صورت خیالی مرغ یکی از عناصر مهم تصویرگری و القای مفاهیم در دوره ای از شعر عرفانی فارسی است. هدف این تحقیق بررسی تطوّر این صورت خیالی در اشعار سنایی ، عطّار و مولوی است که در آن معانی نمادین مرغان در شعر هر شاعر و کیفیّت نمادپردازی آنها از جهت پرداختن به این صورت خیالی مشخّص شده است ؛?علاوه بر این بسامد جلوه های شاعرانه مرغان در اشعار شاعران مذکور مشخص گردیده و آماری از بسامد کاربردهای لفظی مرغان در شعر هر شاعر ارائه و وجوه شباهت و افتراق ذهنیّت شاعرانه آنان نشان داده شده است. نتیجه حاصل از این تحقیق آن است که صورتهای خیالی مرغان که به وسیله سنایی وارد شعر عرفانی شد ، در شعر عطّار مورد استفاده قرار گرفت و به پختگی نسبی نزدیک شد و در شعر مولوی با تأثیرپذیری از هر دو شاعر به کمال رسید

دوره صفویه و عثمانی در تاریخ ادبیات فارسی و عربی، با توجه به وضعیت سیاسی و مذهبی موجود و نیز پیشینه روابط فرهنگی، زبانی و ادبی ایران و عرب، مشابهت هایی در زمینه برخی جریان های شعر و نثر با یکدیگر دارند. اختلافات سیاسی و مذهبی دولت های ازبک و عثمانی با صفویه منجر به بروز جنگ های خارجی و اختلافات عقیدتی بسیاری در قلمرو ایشان از ابتدای قرن دهم تا میانه قرن دوازدهم شد که همین مسأله عامل اصلی مهاجرت های این دوره است. بسیاری از این مهاجران، جزء شاعران و نویسندگان عصر خود بودند که کوچ آن ها هجرت زبان ها و بعضی از انواع ادبی را در پی داشت. حضور همزمان زبان های فارسی، ترکی و عربی در این دوره به عنوان زبان های رسمی، ادبی و همگانی و رقابت آن ها برای تفوق بر دیگری، مخصوصاً به عنوان زبان رسمی و ادبی، موجب پیدایش شاعران دو/ سه زبانه و گرایش پادشاهان و رجال سیاسی به شاعری شد. توجه شاهان صفویه به ادبیات مذهبی و اشتیاق سلاطین عثمانی به زبان و ادبیات های فارسی و ترکی به علاوه گسترش قلمروهای زبان فارسی و عربی، باعث تنوع خاستگاه طبقاتی شاعران و افزایش آن ها نسبت به ادوار گذشته شد که همین عامل موجب عامیانه شدن زبان شعر در غزلیات فارسی و عربی و رواج انواع مختلف شعر عامیانه عربی شد. تذکره نویسی، گردآوری لغت نامه ها و دایره المعارف ها، تألیف مستقل دستور زبان فارسی و متون حاشیه ای از جریان های رایج در نثر فارسی و عربی این دوره است. از نظر جریان شناسی شعر، دو جریان عمده در شعر فارسی وعربی این دوره وجود دارد: نخست، اشعار غنایی که نمود بارز آن در شعر عربی، مدایح [به ویژه مدایح نبوی]، غزل های عاشقانه و سروده های تفننی هستند. در شعر فارسی هم، سروده های دینی- مذهبی، غزل ها و منظومه های عاشقانه و سروده های تفننی را می توان نام برد. دوم، اشعار حماسی که از انواع آن فتح نامه ها، قصیده های حماسی عربی و حماسه های تاریخی و دینی- مذهبی فارسی هستند. در رابطه با نظریه انحطاط ادبیات فارسی و عربی دوره صفویه و عثمانی، سه گروه از منتقدین وجود دارند: نخست، آن ها که به انحطاط مطلق حکم کرده اند. دوم، منتقدان میانه رو هستند که در کنار انحطاط ادبیات در بعضی ابعاد، از ویژگی های خاص و نوآوری های این دوره هم سخن گفته اند. سوم، طرفداران ادبیات این عصر هستند که جریان ها، پدیده ها و ویژگی های ادبیات آن را بر اساس فضای ادبی حاکم و با معیارهای همان جامعه ادبی می سنجند. تمام این انتقادات درباره انحطاط ادبیات را می توان به دو دسته کلی تقسیم کرد: آن ها که ناظر به مولفه های فرامتنی است و نظراتی که معطوف به مشخصه های درون متنی است.

بسمه تعالی مشخصات رساله/پایان نامه تحصیلی دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد عنوان رساله/پایان نامه: بررسی انسجام متنی غزلیات سنایی در سطح واژگانی نام نویسنده: عادله همت نام استاد(ان) راهنما: جناب آقای دکتر زرقانی نام استاد(ان) مشاور: جناب آقای دکتر مهدوی دانشکده?: ادبیات وعلوم انسانی گروه:زبان وادبیات فارسی رشته تحصیلی: زبان وادبیات فارسی تاریخ تصویب: ?? تاریخ دفاع:? ? مقطع تحصیلی: کارشناسی ارشد ????????????????دکتری تعداد صفحات: ? چکیده رساله/پایان نامه : برخی از نظریه های زبان شناسی امکانات مفیدی برای تحلیل متون ادبی پیش می نهند. یکی از این نظریه ها نظری? هلیدی و حسن است. در این نظریه ارتباط معنایی، لفظی و نحوی یا منطقی جمله های یک متن انسجام نامیده شده است. نگارنده در پژوهش حاضر با الهام از الگوی هلیدی و حسن به تحلیل و بررسی انسجام غزلیات سنائی در محور عمودی و در سطح واژگانی پرداخته است. البته، بنا به ضرورت برخی از عوامل مطرح شده در نظریه هلیدی حذف و برخی دیگر که مناسب طرح تحقیقی ما بود، از بلاغت سنتی اتخاذ شد. در هر فصل عوامل انسجام بخش تبیین و غزلیات? مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته اند. در پایان هر بخش نیز بسامد داده های زبانی در قالب نمودار نشان داده شده است. در انتها نگارنده نتیجه می گیرد که غزلیات سنائی از انسجام بالایی برخوردار هستند. عواملی چون «جایگزینی»، «تکرار» و «مراعات نظیر» بیشترین نقش را در انسجام این اشعار دارند. کلید وازه: 1. انسجام 2. غزل 3. سنایی 4. محور عمودی امضای استاد راهنما: تاریخ:

ابوذیه ژانری از ادبیات شفاهی عربی است که شباهت های فراوانی با ژانر دوبیتی فارسی دارد؛ به عنوان مثال از دوبیت تشکیل شده است, در همان وزن عروضی دوبیتی سروده شده (مفاعیلن مفاعیلن فعولن), درونمایه های مشترکی با دوبیتی دارد و دارای زبان عامیانه است. با توجه به این شباهت ها و تقدم زمانی دوبیتی نسبت به ابوذیه, به نظر می رسد این ژانر شفاهی از دوبیتی فارسی متأثر باشد, خاصه که روابط تاریخی نیز بین دو ادبیات فارسی و عربی وجود دارد. برای بررسی این فرضیه ابتدا در بخش نخست, ادبیات شفاهی عربی مورد مطالعه قرار گرفته است تا زمینه های تاریخی این ادبیات و نمونه های اولی? آن، که پیشین? ابوذیه را تشکیل می دهد، مشخص گردد. بخش بعدی به شناخت ابوذیه اختصاص داده شده است. این قسمت شامل تعریف ابوذیه, ویژگی های آن, انواع ابوذیه به لحاظ ساختار, و کارکردهای ابوذیه است. بخش پایانی مربوط است به بررسی ساحت های تأثیرپذیری ابوذیه از دوبیتی فارسی. در نهایت در این نوشتار, این گونه نتیجه گیری شده است که ابوذیه در ساحت های محتوایی, ساختاری و عروضی از دوبیتی فارسی متأثر است. ضمن این که نمونه هایی نیز وجود دارد که تأثیرپذیری واژگانی ابوذیه را از زبان فارسی نشان می دهد.

در طول تاریخ شعر فارسی، قصیده همچون دیگر قالب های ادبی تحولات بسیاری یافته، مضمون و محتوا تغییر کرده و شکل و ساختار آن نیز متأثر از تحول محتوایی، دچار تغییراتی شده است. نقش سنائی غزنوی، به عنوان یک شاعر دوران ساز، در تحول قصیده فارسی چندان هست که می توان تاریخ قصیده را به دو دوره پیش و پس از سنائی تقسیم کرد. در این پایان نامه ساختار و محتوای قصاید سنائی مورد بررسی قرار گرفته و با توجه به سنت قصیده پردازی و قصاید شاعران پیش از سنائی، نوآوری های این شاعر در قصیده پردازی معرفی گردیده است. به موازات این بررسی ها قصاید سنائی را به سه گروهِ «قصاید تابع سنت قصیده پردازی»، «قصاید بینابین» و «قصاید جدید» تقسیم کرده ایم. در بررسی های محتوایی قصاید، سعی کرده ایم ضمن شناسایی گفتمان های موجود در قصاید، نسبت گفتمان های قصاید سنائی را نیز شناسایی کنیم.

در این پژوهش، با تکیه برنظری? تزوتان تودوروف، به ژانربندی داستان های فرا طبیعی ساعدی پرداخته شده است. ابتدا ژانرهای سه گان? شگفت، وهمناک و شگرف و دو زیرژانر شگرف-شگفت و شگرف-وهمناک بر اساس دیدگاه تودوروف معرفی شده است. در ژانر وهمناک با رویداد فراطبیعی توجیه پذیر، در شگفت با رویداد فراطبیعی توجیه ناپذیر، و در شگرف با تردید بر سر توجیه پذیری و توجیه ناپذیری رویداد فراطبیعی مواجه ایم. در دو زیرژانر مورد نظر نیز با تردید ژانر شگرف رو به رو هستیم اما در پایانِ روایت، تردید به نفع ژانر وهمناک یا شگفت پایان می پذیرد. در فصل بعد با در نظر گرفتن وضعیت رویدادهای فراطبیعی، داستان های «قص? دوم، سوم، هفتم و هشتم» مجموع? عزاداران بیل، «قص? دوم» مجموع? ترس و لرز، «دندیل»، «سعادت نامه»، «گدا» و رمان توپ در ذیل ژانر شگفت و داستان های «قص? اول، سوم، چهارم، پنجم» مجموع? ترس و لرز و «زنبورک خانه» در ذیل ژانر شگرف و داستان «قص? اول» مجموع? عزاداران بیل در زیرژانر شگرف-شگفت مورد بررسی قرار گرفته اند. در تمام داستان ها، ابتدا گزارشی از رویدادها و عناصر فراطبیعی در داستان های مورد بررسی ارائه شده و در بررسی داستان های مربوط به ژانر شگرف و زیرژانر شگرف-شگفت عوامل تردیدزا در داستان های ساعدی تحت سه عنوان تقسیم بندی شده: شک برانگیز بودن شخصیت ها، شک برانگیز بودن راوی و شک برانگیز بودن روایت. پژوهش با یک نتیجه گیری نهایی به پایان می رسد مبنی بر این که: داستان های فراطبیعی ساعدی در دو ژانر شگفت و شگرف و زیرژانر شگرف-شگفت قرار می گیرند که ژانر شگفت از نظر تعداد داستان های اختصاص داده به خود، برجسته تر است.

این پایان نامه، با عنوان « زیبایی شناسی لالایی های خراسان» تلاشی در جهت معرّفی و تحلیل لالایی های این ناحیه و بیان ارزش های نهفته در این بخش از ادبیّات عامیّانه است. به این منظور به بررسی نظام موسیقایی، نظام زبانی، نظام تصویرگری و زمینه معنایی- عاطفی در لالایی های خراسان پرداخته ایم. در بخش نظام موسیقایی به این نتیجه رسیدیم که در لالایی ها اغلب وزن به صورت بحر هزج می آید و قافیه به صورت مثنوی و رباعی و دوبیتی حضور چشم گیرتری دارد و آرایه هایی نظیر جناس، سجع و واج آرایی نیز در لالایی ها به کار رفته است. در بخش نظام زبانی به این نتیجه رسیدیم که در لالایی های خراسان افعال با زمان حال در مقایسه با سایر افعال بسامد بیشتری دارد و جملات بیشتر به صورت بی فعل یا با فعل ربطی می آیند و نوع جملات بیشتر خبری و توضیحی است. در بخش نظام تصویرگری می توان گفت: تشبیه و کنایه و استعاره از عناصر خیال پرکاربرد و از عمده ترین ابزارهای تصویرساز در لالایی های خراسان هستند. در بخش زمینه معنایی - عاطفی به این نتیجه رسیدیم که تنوّع مضامین در لالایی های خراسان زیاد است و درون مایه طبیعت محور در سراسر لالایی ها نمود چشم گیری دارد.

به نظر می رسد اشعار ترجمه ای بر سرایش شعر منثور معاصر تأثیرگذارند. در این پژوهش تأثیر متغیّرهای برون متنی و درون متنی اشعار ترجمه ای را بر تعداد مشخّصی از کتاب های شعر منثور ده? هشتاد بررسی شده است. متغیّرهای برون متنی اثر گذار در فصل اوّل و متغیّرهای درون متنی اثر گذار در چهار سطح نحوی، واژگانی، زیبایی شناسی و ایدئولوژیک در فصل دوم توضیح داده شده اند. در بررسی متغیّرهای درون متنی از شواهد شعری، کتاب های پژوهشی مرتبط با موضوع و مصاحبه های چهار شاعر استفاده شده است. تأثیرپذیری شعر منثور ده? هشتاد از اشعار ترجمه ای در بسیاری از موارد آشکار نیست. در واقع نمود بیشتر تأثّرات در اشعار پنهان است و معمولاً تأثیرپذیری ها کلّی هستند. از حیث فراوانی، بیشترین تأثیرپذیری در سطح زیبایی شناسی است. دلیل این امر ممکن است گستردگی این سطح باشد که شامل بررسی موسیقی، بدیع و صور بیانی اشعار می شود. همچنین تأثیرپذیری جریان شعر منثور ده? هشتاد از مکتب رمانتیسم و به تبع آن توجّه به تصویرپردازی در اشعار ممکن است، دلیل دیگر این امر باشد.