدف إلی إثاره عواطف المخاطبین وتهییج شعورهم الخطابه فی موضوعاتها المتعدده من الوعظ والسیاسه والقضاء وغیرها. فیکون المخاطب فیها من جمهور الناس الّذین تغلب علیهم قوّه العاطفه أکثر من قدره التّعقل والتّفکر. فیجب علی الخطیب الالتزام بالأسالیب النحویه والبلاغیه فی أنواعها المختلفه، کعدم الرکاکه فی الألفاظ والعبارات وصحّتها من جهه المعانی وکذلک الالتزام بأنواع التشبیهات والاستعارات والکنایات وتزیین الکلام بعبارات موزونه والکلمات المسجوعه لیوثر علی هولاء دون أیّ حرج. ومن الأسالیب التی قد تأثرت بها الخطب بعد ظهور الإسلام خاصّه هو الأسلوب الإنشائی الطلبی فی فروعه المتنوعه لاسیّما أسلوب الاستفهام فی معانیه البلاغیه الفرعیه. ومن الخطب الموثّره بالجمل الاستفهامیه البلاغیه، خطب نهج البلاغه. فی رسالتی هذه حاولت استخراج تلک الجمل ونقد معانیها البلاغیه فی منهج تحلیلی-إحصائی ووصلت إلی نتائج؛ منها: 1. إنّ ثمانین خطبه تقریبا تأثرت بالجمل الاستفهامیه البلاغیه. 2. الهمزه تکون أکثر أدوات الاستفهام دلاله علی المعانی البلاغیه. 3. الإنکار والتوبیخ أکثر الأغراض البلاغیه للاستفهام فی تلک الجمل. 4. تحوی أغلب الخطب المتأثّره بذلک الأسلوب علی أکثر من جمله استفهامیه معطوفه بعضها علی بعض وهذا یسبّب التأثیر العمیق والوقع الشدید للکلام فی أذهان المخاطبین. 5. الخطبتان 183 و192 هما أکثر الخطب المشتمله علی الجمل الاستفهامیه البلاغیه.

چکیده یکی از مسایلی که بحث وگفتگوی زیادی درباره آن وجود دارد، رابطه بین اخلاق وشعر است؛ این امرازاختلاف بین نقاد ومحققین ادبیات در فهم این رابطه وهدف هر یک از آن دو سرچشمه می گیرد.چون اخلاق مقیاس ومعیار است وشعر عاطفه وخیال،هدف اخلاق تهذیب وهدف شعر تعلیم است.اما بااین وجود درنهایت امربه هم می رسند و آن مدح خوبیها و ذم بدیهاست.شاعر واقعی کسی است که در شعرش خوبیها را ستایش می کند وبدیها را نکوهش می کند. از همین رو، ابوتمام را که یکی از شاعران بزرگ عصر طلایی عباسی در تاریخ ادبیات عربی است انتخاب نمودیم تا اینکه شعرهایش را از نو بخوانیم؛ خوانشی که دیدگاه اخلاقی شاعر وچگونگی به تصویر کشیدن آن را در قصایدش روشن می کند.تا اینکه معیارهای نظری وفنی آن شاعر بزرگ را در اشعار اخلاقی اش بدست بیاوریم. بعد از آن تلاش خواهیم کرد میزان وسطح تقلید وتجدیدش را در موضوعات اخلاقی از جهت محتوا و شکل مشخص کنیم. ودر نهایت تلاش می کنیم میزان صداقت او را در شعرهای اخلاقی اش بسنجیم؛ یعنی آیا او به دیدگاه اخلاقی اش پایبند بوده، یا تظاهر به این پایبندی می کند و فقط برای دیگران گفته است؟! ودر این رساله به نتایجی رسیدیم، از جمله آنها: اینکه أبوتمام به ارزشهای اخلاقی مانند بخشش وعطا وشجاعت وصبر....، که از زمان جاهلیت مورد توجه بوده پرداخته وتلاش کرده تا آنهارا با افکار قوی ومعانی بکرش زینت ببخشد. شاعر از توصیف وتصویر پردازی ونماد گرایی برای بیان این ارزشهای اخلاقی استفاده نموده است، وتصویرها ونمادهایش را از جهان هستی، طبیعت وفرهنگ عربی واسلامی گرفته است. با این وجود مقلد باقی نمانده است بلکه اندیشه اش را عمیقتر وخیالش را گسترده تر وتصاویر شعریش را بهتر نموده است- همچنانکه ویژگیهای فنی شعرش گویای این امر هست.

إنّ للزهد جذرا ثقافیّا دینیّا واسعا بین الشعوب، وکلّ یفسّره بشکل خاصّ یتناسب وثقافتهم واعتقادهم، وهو من مفاهیم أساسیّه یجب التدقیق فیها، لأنّ کیفیّه فهمها توثّر مباشره فی حیاه الإنسان الفردیّه والاجتماعیّه. الزهد فی الثقافه الإسلامیّه یعنی عدم التعلّق، وعدم الحبّ والعبودیّه للدنیا وظواهرها المادیّه، ولا یخالف هذا التعریف الجهد واکتساب المال من الطریق المشروع واستعماله لرفع حوائج الفرد والمجتمع ومساعده الآخرین. إنّ نهج البلاغه من أکبر المصادر الإسلامیّه العلمیّه الّتی تتضمّن کلام الإمام علیّ علیه السلام وآرائه فی المجال الدینیّ، والسیاسیّ، والاجتماعیّ والاقتصادیّ. من الموضوعات الّتی نراها کثیرا فی نهج البلاغه موضوع الزهد، وقد أکّده الإمام علیه السلام دائما ببیان أضرار حبّ الحیاه المادیّه ومذمّه عبودیّه الدنیا. من معالم الزهد فی کلمات الإمام علیه السلام ترک عبودیّه الدنیا، والقناعه، وذکر الموت، والآخره، وتقصیر الآمال الطویله، والتقوی، والشکر لله علی نعمه، والصبر والجهاد، وهذه المعالم ترتبط بالزهد مباشره. إنّ نهج البلاغه قد جمعه الشریف الرضیّ العالم، والمفکّر والشاعر البارز فی القرن الرابع الهجری، وبدراسه دیوان الشریف الرضیّ نعرف معالمه الّتی تشابه الزهد ومظاهره فی نهج البلاغه. تدرس هذه الرساله بصوره وصفیّه ـ تحلیلیّه موضوع الزهد وأبعاده فی نهج البلاغه ودیوان الشریف الرضیّ وتبیّن کیفیّه تأثّر الشاعر بکلام الإمام علیه السلام فی موضوع الزهد.

اثری که امروزه به نام هزارویک شب می شناسیم محصول نوعی در هم آمیزی یا سازگاری آفرینش گری دور و دراز ادبی است که پژواک فرهنگ های گوناگون در آن شنیده می شود. خاستگاه هزار و یک شب هرچه باشد، این قدر مسلم است که هسته ای اساسی از داستان های ملی ومردمی وجود داشته است که با گذر از فرهنگ عام? مردمانی متفاوت، از زمان ها و مکان هایی متفاوت، بهره می گیرد. در واقع زمینه این اثر آن قدر وسیع بود که هرکس توانست داستانی در آن بگنجاند؛ در این چارچوب و قالب وسیع، داستان هایی گوناگون از ادوار مختلف و شاید از تمامی تمدنهای شرق قدیم راه یافته و جا گرفته است.هزارویک شب، یک تاریخ حقیقی است.اهمیت قصه های شهرزاد نه در اصالت و یکپارچگی آن ها بلکه در همان درهم آمیزی و سازگاری فرهنگی و تاریخی است که باعث شده است به قصه های شهرزاد هم چون یک «ما یملک همگانی» نگریسته شود. هزار و یک شب به تنهایی یک «ادبیات گسترده» است؛ نوعی دایره المعارف قصّه است. این اثر، طی سده های متوالی در هم? عالم گردش کرده و در این گردش طولانی، شگفتی ها و نوادر بسیاری دیده، توشه هایی اندوخته، و هر قوم و قبیله ای به تناسب ذوق وسلیقه اش به آن، چیزی افزوده است. برخی پژوهشگران، ریشه ایرانی، هندی، یونانی ، یهودی، عربی برای این مجموعه حکایات، بافته اند. در این پایان نامه برآن هستیم که بر مبنای عوامل درون ساختی ادبی، فرهنگی و اجتماعی، ریشه های داستانها را شناسایی نماییم. نتیجه ای که این پایان نامه بدان رسیده این است که هزار ویک شب نه ادبیات رسمی بلکه ادبیات عامیانه سرزمینهایی است که بر این اثر نقشی بسزا داشته اند وهر کدام نشانه هایی از خود بر جای نهاده اند که نمی توان یکی را حذف ودیگری را بر جای نهاد.این اثر ساخته نه مولفی واحد است ونه سرزمینی واحد بلکه یک متن بینا فرهنگی است. کلید واژه ها: هزار ویک شب، خاستگاه، فرهنگ، ملل

چکیده هنگام? تکبّر هر کسی آغاز سقوط و هبوط و هلاکت اوست، لذا امام علی (علیه السلام) در نهج البلاغه این مسأله را به عنوان یک آسیب جدّی اخلاقی، در هم? سطوح فردی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی مطرح کرده و به شناسائی ابعاد آن و ارائ? راه کارهای نظری و عملی در جهت بیرون رفت از این بزرگ ترین دام شیطان اشاره داشته است. از انجا که ستون فقرات ساختمان معنایی مفاهیم اخلاقی در جهان بینی اسلامی ـ علوی «ایمان و کفر» است، با پژوهش در ساختار معنایی «کبر» در نهج البلاغه به عنوان رکن اساسی کفر، و با شناخت دقیق معنا، عوامل، لوازم و آسیب شناسی تحقّقِ آن می توان به طُرُق رفع و دفع این بیماری شیطانی و میو? شوم آن یعنی کفر دست یافت. در این نوشتار با استفاده از اسناد کتابخانه ای و با بهره گیری از اید? «معنی شناسی» پس از بیان برخی اصطلاحات معنی شناسی، ابتدا تطوّر نسبی معنای واژ? «کبر» و تغییر بار ارزشی آن از «مثبت» در عصر جاهلیّت به «منفی» در دوران اسلام بیان گردید، سپس حدود و ثغور معنای حقیقی این واژه، با استخراج واژگان مترادف، متضاد و مشترک معنوی (در مورد خداوند، شیطان و انسان و تکبّر مذموم و ممدوح) بررسی شد. در ادامه طیّ چند میدان معنی شناختی، رابط? کبر با عناصر مرتبط با آن در نهج البلاغه، تحلیل شد؛ که شامل مراتب کبر (در برابر مخلوق یا خالق، ذاتی یا عملی)، اسباب کبر (مانند تملّق و چاپلوسی)، ریشه های کبر (مانند جهالت و پندارگرایی) و آثار فردی (مانند مُهر مذلّت و لعنت الهی) و اجتماعیِ کبر (مانند استبداد و استیثار) می گردد. در آخرین مرحله بر اساس معنای به دست آمده از «کبر» و با توجه به میدان های معنایی مرتبط با آن راه کارهای درمان علمی و عملی این بیماری در حوز? فردی و اجتماعی از نهج البلاغه استخراج شد که شامل تصحیح جهان بینی، انجام عبادات و تمسّک به ولایت، در افراد و نظارت مردم بر حاکمان، عدم پذیرش استکبار آنان و عدم ستایش کارگزاران در جامعه می گردد، همچنین نشانه های نفی تکبّر از وجود یک انسان شرح صدر و نرم-خویی و مشی متواضعان? او، و از اجتماع حقّ انتقاد و آزادی بیان مردم بیان گردید.

پژوهش حاضر در پنج فصل تدوین گردیده است. فصل اول تحقیق، در مورد کلیاتی است که در باب تربیت اجتماعی از دیدگاه حضرت علی (?) و نیز تربیت اجتماعی از دیدگاه جامعه شناسی و روانشناسی پرداخته است و همچنین تعاریفی از روش های تربیت اجتماعی ارائه داده است. در این فصل به تاریخچه تربیت اجتماعی و شرح و بیان آن می پردازیم. در فصل دوم به بررسی روش های تربیت اجتماعی با استناد به نهج البلاغه می پردازیم، از آنجایی که انسان دارای خلقتی ویژه است، لذا تربیت ویژه هم نیازمند است، و تربیت اجتماعی یکی از ابعاد ضروری تربیت برای افراد یک جامعه می باشد، تربیت اجتماعی در نهج البلاغه به معنای بندگی انسان در برابر خداوند و پیروی از دستورات الهی، به منظور تنظیم روابطی انسانی مبتنی بر معیارهای اصلاحی جامعه است، و به معنای سازگاری صرف با ملاک‎های جوامع بشری نیست. روش های تربیت اجتماعی، ابزاری برای رسیدن به اهداف تربیت اجتماعی است که در این فصل از تحقیق به بیان روش هایی از تربیت اجتماعی موجود در نهج البلاغه پرداخته شده است، مانند روش پرهیز از تحقیر، روش ایجاد نشاط اجتماعی، روش محبت و مهرورزی، روش ابراز توانایی، روش الگو دهی، روش زینت کلام، روش آراستن ظاهر، روش توجه به هدف الهی در امور اجتماعی و... که در عین حال هر یک از این روش ها با خطب و کلام حضرت علی (?) تطبیق داده شد در فصل سوم از این مجموعه، زمینه های محقق شد? تربیت اجتماعی، مورد نقد و بررسی قرار گرفته است، که این مقتضیات تربیت اجتماعی را به دو گروه تقسیم کرده، که یکی از زمینه های جاری شدن تربیت اجتماعی، تربیت فردی است و گروه دوم از زمینه های محقق شد? تربیت اجتماعی جامعه، خود تربیت اجتماعی افراد جامعه و آموزش آنان در این زمینه می باشد، که در این فصل به صورت جداگانه مورد بررسی قرار گرفت. پس از پرداختن به مفاهیم تربیت اجتماعی در نهج البلاغه و بررسی روش های تربیت اجتماعی و زمینه های موثر در تحقق تربیت اجتماعی، در فصل چهارم این تحقیق به آسیب شناسی روش های تربیت اجتماعی در جامعه و از دیدگاه نهج البلاغه پرداخته شد. آسیب هایی که متوجه این تربیت اجتماعی می شوند از جمل? آسیب های معرفتی، آسیب های رفتاری و آسیب های گفتاری می باشند، که هر یک از این آسیب ها به تفکیک بررسی گردید و در فصل پایانی، نتیجه گیری کلی انجام گرفت و پیشنهاداتی در این خصوص داده شد. در این تحقیق مشخص گردیده است که، تربیت اجتماعی فردگرا، به دنبال تربیتی است که فرد را برای غلبه بر دیگران آماده می کند و تربیت اجتماعی جمع گرا، متوجه تربیتی است که موجب سازگاری افراد جامعه با همدیگر می باشد. امّا تربیت اجتماعی مبتنی بر نظرات حضرت علی (?) به هر دوی فرد و جامعه بها داده است و متوجه تربیتی است که افراد را مسئول در برابر خداوند و سایر انسانها تربیت کرده و به شکوفایی اجتماعی منجر می گردد. کلید واژه ها: تربیت، تربیت اجتماعی، روش های تربیت اجتماعی، نهج البلاغه

چکیده: دانش وجوه قرآن، مربوط به واژگانی است که در سیاق های مختلف قرآن، دارای معانی مختلف هستند. قرآن پژوهان اهل سنت، وجوه و نظایر را در دایره اشتراک لفظی قرار دادند؛ ولی فهم روابط واژگان و حضور یک دلالت عام در وجوه مختلف یک واژه، اشتراک معنائی میان وجوه و مصادیق یک واژه را روشن می سازد. ارتباط میان واژه ها، با واقعیت اشتراک معنوی مطابقت دارد. مفهوم کلی که در یک واژه وجود دارد، با مصادیق خویش رابطه دارد و در هر مورد بسته به بافت آیات و کلمات، معنای مصداقی جدیدی پیدا می کند. در کتب وجوه قرآن، ضابطه ای برای بیان معانی یک واژه، وجود ندارد، از این رو صحت و سقم معانی موجود در کتب وجوه را باید در درون بافت و سیاق متنی آیات جستجو کرد. توجه به اشتراک معنائی در بافت های مختلف آیات، پیوستگی معارف قرآنی را نشان می دهد. آنچه این پژوهش بدان اهتمام می ورزد، بررسی و نقد دانش وجوه قرآن است و برای وجوه صحیح آن از سیاق و تفاسیر آیات، مستند سازی می کند؛ هم چنین به ارائ? وجوهی دیگر، براساس متد اشتراک معنوی و سیاق، با محوریت واژگان گناه، می پردازد. بدین گونه که واژه های مربوط به گناه، در حوزه لغت بررسی شده و اشتراک معنائی هر واژه، روشن می شود. سپس آیه های مربوط به واژه ها در سامانه سیاق آیات قبل و بعد و سیاق کلمات، بررسی می گردد. در آخر مصیب بودن یا نبودن صاحبان کتب وجوه، و وجه صحیح معنائی هر واژه، مشخص می شود. برای مثال واژه فحشاء، دارای پنج وجه معنائی است و هسته لغوی آن، زشتی آشکار و شدید است . دو وجه (زنا و معصیت) از سوی صاحبان کتب وجوه است که با استفاده از اشتراک معنوی و سیاق آیات، برای آن مستند سازی شده است. سه وجه دیگر (بخل، بد زبانی، گناه فعلی) نیز توسط نویسنده استخراج شده است. در آیه 268 سوره بقره : (الشَّیْطانُ یَعِدُکُمُ الْفَقْرَ وَ یَأْمُرُکُمْ بالْفَحْشاءِ وَ اللَّهُ یَعِدُکُمْ مَغْفِرَهً مِنْهُ وَ فَضْلاً وَ اللَّهُ واسعٌ عَلیمٌ) براساس سیاق که در ارتباط با انفاق است، معنای بخل روشن می شود. کلید واژه ها: وجوه قرآن، اشتراک معنوی، سیاق، خطیئه، سیئه.

از جمله احکام وجود ، نظریه وجود منبسط است.ملاصدرا بتبع حکمای پیش از خود،به نحوه ارتباط حادث و قدیم وارتباط ثابت و متغیر پرداخته است.و با رویکردی فلسفی و عرفانی نظریه وجود منبسط ، را در حل مسأله ربط حادث به قدیم مطرح کرد.بر اساس این نظریه از ذات حق ، که خود ، اصل وجود است ، تنها یک امر صادر می شود و آن امر چیزی جز وجود نیست که تمام مراتب هستی را در بر می گیرد. هدف این رساله ، تبیین نظریه وجود منبسط و نیز تطبیق عوالم سه گانه ،یعنی قرآن (کتاب تدوین )و عالم (کتاب تکوین) و انسان(کتاب نفس) بر اساس نظریه وجود منبسط است.تبیین مراتب وجود، بر اساس اعتبارات وجود منبسط ، و تطبیق انسان کامل بر اهل بیت علیهم السلام ، بخش دیگر این نوشتار ، را به خود اختصاص داده است. استنباط عناصر اربعه از تعریف وجود منبسط ، تطبیق عوالم سه گانه بر یکدیگر که منتج به وحدت بین آنها می گردد ، انطباق حقیقت انسان کامل بر حقیقت محمّدیه ، از نتایج حاصله این رساله است.از دیگر نتایج این رساله این است که بر اساس اعتبارات وجود منبسط، می توان مراتب وجود را به نحو دیگری تبیین نمود ؛ بعنوان نمونه ،از قلم ، نقطه و از نقطه،حروف و کلمات و از کلمات ، کتاب بوجود می آید.و از نفس رحمانی ،حروف و کلمات و نهایتاً کلام ساخته می شود.ارتباط کلام و کتاب نیز بدین گونه تبیین می گردد. ملاصدرا با بررسی ذات و ماهیت انسان و نیز نظر به ویژگیهای انسانهای زمان خود ، و تعمق و تدبر در خصوصیات انسان کامل ، در صدد ارائه الگویی مناسب و دارویی شفا بخش برای رفع مشکلات اخلاقی و اجتماعی انسانها و رسیدن آنها به کمال و سعادت بر آمده است.

با کنکاش خاستگاه مفهوم بینامتنیت در نقد غربی در می یابیم که این اصطلاح ریشه در تئوری های زبانی غربی مانند دیدگاههای سوسور، فرمالیسم های روسی، منطق گفتگویی باختین درباره رابطه گفتمان خویشتن با گفتمان دیگری، دعوت به گشودگی متن در مکتب نشانه شناسی دارد که منجر به ظهور مفهوم بینامتنی به دست ژولیا کریستیفا شد. کریستیفا بینامتنیت را تأثیرپذیری متون از همدیگر به وسیله تداخل میان گفتارهای متعدد میدانست ولی درپایان از این اصطلاح عقب نشینی کرد و اصطلاح «انتقال» را برگزید. پژوهشگران غربی از نظریه بینامتنی کریستیفا استقبال نمودند واین مفهوم چنان گستردگی یافت که همه فنون انسانی ازجمله نقاشی، سینما، موسیقی وغیره را در برگرفت. اصطلاح بینامتنی از غرب به نقد عربی معاصر راه یافت وگروهی از منتقدین عرب بدان اهتمام ورزیده و کوشیدند که بین این نظریه و نقد قدیم عربی پیوند معناداری برقرار نمایند؛ درحالیکه بینامتنیت با همه معانی مرسوم خود در نقد غربی مطابقت چندانی با مفاهیم نقد کهن عربی ندارد. برداشت نادرست منتقدین معاصر عرب از نظریه بینامتنیت، باعث پیدایش اشکالات متعددی در پژوهش های بینامتنی معاصر عربی شده است. به مصداق تطبیق عملی از مفهوم بینامتنیت برای بررسی ساز وکارهای بینامتنی در گفتمان شعری جاهلی به ویژه اشعار عدی بن زید العبادی، این پژوهش از روش های نقدی متعددی بهره جسته است. از آن جمله؛ روش تاریخی برای تبیین نقش محیط پیرامون شاعر در مفاهیم شعری، روش تحلیلی- توصیفی به منظور کشف بینامتنی های مختلف شعری می باشد. در نتیجه این پژوهش نشان می دهد که گفتمان شعری عدی بن زید العبادی بر یک خط معنایی واحد جریان نیافته است؛ بلکه بنابر ساز و کارهای بینامتنی، منابع مختلفی در ساختار اشعار وی تبلور یافته، بطوریکه درمی یابیم این اشعار از منابع مختلفی مانند تاریخ، افسانه، دین، شعر قدیم، ومیراث تمدنی عرب سرچشمه می گیرد. به عنوان مثال میراث دینی دارای بینامتنی های قوی و پررنگی در قصائد عدی بن زید العبادی است، هرچند حکایت از دینداری به معنای عمیق و اطاعت کامل از فرامین آن ندارد؛ چرا که این گفتمان شعری گاهی با افسانه هایی مانند بدبینی از پرنده کلاغ یا تصویر غول در اذهان عرب جاهلی در می آمیزد. موضوعات و انواع بینامتنی در گفتمان شعری عدی بن زید العبادی متفاوت است؛ مثلا بینامتنی با شعر عربی قدیم یکی از ساز وکارهایی شاعر برای باروری اشعارش بوده و گاهی از بینامتنی تاریخی برای تقویت معانی شعری خود وبیان سیه روزی که به دست دشمنانش بدان دچار شد بهره می جوید. وگاهی بینامتنی وی به بیان آداب ورسوم تمدّن قدیم عرب جاهلی می پردازد. همچنین در اشعار وی بینامتنی های روشنی از تمدّن ساسانی وجود دارد که نتیجه تاثیرپذیری شاعر از محیط فرهنگی پیرامون خود بوده است. بنابرآنچه گذشت اشعار عدی بن زید العبادی از بُعد بینامتنی قابل توجه می باشند که گستردگی علم وآگاهی شاعر نقش برجسته ای در ساختار این بینامتنی ها داشته است.

موضوع مورد بحث "بررسی شعر عربی معاصر در ایران از لحاظ ادبی وتاریخی از قرن چهاردهم تاکنون است". که منظور از جنبه های ادبی تنظیم موضوعی آثار ادبی شعراست. محدوده تحقیق شامل دوره های قاجار (مشروطه)، پهلوی و جمهوری اسلامی است. هدف از این پژوهش، بررسی وارائه موضوعاتی است که نزد شعرای ایرانی عربی سرا در قرن (14 و 15) دارای کاربرد بیشتری است. و ضمن تجزیه و تحلیل این موضوعات به عوامل تأثیرگذار فرهنگی در آثار شعری شعرای این دوره اشاره داشته، و میزان تأثیرپذیری آنها را از حوادث اجتماعی و سیاسی که در این دوره اتفاق افتاده، تا حد امکان بررسی می نماید. این پایان نامه در صدد بیان این موضوع است که آیا شعرای مورد نظر در سرودن اشعار خود از شعرای قدیم عرب پیروی نموده اند یا اینکه در سرودن شعر از زبان و محیط فارسی و رویدادهایی که در این دوره اتفاق افتاده ،تأثیر پذیر بوده اند؟ و مهم ترین موضوعات شعری آنها کدام است؟ نوع مطالعه و روش بررسی فرضیه ها در این پایان نامه بر اساس تحلیل موضوعات و بررسی های اسناد و نوشته های تاریخی و ادبی و همچنین واقعیت موجود ادبیات عربی در ایران در قرن چهارده و پانزده است، که مهم ترین نتایج حاصله ازاین تحقیق به طور خلاصه چنین است: 1ـ فعالیت این شعراء (به جز ادیب الممالک فراهانی و فواد عاشوری) تنها در زمینه شعر محدود نمیشود (هرچند این پایان نامه فقط به جنبه های شعری آنان اهتمام ورزیده است) بلکه سایر جنبه های وجودی آنها از قبیل: ادیب بودن، حکیم بودن، و فلیسوف بودن نیز شایان توجه می باشد. به عبارت دیگر می توان گفت که اکثر آنها جامع علوم زمان خود - حداقل در علوم انسانی- بوده اند. 2ـ اکثراین شعرا (به جزادیب پیشاوری و نادر نظام طهرانی و محمد خاقانی اصفهانی و فواد عاشوری و تاحدی ادیب الممالک فراهانی) از محیط سیاسی اطراف خود عمداً یا سهواً برکنار بوده و شعرشان از این حیث به همان سبک و سیاق شعرای قدیم نزدیک است. 3- از جمله ویژگیهای برجسته شعرای این دوره می توان به استفاده فراوان شعرا از صنایع لفظی و معنوی اشاره نمود و به نظر می رسد بدین وسیله خواسته اند به نوعی تسلط خود را بر زبان عربی به رخ خوانندگان بکشند. 4ـ تعدادی از این شعرا به زبان فارسی نیز شعر سروده اند و در بسیاری از موارد شعر عربی آنها ترجمان اشعار فارسی ایشان است. أدیب الممالک فراهانی و علامه مازندرانی و استاد محمد خاقانی اصفهانی را می توان از مهمترین آنها در این زمینه به حساب آورد. 5ـ ازجمله ویژگی مشترک تمامی این شعرا (به جز فواد عاشوری) داشتن اشعار فراوان در رثای اهل بیت علیهم السلام است به طوریکه بابهایی را به این امر اختصاص داده اند. 6- هیچ کدام از این شعرا (به جزادیب الممالک آن هم در عنفوان جوانی) کسی را به خاطر مال یا مقام مدح ننموده و مدح آنها در مقابل ممدوح خالصانه و به دور از شوائب به نظر می رسد. 7- تعدادی از این شعرا به رعایت هماهنگی موسیقی الفاظ با معانی و رعایت هماهنگی بحور شعری با موضوع و همچنین به هماهنگی میان قافیه و فضای موسیقی اهتمام خاص داشته اند. علامه ابوالمجد اصفهانی، و علامه ربیعی و استاد محمد خاقانی اصفهانی از این نوع به شمار می روند.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.