چکیده شهرستان جاجرم با وسعت 5955 کیلومتر و جمعیتی بالغ بر 58000 نفر که بیشتر آنها از طریق دامداری و کشاورزی امرار معاش می نمایند، در استان خراسان شمالی واقع گردیده است. براساس نقشه پهنه بندی اقلیمی سازمان جغرافیایی، شهرستان جاجرم جزء مناطق آب و هوائی بری، نیمه خشک سرد تا نیمه گرم است. محصولات عمده این شهرستان شامل گندم، جو، چغندرقند، پنبه، آفتابگردان، پیاز و محصولات مهم باغی شهرستان شامل سیب، گلابی، زردآلو، آلو، انگور، هلو، گردو و انار می باشد. جامعه شناسی علفهای هرز مزارع جاجرم به روش braun-blanque مورد مطالعه قرار گرفت.243 قطعه نمونه در27 مزرعه برداشت شد. قطعات نمونه مشابه با سایر قطعات نمونه حذف گردید، و تجزیه و تحلیل داده های جامعه شناسی گیاهی روی 138 قطعه نمونه باقی مانده به روش تجزیه و تحلیل ارتباطهای عاملی (a.f.c) و طبقه بندی سلسله مراتب بالارونده (c.h.a) انجام گرفت و در نتیجه 14 جامعه تشخیص داده شد. جامعه . (l.) capsella bursa-pastoris در مزرعه یونجه کلاته جاجرم، setaria viridis ( l.) در مزرعه سبزی منطقه قلعه جلال الدین، goldbachia laevigata - polygonum avicular در مزرعه اسفناج کلاته جاجرم، acroptilon repens- lolium rigidum در مزرعه جو قصابخانه جاجرم، convolvulus arvensis - chenopodium album در مزرعه چغندر رحیم آباد، convolvulus arvensis l.- acroptilon repens در مزرعه گندم کلاته نو، malcolmia africana (l.)، در مزرعه گندم ابوذر جاجرم sonchous asper (l.) ، alhagi pseudalhagi- sonchus oleraceae l. در مزرعه آفتابگردان منطقه سلمان فارسی جاجرم، sophora alopecuroides l - polygonum avicular l در مزرعه اسفناج منطقه ابوذر جاجرم ، acroptilon repens (l.) - fumaria parviflora lam در مزرعه گندم قصابخانه جاجرم، fumaria parviflora lam.- polygonum avicular l. در مزرعه اسفناج قصابخانه جاجرم قرار گرفته اند. در بین علفهای هرز جمع آوری شده از مزارع، تیره های compositae، brassicaceae، gramineae به ترتیب بیشترین سهم را در فلور علفهای هرز به خود اختصاص داداند. و بررسی شکل های زیستی علف های هرز مزارع جاجرم نشان داد که این گونه ها بیشتر به صورت تروفیت و در ناحیه ایران - تورانی قرار گرفته اند. این پژوهش نشان داد که علاوه بر نوع گیاه زراعی و خاک، فصل رشد، عملیات شخم، تناوب زراعی، کاربرد کود و علف کش فراوانی و تنوع علف های هرز را تحت تاثیر قرار می دهند و در تفکیک جوامع مورد نظر نقش دارند. کلمات کلیدی: جامعه شناسی گیاهی، فلور، شکل زیستی، علف هرز، جاجرم، استان خراسان شمالی.

چکیده دانش بومی را می توان بخشی از فرهنگ منحصر به فرد هر سرزمین دانست که آن دانش یافته هایی است در جهت سازگاری با شرایط محیطی خاص زیست بوم، از طریق تجربه حاصل شده و به مرور به بخشی از فرهنگ اجتماعی و تولیدی آن جامعه تبدیل شده است. اتنوبوتانی و اتنواکولوژی شاخه هایی از دانش بومی هستند که به مطالعه گیاهان و محیط اطراف آنها می پردازند. اتنواکولوژی یک مطالعه میان رشته ای پویا بین انسان، محیط و گیاهان و جانوران یک منطقه است و اتنوبوتانی شامل شناخت چند مردمان محلی از گیاهان، کاربرد و بوم شناسی آنهاست. این علوم امروزه مورد توجه روزافزون قرار گرفته اند. این مطالعه در منطقه دلی کما شهرستان دهدشت در استان کهگیلویه و بویراحمد و نزد عشایر ایل طیبی به شیوه مصاحبه و حضورهای مستمر در طی سال های 89 و 90 انجام گرفته است. این مطالعه یک تحقیق کیفی جهت شناسایی و گردآوری دانش بومی مهمترین گونه های غیرعلوفه ای منطقه دلی کما است. نمونه گیری و شناسایی گیاهان براساس نظر خبرگان محلی انجام گرفته است. در نهایت اطلاعات موجود به روش فیش نویسی دسته بندی و تجزیه و تحلیل شدند. عشایر ایل طیبی عرصه ها را براساس عوامل متعددی به بیش از ده نوع طبقه-بندی تقسیم می نمودند، خاک ها دارای چهار دسته و زمان را بر اساس شبانه روز و سال از هم تفکیک می نمودند. در نهایت گیاهان را بر اساس نوع رویشگاه، فرم رویشی، طبع یا خاصیت و... به دسته های مجزایی تفکیک می کردند. به طور کلی نتایج این تحقیق حاکی از آن است که مردم محلی به واسطه ارتباط تنگاتنگ خود با محیط اطراف خود به آن محیط اشراف کامل داشته و برای هر قسمت از عرصه و گیاهان نام، توضیح و پیشینه کاربردی و مشخصی داشتند که در اثر نیاز و ارتباط آنها با آن محیط شکل گرفته است. این یافته ها در مواردی بسیار کاربردی تر از طبقه بندی های رسمی نزد دانشمندان است. لذا باید این دانش گردآوری و در تکوین دانش رسمی مورد استفاده و کاربرد قرار گیرد.