بسیاری از نگارگران به طور معمول، از فضاهای واقعی و عینی برای طراحی آثار خود استفاده کرده اند و متناسب با موضوع اثر، از فضاها و تزئینات معماری بهره برده اند . با توجه به تعداد زیاد این گونه نگاره ها ، در این مقاله سعی شده تا به بررسی و مطالعه برخی از نگاره های کمال الدین بهزاد در مکتب هرات و صفوی ، که در آنها تزئینات معماری اسلامی وجود دارد ، پرداخته شود. آیا بهزاد با دیدن آثار معماری معاصرش ، فضاهای نگاره هایش را آرایه نمائی می نمود؟ چه نوع تزئیناتی در آثار او دیده می شود؟ ره آورد اصلی صفویان ، معماری است . پیشقراول گسترش این موضوع که از 1598 م / 1007 ق. به بعد به وسیله ی شاه عیاس اول ابداع گردید اصفهان است . از این پس ساخت ابنی? زیبا و متکامل شدن و تلاش برای آبادانی ، نه تنها در اصفهان که در دیگر شهرها و نقاط ایران در دستور کار قرار گرفت . کاخ ها ، مساجد ، میادین ، خیابان ها ، پلها ، بازارها ،گردشگاهها و غیره. در این دوران ، از تزئینات گوناگون در نماسازی بنا استفاده می شد. سه قسم کاشیکاری مهم در تزیین بناهای این دوره چشم گیر هستند : کاشی یکرنگ ، کاشی موزاییک یا نعرق و کاشی هفت رنگ .عناصر تزئینی در معماری تیموری عبارتند از : کاشیکاری ، نقاشی روی گچ ، رسمی بندی ، مقرنس ، ستون های کاشیکاری شده ، گنبد ، کتیبه ها ،منبت چوب و حجاری سنگ . مکتب کمال الدین بهزاد حلق? اتصالی است که سنت های هنری خراسان قدیم را به مکتب اصفهانی و صفوی منتقل می کند. نگاره های بهزاد به لحاط تزئینات معماری و ابنیه دارای تنوعی خاص است و می توان در آنها تقریبا انواع عناصر معماری از حمام، بالکن، حوض و سایر، را مشاهده نمود. ضمن اینکه انواع تزئینات معماری رایج معاصر نیز مورد استفاده قرار گرفته است مانند گچ بری، آئینه کاری، کاشی کاری، کتیبه نویسی و غیره... عناصر معماری و ساختمانی و به ویژه تزئینات معماری استفاده شده توسط بهزاد، که در نگاره هایش دیده می شود، بر گرفته از ابنیه موجود در زمان زندگی اش چه در هرات و چه در اصفهان در عهد تیموری و چه صفوی بوده است. و دقیقا می توان آنها را در آثار بهزاد مشخص نمود. مسجد هرات، مقبره خواجه عبدا... انصاری در هرات، مسجد گوهرشاد، مسجد جامع اصفهان و تزئینات معماری آنها، از نمونه هائی هستند که تاثیرشان را مشخصا در نگاره های بهزاد می توان مشخص نمود واژگان کلیدی: کمال الدین بهزاد، نگارگری، معماری، تزئینات، هرات، صفوی

متون و رسالات فارسی که درباره آموزش و قواعد و اصول کتابت،خوشنویسی و هنرهای وابسته به آن است از بهترین ابزارهای شناسایی سنت کتابت و خوشنویسی در ایران عهد صفوی به شمار می رود که هنرمندان کنونی بدان التفات و اهتمام نداشته اند و این خود از دلایل اصلی پیدایش شکاف و فاصله میان بخش نظری در هنر فاخر گذشته و امروز ماست.(قلیچ خانی،1373) این متن ها معمولاً به مباحث مهمی می پردازد که از جمله می توان به پیدایش خط استادان،وجه تسمیه خطها،ویژگی ابزار و وسایل مورد نیاز همچون کاغذ،قلم،مرکب ،قواعد کتابت،مفردات، ترکیبات و... اشاره کرد.(همان) این متون راهنمای خوبی در خصوص مفاهیم،فرایندهای آموزش؛استادی و شاگردی و تقسیم بندی خطوط و انواع آن و همچنین تغییر و تحولات می باشد. شایان توجه آنکه این آثار به اندازه ای دقیق و قابل توجه که حتی زمان مناسب برای خوشنویسی نیز در آنها مورد تاکید قرار گرفته است.(مولف) ازبین این متون رساله ی گلزار صفا نوشته صیرفی به سال 950 ه.ق است. این رساله به نظم تحریر یافته است.مولف در فصل مقدماتی پس از توضیح علت منظوم ساختن این رساله صفحاتی را به ترغیب در خصوص حسن خط و صفت کاغذ اختصاص داده است و علاوه بر آن تمامی مطالب مذکور فوق که از جمله مشخصات این دسته از کتب هستند در این کتاب گرد آمده است.(همان) نکته قابل تامل آنکه علی رغم اهمیت این کتاب و راهنمایی های آن تاکنون تحقیق جدی در آن صورت نگرفته است و لذا پژوهش حاضر می کوشد ضمن مطالعه و تحقیق در خصوص این کتاب مفاهیم آن را فصل بندی و تنظیم نماید و به سیاق امروزی شرح و بسط دهد.امید آنکه مورد توجه جامعه هنرمندان قرار گیرد.

مطالعه درباب اینکه چگونه نگارگران به ترکیبی از عناصر بصری بر پای? منطق ریاضی، در ترسیم فضاهای نگارگری ایرانی دست یافتند و چیستی ترکیب های دربردارند? عناصر موجود، مباحثی است که بر پای? پژوهش در مفاهیم بنیادی و نظری فضاهای هندسی در علم ریاضیات و رابط? آن با هنرهای تجسمی و نیز قوانین بصری در طول تاریخِ طرح ریزی و پیکره بندی ساختار نگارگری ایرانی، با تحلیل اثر از منظر هندسی صورت پذیرفته است. بررسی مبانی نظری هندسی مربوط به گستر? هنرهای تجسمی، بخش دیگری است که با وجود محدودیت ها و نبودن مراجع کامل و کافی در این زمینه(هندسه در نگاره های ایرانی)، به عنوان راهگشا و راهنمایی در درک اهمیت ابعاد هندسی در ترکیب بندی های فضای نقاشی ایرانی، به کار بسته شده است. معرفی وجوه کمتر شناخته شد? این موضوع، با استفاده از روشی توصیفی ـ تحلیلی(تجزیه، تحلیل و شناخت هندسی) و برگزیدن دیدگاه نئوفرمالیسم، از جمله مواردی است که این پژوهش در بر دارند? آن است.

مکتب نقاشی قزوین یکی از مراحل گذار و بزنگاه تاریخ نقاشی ایران به حساب می آید. صادقی بیگ از نقاشانی است که در این مرحله تاریخی? خوش درخشیده است. وی فرم ها و ترکیب بندی های خاص تری را نسبت به آثار نقاشان قبل از خود? به کار برده است. سئوالاتی که در روند رساله مطرح است? شامل معرفی و طبقه بندی نگاره های صادقی بیگ افشار براساس فرم? شناخت ویژگی های فرم (قلم گیری? اشکال? ترکیب بندی? رنگ) در آثار صادقی بیگ و شناخت ویژگی های مکاتب نگارگری تبریز- مشهد? قزوین و اصفهان در نگاره های صادقی بیگ افشار است. از این رو هدف این رساله به دلیل اهمیت فرم در نگاره های صادقی بیگ افشار? بررسی گذر تاریخی ایجاد شده در فرم های نگاره های صادقی بیگ بر پایه تأثیرپذیری وی از مکاتب قبل و بعد از خود در تنظیم نگاره هایش? در جهت معرفی و طبقه بندی نگاره ها براساس فرم می باشد