گل نیلوفر آبی یکی از شاخصترین نمادهای گیاهی و باستانی است و با توجه به بررسی های انجام شده ، در کشورهای ایران ، مصر ،هند و چین بیشتر از سایر کشورها مورد توجه قرار گرفته است. نظر به اینکه اکثر مقالات و کتب به زبان فارسی شامل پژوهش در حیطه گل نیلوفر در ایران است ، بررسی این گل در کشورهای دیگر ضروری به نظر می رسد. ازطرف دیگر بیان دقیق مفاهیم گل نیلوفر آبی در ایران نیز می تواند به زنده نگاه داشتن این نقوش در هنر های معاصر کمک کند. مطالعه نقوش گل نیلوفر آبی در کنارمفاهیم نمادین آن حائز اهمیت است که می تواند به طور مجزا یا همزمان بررسی شود.هدف از این تحقیق ، بررسی جنبه های مختلف این نماد در اقوام مختلف و ارتباط آن با ادیان و آداب مذهبی کشورها و مشاهده ارتباط این گل با مفاهیم باز زایی، فراوانی و صلح است. همچنین می توان به ارتباط این گل با عناصر طبیعی مانند خورشید، آب و خاک نیزاشاره کرد. در این پایان نامه ، ابتدا منابع فارسی که شامل کتب و مقالات و پایان نامه های دانشگاهی و کتب موجود و مجلات چاپ شده در پنجاه سال اخیر مورد استفاده قرار گرفته است .در راستای تکمیل داده ها، از منابع خارجی به صورت کتب و همچنین مقالات ، از طریق اینترنت بهره گرفته شده است و مطالب مرتبط جمع آوری و با توجه به اهمیت آن دسته بندی گردیده است. با توجه به مطالب به دست آمده، به اهمیت گل نیلوفر آبی به خصوص در کشورهای مورد بحث بالاخص در مصر و هند پی برده شد. در مصر باستان از این گل برای آئین تدفین و زندگی پس ازمرگ استفاده می شد و در کشورهای هند و چین با الهه گان و خدایان ارتباط داشته است . در ایران نیز با توجه به پیوند آن با آفتاب و آب، معمولاً همراه با الهه های میترا و آناهیتا معرفی می شود. اَشکال گل نیلوفر در مصر باستان اغلب به صورت نیمه باز و در هند به طور شکفته و در ایران و چین به هر دو صورت نیمه باز و شکفته دیده می شود . در ایران این گل جایگاه خاصی نزد پادشاهان پارسی داشته و به طور کلی می توان گفت که در تمام کشورهای مذکور رد پای گل نیلوفر در فرهنگ و ادیان و آداب و رسوم آنها وجود دارد.

واژگان کلیدی : نقاشی دیواری صفوی، چهلستون، مرمت، حفاظت، آسیب شناسی.

مجموعه ی آرامگاهی شیخ احمد جامی در تربت جام خراسان واقع شده است. قدیمی ترین بنای آن معروف به گنبدخانه در سال 633 هـ.ق. ساخته شده و ساخت سایر بناها، تعمیرات، تغییرات و الحاقات بعدی تا دوره ی قاجار و حتی معاصر ادامه داشته است. در این پایان نامه ابتدا بناهای موجود در این مجموعه معرفی شده و تزئینات بکار رفته در بنای گنبدخانه به ویژه نقاشی های آن شرح داده شده است. با مستند سازی، مطالعه ی تطبیقی، استفاده از روشهای دستگاهی و مطالعه ی میکروسکوپی مشخص گردید که نقاشی های اصلی با تکنیک آبرنگی، بدون لایه ی تدارکاتی و با رنگهای آبی لاجورد، سرنج، سبز زنگار و اخرا بر روی گچ کشته اجرا شده است. همچنین مشخص شد که مرمت های اخیر بر اساس طرح اولیه، و با رنگ های سودالیت، لیتارژ و یکی از ترکیبات منگنز انجام گردیده است. در نهایت با توجه به مستندسازی و مطالعه ی آسیب ها و میزان دخالت های مرمتی، چالش های پیش رو در حفظ و مرمت دیوار نگاره های مذکور با توجه به مبانی نظری، بررسی شده و نگه داشتنِ نقوش مرمتی، تمیزکاری موضعی، استحکام بخشی لایه ها و تثبیت رنگدانه ها به عنوان راهکار مناسب حفاظتی و مرمتی ارائه و اجرا گردیده است

با مطالعه و بازنگری به ادوار تاریخی و هنرهای صناعی بر جای مانده به خوبی می توان دریافت که شهر قزوین از دیر باز دارای هنرمندان و صنعتگران شایسته و کارآمدی بوده که درگذشته آثار زیبایی را خلق کرده که برای کشورمان یک افتخار فرهنگی محسوب شده است. هنرهای صناعی به عنوان کاربردی ترین هنرها شناخته می شود و از گذشته های دور تا به امروز پیوسته سهم و جایگاه شایسته ای در زندگی اجتماعی ، اقتصادی و حیات فرهنگی و هنری کشورمان داشته و دارد. در این تحقیق با توجه به اهمیت و جایگاه هنرهای صناعی قزوین که متاسفانه کمتر بدان توجه شده و بسیاری از رشته های صناعی گذشته منسوخ و فراموش شده اند سعی بر شناخت و معرفی رشته های هنرهای صناعی اصیل قزوین به همراه صنعت کاران و هنرمندان شاخص آن ها در گذشته و حال شده است. همچنین با توجه به وضعیت صنایع دستی در گذشته و درحال حاضر قزوین ،چشم اندازی به وضعیت صنایع دستی استان در آینده داشته و همچنین به بررسی و احیای هنر های صناعی اصیل استان قزوین که به نحوی فراموش شده اند، پرداخته شده است. همچنین در این تحقیق مشخص شده است که بیش از 60 گونه از صنایع دستی ایران در گذشته در دامن فرهنگی این شهر پرورش یافته بود و هم اکنون 20 گونه از صنایع دستی در بخش شهری و 8 گونه در بخش روستایی استان فعال می باشند که در اکثر 20 گونه از صنایع دستی شهری حال حاضر قزوین تک استادی و رو به فراموشی هستند . با توجه به صنایع دستی گذشته، راهکارهایی جهت بهبود وضعیت صنایع دستی حال استان پیشنهاد شده است که برخی از آنها اجرا شده و نتایج قابل قبولی داشته است. در این تحقیق از روش میدانی و کتابخانه ای بهره جسته که از نتایج این تحقیق در احیا ، شناخت بیشتر و بهبود تولید و ارتقاء سطح کیفی صنایع دستی استان می توان استفاده کرد.و نیز شناخت و احیای این هنرها برای عدم فراموشی و منسوخ شدن یک ضرورت فرهنگی محسوب می گردد.

ایران باداشتن اقلیم واقوام گوناگون ، پوشش های متفاوتی را می طلبد . دراین پایان نـــــامه ، به بررسی قسمتی ازپوشاک ایرانی که مربوط به پوشش سربوده وازسالیان دور وجود داشته ودستخــوش تغییرات شده ، پرداخته می شود . روش تحقیق به صورت توصیفی بوده واطلاعات ازطریق منابع موجوددرکتابخانه هاوبررسی موردی درپژوهشکده ها ونیزتحقیقات وسیع میدانی دربرخی مناطق روستایی استان های گلستان ، مازنــدران وگیلان بدست آمده است . دراین پایان نامه نمونه های شاخص موجود درمناطق ذکرشده مورد بررسی قرارگرفته است . ازنتایج بدست آمده آن است که گوناگونی سرپوش ها دراستان های گیلان ومازندران درآقایــــان بیشترازبانوان بوده واکثر سرپوش های زنان ازدوروسری به صورت زیر ورو بوده که درهرروستا وهــــر منطقه شیوه بستن وگره زدن آن ها متفاوت می باشد ونامهای گوناگون دارند . نوع آب وهوا واقلیـم در بدست آوردن مواداولیه برای آن ها بسیارحائز اهمیت است ونقوش روی سرپوش ها برگرفته ازمحیط و باورها واعتقادات مردمان این نواحی می باشد .

کوچ نشینان کرد خراسان شمالی که به دلیل زبان گفتاری شان به کرمانج مشهورند،ضمن برخورداری از بیشترین آمار جمعیتی نسبت به بقیه قومیت های استان،حجم زیادی از تولید دست بافته ها را به خود اختصاص داده اند ولی تا کنون پژوهشی به طور مستقیم در این زمینه صورت نگرفته است. در این تحقیق طرح ها و نقوش اصیل مورد استفاده این اقوام و مفهوم نقوش به کار رفته در این بافته ها بررسی شده است.هدف کلیشناخت عوامل موثر بر شکل گیری انواع دست بافته های کوچ نشینان کرد خراسان شمالی از گذشته تا امروز واهداف جزیی بررسی و طبقه بندی طرح و نقش دست بافته های کوچ نشینان کرد خراسان شمالی ، شناسایی معانی و مفهوم نقوش به کار رفته در دست بافته های کوچ نشینان کرد خراسان شمالی و شناسایی دست بافته-های منسوخ کوچ نشینان کرد خراسان شمالی است.روش تحقیق کتابخانه ای،پیمایشی و ابزار گردآوری داده ها فیش برداری، پرسشنامه، ابزارهای سمعی و بصری، مشاهده مستقیم و مصاحبه بوده است. سوالات تحقیق:1- چه عواملی باعث شکل گیری دست بافته های کوچ نشینان کرد خراسان شمالی شده است؟ 2- بافته های منسوخ وبافته های شاخص در گذشته و امروز آن ها کدامند؟ 3- نقش های رایج در بین دست بافته های کرمانجی چیست؟ 4- بین نقش دست بافته ها واعتقادات و باورهای آنان چه ارتباطی وجود دارد؟ 5- نقوش دست بافته های این اقوام حاوی چه معانی و مفاهیم نمادینی می باشند؟ در این ارتباط در ابتدای کار فرضیاتی به شرح زیر مطرح شد:1- عوامل متعددی باعث شکل گیری دست بافته های کوچ-نشینان کرد در خراسان شمالی شده اند.2- بین نقش دست بافته ها و اعتقادات و باورهای بافندگان ارتباط معناداری وجود دارد.3- نقوش به کار رفته در دست بافته ها صرفاً تزئینی نیستند و جنبه ی نمادین دارند. مهم ترین مشخصه نقوش کرمانجی عدم استفاده از خطوط و فرم های منحنی است وآن چه مهم است نقش مایه ها هستند و چیزی به نام طرح جز در چند مورد معدود وجود ندارد.در گلیم بیشتر از نگاره های حیوانی بهره برده اند و در جاجیم بیشتر نقش اشیا کاربردی در زندگی روزمره شان را بافته اند.در قالی بافی علاوه بر استفاده از طرح های اصیل کرمانجی از سنت های طرح و نقش همسایگان خود مانند ترکمن ها و بلوچ ها نیز تاثیر گرفته اند.برخی از نقوش مانند طاووس و شتر قدمت زیادی دارندکه اهمیت آن ریشه در باورهای این قوم دارد،بعضی از نقش ها مثل هواپیما و سماور جدیداندکه بافنده احتمالاً به این دلیل که این اشیا برایش جالب بوده اند، آن ها را وارد سنت بافندگی قوم خود کرده است و بعضی از نقوش قدیمی مانند قرقره،شانه،نردبان و ... نقش اشیایی هستند که او در زندگی روزمره خود از آن ها استفاده می کرده است.

دوره قاجاریه یک بخش تاثیرگذار و مهم در تاریخ ایران محسوب می شود آثار معماری و هنری این دوره با تکیه بر سنت گذشتگان و ملهم از وقایع علمی- صنعتی- فرهنگی و اجتماعی عصر خود شکل گرفته ولی کمتر مورد پژوهش واقع شده است. کاشی سازی یکی از گرایشات تزیین در معماری ایرانی است و نقوش جزء جدا نشدنی از کاشی سازی ایرانی، دفتری بزرگ از باورها، روایتها و فرهنگ، ریشه در تاریخ کهن این سرزمین دارد. از آثار کاشی کاری شیراز مرکز حکومت زندیه و فارس در دوره قاجاریه نوشته و مطالعه جامعی دیده نشده است. این پژوهش با نگاهی به تاریخچه- ی شیراز و جدول بناهای تاریخی در این شهر، بررسی کاشی کاری قاجاری در شیراز و بناهایی که دارای کاشی کاری هستند و ارائه ی نمودار الگوی تزئینات کاشی کاری و بررسی نقوش هندسی و سایر نقوش؛ مجموع چهل بنای شیراز را مطالعه می کند و هر کدام را با تصاویر و توصیف نقوش بکار رفته معرفی کرده و در یک بخش پراکندگی نقوش و درصد فراوانی و اقسام نقوش مورد نظر را به دست می دهد. نقوش هندسی شامل گره چینی، معقلی، رسمی بندی و مقرنس مجموعاً چهل و نه درصد و سایر نقوش گیاهی انسانی جانوری انتزاعی و نوشتاری پنجاه و یک درصد را به خود اختصاص داده اند. نقوش معقلی و گیاهی دو گروه اصلی بیشترین کاربرد را داشته اند و کمترین به نقوش جانوری اختصاص داشته است(سه درصد). شاخص های کاشی کاری در شیراز از نظر نقش و ساختار و مضامین و معرفی نمونه های دارای اهمیت در این پژوهش بررسی شده است. ارائه ی جدول درصد فراوانی نقوش کاشی ها و بحث و نتیجه گیری و ارائه ی پیشنهاد هایی برای توجه به این هنر سنتی در انتهای مطالب آمده است. روش این پژوهش توصیفی است که بر اساس کار میدانی و تصویر برداری از تزئینات کاشی کاری بناهای مورد نظر بوده است.

چکیده تمدن اسلامی از طریق فتح اسپانیا، توسط مسلمانان به این کشور وارد شد. از آن زمان تا کنون کشور اسپانیا وام دار فرهنگ و هنر شرقی بوده و هست. فرش بافی از جمله هنرهایی بود که پس از ورود مسلمانان به اسپانیا ظهور کرد. در پژوهش حاضر سنت تولید فرش در سیر تحولات تاریخی و اجتماعی اسپانیا، از سده های اول اسلام تا به امروز، مورد مطالعه قرار گرفته است. مهم ترین اهداف این تحقیق مطالعه ی فرش های اسپانیایی و شناخت ویژگی های آن ها و یافتن علل شکل گیری و رونق این هنر است. هم چنین بررسی تأثیرات فرش های شرقی، به ویژه ایرانی و آناتولیایی، بر فرش اسپانیا از اهداف کلی این مطالعه است. به این منظور، چهار مرحله زیر در نظر گرفته شده است: 1- مطالعه شرایط تاریخی- اجتماعی موثر در تولید قالی-های اسپانیایی 2- بررسی عوامل تأثیرگذار بر شکل گیری و رشد سنت فرش-بافی در اسپانیا 3- شناخت ویژگی های فرش های اسپانیایی 4- بررسی عوامل موثر بر طرح، نقش، رنگ و بافت فرش های اسپانیا با نگاه ویژه به ایران و آناتولی این تحقیق از نوع تحلیلی-توصیفی است و گردآوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ای صورت گرفته. بر اساس اطلاعات و تصاویر جمع آوری شده رونق فرش بافی در اسپانیا به طور قطع با حضور مسلمانان در منطقه وابسته بوده است. در فرش های اسپانیا کمتر نقشی مختص به این سرزمین به چشم می-خورد و عموماً نقش مایه ها اقتباسی هستند. تأثیرات هنر شرقی و اسلامی تا قرن ها، حتی پس از خروج مسلمانان از این سرزمین، در این بافته ها به چشم می خورد؛ از جمله این تأثیرات ظهور نقوش ایرانی و آناتولیایی بر این فرش هاست که در اولین نمونه های موجود تا فرش های تولیدشده در ابتدای قرن 18 میلادی حضور دارند.

فرض این تحقیق بر این است که، هنر نمودی از هویت و گوهر انسان است. و شناخت این گوهر که خود نام دارد ذاتاً زمانمند است. شناخت خود و هویت دم به دم نو می شود و رخ می دهد و بیان و نشانه آن نیز دم به دم رخ می دهد و تازه می شود. پرسش اصلی این است: "ما که هستیم؟" هویت پاسخ به پرسش درخصوص چیستی یا کیستی موجود است. کنجکاوی و تمایل به تعریف خود از طریق برقراری ارتباط با محیط، انسان را وادار می کند که علاوه بر کیستی خودبه تفحص درخصوص چیستی سایر عینیت ها هم بپردازد. انسان بودن به معنای زیستن در دنیایی سرشار از مکان های با اهمیت است. آیا آرامستان ، سنگ مزارها و عناصر تصویریشان، انسان را در این شناخت یارایند؟ پژوهش پیش رو عزم آن دارد با بررسی عناصر تصویری( نقوش وسنگ نوشته ها (ادبیات)) جمع آوری نقوش ، تحلیل و بررسی بار معنایی آنها در ایران، تنظیم جداولی برای هر نقش و تنظیم جداول پراکندگی نقوش، به آماری در خصوص پراکندگی نقوش دست یافته و بوسیل? آمار به دست آمده و بررسی اوضاع اجتماعی و هنر در سه دور? صفویه، پهلوی و قاجار به تحلیلی جامعه شناختی دست یابد. مستندات و مباحث تحلیلی این پژوهش به روش تحقیق ، توصیفی و تحلیلی است و مطالب به روش میدانی و کتابخانه ای جمع آوری شده اند.

قالیهای دوره ی صفویه، به عنوان شاخصه ی تداوم اصول هنری ایران، با بهره گیری از نقوش منحصر به فرد و با ویژگی ها و ضوابط تعریف شده، همواره از شهرت جهانی برخورداربوده است. از آنجا که هنر ایران، خصوصاً در دوره اسلامی بنمایه های هندسی داشته و هندسه به عنوان مبنا و فلسفه کلی در زیرساخت هنرها مدنظر بودهاست، کاربرد آن در طراحی قالی، امری بدیهی به نظر می رسد که باید شناخته شود. در این راستا، پژوهش حاضر، تلاشی در جهت دستیابی به هندسه، تناسبات کلان حاکم بر نقوش، خطوط انتظام - دهنده و روابط هندسی حاکم بر طراحی اجزای قالی شهری در عصر صفویه می باشد. روند پژوهش شامل بررسی ساختار هندسی و تناسبات قالی های این دوره در بعد کلان و بررسی نقش خطوط انتظام دهنده در طراحی جزییات قالی و برقراری رابطه میان اجزا و ساختار کلی است. این پژوهش با دو روش بررسی تاریخی و بررسی توصیفی / تحلیلی انجام شده که شیوه گردآوری مطالب، کتابخانه ای بوده است. نتیجه این بررسی نشان می دهد که طراحان در گذشته با در نظر گرفتن هندسه به عنوان مبنای اصلی طراحی قالی ها، نقوش را بر بستری از هندسه ترسیم میکرده اند. آنها نسبتهای ویژه ای را در سازماندهی حاشیه ها، متن و طول و عرض قالی، مدنظر داشته اند. درواقع طراحی قالی ایران نیز همچون بسیاری از هنرهای دیگر، در بطن خود از روابط ریاضی و ساختارهای هندسی به عنوان عاملی برای سازماندهی کلیت و اجزای اثر هنری بهره برده است.

از دیر باز سفالگری بومی گیلان و مازندران با زندگی مردمان این دیار پیوند خورده و در بطن آن جاری بوده است.تمامی تولیدات،کاربردی، ساده و یا با تزئینات اندک می باشند اما اکنون جنب? تزئینی آثار،غالب بر جنب? کاربردی آن گردیده است. به دلیل پیشینه تاریخی غنی این هنردر مناطق یاد شده و با وجود کارگاه های متعدد سفالگری درمراکز روستایی و شهری آن در حال حاضر، سبب شد تا در این تحقیق به بررسی ویژگیهای سفال و سرامیک امروز گیلان و مازندران، با هدف شناسایی مواد و مصالح، ابزار کار، تکنیک های ساخت، تزئینات، فرم، طرح و نقش، لعاب، انواع تولیدات سفالی پرداخته شود و با ترسیم جداول مربوط به هر قسمت، جدول نهایی ویژگیهای سفال و سرامیک هر منطقه ارایه گردیده و در خاتمه، به مقایسه این ویژگی ها در مراکز یاد شده پرداخته شده است.با توجه به اطلاعات بدست آمده مشخص گردید در بین مراکز روستایی تولید سفال گیلان و مازندران تولیدات با تکنیک چرخ، ساده یا تزئین به وسیله نقوش بومی، دارای فرم مدور و کشیده و در مراکز شهری استان گیلان، تکنیک قالب گچی با تزئینات رنگ آمیزی یا پتینه و فرم کشیده و در مراکز شهری مازندران، تکنیک چرخ و نقش برجسته و تزئینات نقش کنده و پتینه و فرم مدور و مستطیل بیشترتولید می گردد روش کلی تحقیق توصیفی بوده و اساس کار با انتخاب کارگاه های شاخص و فعال سفالگری در استانهای گیلان و مازندران و جمع آوری اطلاعات صورت پذیرفته است. واژگان کلیدی: سفال، سرامیک، ویژگی ها، امروز، گیلان ، مازندران

امامزاده اسماعیل اصفهان یکی از مجموعه بناهایی است که ساخت آن از اوایل اسلام آغاز، در هر دوره تاریخی قسمت هایی به آن اضافه شده و مرمت آن تا به حال ادامه داشته است. بخش قابل توجهی از این مجموعه دارای آثار تاریخی و هنری ارزشمندی ازجمله آثار چوبی نظیر؛ روزن، در، صندوق، ضریح، پاساد و سقف است. مطالعه و بررسی های انجام شده در خصوص این بنا، هنرهای سنتی به کاررفته در آن و نیز یکی از آثار چوبی امامزاده متعلق به دوره مظفری در دایره المعارف های معتبر، گویای اهمیّت مجموعه امامزاده و هنرهای چوبی موجود در آن است. بررسی ویژگی های فنی و هنری آثار چوبی موجود در بنا، شیوه های اجرایی و ساختار کلی طرح، مشخصه ها و سبک دوره تاریخی مربوط به هر اثر چوبی را نشان می دهد. همچنین با توجه به مطالعات تطبیقی آثار چوبی با یکدیگر، با هنرهای سنتی موجود در بنا و نیز برخی نمونه های چوبی مشابه و معاصر با آن ها، آثار چوبی مجموعه مربوط به چهار دوره تاریخی – از دوره آل مظفر تا قاجار- هستند. از آن جا که گسترش و تکامل مجموعه به شکل حاضر مربوط به دوره صفوی است، آثار چوبی این دوره در امامزاده بیشتر از سایر دوره ها به چشم می خورد. پس از دوره صفوی، بیشترین آثار به جای مانده شامل؛ دو درگنجه، یک میان در و یک صندوق مربوط به دوره تیموری است. روش کلی تحقیق توصیفی- تحلیلی – مقایسه ای است. کلید واژه: اصفهان، بنای امامزاده اسماعیل، آثار چوبی، ویژگی های فنی و هنری.

اژدها،شایدبیشتر یک پدیده باشدتا یک جانور اساطیری،اوخود به تنهایی پدیده ای است که در ذهن بشر دیروز و امروز،همراه باحوادث شگفت لانه کرده است و ذهن پویای بشربه دنبال این پدیده،آفریدگاراساطیر،فرهنگ و هنرشده است.اژدها جزء جدایی ناپذیر اسطوره،حماسه و ادب فارسی است. اژدهادر افسانه ها و اساطیرجهان به جزءچین،نمادپلیدی،شومی و اهریمن است.در دین ها و ادبیات،این موجود اساطیری به عنوان اصلی ترین نیروی اهریمن است.در این پژوهش به نقش و مفهوم اژدها در ادبیات،اساطیر،فرهنگ وباورهای عامیانه وهنرهای سنتی ایران و چین پرداخته می شود.درکتاب ها و مقالاتی به نقش وگاهی مفهوم اژدهادر ادبیات و معماری و برخی نگاره های ایرانی پرداخته اند، ولی در سایرهنرهای سنتی ایران به صورت جامع و در کنارهم این بررسی صورت نگرفته است. باتوجه به اینکه ادبیات وعرفان ما منبع الهام هنرمند ایرانیست ،ابتدا این نقش در ادبیات وسپس اساطیر و فرهنگ ایران موردشناسایی ،هرچنداجمالی قرارگرفته وسپس باروندی مشابه به شناخت این نقش در ادبیات و فرهنگ چین می پردازیم.با بررسی این نماد در اکثرهنرهای سنتی وبا در نظرگرفتن دوره های تاریخی علاوه بر شناخت سیرتحول نقش اژدها درعمده هنرهای سنتی ایران ودرکنارآن،هنرهای سنتی چین و بررسی تطبیقی نقش و مفهوم اژدها در دوفرهنگ کهنسال ایران و چین،وجوه افتراق واشتراک و درنهایت،زمینه های این اشتراک مشخص می شود.مسلما باتوجه به تفاوت مفهوم نمادین اژدها در ایران و چین ،نمونه های افتراق، بخش قابل توجهی از آثارهنرهای سنتی ایران را تشکیل می دهد. ادبیات حماسی غنی ایران زمین،منبع الهام هنرمندایرانی قرارگرفته وباعث به تصویرکشیدن اژدهاکشی های اساطیری شده است.بدین سبب به نظرنگارنده اژدها در هنرنگارگری ایران موقع ویژه ای پیدا کرده است وبیشترین آثار را در این هنر به خوداختصاص داده است،برعکس هنرچین که به سبب علاقه ی هنرمندچینی به منظره پردازی،نقش اژدها در این هنربسیارکمرنگ است،درنهایت باید به این نکته اشاره کردکه اژدها چه به لحاظ مفهوم وچه به لحاظ نقش به غیر از دوره ی ایلخانی که ارتباط ایران وچین در آن به حضورهنرمندان چینی در ایران انجامید،کاملا متفاوت است وبرفرض این که اژدها از چین است،باز هم هنرمند ایرانی آن را در خدمت هنر،فرهنگ ودین خودقرار داده وبه آن رنگ وبوی ایرانی بخشیده است.

خراسان در زمان تیموریان به عنوان یکی از مراکز مهم اقتصادی و هنری، از جایگاه رفیعی برخوردار بوده است. مدرسه غیاثیه خرگرد، مسجد فیروزشاهی در مجموعه شیخ جام و بقعه ابوبکر تایبادی سه بنای مشهور دوره ی تیموری در استان خراسان می باشند که کاربرد کاشی هفت رنگی در آنها موضوع اصلی این رساله می باشد. در این پایان نامه علاوه بر معرفی بناهای مذکور ویژگی های معماری و تزئینات بکار رفته در آنها شرح داده شده است. سپس به تحلیل فنی، تطبیقی و همچنین بررسی تکنیک ساخت کاشی های هفت رنگ در این بناها پرداخته شده و با استفاده از روش های دستگاهی و مطالعه ی میکروسکوپی در جهت شناخت ویژگی های ساختار لعاب و بدنه، نحوه ی اتصال آنها به هم و نقش اکسیدهای مختلف موجود در ترکیب لعاب در ویژگی های آن نظیر تطابق حرارتی لعاب و بدنه، تشکیل حباب در لایه ی لعاب، کشش سطحی و ماتی لعاب بررسی هایی انجام گرفته است. نتایج حاصل از بررسی ها نشان داد که در کاشی های هفت رنگ مدرسه غیاثیه خرگرد، با دو بدنه ی متفاوت مواجه هستیم. همچنین با شناسایی تعیین عوامل ایجادکننده رنگ در لعاب و نحوه ی بکارگیری آنها در سه بنای مذکور مشخص شد که در کنار استفاده از مغن برای قلم گیریِ کاشی های هفت رنگی، لعابی با رنگ قرمز اُخرایی نیز به همین منظور بکار رفته است و در نحوه بکارگیری از رنگ طلایی از ورقه طلا استفاده شده است. در نهایت جهت تکمیل و تعمیق شناخت فنی این آثار و آزمایش عملی نظریات مطرح شده، نمونه هایی مشابه با لعاب های قرمزاُخرایی و طلایی براساس نتایج حاصل از مطالعات آزمایشگاهی تهیه شده است.

در این پروژه مطالعاتی که با هدف ساختار شناسی و آسیب شناسی و ارائه طرح مناسب حفظ و مرمت محراب مسجد جامع اورمیه صورت گرفت ابتدا شیوه معماری دوره ایلخانی که در آن محراب ساخته شده، پرداخته سپس به محل و منشا کاربرد آن که تعیین کننده نوع ساخت آن می باشد اشاره شده است . مطالعات فن شناسی حاکی از وجود ترکیبات عمده ای نظیر ژیپس، انیدریت و کانی های رسی در گچبری است.در ادامه با توجه به مطالعه آزمایشگاهی و تکنیک گچبری محراب و نتایج آزمایشگاهی sem و xrd و مقاومت مکانیکی مشخص شد که سازه محراب دارای استحکام کافی می باشد اما لایه های گچی محراب بر اثر عوامل مختلف دچار آسیب هایی همچون ترک و ریختگی شده و نیاز به مرمت دارند. همچنین مشخص شد که در ساخت محراب از تکنیک های مختلفی مانند استفاده از گچ تیز،گچ کشته و تکنیک قالبگیری استفاده شده است. مورد دیگر تفاوت بخشهای مختلف محراب با یکدیگر از لحاظ رنگ و خصوصیات فیزیکی بود که بررسی ها نشان از تعمیرات و الحاقات عمده در محراب در ادوار گذشته می باشد. در بخش آخر با توجه به نتایج فن شناسی و آسیب شناسی اثر راهکار مناسب جهت حفاظت و مرمت آن مانند استحکام بخشی اثر توسط رزینهای اکریلیکی و مرمت بخش های کمبود همچنین جلوگیری از آسیب های بعدی با محدود کردن دسترسی به آن و بازدیدهای دوره ای پیشنهاد داده شد

تصور و ساختن نمونه های جاودانه ، یکی از آشکارترین تلاشهای انسانی است که از نخستین لحظات زندگی ، مرگ و زوال را به چشم می دیده و همه ی مظاهر دنیا را در حال فروریختن می یافته است. یکی از مهمترین نمادهایی که با جاودانگی و بی نهایت پیوند دارد نماد ماندالا است. در حقیقت انسان سنّتی ، مفاهیم جاودانه را دراین شکل مجسم کرده است. این تجسم، گاه به صورت تصویری ذهنی و گاهی نیز به شکل نمونه های بصری درآمده است. ماندالا در شاخص ترین تصویر خود از دو شکل بنیادی دایره و مربع تشکیل شده است. دایره به عنوان نمادی ازآسمان ، معنویت، کمال ، تمامیت و یکپارچگی روح و زمان و... است وکامل ترین شکل هندسی محسوب می شود دیگر شکل مهم که نماد مادی بودن و زمینی بودن است مربع می باشد مربع نیز نشان دهنده ماده، مکان ، زمین، استقرار ، استحکام ، سکون ، ثبات و نمادی از کل دنیاست. نقوشی چون مربع و دایره چه به صورت منفرد و چه در ترکیب با یکدیگر درمیراث کهن شرق باستان (قبل وبعد از تاریخ) بسیار دیده می شود که خالی از معنا نیستند شاید بتوان گفت هرجا دیدگاه انسان تقدس می یابد ماندالا نیز به وجود می آید. هر چند که از این دو نماد مادر سخن به تفصیل رفته است اما کمتر توجهی به ترکیب این دو شکل در نماد جهان شمول ماندالا شده است. نقشمایه هایی همچون ماندالا که از اشکال بنیادین تشکیل می شوند با خود مفاهیم بنیادینی را نیز همراه می کنند و در ترکیب باهم (تربیع دایره) معانی عمیق تری را نیز به وجود می آورند. این ترکیب نمادین در هنرهای سنتی هند، چین و ایران به وفور دیده می شود هدف کلی در این تحقیق ریشه یابی مفهوم نمادین ماندالا ، و ظهور آن در آثار بر جای مانده در هنر سنّتی ایران، و شناخت مفهوم و پیشینه آن در شرق(هند وچین) می باشد. اهداف جزیی شناخت نمادهای دایره و مربع و ترکیب آنها در قالب نمادهای بنیادین ، ظهوراین نمادهای بنیادین در هنرسنّتی، مقدس و در نهایت معرفی محدود آن دسته از هنرهای سنّتی که از این نماد به وفور استفاده کرده اند، می باشد بررسی مجزای دو نماد دایره و مربع در این سه تمدن شرقی نشان داد که زمین و آسمان معمولا با این دو نماد نزد تمدن های مختلف شناخته می شود، و اتحاد این دو، یعنی تربیع دایره، بیانگر یک مفهوم، یعنی شکستن بعد مکان و زمان می باشد. و مرکزیتی که در این اشکال ماندالاوار وجود دارد ضرورتاً مقدس است. حضور این همه شباهت در معنا و شکل گیری نماد ماندالا در این تمدن ها از سر اتفاق نیست و در نهایت هنر سنّتی برای نمایاندن تقدس ، شکستن بعد زمان و مکان و تصور نمونه های ازلی از این نماد استفاده کرده است. در کل نماد ماندالا هرچند به صورت اسم خاص در هنر هندی و به طور اخص تبتی استفاده می شود اما حضور آن در جایی که هنر سنّتی شرقی که بر اساس اهداف جاودانه شکل می گیرد، غیرقابل انکار می باشد.

پروژه ای که در پیش رو دارید، مطالعه فنی و بررسی مرمت های پیشین بر روی نقاشی دیواری ضلع شرقی کاخ سلیمانیه کرج است . این پروژه که در چهار فصل تهیه و تنظیم شده است، در فصل اول به بررسی تاریخی بنای محل خلق اثر و همچنین معرفی تزیینات آن و نقاشی های موجود در این بنا پرداخته شده و در پایان با تجزیه و تحلیل هنری اثر خصوصیات نقاشی دوره قاجار در این اثر مورد بررسی قرار گرفته است و در فصل دوم با تجزیه و تحلیل نقاشی های دیواری ضلع شرقی از لحاظ کیفیت، فن ساخت و جزییات اثر هنری به مبحث شناخت لایه های تشکیل دهنده اثر، خصوصا" رنگدانه ها با انجام آزمایشات مختلف از قبیل مطالعات میکروسکوپی، آزمایشات شیمی تر و آزمایشات دستگاهی sem و ft-ir می پردازد. در فصل سوم این تحقیق ابتدا کلیاتی از آسیب شناسی دیوارنگاره بیان شده ، سپس با بررسی های دقیق مرمت های انجام شده در گذشته، مرمت های پیشین دیوارنگاره مذکور تجزیه و تحلیل شده است. در مبحث پایانی این تحقیق به عنوان اصلی ترین مبحث پروژه مربوطه، ابتدا با بررسی مبانی های نوین مرمتی در خصوص پاکسازی و موزون سازی نقاشی های دیواری به مقایسه مشکلات موجود در دیوارنگاره مذکور با مبانی های نوین مرمتی پرداخته ، سپس در یک تجزیه و تحلیل محتوایی اثر، نتایج لازم برای پیشنهاد راه حل های اصولی و منطقی جهت حفظ و مرمت این اثر ارزشمند مورد بررسی قرار گرفته است.

داستان آدم و حوا در تورات، انجیل و قرآن آمده و در بسیاری از کتب دینی و تاریخی و به زندگی آنها در بهشت، هبوط و مصائبشان بر زمین اشاره شده است. پژوهشگران و مفسران بسیاری در زمینه این داستان صاحب نظر بوده و آرایی داشته اند. محتوای این داستان در منابع مسیحیت و اسلام تا حد زیادی به هم شباهت دارد و از عناصر نمادینی تشکیل شده که به داستان، معنای ویژه ای بخشیده است. برخی هنرمندان نیز به تصویر کردن داستان پرداخته اند. در این پایان نامه، کیفیت محتوایی برخی از نگاره های موجود، شیوه روایت عناصر داستان به مدد تصویر و نحوه استفاده از عناصر نمادین در تصویرسازی داستان آدم وحوا مورد بررسی قرار می گیرد. پرسش اصلی این پژوهش شباهتها و تفاوتهایی است که از منظر نمادین در نگاره های مذکور دیده می شود. انتخاب تصاویر مناسب و مرتبط با موضوع این پایان نامه، با توجه به محدودیت نگارنده برای دسترسی به نگاره های موجود در قرنهای 11-8 هجری قمری در جهان اسلام و صدر مسیحی (زمان پیدایش اولین نمونه های تصویری داستان هبوط آدمو حوا) تا دوران رنسانس متاخر(اوایل قرن 16میلادی) می باشد. روش تحقیق به صورت توصیفی- تحلیلی و شیوه دستیابی به اطلاعات و گردآوری داده ها و تصاویر بر اساس مطالعه منابع کتابخانه ای و اینترنتی بوده و شیوه نمونه گیری به صورت نمونه گیری غیر احتمالی در دسترس می باشد. با مطالعه در این مورد مشخص می شود که عناصر تصویری داستان با گذشت زمان، دچار تغییر و تمایز می گردند.این تغییر و تفاوت با رجوع به تحولات مفهومی و سنتهای قراردادی تصویرگری در جامعه هنرمندان مسیحی قرون وسطی و هنرمندان مسلمان جهان اسلام، مورد بررسی و مقایسه قرار می گیرند. واژگان کلیدی: هبوط، آدم وحوا، بهشت، درخت و میوه ممنوعه، ابلیس، مار، طاووس

در سال های اخیر، دغدغه های تجاری فرش، سبب غافل ماندن از بعد فرهنگی- هنری آن شده است؛ تا جایی که ارزش های فرهنگی-هنری فرش به درستی شناسانده نشده است؛ چرا که در بیشتر منازل امروز ایرانی، به فرش، فقط به عنوان یک کف پوش تزئینی نگاه می شود تا جایی که هر کف پوشی با هر طرح و رنگی، حتی غیر ایرانی می تواند جایگزین آن شود. شاید یکی از بهترین راه هایی که می توان از طریق آن ارزش های فرهنگی-هنری فرش را بازشناخت، وارد کردن آگاهانه ی فرش به عرصه ی صنعت توریسم باشد؛ یعنی در یک نگاه متفاوت، می توان در شناختن و شناساندن وجوه فرهنگی فرش از هتل های ایرانی یاری جست. به عبارت دیگر فرش می تواند در معماری و معماری د اخلی یک هتل ایرانی، فراتر از یک کف پوش مطرح شده و به فضای حاکم بر هتل، رنگ وبویی ایرانی ببخشد. اما به راستی فرش ایرانی دارای چه ویژگی هایی است؟ و چگونه می تواند علاوه بر داشتن نقش تزئینی در هتل ها، عنصر شاخص فرهنگ و هنر ایرانی یا حتی قوم خاصی از اقوام ایرانی باشد؟ در این پژوهش پاسخ گویی به این مساله در سه فصل در پی گرفته می شود که در فصل اول با عنوان «ویژگی های فرش ایران» به شناخت اجمالی فرش ایرانی و انواع آن بر اساس مناطق بافت، جامعه ی بافت، طرح و نقش و اندازه ها پرداخته شده است. پس از آگاهی از ویژگی های فرش ایرانی، در فصل دوم با عنوان «ویژگی های هتل های ایرانی از منظر معماری داخلی»، به پیشینه ی تاسیسات اقامتی در ایران، هتل و انواع آن و صنعت توریسم پرداخته می شود. اما مسئله ی مهم در این بخش ایرانی نامیدن یک هتل است که برای ورود به این بحث ابتدا به تعریف معماری و معماری داخلی و دکوراسیون پرداخته می-شود تا بتوان هتل را از منظر معماری داخلی بررسی نمود. پس از آن، یک هتل، در بحث القای هویت ایرانی، مانند دیگر بناهایی پنداشته می شود که در معماری معاصر ایران، با بحران هویت روبرو هستند و بدین ترتیب در نگاهی گسترده تر، به مساله ی إلقای هویت ایرانی به معماری دوره ی معاصر ایران، از دیدگاه های مختلف پرداخته شده است. سپس هتل عباسی اصفهان، که با زنده نمودن یک کاروانسرای قدیمی، به عنوان نمونه موفقی که از فرش ایرانی برای حفاظت از اصالت و جایگاه فرش و هویت بخشی به معماری داخلی استفاده شده است، معرفی می شود. در فصل سوم با عنوان «جایگاه فرش در القای هویت به هتل های ایرانی»، پس از بیان مفهوم هویت در بحث ارتباط فرش با هویت ایرانی، تنها به بیان مولفه های فرهنگ و هنر ایرانی پرداخته شده و از میان این مولفه ها به یافتن دو ارتباط؛ یکی، ارتباط فرش با آیین های ایرانی و دیگری، ارتباط فرش با معماری ایرانی پرداخته شده است تا مشخص شود که فرش در زمره ی هنر ایرانی است و می تواند فرهنگ و هنر ایرانی را القا نماید. سپس، ارزش فرش در حال حاضر، در صنعت توریسم ایران و هتل های ایرانی و نیز جایگاهی که می تواند در این هتل ها به عنوان عنصر هویت بخش داشته باشد معرفی شده است.

چکیده با ورود تکنولوژی و تجهیزات مدرن‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏، تولید محصولات کریستالی از سال 1345 به ایران، تحولی در امر شیشه گری و کریستال سازی در کشور صورت گرفت. لذا این پایان نامه با هدف بررسی فرایند تولید شیشه و کریستال دست ساز در ایران و بیان تحولات این هنر و صنعت ارزشمند از سال 1345 تاکنون و نیز بررسی کمی و کیفی تولیدات کارخانه های موجود و آشنایی با روش های تولید و تزئین آثار شیشه ای و کریستالی به نگارش در آمده است. اطلاعات این پایان نامه با سند گزینی و مرور منابع کتابخانه ای که شامل متن خوانی و جمع آوری اطلاعات از طریق فیش نویسی، آمار خوانی با استفاده از جداول مختلف، سند خوانی با مطالعه ی کتب، مجلات و اسناد دولتی و... و نیز با مصاحبه های ساختار یافته و بدون ساختار و همچنین با مشاهدات با مشارکت و بدون مشارکت جمع آوری شده است که این مشاهدات با عکس و فیلم ثبت گردیده است. این بررسی ها علاوه بر بیان اطلاعاتی در مورد پیشینه و روش های ساخت و تزئین آثار شیشه ای و کریستالی، این امر را آشکار ساخت که با ورود دانش فنی و ابزارها و تجهیزات پیشرفته،‏ تحولاتی در زمینه های مواد اولیه، کوره ها، تنش زدایی محصولات، قالب های مورد استفاده، ابزارهای فرم دهی، نحوه ی طراحی، ساخت محصولات کریستالی پایه دار با اندازه های بزرگ، استفاده از کاپ، راد، فویل و پودر در تولید انواع محصولات کریستالی، پرداخت-کاری، بسته بندی، انبارداری و محیط کاری کارخانه های تولید کننده ی آثار کریستالی صورت گرفته است که تک تک این تحولات به طور مفصل بررسی شده است. نکته ی قابل توجه این است که با وجود پیشرفت های صورت گرفته‏ بازهم شاهد ناکامی بسیاری از تولید کنندگان محصولات کریستالی در کشور می باشیم. در ادامه ی مباحث، دلایل این ناکامی ها بیان شده وحمایت نکردن دولت از تولید کنندگان محصولات کریستالی، وجود فرهنگ مصرف گرایی در کشور، اعتماد نکردن مصرف کننده به تولید کنندگان داخلی و نبود هماهنگی بین بازار فروش و تولید کنندگان آثار کریستالی، به عنوان مهم ترین دلایل این ناکامی ها شناخته شده اند. کلید واژگان: شیشه گری، شیشه ی دست ساز، کریستال، فرآیند تولید، تکنولوژی

چین دارای پیشینه ای طولانی و پرافتخار در زمینه هنر و نقش و نماد در هنر می باشد. یشم به عنوان یکی از سنگ های موردعلاقه ی چینیان از دوران کهن تا امروز مطرح بوده است. اگر چه یشم در نقاط مختلف جهان وجود دارد، اما تنها نزد چینیان باستان، ارزش آن گاه حتی از طلا و نقره هم فراتر رفته است. این سنگ نه تنها به خاطر زیبایی و کمیاب بودنش مورد ستایش قرار گرفته، بلکه به خاطر رابطه آن با جاودانگی نزد آنان گرانبها بوده است و ارزش آن بیشتر ازآنکه به خاطر زیباییش باشد، به خاطر ویژگی های نمادین و اسطوره ای آن بوده است. همین خصوصیت موجب شده که همیشه در هاله ای از سحر وابهام باشد. با گذشت قرون از ارزش و مقام معنوی یشم در نزد چینیان کاسته نشده و کارکرد اجتماعی، هنری و فرهنگی آن به اقتضای زمان تغییریافته، اما رنگ نباخته است کما اینکه در سلسله های باستانی به عنوان نماد جاودانگی، در مراسم تدفین وجود شیئ یشمی ضروری بود اما به تدریج فقط در طول زندگی ارزشمند شمرده شد و مراسم پیچیده ی تدفین به تدریج منسوخ شد تا جایی که در دوران متأخرتر فقط زیبایی آن مورد ستایش بود. استفاده از یشم در کشورهایی که ارتباطات سیاسی فرهنگی با چین داشتند نیز مرسوم شد. لازم به تذکر است در برخی محیط های دینی و اجتماعی متفاوت نظیر ایران، نقش آن تغییر کرد. به درستی معلوم نیست یشم اول بار چه زمانی به ایران وارد شد. اما بر اساس شواهد، قدیمی ترین نمونه ها مربوط به دوره ی هخامنشیان است اما مفاهیم دینی و نمادین آن هرگز در ایران مورد اقبال نبوده است ومی توان گفت دلیل آن این است که فلسفه ی مرگ و زندگی در ایران با چین متفاوت است. شاید عدم وجود منابع یشم در ایران، یکی دیگر از این علل باشد. با وجود این، مدارک و شواهد نشان می دهد که در دوره هایی از تاریخ ایران کار بر روی یشم و تجارت آن بسیار پر رونق بوده و نمونه های کم اما زیبا از آن دوره باقی مانده است که دلیلی بر این مدعاست. باید این نکته را متذکر شد که استحکام و زیبایی یشم، بیشترین عامل جاذبه ی آن نزد ایرانیان بوده است. سه هدف کلی در این پایان نامه دنبال می شود: شناخت ویژگی های فنی یشم، نقش نمادین آن در هنر و صنایع دستی چین و در نهایت، جایگاه آن در هنر ایران می باشدکه در این خصوص نسبت به چین کاملاً متفاوت است.

سفرنامه ها از منابع مهم تاریخ نگاری هستند، که حاوی اطلاعات مفیدی از زندگی اجتماعی مردم هر دوره می باشند. تعدادی از سفرنامه ها توسط سیاحان اروپایی نوشته شده، که با عناوین و مقاصد گوناگونی به ایران مسافرت کرده اند و اوضاع سیاسی، اجتماعی، آداب و رسوم ، هنر و وضع دربارهای صفوی و قاجار را در آثار خود منعکس نموده اند. در میان این سفرنامه ها برخی از سیاحان به میزان قابل توجهی به هنر و صنعت ایران در دوره صفوی و قاجار پرداخته و برخی دیگر تنها اشاره ناچیزی کرده اند. دوره صفوی یکی از دوره های درخشان تمدن ایرانی – اسلامی است. با روی کار آمدن خاندان صفوی باب تازه ای در مکتب هنری ایران گشوده شد، محصولات هنری در دوره صفوی ویژگی و مشخصه ایرانی داشت. از زمان افول صفوی تا ظهور قاجار هیچ تمدن درخشانی به وجود نیامده و هنر قاجار آگاهانه از هنر دوره صفوی تاثیر پذیرفت، علاوه بر این تاثیر عوامل دیگری از جمله هنر غرب، هنر قاجار را دگرگون کرد. با توجه به این که سیاحان اروپایی نظرات بسیاری درباره آثار هنری دوره صفوی و قاجار از خود بر جای گذاشته اند، این پژوهش قصد دارد به بررسی نظرات و دیدگاه های سیاحان غیر ایرانی، در خصوص صنایع دستی ایران در دوره صفوی و قاجار بپردازد. به این منظور ابتدا سیاحانی که در دوره صفوی و قاجار به ایران آمده اند، معرفی شده اند، سپس صنایع دستی و حرفه های مربوطه که در سفرنامه ها ذکر شده است، طبقه بندی شده و در پایان نظرات و دیدگاه های سیاحان با یکدیگر مقایسه شده است. نتایج حاصل از این بررسی، شناخت و معرفی هنرها و دست ساخته های شاخص ایران در هر دو دوره است، این پژوهش بازگو کننده ی صنایع دستی رایج هر شهر در دو دوره و صادرات و واردات صنایع دستی و مواد اولیه آن می باشد، همچنین هنرمندان ایرانی و تولیدات آن ها و هنرمندان غیرایرانی معرفی گردیده اند. روش تحقیق این پایان نامه روش توصیفی است و شیوه گردآوری مطالب کتابخانه ایی می باشد.

ساخت سلاح در ایران و استفاده از آن در جنگ ها سابقه دیرینه ای دارد و کاربرد آن در ایران از قبل از اسلام تا دوره قاجار آشکار است. اما در این میان ، پیشرفت صنعت اسلحه سازی در دوره صفوی بسیار آشکار است و بعد ازاین دوره ساخت جنگ افزارهای سرد نسبت به دوره های قبل کاهش یافته و به هر حال روند ساخت سلاح های سرد تا دوره قاجار ادامه داشته است. ارزش جنگ افزارها به حدی بود که ساخت و رواج سلاح گرم نیز، نتوانست به یکباره از ارزش آن ها بکاهد. آن چه در دوره صفوی درصنعت اسلحه سازی ایران رخ می دهد، نتیجه تغییر و تحولاتی است که طی سالیان دراز برصنعت اسلحه سازی گذشته است و اوج این تحولات در دوره صفوی منجر به ساخت سلاح هایی می شود که امروزه زینت بخش بسیاری از موزه ها است. با توجه به اهمیت سلاح های دوره صفوی و تحولات آن در دوره قاجار، این پژوهش با هدف بررسی و شناخت ویژگی های فنی و هنری جنگ افزارهای سرد ایران در دوره صفوی و قاجار و مقایسه آن ها در سه موزه نظامی تهران، موزه نظامی شیراز و خزانه سلاح بنیاد مستضعفان انقلاب انجام می شود. نتایج حاصل از این بررسی نشان می دهد که سلاح های سرد در دوره صفوی کاملا کاربردی بوده و کیفیت و تزیینات سلاح در راستای کاربردی بودن آن شکل گرفته است. با توجه به رواج سلاح های گرم در دوره قاجار، سلاح های سرد تغییر کاربری داده و تا حدودی جنبه تشریفاتی یافته اند، تغییر فرم و افراط در تزیینات در سلاح های این دوره نشان از کمرنگ شدن نقش آن و تشریفاتی بودن سلاح ها دارد. روش تحقیق توصیفی است. روش گردآوری اطلاعات شامل شیوه کتابخانه ای و میدانی است، و در شیوه میدانی از مصاحبه، بررسی و مشاهده مستقیم اشیا در موزه های مورد مطالعه استفاده شده است.

پس از بررسی ها و پژوهش هایی که در این پایان نامه بر روی راهکارهای متداول دوباره بر پا سازی اشیاء و آثار سنگی نا متعادل و نا ایستا انجام شد، می توان انواع روش های پذیرفته و قابل اجرا در موزه های بزرگ دنیا را به صورت خلاصه چنین معرفی کرد: مانت سخت افزاری است که به صورت پایه و یا یک آرماتور بر روی آثار منقول موزه ای قابل اجرا ست، در دو نوع مانت عمومی و مانت سفارشی وجود دارد. مانت عمومی خود شامل انواع گوناگونی است که این دسته بندی بر مبنای خصیصه ها و ویژگی های ظاهری و ساختاری همانند و متشابه در پایه های هر گروه صورت گرفته و عبارت است از مانت ساده، مانت عنکبوتی، مانت اهرمی، مانت کاسه، مانت بشقاب، پایه ی میله مرکزی یا پایه ی مرکزی. روش دیگر ایستا سازی اشیاء سنگی، ایجاد رابط در زیر آثاری است که به علت کمبود در قسمت کف و پایه، دچار عدم تعادل یا ایستایی شده اند. برای این کار با قالب گیری از بخش کمبود با ماده ی مناسب، پایه ای برای زیر شئ تهیه می شود که این رابط بدون استفاده از ماده ی چسباننده و با استفاده از پیچ و مغزی (درون شئ و رابط)، به اثر متصل می شود. روش دیگری که برای نمایش آثار ناایستا مانند الواح، نقوش برجسته و نمونه هایی از این قبیل استفاده می شود، نصب گیره هایی از جنس فولاد ضد زنگ است که به تعداد کافی و در نقاط مناسب در اطراف اثر است. به این روش شئ بدون کاربرد مواد چسباننده به دیوار موزه متصل می شود. برای ثابت کردن اشیائی نا متعادلی که در قسمت کف، دچار سایش یا میزان اندکی کمبود شده اند نیز می توان از گیره های فولادی در اطراف پایه بهره برد. ثابت کردن آثار سنگی بزرگ، حجیم و سنگین وزن، درون دیوار های موزه روش دیگر ایستا سازی است. آناستیلوز روش دیگری است که با استفاده از آن قطعات و بخش های باقی مانده و فرو ریخته ی بنا های تاریخی را می توان با کمترین مداخله و دستکاری در اصل اثر، دوباره چینی و بازسازی کرد به نحری که خطوط و فرم اصلی بنا (و یا عناصر وابسته به آن) معلوم و مشخص شود. آخرین روش برای بر پایی مجدد آثار نا ایستای سنگی، بازسازی کامل بخش های کمبود در شئ است که بر اساس نوع و جنس سنگ کاربردی در ساخت اثر و نیز وسعت، میزان و محل وقوع کمبود در اثر، از مواد گوناگون استفاده می شود. برای این جایگزینی از سنگ جدید کاملاَ همانند و همگون با سنگ اصلی و یا از اپوکسی های پر کننده ی مناسب مانند crete، plumbing و یا از مواد ترکیبی مانند گچ به همراه یک پر کننده (مانند پودر سنگ) و رنگ بهره برد. کاربرد برخی مواد تجاری مانند ledan نیز در سال های اخیر گسترش یافته است. و در پایان پس از معرفی انواع روش های متداول ایستاسازی اشیاء نامتعادل و نا ایستای سنگی، برای بر پایی مجدد دو شیر سنگی متعلق به منطقه ی چمگردان اصفهان، با در نظر گرفتن وضعیت استحکام و انسجام بافت در سنگ و نیز با توجه به فرم ظاهری این دو اثر و وزنشان، استفاده از مانت های h از جنس فولاد ضد زنگ پیشنهاد می شود تا با حداقل مداخله و دستکاری، بتوان این دو شیر سنگی را در موزه به نمایش گذاشت.

چکیده حرم مطهر امام رضا (ع) به عنوان یکی از مهمترین مکان های مقدس اسلامی، همواره مورد توجه شیعیان بوده است و روز به روز بر تعداد زائران آن حضرت افزوده می شود. اهمیت و تقدس این مکان باعث شده تا انواع هنرها به خدمت آن درآیند و به بهترین وجه جلوه گر شوند. برقراری روشنایی در بارگاه منور امام(ع) علاوه بر رفع نیاز، از اعتقادات شیعیان سرچشمه گرفته و آداب برقراری آن امری پرفیض محسوب می شده است، همین امر باعث شده، تا روشنایی از مهمترین موقوفات حرم باشد و نمونه های شاخصی از اشیاء روشنایی وقف آستانه امام رضا(ع) شوند. این پژوهش به چگونگی روشنایی حرم مطهر امام رضا(ع) در دوره های صفوی و قاجار وعناوین و محدوده فعالیت متولیان امر روشنایی دست یافته، اشیاء روشنایی مورد استفاده در حرم مطهر متعلق به این دو دوره را شناسایی کرده و ویژگی های فنی و هنری آنها را مورد بررسی و مقایسه قرار داده است. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی - تحلیلی است که تحقیقات میدانی و مشاهدات و برداشت های بصری و بررسی منابع مکتوب و اسناد موجود، اساس شکل گیری آن است. در نتیجه ی این پژوهش، ضمن دستیابی به نوع فعالیت خادمین حوزه روشنایی حرم مطـهر و همچـنین تشریفات و آداب برقـراری روشـنایی در دوره های صـفوی و قاجـار، نمونه های متعلق به دو دوره صفوی و قاجار شناسایی و ویژگی های فنی و هنری آنها، استنتاج و مورد مقایسه قرار گرفتند. نور علاوه بر کارکرد اصلی خود یعنی روشنایی بخشی، به جنبه های نمادین نیز مربوط بوده و برقراری آن از طریق قندیل، شمعدان، مشعل، فانوس و نظایر آن توسط متولیان امر روشنایی در ساعاتی از شب صورت می گرفته است. آثار باقی مانده حاکی از آن است که نمونه ها در دوره قاجار متنوع تر شده و با ورود آثار غیر ایرانی در این دوره، مواد و مصالح به کار رفته دستخوش تغییراتی شده اند. واژگان کلیدی: حرم امام رضا(ع) – روشنایی – اشیاء روشنایی – صفوی - قاجار

تعاریف و مباحث نظری نوینی همگام با جنبش های هنری و فکری، امروزه برای هنر و غیر هنر بیان شده و مسلما صنایع دستی از این امر مستثنی نمی باشد. از اینرو این رساله با طرح ابهام های ترجمه ای معادل سازی شده و کاربرد آنها در برخی نهادهای رسمی و به استناد رویکردی تاریخی، اجتماعی در شکل گیری صنایع دستی، شناخت و بررسی مبانی نظری متکی بر شاخصه ها و مولفه ها همراه با اعتبار بخشی رویکردهای فکری دوره معاصر و نگرش های هنری و بنیان های فکری متفکران ایرانی- اسلامی، به بررسی مبانی نظری صنایع دستی می پردازد. در این رابطه سه رویکرد اصلی مبانی نظری مورد توجه قرار گرفته است: 1- مبانی نظری بر اساس علل و عوامل شکل گیری و اعتبار بخشی صنایع دستی بر مبنای رویکردی تاریخی و اجتماعی 2- مبانی نظری بر اساس تعاریف، ریشه یابی واژگان، شاخصه ها، مولفه ها و شیوه های آموزش 3- مبانی نظری بر اساس بنیان های تفکر و زیبایی شناسی ایرانی- اسلامی بررسی این سه رویکرد بر اساس روش کتابخانه ای و تحقیق کیفی و با استناد به منابع انگلیسی تحلیل گردیده است. نتیجه کلی در این بررسی با توجه به بررسی تاریخی و اجتماعی، تعاریف، دیدگاه ها، بنیان های تفکر و زیبایی شناسی و انتخاب شیوه مناسب آموزشی، بررسی مبانی نظری صنایع دستی انجام پذیرفت. همچنین علل شکل گیری و خاستگاه صنایع دستی وابسته به چهار عامل باور، فن آوری، هنر و ساختار اجتماعی در پاسخگویی به نیازهای مادی و معنوی است. از اینرو عوامل اجرایی و تاثیر گذار بر صنایع دستی نیز متکی بر اندیشه ساخت، برنامه ریزی، دانش تولید، هدف و کاربرد، شکل نهایی، تولید کننده، سنت، هویت سازی، مراحل تولید، آماده سازی، محصول نهایی و مخاطب بیان شده است. عوامل و عناصر شکل گیری و تداوم آن در قابلیت های انسانی و در رابطه احساس و تفکر، مراحل ادراک، تفکر، اندیشه و تجلی زیبایی شناسانه در اندیشه های متفکران در کل بر مبنای ارتباط با خود، هستی و خالق معنا می یابد. کلید واژه ها: هنر، صنایع دستی، زیبایی شناسی ، مبانی نظری

موضوع «حفاظت از میراث معماری» مسئله ای است پیچیده و پراهمیت که دارای وجوه متعدد می باشد. در امر حفاظت از میراث معماری نوع نسبت مردم با موضوع از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در جامعه حال حاضر ایران، بنا بر شواهد مختلف، نه تنها در این ارتباط نسبت مطلوبی برقرار نمی باشد بلکه تعارض های اجتماعی متعددی نیز وجود دارد. این رساله به تحقیق در علل بروز تعارض های اجتماعی در حفاظت از میراث معماری پرداخته است. علل بروز نسبت های اجتماعی نامناسب با موضوع حفاظت از میراث معماری از طریق یک موردپژوهی معطوف به مجموعه ثبت جهانی گنبد سلطانیه، مورد بررسی قرار گرفته است. جامعه بومی شهر سلطانیه از آن جهت به عنوان نمونه موردی انتخاب شده است که بنا بر شواهد وضع موجود، در این شهر بروز نسبت های اجتماعی نامناسب با میراث معماری و حفاظت آن و نیز تنش و تعارض های اجتماعی ایجاد شده، وجوه گوناگونی از مسئله را می تواند آشکار نماید. تحقیق حاضر حاصل پژوهشی است در باب مطالعه و شناسایی علل بروز این پدیده، که به اتکا ادبیات حاصل از مستندات پیشین و نیز پیمایش های میدانی گسترده، انجام پذیرفته است. یافته ها و نتایج تحقیق بر مبنای طبقه بندی و تحلیل مصاحبه های عمیق صورت پذیرفته با جامعه بومی شهر سلطانیه و نیز بررسی اسناد، مدارک و پرونده های قضایی مرتبط با موضوع بدست آمده اند. یافته های این تحقیق نشان می دهد که مجموعه ای از عوامل در بروز تنش و تعارض های اجتماعی با موضوع حفاظت از میراث معماری در این شهر موثر بوده است. از جمله مهم ترین عوامل یادشده، موارد زیر را می توان برشمرد: عدم توانمندی جامعه سلطانیه نسبت به شناخت میراث معماری و حفاظت از آن و نیز کمبود هم پیوندی میان اصول و مبانی «میراث معماری» با «نیاز ها و تقاضاهای مردمی»، برخوردهای نظری و اجرایی ناهماهنگ و مقطعی در ارتباط با فرآیندهای حفاظتی، تعارض های شغلی و حرفه ای افراد، نفی خواسته ها و تمایلات اجتماعی با استناد پیوسته و صرف به ضوابط و قوانین حفاظتی موجود و نیز ایجاد فضای سوء برداشت، سوء رفتار و عدم اطمینان نسبت به حفاظت از میراث معماری. نتایج تحقیق نشان می دهد، میان «تقاضاهای اجتماعی» و «فرایندهای حفاظت از میراث معماری» اختلاف معیار وجود داشته و هم پیوندی مناسب میان جامعه و میراث معماری برقرار نشده است، لذا ایجاد تعادل و تعامل اصولی میان نیازها و خواسته های صواب جامعه با فرایندهای حفاظت از میراث معماری به عنوان رویکردی موثر در کاهش تعارض های اجتماعیِ یاد شده، پیشنهاد می گردد. چارچوب نظری تحقیق مبتنی بر تعمیم مباحث روانشناسی اجتماعی به موضوع حفاظت مردمی از میراث معماری می باشد.

تابلوی نقاشی روی پارچه اثر خوان میرو، هنرمند برجسته اسپانیایی با طول 10 متر و عرض 40 سانتی متر از جمله آثار منحصر به فردی است که در کاخ جهان نمای مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران تهران نگهداری می شود. کمتر از نیم قرن از عمر این اثر گران بها می گذرد، ولی به علت شرایط نامطلوب نگهداری و نمایش، آسیب های فراوانی به آن وارد شده که هم از نظر زیبایی شناسی و هم از نظر استحکام، آن را در وضعیت بحرانی قرار داده است. در مواجهه با موضوع، با در نظر گرفتن اهداف پایان نامه (فن شناسی، آسیب شناسی، حفاظت و مرمت اثر) پس از مطالعات گسترده و آشنایی با روند کار و زندگی هنری و دیگر آثار میرو به شناسایی ساختار و اجزای تابلو از جمله رنگ ها و پارچه بستر پرداخته شد. روش تحقیق در این پایان نامه ابتدا به صورت توصیفی، تحلیلی و سپس مبتنی بر انجام آزمایش بوده و روش گردآوری اطلاعات، از طریق مطالعات کتابخانه ای، مطالعات آزمایشگاهی، روش های دستگاهی نظیر ftir و sem و همچنین مطالعه و مشاهده مستقیم بر روی اثر است. آزمایش های انجام گرفته، جنس پارچه بستر نقاشی را ابریشم، و رنگ سیاه به کار رفته در آن را حاوی روغن بزرک و رنگدانه های معدنی که بر پایه دوده است نشان می دهد. اسیدی شدن پارچه تکیه گاه در بعضی نقاط، قشر رسوبات، لایه های چرکی و دوده و آلودگی های بیولوژیکی عمده آسیب هایی است که به این اثر وارد شده است. نهایتا با پاکسازی سطحی اثر و جعبه آن، شستشوی بخش های آلوده و استحکام بخشی قسمت های سست و شکننده، این اثر مورد مرمت قرار گرفت و سپس مجموعه ضوابط و دستورالعمل های حفاظت، جهت نگهداری و نمایش این اثر در نظر گرفته شد و این تابلو در وضعیت مناسب به کاخ موزه جهان نمای نیاوران بازگردانده شد.

نقش ها یکی از اجزا اصلی در خلق آثار هنری وابزاری برای شناسایی تاریخ ومحل تولیدشان است. از این میان گاهی این نقش ها برخاسته از سنت و عقاید و باورهای خالق اثر است و گاهی نیز نقش وارداتی محسوب می شود که به واسطه های گوناگون، جامعه با آن برخورد می کندو به مرور زمان در متن فرهنگی جامعه قرار می گیرد و با رنگ و بوی خاصی که ناشی از تداوم سنت بومی و محلی است خود را با دیگر عناصر بصری و شناخته شده ی محیط، هماهنگ می کند. گل فرنگ که با اسامی گوناگون مانند،گل کوبلنی،گل رز،رز کلمی و گل ژرسه شناخته شده اند همراه با موج عظیم ورود نقاشی،تصویرسازی و طبیعت پردازی های غربی از اواخر دوره صفوی به هنرو صنایع دستی ایران وارد شد و کاربرد وسیعی بر روی دست بافته ها و سایر هنرها پیداکرد.هرچند که تا قبل از این نقش گل سرخ بومی ایران در زربفت های این دوره به کار می رفته است ولی تا این اندازه و این نوع سبک طبیعت گرایانه که نمونه های مستقیم آن را می توان در هنر قرون 18 و19 میلادی در غرب مشاهده کرد به کار گرفته نمی شد. با توجه به گستردگی مناطق فرش بافی ایران از حیث استفاده از این نقش مایه در نقش اندازی طرح فرش، دو استان کردستان و چهارمحال بختیاری که کاربرد شاخص تری داشته اند برای این پژوهش انتخاب شد که هدف آن بررسی جایگاه و مقایسه نقش مایه ی گل فرنگ در فرش بافی دو منطقه کردستان و چهارمحال بختیاری است. نقش مایه ی نوظهوری که برخلاف عمرکوتاه خود،جایگاه عمده ای را در فرش بافی ایران یافته است. روش تحقیق از نوع توصیفی-تحلیلی است و شیوه جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه-ای و میدانی می باشد. بر اساس یافته های تحقیق وجود تفاوت ها در ساختار طرح و اختلاف در نوع رنگ آمیزی نقش ها نشان از نداشتن وابستگی هر منطقه از منطقه دیگر میدهد. اما از نظرشباهت های فرم شناسی و بررسی تاریخی رواج این نقش ،این نتیجه استنباط می شود که اگرچه نحوه مواجهه آنها با این نقش یکسان نیست اما الگو گرفته از یک نقش ثابت است وآن گل رزی است که در بافته های کشورهایی نظیر فرانسه و انگلیس استفاده می شده است. تفاوت موجودبیشتر ناشی از متفاوت بودن تکنیک و نوع مواد اولیه بافت و رنگرزی هر منطقه نسبت به منطقه ی دیگر است.

یکی از شاخه های پر کاربرد هنر فلزکاری پیش از اسلام و همچنین در دوره اسلامی، ساخت و تولید زیورآلات است. از اوایل اسلام تا دوره قاجار تغییرات زیادی در زمینه جنس، فرم و نقوش انگشتری ها حاصل شد. اما تداوم استفاده از برخی نقوش و فرم های خاص در تزیین این انگشتری ها گویای وجود روح و اصالتی است که به نوعی از فرهنگ ایرانی – اسلامی نشأت گرفته و آنها را از انگشتری های ساخته شده مشابه در همین برهه زمانی در سایر کشور ها و مناطق متمایز می سازد. امروزه در کشور ایران با چنین پیشینه غنی در صنایع دستی و ساخت زیورآلات، متاسفانه این گونه محصولات کشورمان کمتر ویژگی های ناب و اصالت گذشته را با خود به همراه دارند. این معضل علاوه بر اینکه به تدریج باعث دوری و بیگانگی تولیدات ما از فرهنگ و اصالت ایرانی می شود و روح هنر ایرانی را دراین صنایع تضعیف خواهد کرد، بلکه باعث افول هنر و هنرمند ایرانی از جایگاهی خواهد شد که در طول قرن ها از جایگاه شایسته ای برخوردار بوده است. تحقیق حاضر با هدف بررسی خصوصیات ظاهری و ویژگی های هنری انگشتری های ایرانی - اسلامی پس از ورود اسلام به ایران تا زمان قاجار صورت پذیرفته است. این پژوهش با انجام مطالعات کتابخانه ای به بررسی نقش، فرم ،کاربرد و نحوه ساخت نمونه های موجود در کتب مختلف پرداخته و وجهی توصیفی و تشریحی دارد. با توجه به مطالعات انجام شده می توان دریافت که علاوه بر اینکه در هر دوره انگشتری ها دارای ویژگی های منحصر به فردی از نظر نقش، فرم و تزیینات هستند و می توان آنها را در طبقه بندی ها و سبک های خاص هر دوره گنجاند، دارای ویژگی های مشترکی نیز هستند که آنها را از زیورآلات مشابه سایر مناطق در همین برهه از زمان متمایز می سازد.

ایکات یا دارایی یکی از پارچه های سنتی بسیار زیبای ایران است که امروزه تنها در شهر یزد تولید می-شود که در سال های اخیر سطح تولید آن از نظر کمی و کیفی بسیار پایین آمده به طوری که حیات فعال خود را از دست داده است و چنان چه برای حفظ و احیای آن چاره ای اندیشیده نشود، به زودی در خطر نابودی کامل قرار خواهد گرفت. این پژوهش درصدد است تا با شناخت پیشینه ی ایکات در جهان و ایران و همچنین با شناخت ویژگی های فنی و هنری ایکات در هند و ایران به هدف اصلی که همانا شناسایی جایگاه ایکات ایران در مقایسه با ایکات هند است دست یابد. این پژوهش از نوع توصیفی استو شیوه مبتنی بر هدف آن علی مقایسه ای است. به همین منظور گردآوری داده ها به دو روش کتابخانه ای و میدانی انجام شده است. با توجه به مطالعات و بررسی های انجام شده پیرامون ابعاد مختلفِ تکنیکی و هنری ایکات ایران و مقایسه با ویژگی های فنی و هنری ایکات هند، این نتیجه حاصل شد که طرح ها و نقوش ایکات هند، از نظر نقش مایه بسیار غنی و گسترده است و در سه گروه عمده ی گیاهی، هندسی و انتزاعی، حیوانی و انسانی است که نقوش هندسی و انتزاعی در دو گروه دیگر نیز اشتراکاتی دارد. اما در ایکات ایران، نقوش هندسی تنها نقوشی هستند که امروزه استفاده می شود. هرچند ایکات ایران همواره از نظر تکنیک بافت بر ایکات هندوستان برتری داشته، اما یکی از مراحل حساس و تعیین کننده در شکل گیری ایکات، فرایند و تکنیک رنگرزی آن است که از این نظر نیز هنرمندان هندی، به وجوه مختلفی از رنگرزی واقف بوده و تکنیک های متعددی را در تولیداتشان بکار می گیرند.

قالیبافی نزد دو حکومت صفوی و عثمانی از اهمیت و رواج خاصی برخوردار شد. پادشاهان صفوی با تأسیس کارگاه های درباری و حمایت از قالیبافی، این هنر را به جایگاهی والا رساندند. همچنین طی دوره عثمانی، با بهره گیری از سنت کهن سلاجقه، الهام پذیری از نقشمایه های آسیای مرکزی و ابداع سبک های جدید، بافندگان بسیاری در مراکز درباری، شهرها، روستاها و عشایر به بافندگی پرداختند. هدف این پژوهش، بررسی قالی های صفوی و عثمانی از منظر طرح و نقش و سپس طبقه بندی آنها و در ادامه تأثیرات متقابل آنهاست. روش تحقیق پژوهش، توصیفی و سپس تحلیلی است. در نتیجه بررسی 80 قالی صفوی و 73 قالی عثمانی، طرح قالی های صفوی را می توان به هشت گروه اصلی طبقه بندی کرد که شامل افشان (شامل زیرطرح افشان لهستانی)، جانوری، ترنجدار (شامل زیرطرح لچک و ترنج و ترنجدار لهستانی)، قابی (شامل زیرطرح قابی لهستانی)، بندی، باغی، درختی و محرابی (شامل زیرطرح محرابی صف) می شود. قالی های عثمانی هم دارای شش طرح اصلی هستند که شامل هندسی، قابی، ترنجدار (شامل زیرطرح لچک و ترنج)، محرابی (شامل زیرطرح محرابی دوسویه)، گلدانی و درختی می شود. هر یک از این طرح ها دارای نقش ها و نقشمایه هایی هستند که در نتیجه مقایسه آنها، مشخص می شود که طرح ها و نقش هایی که فقط در یکی از حوزه های صفوی یا عثمانی بافته می شدند، تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله پیشینه و سابقه هنری، علایق و سلایق پادشاهان، باورها و اعتقادات مذهبی، تأثیرپذیری از سایر ملل، تأثیر هنرمندان دربار، الهام پذیری از سایر هنرها و سفارشات خارجی قرار داشتند. طرح های ترنجدار، لچک و ترنج، قابی، محرابی، درختی و گلدانی و نقوش اسلیمی و ختایی که در هر دو حوزه به طور مشترک بافته می شدند، در مواردی مستقل از یکدیگر در قالی ها بافته می شدند و در مواردی تأثیرات متقابل وجود داشته است.

این پژوهش با استفاده از چارچوب نشانه شناسی اجتماعی تصویر که کرس و ون لیوون بر اساس زبان شناسی نقش گرای هلیدی ارائه کرده اند، تصاویر کتاب های درسی دوره ی راهنمایی را تحلیل کرده است. در این الگو، سه دسته معنا در هر تصویر بررسی می شوند: معنای بازنمودی، معنای تعاملی و معنای ترکیبی. تصاویر مختلف کتاب ها با محوریت سه موضوع بررسی و انتخاب شدند؛ نخست بازنمایی جنسیت ،دوم بازنمایی اقلیت ها و دیگری بازنمایی جنگ ایران و عراق. برای درک معنای بازنمودی در بازنمودهای روایتی، کنش ها و واکنش ها در تصاویر دسته بندی شدند. بازنمودهای مفهومی نیز به تفکیک جنسیت یا با توجه به حضور اقلیت ها طبقه بندی شد و بخش هایی از داده ها به کمک روش های تحلیل محتوا جمع بندی شدند. چیدمان، اجزا و اشیای موجود در تصاویر نیز از جهت بازنمایی مفاهیم اجتماعی مرتبط با موضوع مورد بررسی قرار گرفت. در بررسی معنای تعاملی، تصاویر از جهت زاویه دید، قاب بندی و میزان ارتباط موضوع تصویر با بیننده بررسی شدند و معادل اجتماعی هرکدام در تحلیل ها لحاظ شد. در مورد معنای ترکیبی نیز ترکیب بندی تصاویر که با شاخص های ارزش اطلاعات، برجستگی و تنظیم قاب به معادل های اجتماعی متصل می شوند بررسی شدند. مدالیته ی تصاویر نیز، که عمدتا جهت گیری رمز گذاری شان طبیعت گرایانه بود، در تحلیل ها به حساب آمد. این تحلیل ها نشان داد که در تصاویر کتاب ها سوگیری جنسیتی دیده می شود. تقسیم کنش ها و واکنش ها بین زنان و مردان چه از جهت کمیت و چه از جهت تنوع شبیه نیست و به سمت نقش های قالبی جنسیتی گرایش دارد. در بازنمایی اقلیت ها گفتمان مرکز/حاشیه یا خود/دیگری غالب است: گروه های به حاشیه رانده شده ی اجتماعی در بازنمایی ها غایب اند یا حضور کمرنگی دارند و به عنوان «دیگری»، در مقابل گروه های مسلط به عنوان «خود»، بازنمایی می شوند. در بازنمایی گفتمان غالب عدم تقارن ما/آن هاست. دشمن یا در تصاویر بازنمایی نمی شود یا شیطان صفت، احمق و بی عرضه و تا زشت تصویر می شود. در حالی که نیروهای

با نگاهی گذرا به آثار تاریخی،ادبی وهنری ایران در می یابیم که جایگاه پرندگان در افسانه ها و داستان های آن بسیار پررنگ است و حتی در روایات ،اعتقادات، باورهای قومی ومذهبی نیز به اشکال مختلف به آن پرداخته شده است. در بعضی موارد این گونه نقوش علاوه بر جنبه تزیینی، احتمالاً حاوی معانی و مفاهیم دیگری نیز می باشند،طاووس از جمله پرندگانی است که حاوی ویژگی های خاصی است که آن را از بعضی گونه های دیگر پرندگان متمایز می کند.این پژوهش به دنبال آن است تا با شناخت نقش طاووس در آثار و به ویژه بافته های دوره اسلامی نظیر زیرانداز، پارچه و رودوزی ها به مثابه تزیین ،جایگاه آن را از نظر شکل ظاهری و معنی و مفهوم کارکردهای آن را در طول دوره اسلامی تا پایان قاجار در ایران بررسی نماید. روش تحقیق برای دستیابی به این هدف،توصیفی است که با مطالعه کتابخانه ای و شناسایی نمونه های موجود در موزه ها، مجموعه ها و مشاهده تصاویر نمونه های آثار و مکتوبات صورت می پذیرد.آنچه از نتیجه این پژوهش بدست می آید چنین پنداشته می شود که طاووس همواره یکی از زیباترین نوع پرندگان شناخته شده و استفاده از آن بر زیبایی اشیاء و آثار می افزوده است تا جایی که گاه زیبایی آن ها را به طاووس نسبت می داده اند.از آغاز اسلام تا کنون نقش طاووس در بسیاری از آثار دوره های مختلف تاریخی جلوه گر شده است که بیش از همه می توان تنوع کاربرد آن را بر روی بافته ها مشاهده کرد.این پرنده در فرهنگ اسلامی ایران از جایگاه ویژه ای برخوردار است و نقش آن در آثار هنری اوایل دوره اسلامی بازتاب دارد. در آغاز نشان آسمان پر ستاره و سپس تزیینی و تجملی معنی یافته است.در دوره های صفوی و قاجار،نقش طاووس یکی از نشانه های فضای بهشتی به شمار می رود و نمایی از بهشت را تداعی می کند.از نظر ویژگی های ظاهری نیز در طول دوره اسلامی در ایران،تغییراتی از نظر ظاهر، شکل و فرم، ترکیب بندی داشته است به طوری که به اشکال انتزاعی و طبیعی وجنبه های نمادین یا تزیینی مطرح شده و در قالب های تک نگاره، ریتمیک، دارای تقارن محوری و یا مرکزی به کار رفته است و بیشتر آن ها از پهلو(نیم رخ)و با دنباله گشوده رو به بالا مشاهده می شوند. واژگان کلیدی: طاووس، بافته های دوره اسلامی ،هنر اسلامی،تزئین ،نماد.

چکیده گنبد مصلی عتیق یزد از جمله بناهای شهر یزد است که دارای تزیینات ارزشمند نقاشی می باشد. این بنا از نظر شیوه ی معماری شباهت زیادی با اکثر بناهای تیموری در آسیای مرکزی و نیز برخی بناهای قرن نهم در خراسان دارد. بررسی و مقایسه ی ویژگی های خاص معماری و تزیینات این بنا با دیگر بناهای تیموری باعث قرار گرفتن بنای گنبد مصلی عتیق در بین آثار این دوره در یزد شده است. این بنای منسوب به عصر تیموری اگرچه دارای ویژگی های خاص نسبت به سایر بناهای هم دوره خود در شهر یزد می باشد، لیکن به همان اندازه نیز گمنام تر از آثار یاد شده است. بدین صورت که تزیینات بنا در معرض عوامل آسیب رسان متعددی قرار گرفته و تا به حال هیچ گونه اقدام مرمتی جهت حفظ تزیینات نقاشی این بنا نشده است. هدف اصلی این پژوهش به منظور انجام عملیات حفاظت و مرمت تزیینات بنا در مراحل بعدی، بررسی فنی و شناخت آسیب های موجود در تزیینات بنا می باشد. اطلاعات بدست آمده در این پایان نامه بر اساس مطالعات کتابخانه ای، میدانی، مستند نگاری، مطالعات تطبیقی، آزمایشگاهی، آنالیز دستگاهی و روش توصیفی- تحلیلی حاصل شد و سپس آسیب های موجود در بنا و تزیینات، مورد بررسی قرا می گیرد. در این پایان نامه به منظور شناسایی رنگ ها و آنالیز نمونه های رنگی از روش آزمایشگاهی شیمی تر، آنالیز دستگاهی sem-eds ، xrf و raman و همچنین میکروسکوپ پلاریزان استفاده شده و همچنین تعیین ضخامت ورق طلا و مشاهده ی ساختار میکروسکوپی لایه ها با روش sem انجام می گردد. نتایج حاصل از آزمایشات و بررسی های انجام شده، نشان می دهد در تزیینات نقاشی گنبد مصلی عتیق ابتدا لایه ای از رنگ سفید (huntite)، بر روی گچ بستر به منظور لایه ی تدارکاتی اجرا شده و پس از ترسیم طرح اولیه به ترتیب بست طلا، ورق طلا، رنگ های آبی و سبز اجرا گردیده است. رنگ های به کار رفته در تزیینات، آبی اسمالت، سبز مس (آتاکامیت)، سیاه کربن و سفید هونتیت تشخیص داده شد.

سفالینه های دوره اسلامی از جمله آثار با ارزش هنری و فرهنگی باقی مانده از آن دوره می باشند که در نبود اسناد مکتوب مصور، تصویری گویا از هنرهای ایران آن زمان ارایه می نمایند. تنوع آثار سفالی چه از نظر چگونگی ساخت اشیاء و چه از نظر تزیین و شکل آنها، بسیار قابل توجه می باشد. سفال های بدون لعاب، تکرنگ، نقش کنده، لعاب پاشیده، قالب زده، مشبک بدل چینی، زرین فام و مینایی که با اسلوب های زیر رنگی و رو رنگی تزیین شده اند و در موزه های مختلف ایران و جهان نگهداری می شوند. از جمله نمونه های موجود در دو گنجینه نارنجستان قوام و شاهچراغ شیراز که بخشی از این سفالینه ها تنها با یک روش ساخته شده و بخشی دیگر با ترکیب چند روش و لعاب های گوناگون شکل یافته است. در این پژوهش که بر اساس تحقیقات میدانی و کتابخانه ای صورت پذیرفته، به بررسی تحلیلی و توصیفی این اشیاء سفالی پرداخته و سپس آسیب شناسی علمی این آثار و شیوه های نگهداری آنها بیان شده است. مهمترین مساله در این پژوهش شناخت شیوه های ساخت، تکنیکهای اجرایی، تزیینات و مکان ساخت این سفالینه ها بود که در نتیجه با مطالعه و بررسی تطبیقی آنها با نمونه های مشابه در موزه های مختلف انجام پذیرفت. سپس آسیبهای وارد شده بر آنها معرفی گردید و دو شیء مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت.

چکیده نساجی سنتی طی قرون و اعصار نه تنها تامین کننده ی بخش مهمی از نیازهای اولیه ی مردم ایران بوده، بلکه خود عرصه ای برای بروز ذوق وخلاقیت صنعتگران و هنرمندان این مرزو بوم بوده است. قلمکار سازی که نامش را از شیوه ی تولیدش وام گرفته و هم اکنون نیز در حال تولید و مصرف می باشد بخشی از گنجینه ی منسوجات سنتیِ موزه ای ما را تشکیل می دهد؛ بارها موضوع پژوهش قرار گرفته است. موضوع این مطالعات بیشتر زمینه های هنری را در بر گرفته و به جنبه های فنی و آسیب شناسی آثار قلمکار کمتر توجه شده است. با توجه به آسیب پذیری این نمونه ها نسبت به عوامل مختلف و همچنین تاثیر مواد تشکیل دهنده بر این آسیب ها، شناسایی فن ساخت و آسیب شناسی این دسته از منسوجات موضوع پژوهش در این پایان نامه است. انجام این پایان نامه مبتنی بر روش های توصیفی- تحلیلی و استفاده از روش های آزمایشگاهی و همچنین مطالعات تاریخی است. در این پژوهش یک نمونه ی موزه ای پرده ی قلمکار، منسوب به دوره ی قاجار متعلق به موزه ی مقدم دانشگاه تهران که با شماره ی موزه ای 3014 ثبت شده و دارای آسیب دیدگی از نوع سستی الیاف و همچنین پارگی و پوسیدگی از نواحی طرح ها می باشد؛ مورد پژوهش قرار گرفته است. برای شناسایی الیاف از روش های میکروسکوپی و برای شناسایی رنگ ها از روش ftir-atr استفاده شده و عناصر موجود در دندانه های پارچه ی قلمکار، به وسیله ی sem-eds شناسایی شده است. در بررسی های آزمایشگاهی صورت گرفته، آبی پروس و قرمز روناس به عنوان رنگ های اصلی و عناصر آهن، آلومنیوم و مس به عنوان دندانه شناسایی شدند. همچنین با توجه به نتایج حاصل از مطالعات فن شناسی و شناسایی مواد مورد استفاده در پارچه ی قلمکار، به بررسی عوامل موثر در تخریب این اثر پرداخته شده و دندانه های مورد استفاده در این پارچه ی قلمکار یکی از عوامل اصلی آسیب رسان به این اثر شناسایی گردید.

یکی از ارکان مهم هنر ایران، در طول تاریخ هنر نساجی می باشد، نساجی هم به عنوان هنر و هم صنعت در شکل گیری و بسط تمدن ایران نقش بسزایی داشته است. یکی از آثاری که می-توان جلوه هنرایرانی-اسلامی را در آن مشاهده نمود جامهری می باشد. جامهری ها اشیاء کوچک پاکتی شکل بوده، که جهت نگهداری مهرنماز کاربرد داشته اند. تاریخ پیدایش این آثار مشخص نیست ولی طبق بررسی های انجام شده به نظر می رسد که از دوره صفوی به بعد بیشتر مورد استفاده قرار می گرفتند. هدف اصلی این پایان نامه، شناسایی الیاف به کار رفته در ساخت و تزیین جامهری ها و همچنین شناخت آسیب های وارده بر آن ها می باشد. انجام این پایان نامه مبتنی بر روش های توصیفی- تحلیلی و سپس استفاده از روش های آزمایشگاهی و همچنین مطالعات تاریخی است. جامهری های مورد مطالعه از جنس پارچه با تزیینات رودوزی از نوع سرمه دوزی، نقده دوزی و گلابتون دوزی می باشند که جهت شناسایی الیاف فلزی از آزمایش دستگاهی sem-eds با جستجوگر bse، se، جهت شناسایی رنگینه ی پارچه ها از ftir-atr و همچنین از میکروسکوپ متالوگرافی با فیلتر پلاریزان جهت شناسایی نوع خوردگی الیاف فلزی، استفاده شده است. نتایج حاصل از آزمایشات و بررسی های انجام شده بر روی سه نمونه جامهری مورد مطالعه، نشان می دهد که الیاف سرمه از جنس مس با روکش نقره و الیاف نقده و گلابتون از جنس نقره با روکش طلا و همچنین نقره آلیاژ شده با مس می باشد. الیاف پارچه های زری به کار رفته در جامهری ها از ابریشم و الیاف پارچه مخمل از جنس ابریشم و سلولز تشخیص داده شد.

بنای با شکوه گنبد سلطانیه در زمان سلطان محمد اولجایتو (713-703ه ق) بنیان نهاده شد که با انواع تزیینات نفیس، مجموعه ای ارزشمند از هنرهای دوره ی ایلخانی است. از ویژگی های این بنا اجرای تزیینات در لایه های مختلف بر روی سطوح داخلی است که تزیینات گچ بریِ با واسطه ی پارچه موسوم به "پته" یکی از این تزیینات به شمار می رود. هدف کلی تعیین شده در این پژوهش، فن شناسی و آسیب شناسی این نوع تزیین می باشد که می کوشد ضمن تعیین جنس مواد به کار رفته در تزیین و بررسی تکنیک ساخت و نصب آن، علت استفاده از این نوع تزیین در بنا را مشخص کرده و عوامل آسیب رسان به آن را شناسایی کند. در راستای دست یابی به این هدف از ابزار های گردآوری اطلاعات نظیر منابع مطالعاتی کتابخانه ای، پژوهش های آزمایشگاهی (روش آنالیز دستگاهی) و مطالعات میدانی- تجربی استفاده می گردد. به دلیل ناشناخته بودن این نوع تزیین، علاوه بر منابع کتابخانه ای، جمع آوری اطلاعات به صورت نمونه گیری و مطالعه مستقیم بر روی اصل تزیین نیز انجام شد که با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، نتایج به دست آمده مورد بررسی قرار گرفت. پس از مطالعات انجام شده بر روی تزیین، جنس پارچه از نوع الیاف گیاهی و از ترکیب کتان و پنبه، نوع گچ مصرفی از نوع کشته و تکنیک ساخت آن نیز روش قالبی تشخیص داده شد. همچنین احتمالاً دلیل استفاده از این نوع تزیین، کمبود زمان بوده است. از مهم ترین عوامل موثر در آسیب به این تزیین، ناهمگونی مواد استفاده شده در تزیین، ضعف تکنیک ساخت و نقش رطوبت و جانوران شناخته شدند.

در پایان نامه مورد نظر به بررسی ظهور عینی نقش مایه خورشید در هنرهای تجسمی ایران و سیر تحول معانی خورشید و نمادشناسی و معنا شناسی خورشید در نهایت به تحلیل نقش خورشید در آثار شاخص هنرهای تجسمی ایران قبل از اسلام پرداخته شده است استفاده از نقش خورشید در آثار هنرهای تجسمی نمادهای نشان دهنده خورشید و تصویر این عنصر سماوی در دوره های مختلف از جمله موادی است که در این پایان نامه مورد بررسی قرار گرفته است در این پایان نامه به بررسی جنبه های مختلف نماد خورشید در اقوام مختلف ارتباط آن با ادیان مذهبی به وجود آمدن کیش ها و آئین های خورشید پرست وسیر تحول آن تجلیات قداست خورشید پرستشگاه و خاستگاه خورشید پرستی و پرستش این عنصر از دیدگاه های مختلف وبررسی خورشید درایران باستان آئین مهر میترا فره ایزدی دین زرتشت و رابطه آن با خورشید و آتش و ابنیه های مذهبی مختلف در ایران و آئین روشنی و در آخر به بیان دقیق مفاهیم نقش خورشید و ارتباط آن با نمادهای مختلف از جمله انواع خورشید، رنگ زرد،گوی،چشم،نیلوفر،شیر،گاو،چرخ،گردونه خورشید،آتش،شاهین،گوی بالدار،گل آفتابگردان،شمسه،ماندالا و... مورد بررسی قرار گرفته است.

در صنایع دستی، نقوش همواره جایگاه خاصی داشته اند، از سفالینه های تمدن¬های پیش ازتاریخ، آثار هنری دوره اسلامی تا دست ساخته¬هایی که امروز تولید می شود. محراب و منبر نیز که در هنر دوره اسلامی از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است، از عناصر شاخص در برگیرنده نقش در این دوره به حساب می¬آید. شناخت و تطبیق نقوش منبت و گچ بری و روابط بین آن ها از طریق مطالعه و یک بررسی دوجانبه ضرورتی است که باید مورد بررسی قرار گیرد. این پژوهش بر آن است تا با بررسی نقوش به کار رفته بر روی منبرهای تاریخی مسجد جامع نایین و مسجد جامع سوریان، به ارتباط بین نقوش و طرح های این دو منبر ساخته شده در قرن هشتم و تطبیق این طرح و نقش با نقوش محراب های گچ بری قرن هشتم، به عنوان هدف دست پیدا کند؛ بنابراین، در این پژوهش نگارنده با استفاده از مطالعات کتبخانه¬ای و انجام مطالعات میدانی، اطلاعات لازم را به دست آورده و سپس با روش توصیفی- تطبیقی در جهت تحقق پژوهش به کار می بندد. مطالعات حاکی از آن است که نقوش و تزیینات منبر¬های مسجد جامع نایین و مسجد جامع سوریان رابطه نزدیکی با نقوش و تزیینات موجود در محراب های گچ بری متعلق به قرن هشتم هجری وجود دارد. کلیات نقوش و رنگ ها باهم مطابقت دارند که می¬توان دلیل آن را ناشی از شباهت در شیوه اجرای آثار در منبت و گچ بری دانست. ولی از نظر ظرافت طراحی و کیفیت مواد به کاررفته تفاوت هایی وجود دارد که دلیل آن را باید در شیوه و سبک هنرمندان دانست.

یادگیری در موزه، فرایندی حاصل از تعامل سه مولف? بافت، شیء و بازدیدکننده است. مطالعات بسیاری دربار? نقش موزه و بازدیدکننده در یادگیری وجود دارد اما ماهیت شیء موزه¬ای و رخداد یادگیری در رابطه با شیئی خاص، تا حد زیادی مغفول واقع شده است. آثار صنایع دستی حجم بسیاری از موزه¬های ایران را به خود اختصاص داده است. از این رو، فرایند یادگیری شیء¬محور موضوع این پایان¬نامه است. مسئل? پژوهش، سنجش میزان یادگیری عمومی و تخصصی از اشیاء سفالین در موز? آبگینه و سفالینه¬های ایران، و ارتباط سایر عوامل موزه¬ای، فردی و اجتماعی بازدیدکننده، با فرایند یادگیری است. هدف، شناخت عوامل موثر بر یادگیری از اشیاء سفالین، به مثاب? یکی از ابعاد ارتباطی بین موزه و مخاطب و آشکارسازی خصوصیات آموزشی نهفت? آثار صنایع دستی در موزه¬هاست. پژوهش از نوع کمی است که با روش پیمایشی و ابزار پرسشنامه، انجام می¬شود. پرسشنامه در دو بخش یادگیری عمومی و تخصصی در اختیار بازدیدکننده قرار می¬گیرد، که در بخش عمومی، برگرفته از پرسشنام? پیشنهادی بتی¬ویلر و سم. اچ. هام، و در بخش تخصصی، محقق¬ساخته است. جامع? آماری، بازدیدکنندگان بزرگسال موزه، در پاییز 1392 هستند که از بین آنان جامع? نمونه با روش تصادفی ساده بدون جایگذاری انتخاب می¬شود. به منظور سنجش اعتبار پرسشنامه و تعیین حجم نمونه، پیمایش دو بار، به صورت آزمایشی، انجام می¬شود. داده¬ها با نرم¬افزار spss تحلیل می¬شود. یافته¬¬های پژوهش، بیانگر رابط? معنادار بین سن، زمان، بازدیدهای قبلی و دانش قبلی بازدیدکننده با میزان یادگیری عمومی، و همبستگی توضیحات راهنما، سن، ملیت، جنسیت، سطح تحصیلات و دانش قبلی با میزان یادگیری تخصصی است. اما، با وجود تأثیر این عوامل، نقش موثر اشیاء سفالین موزه در یادگیری بازدیدکنندگان است که به عنوان بخش یکتای تجرب? بازدیدکننده ایفای نقش می¬کند. همچنین، نتایج حاکی از ضعف عملکرد موزه، در میان سه مولف? یادگیری است و با توجه به زمینه¬های گسترد? آموزشی در اشیاء صنایع¬دستی، راهکارهایی را برای ارتقاء سطح یادگیری بازدیدکنندگان از اشیاء صنایع¬دستی موزه ارائه می¬دهد.

قرن دهم و یازدهم هـ ق را می توان عصر طلایی هنر پارچه بافی در ایران نامید. عوامل متعددی در این دوره موجب رشد صنعت پارچه بافی شد، به طوری که استفاده ماهرانه از بافت های پیچیده، ترکیب رنگهای مختلف، نوآوری در طراحی و به کار بردن رشته های طلا و نقره در بافت پارچه موجب تولید منسوجات کم نظیری از جمله پارچه های زربفت شده است. قطعه پرده مورد پژوهش به شماره ثبت 3421 نمونه ای از پارچه های نفیس زربفت منسوب به دوره صفوی می باشد که در حال حاضر به صورت مانت شده در بخش مرمت موزه مقدم نگهداری می شود. این پایان نامه بر آن است تا با مطالعه تاریخی و هنری بر روی این اثر، به شناخت ویژگی و تکنیک بافت، جنس الیاف، نوع رنگ و تزئین فلزی پارچه بپردازد. با بررسی پارچه آسیب های متعددی نظیر سیاه شدن و جدایی تزئین فلزی، رنگ پریدگی و سایش الیاف رنگی، خشکی الیاف زمینه، از هم گسیختگی تار و پود و همچنین پارگی و کمبود الیاف قابل رویت می باشد که با شناخت دقیق آسیب ها به بررسی علل بروز آنها بر روی پارچه می پردازد. روش تحقیق در این پایان نامه در ابتدا به صورت توصیفی، تحلیلی و سپس مبتنی بر انجام آزمایش بوده و روش جمع آوری اطلاعات از طریق مطالعات کتابخانه ای و میدانی، ضمن بررسی و مشاهدات مستقیم اثر و مطالعات آزمایشگاهی و روش های دستگاهی نظیر ftir و sem می باشد که سپس منجر به تحلیل نتایج می گردد. برای شناسایی الیاف از میکروسکوپ پلاریزه، آزمایش شیمیایی و روش دستگاهی ftir استفاده شد که با توجه به نتایج به دست آمده، تمامی الیاف پارچه از ابریشم می باشد. برای شناسایی رنگدانه الیاف قرمز پارچه، پس از استخراج رنگدانه با حلال مناسب، با استفاده از روش دستگاهی ftir مورد آزمایش قرار گرفت که بر اساس نتایج بدست آمده رنگدانه روناس تشخیص داده شد. در آزمایش شناسایی رنگدانه سبز الیاف، از معرف شیمیایی استفاده شد که با توجه به واکنش ایجاد شده وجود رنگدانه نیل در این الیاف اثبات گردید. همچنین برای شناسایی و بررسی تزئین فلزی گلابتون از روش دستگاهی sem استفاده شد که با توجه به تحلیل نتایج، نوارهای فلزی از جنس نقره خالص می باشند و بر اثر فعل و انفعالات شیمیایی با لایه تیره رنگ سولفور پوشیده شده اند. با توجه به طرز قرارگیری تار و پود و رشته های گلابتون، تکنیک بافت به صورت ترکیبی و به روش لپه باف تاری می باشد. نظر به وضعیت کنونی شی و آسیب های ایجاد شده، مجموعه ای از عوامل مخرب درونی و بیرونی و همچنین شیوه نامناسب مرمت گذشته موجب این آسیب ها می باشد.

چوب به علت داشتن ماهیت آلی خود، همواره از سوی عوامل مخرب بیولوژیکی تهدید می شود و عمده صدمات آن از جانب قارچ هایی است که به ساختار آن آسیب رسانده و به لحاظ ظاهری کیفیت آن را مخدوش می نمایند. همچنانکه،درِچوبی مدخل ورودی سرداب محراب کلیسای بیت اللحم اصفهان توسط قارچ ها پوسیده شده است. این پژوهش امکان سنجی کاربرد ترکیب نانو مواد در درمان پوسیدگی ناشی از قارچ ها را در نمونه چوب سرداب محراب کلیسای بیت اللحم اصفهان ارزیابی می کند.در این جهت، شناسایی گونه های قارچ بیماری زا، شناسایی گونه چوب و امکان استفاده از هیدروژل ها و پلیمرهای زیست سازگار با ساختار چوب بررسی می شود و اثر بخشی ترکیب نانو ذرات اکسیدی به همراه پلیمر ها، مبنی بر داشتن اثر ضد قارچی بر روی عامل پوسیدگی چوب نمونه پژوهشی مورد آزمایش قرار می گیرد. جهت دستیابی به اثر ضد قارچی ترکیب نانو مواد با پلیمر ها بر روی نمونه چوب مطالعاتی و دستیابی به هدف مورد نظر، مطالعه در حیطه حفاظت چوب در برابر عوامل بیولوژیکی مخرب و استفاده از استاندارد en v(807)، استانداردastm و روش های هیدروترمال و سونو شیمی برای سنتز نانو مواداستفاده می شود. برای گردآوری اطلاعات، روش های مستند نگاری، نرم افزار های آماری، مطالعات آزمایشگاهیو ابزارهای دستگاهی sem، ftir، xrd و sem-edx مورد استفاده قرار می گیرد.نتایج حاصل از آزمایشات نشان می دهند، جنس چوب سرداب کلیسا از گونه چنار با نام علمی platanusorientalis l.و از خانواده پهن برگان می باشد. که در مقایسه با چوب چنار سالم مقاومت مکانیکی آن کاهش یافته است. همچنین چهار گونه قارچ، آسپرژیلوس نیجر(سیاه رنگ)، پنی سیلیوم (سبز رنگ)، ترایکودرما و کاتومیوم که منجر به تخریب چوب نمونه پژوهشی به شکل پوسیدگی نرم می شوند، شناسایی شدند.آزمون های پوشش سطح چوب تاریخی کلیسا و چوب سالمبا نانو مواد، بر مبنای روش های استاندارد حفاظتی نشان می دهند که، ترکیب نانو مواد (مس اکسید و روی اکسید+ تیتانیوم دی اکسید+ کیتوسان+ گلوتارآلدئید+زانتان) که مقدار زانتان کمتری در ترکیب دارند، نتیجه رضایت بخشی را در رشد نکردن قارچ ها بر روی نمونه های چوب دارند. بنابراین این ترکیب به عنوان ضد قارچ در حفاظت و درمان چوب چنار تاریخی کلیسای بیت اللحم اصفهان موثر می باشد. واژگان کلیدی: ضد قارچ، نانو ترکیبات، آثار چوبی، حفاظت چوب، کلیسای بیت اللحم اصفهان

موزه ها حاوی گنجینه هایی نیستند که ما به دست آورده ایم، بلکه نگهدار گنجینه هایی اند که ما از دست داده ایم. اشیای فلزی گنجینه موزه ملی ایران، که متعلق به قرنهای ششم تا هشتم میلادی است و بخش عمده ای از آن در انبارهای موزه نگهداری می شوند و از دید هنرپژوهان به دور مانده است، حامل میراث تصویری گرانبهایی است از دورانی که هنوز هنروران از اندیشه و زندگی ای متجانس برخوردار بودند. علی رغم تاثیراتی که به طور واضح از هنر سایر ملل و تمدنها در هنر این دوره مشاهده می شود، اما تجانس روحی هنرمند و پایبندی وی به هنر ایرانی - اسلامی موجب شده است که آثار هنری از نوعی یکپارچگی و روح واحد برخوردار باشد. با وجود مشکلاتی که در روند انجام این پژوهش با آن مواجه شدیم، مانند عدم دسترسی مستقیم به آثار مورد بررسی، با اتکای به تصاویری که به دست آمد و با استفاده از دسته بندی و تحلیل آثار و ضمن انجام مطالعه نظری در حوزه مفاهیم نقوش به بررسی و تبیین معانی رمزی نقشها پرداخته شد. شاکله کلی این تحقیق بر گردآوری و دسته بندی نقوش آثار فلزی و انتخاب روش استدلال قیاسی با مفاهیم رمزی نقوش قرار گرفته است.

چکیده پایان نامه ( شامل خلاصه، اهداف، روش های اجرا و نتایج به دست آمده ): در این پژوهش سعی گردیده است تا با استفاده از منابع تاریخی و شناسایی آثار مشابه فلزی به جای مانده از گذشته تا حدودی اصالت و صلابت این اشیا فلزی مشخص و سپس روش و چگونگی انجام مراحل با توجه به جنس و فن ساخت مشخص شود. از این روهفت نمونه شی فلزی متعلق به موزه هگمتانه مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت، که با توجه به ناشناخته بودن هویت آثار( توقیف از قاچاقچیان) ،خوردگیهای ایجاد شده بر روی آثار، که این با توجه به کم بودن مقدار نمونه ها و نیز دقت روش دستگاهی در شناسایی و علل خوردگیها و نیز محدودیتی که در روش شیمیایی دارند و استفده از روشهای دستگاهی ازجملهsemبرای بررسی اشیا امری اجتناب ناپذیربود . به طور کلی این پژوهش در چهار بخش مورد بررسی قرار گرفته ، که عبات است از: بررسی و روند شناسایی تاریخی ،هنری ومباحث فنی و تکنیکی ازقبیل ریخت شناسی اشیا و فنون ساخت و در نهایت مطالعات اقتباصی برروی آثار و روند حفاظت ومرمت 7 نمونه شی فلزی صورت گرفته است .

مطالعه ی سفالهای عصر آهن قدیم (دوره یv حسنلو) نشانگر تحول ناگهانیسبک های سفالگری در این دوره بوده است و این تحول را به مهاجرت مردمان جدیدی به منطقه در حدود سال 1450 ق.م نسبت داده اند. نوع تحقیق کاربردی و روش به کار گرفته شده در آن تحلیلی- توصیفی می باشد. مطالعات inaa(تجزیه به روش فعال سازی نوترونی ابزاری) و پتروگرافیک (سنگ شناختی) نشان می دهد تحول فرهنگی ذکر شده به سبک های سفالگری محلی محدود بوده است. در زمینه یمنابع خاک مورد استفاده در ساخت سفال ها تغییری ایجاد نشده و در زمینه ی نوع و نحوه ی افزودن شاموت به خمیره سفالینه ها نیز شیوه ی جدیدی ابداع نشده است. درفصل اوَل مباحث کلَی پایان¬نامه مطرح می شود. فصل دومفن شناسیو آسیب شناسی سفال همراه با مرمت را ارائه می دهد. در فصل سوم با روش¬ شناسایی تحقیق آشنا می شوید. فصل چهارم پتروگرافی و روشinaa همراه با مطالعه ی دو سفال عصر آهن موزه نقده را در بر می گیرد. فصل پنجم نیز به نتیجه گیری اختصاص یافته است. دو سفال مورد بحث از زوایای مختلف مورد مشاهده قرار گرفت. مقدار آهن، کلر و کلسیم بالایی در این سفال ها موجود بود که نتیجه تأثیر نمک دریاچه ارومیه می باشد. روش حفاظتی و مرمتی مطابق با قوانین و مبانی نظری مرمت که باید بر روی سفال ها اعمال می شد، برای مرمت آن ها استفاده نشده و شرایط بهتری را طلب می کند. کلید واژه ها: فنشناسی، سفال قرمز،عصر آهن، تپه حسنلو ومرمت.

حرم مطهر امام رضا (ع) نمادی از معماری دوره اسلامی است که آثار تزیینات معماری ، ده قرن اخیر را می‏توان بر بناهای آن مورد بحث و بررسی قرار داد.کاشی شاخص‏ترین عنصر تزئینی در معماری حرم‏ مطهر رضوی است که سابقة استفاده از آن به سدة پنجم هجری برمی‏گردد. این عنصر تزیینی با توجه به کاربری خاص بنا از طرحها و نقوش خاصی نیز پیروی می‏کند.این پایان نامه بر آن است تا مجموعه کاشی‏کاری‏های انجام شده در حرم مطهر‏ امام رضا (ع) را از آغاز انقلاب اسلامی تاکنون از منظر طرح و رنگ، ساختار کلی و اجزای آن و نیز تحولات ایجاد شده در این موارد را مورد مطالعه قرار دهد. برای یافتن استدلال و پاسخ مناسب در خصوص این موضوع از روش توصیفی - تحلیلی استفاده شده و شیوه‏های دستیابی به اطلاعات به هر دو روش کتابخانه‏ای و بویژه میدانی است. در این پژوهش با نگاهی به سابقة تاریخی معماری و تزیینات وابسته به آن در حرم مطهر امام رضا (ع)،تحولات ایجاد شده از زمان انقلاب اسلامی در طرح،‏نقش و رنگ و عوامل مؤثر بر آن مورد بررسی قرار می‏گیرد.نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‏دهد در این دوره بیشترین تزیینات به کار رفته در حرم مطهر را کاشی‏های معرق با نقوش گیاهی تشکیل می‏دهد و نو‏آوری در زمینه طرح و نقش را می‏توان درابداع طرح‏های‏جدیدی از ترنج‏ها و رنگ‏های به‏کار رفته در برخی فضاها مشاهده کرد. علاوه بر آن تلفیق نقوش گیاهی و هندسی ،درهم تنیده‏شدن نقوش هندسی که گره پیلی را بوجود می‏آورد نشانِ نوآوری در طراحی نقش‏های مجموعه است. بررسی عوامل مؤثر بر تحولات این دوره نشان می‏دهدکه نداشتن برنامه مدون و دراز‏مدت باعث شده تا طراحی نقوش و انتخاب طرح و نقش‏کاشی‏ها در هر دوره با سلیقه مسئولان و با سبک‏های مختلف طراحی توسط هنرمندان متعدد ارتباط مستقیم داشته باشد. همچنین تنوع کارهای انجام شده نشان دهندة نبودن سبک و شیوه‏ای خاص در این دوره و نیازمند پیروی از یک سیاست و برنامه کلی است.

مجموعه بناهای گنجعلی خان، ابراهیم خان و حاج آقا علی از مهمترین بناهای ساخته شده در دوران صفوی و قاجار هستند که کاشیکاری از تزیینات مهم و شناخته شده در آنها محسوب می شود. این بناها با اینکه طی قرون گذشته در معرض هجوم و بی توجهی قرار گرفته اند و صدمات و خرابیهای بسیاری را تحمل کرده اند اما هنوز مهمترین اسناد مصور تاریخی این دوران، یعنی کاشیکاری را در خود محفوظ نگاه داشته اند حال این پایان نامه بر آن است تا با شناخت مجموعه ها، نقوش و رنگ های به کار رفته در کاشیکاری آنها گامی نو در شناخت این مجموعه ها و کاشیکاری داشته باشد. برای یافتن استدلال و پاسخ مناسب در خصوص این موضوع از روش توصیفی و تاریخی استفاده شده و شیوه دستیابی به اطلاعات با استفاده از منابع مکتوب، مشاهده مجموعه ها، مصاحبه و عکسبرداری در میدان تحقیق انجام گرفته است.(تمامی عکس های فاقد منبع توسط نگارنده در طی پژوهش های میدانی تهیه شده اند.)در این پایان نامه ابتدا نگاهی به معماری و سابقه تاریخی مجموعه های فوق و اشاره ای به نوع تزیینات آنها گردیده است سپس کاشی ها و نقوش به کار رفته در آنها به گروه های گیاهی، انتزاعی، انسانی، حیوانی، هندسی و نوشتاری تقسیم و مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته اند و در انتها با شناخت و معرفی عوامل و زمینه های تاثیرگذار بر نقوش کاشیکاری این بناها مشخص گردید. بسیاری از نقوش تحت تاثیر و یا هم راستای دیگر هنرهای منطقه کرمان از جمله فرش، پته، ترمه، گلیم یا تاثیر پذیری از نقوش کاشیکاری دیگر مجموعه ها و بناهای منطقه کرمان، آیین ها، اعتقادات و یا ادیان بوده اند. حال با بررسی نقوش و عوامل موثر بر تحولات نقوش کاشیکاری این بناها نشان از آن است این مجموعه ها دارای تنوع نقش متنوع هستند و به شدت در ارتباط و یا تاثیر پذیرفته از دیگر هنرهای منطقه کرمان بوده اند.

گنبد سلطانیه در شهر سلطانیه از توابع شهرستان ابهر قرار دارد که در قرن هشتم هجری به دستور سلطان محمد خدابنده ساخته شده است. این بنا به عنوان یکی از بزرگترین گنبدهای آجری جهان شناخته شده و تکنیک های اجرایی و نوع تزئینات خارجی و داخلی آن بسیار نادر و بی نظیر است. به علت عدم توجه لازم در طی قرون متمادی و همچنین تاثیرات مخرب عوامل طبیعی آسیب های بسیاری به این اثر وارد گردیده است. وجود تکنیک های متفاوت تزئینات بکاررفته مستلزم وجود برخوردی منسجم در مرمت این تزئینات به لحاظ تکنیک و یکپارچگی است. ازهمین رو در این پایان نامه به موضوعات مرتبط با ساماندهی این اقدامات پرداخته شده است و با بررسی های دقیق و با درنظر گرفتن طرح جامع ساماندهی محوطه ارگ، راهکارهایی جهت بهبود طرح ساماندهی موجود ارائه گردیده است.

ندارد

اشیا نقش قابل توجهی در زندگی و به تبع آن، تمدن و فرهنگ دارند. انسان همواره کاربر اشیا است و علاوه بر کاربردهایی که از هر شیء انتظار می رود، نقش، فرم و تزیینات آن ها نیز مورد نظر قرار می گیرد و در ادراک و ارتباط انسان و اشیا قابل اهمیت می باشد. هدف اصلی از این پژوهش بررسی عوامل موثر بر طراحی ظروف خانگی به عنوان زیر مجموعه اشیای مورد استفاده در قرون اولیه تا پنجم هجری ایران است. فرضیه پژوهش با توجه به هدف، بدین گونه بیان شده است: طراحی فرم و نقش ظروف خانگی ایران در قرون اولیه تا پنجم هجری بر اساس مفاهیم نمادین آب و نور در کنار باورهای اسلامی شکل گرفته است. روش تحقیق این پژوهش در گروه تحقیقات کیفی و به صورت تاریخی – تفسیری می باشد. با توجه به رویکرد زمینه گرایی، سه مقوله ساختار ظاهری، ساختار عملکردی و ساختار محتوایی برای طراحی ظروف خانگی طراحی گردید. سپس، ابتدا اوضاع اجتماعی سده های مورد نظر مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته و آنگاه طبقه بندی ظاهری و محتوایی ظروف خانگی بصورت جداگانه بررسی شده است. در طبقه بندی ظاهری ظروف خانگی این قرون، با توجه به جنس اشیا، که اولین عنصر از عناصر گشتالت می باشد، سه گروه شیشه، سفال و فلز، هفت گونه مختلف ظروف خانگی شناسایی گردیده و خصوصیات هر کدام تعریف شده است. در مرحله بعد با توجه به نقش جغرافیا، اقلیم، عوامل فرهنگی و مذهبی، در زمینه گرایی فرهنگی – اجتماعی، با معرفی نمادها و نقوش جلوه گر شده در ظروف خانگی، طبقه بندی محتوایی صورت گرفته که در نهایت نقوش مرتبط با نور و آب از اهمیت ویژه ای در هویت سازی این ظروف برخوردار بوده است. با توجه به هدف و فرضیه پژوهش، عوامل موثر بر طراحی ظروف خانگی ایران در قرون اولیه اسلامی، جغرافیا و اقلیم، سنت های مذهبی قبل از اسلام، تفکر و باورهای اسلامی و به وجود آمدن گروه های اجتماعی به همراه آداب و عادات غذایی ایرانی مسلمان است. نتیجه این پژوهش، طراحی و شکل گیری ظروف خانگی را در چهار بخش: ساختار و ترکیب بندی ظروف، بازتاب سنت های کهن، تأثیر از باورهای اسلامی و هماهنگی با نیازهای استفاده گران، ارایه می نماید. به نظر می رسد در بسیاری از ظروف خانگی، سنت های کهن و باورهای اسلامی در نقش و فرم های نمادین مرتبط با آب و نور با هم ترکیب شده است. به عنوان مثال نقوش هندسی عناصر طبیعت مانند آب، زمین و خورشید، در کنار نقوش گیاهی به صورت نقوش اسلیمی و برگ و نیم برگ مخصوصا در ترکیب با نقوش کتیبه ای به چشم می خورند و نقوش حیوانی نیز در تنوعی از تجرد و انتزاع به تصویر کشیده شده اند که به نظر می رسد ریشه در تفکر نمادین طراحان داشته است. نقوش انسانی نیز علاوه بر تصویرگری شاهان و جنگجویان، شخصیت های اسطوره ای مرتبط با آب و نور را می نمایانند .

در میان مراکز مختلف تولید نُسَخ نفیس و مصور در طول تاریخ کتاب آرایی ایران، شیراز به واسطه حضور دائمی هنرمندان و هنرپروران، از اهمیت بسیاری برخوردار بوده است. از سوی دیگر از میان آثار ادبی برجسته ، " کلیله ودمنه" به سبب حکایات ارزشمندش، در کانون توجه هنرمندان این عرصه قرار داشته است. با بررسی مطالعات پیشین در ارتباط با نگارگری مکتب شیراز، مشخص می شود که در چند دهه اخیر، مقوله کتاب آرایی در این حوزه مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. از همین رهگذر ، مطالعه و بررسی ویژگی های بصری نسخه ایی از کلیله و دمنه دور? آل اینجو ( کد or 13506 )، مصور شده در سال 707ه.ق، محفوظ در کتابخانه بریتانیا و نسخه ایی از کلیله و دمنه دور? آل مظفر (کدpersan 377) مصور در اواخر سد? هشتم هجری، محفوظ در کتابخانه ملی فرانسه ، می تواند روزنه هایی بدیع در برابر علاقه مندان این حوزه بگشاید. این پژوهش به مقایس? ویژگی های نسخه شناسی و تصویری در این دو نسخ? کلیله و دمنه اختصاص یافته است و به بررسی سیر تحولات در شیوه، سبک کار و میزان تأثیرپذیری تصاویر نُسَخ مذکور، از مکاتب گذشته و حال می پردازد. روش پژوهش توصیفی- تطبیقی و گرد آوری اطلاعات با بهره گیری از منابع کتابخانه ایی انجام شد. یافته های حاصل از پژوهش نشانگر ملهم بودن نسخه کلیله و دمن? دور? آل اینجو از آثار مکاتب بغداد و سلجوقی است؛ در کلیله و دمن? دور? آل مظفر با فاصله زمانی تقریبی 85 سال، تغییرات وسیع در تصویرگری و تذهیب، در قیاس با کلیله و دمن? دور? آل اینجو مشاهده می شود که تحولات اجتماعی و سیاسی شهر شیراز در این تغییرات، تأثیرگذار بوده است.

چوب ماده ای است که به فراوانی و باتنوع بسیار در طبیعت وجود دارد و از دورترین زمان ها تا امروز، بخش مهمی از نیازهای انسان را در زمینه های گوناگون تأمین کرده است؛ با توجه به اهمیت و نقش انتخاب مناسب چوب بر روند شکل گیری یک اثر و کیفیت نهایی آن، هدف این پژوهش شناخت ویژگی های انواع چوب های رایج در هنر، روش های آماده سازی آن و ارائ? دسته بندی معیارهای انتخابی برای مصارف مختلف و پیشنهاد چوب مناسب باتوجه به قابلیت هر چوب است. روش کلی تحقیق توصیفی_تحلیلی است؛ از نظر هدف کاربردی و به لحاظ رویکرد کیفی است. شیو? جمع آوری داده ها، استنادی و میدانی است که در این راه از ابزارهای مصـاحبه، پرسش نامه و عکاسـی بهره می گیرد. یافته های پژوهش نشان می دهد که مهم ترین خواص چوب برای اکثر تولیدات هنری، ویژگی های فیزیکی و تکنولوژیکی آن است. مقایس? این معیارهای انتخابیِ مصنوعات هنری با قابلیت های چوب نشان می دهد که بسیاری از چوب های این پژوهش مانند گردو، چنار، راش در هم? گروه ها پیشنهاد می شود. نتایج نشان می دهد که شیو? کنونی گزینش چوب برای هر شاخه از تولیدات هنری، با معیارهای علمی مطابقت دارد و پرکاربردی و پرفروشی آنها نیز به همین علت است.

هنر میناکاری برای تزیین آثار فلزی از گذشته دور در ایران زمین مورد توجه بوده است. دوره قاجار در زمینه میناکاری یکی از درخشان ترین ادوار بوده و آثار ارزنده ای را در کارنامه خود دارد. گنجینه آثار مینایی خزانه جواهرات ملی ایران بستر مناسبی برای مطالعه آثار مینایی است. این مجموعه بخش عظیمی از فرهنگ وهنر و طرز تفکر شاهان قاجار را می نماید . بررسی آثار مینایی قاجاری و مقایسه آنها از نظر فنی و هنری موجود در خزانه ملی جواهرات ایران هدف اصلی پژوهش است که در پی آن به شناخت آثار مینایی ، شیوه های تزیین، ویژگی های ساختاری، ویژگی های بصری و عناصر تزیین آن می انجامد . نگارش پژوهش بر اساس هدف از نوع کاربردی با رویکرد توصیفی و تحلیلی است ؛ گردآوری مطالب و تصاویر ، به روش کتابخانه ای و میدانی بودهاست. با شتاخت مینای قاجار زمینه های تأثیرپذیری مینای قاجار ، چگونگی تناسب نقوش با فرم بدنه و شاخص ترین عناصر و نقوش یه کار رفته دوره قاجار یافته ها این گونه است که مینای دوره قاجار همواره از هنرهای مرسوم دوره خود پیروی می کرده است ؛ هنر هخامنشی ، ساسانی ، صفوی و ظهور فرهنگ غرب از دیگر عوامل موثر هستند،همچنین گسترش ارتباطات با کشورها و دولت هایی چون هندوستان، روسیه و عثمانی که دستی در هنر میناکاری داشتند بی تأثیر بر میناکاری آن دوره نبوده است. اما بیان این مسئله موجب کتمان نوآوریهای هنرمند نمی شود ، آثار این دوره دارای ویژگی های عمومی هنر دوره قاجار هستند و تمایز آن د مقایسه با میناکاری سایر کشورها محسوس است. از ویژگی های اصلی میناکاری دوره قاجار قرینگی ، مرکز محور بودن آثار ، ارجحیت فضای مثبت نسبت به فضا منفی ، توجه به تزیینات ، کاربرد وسیع نقوش گیاهی واقع گرایانه تر از ادوار پیش ، نورپردازی نوین در گیاهان و تنوع در نقوش است. این ویژگی ها از چارچوب کلی ظروف و شی مورد نظر تبعیت کرده و هنرمند با توجه به فرم کلی اثر، نقش و ترکیب اصلی خود را آفریده است.

ابریق های دوران میانی اسلام دربازه زمانی سلجوقی تا پایان ایلخانی، از اهمیت ویژه ای در تاریخ هنر سفالگری ایران برخوردارند. این اهمیت از آنجا ناشی می شود که، این دسته از ظروف علاوه بر سادگی و داشتن فرم های منحصر بفرد، عناصر ناب و کلیدی را از هنرهای دوران قبلی خود به همراه داشته اند. فرم در بازنمایی هویت ایران اسلامی این آثار به گونه ای تاثیرگذار بوده که آنها را در زمره شاخص ترین آثار سفالی زمان خود قرار داده است. هدف اصلی در این پژوهش، شناخت و تحلیل فرم ابریق های سرامیکی در هنر دوره های سلجوقی تا پایان ایلخانی است که، با روش تحقیق از نوع توصیفی-تحلیلی انجام می شود. در طی این پژوهش، از منابع کتابخانه ای شامل کتب مختلف فارسی و انگلیسی، پایان نامه های تحصیلی، مقالات داخلی و خارجی و البته منابع اینترنتی معتبر استفاده می شود. جامعه آماری شامل موزه های داخلی و خارجی است که ابریقهای سرامیکی دوران سلجوقی، خوارزمشاهی و ایلخانی (1000-1400 میلادی) را در مجموعه آثار خود دارند. ابریق های سرامیکی دوران سلجوقی، خوارزمشاهی و ایلخانی مشخصه های فرمی مشابه با هم داشته و همچنین، این تشابهات فرمی ابریق های سرامیکی، در فرم بدنه، دسته، دهانه و پایه نمود پیدا کرده است. بنابراین، شباهتهای کلی و منسجم در این اجزاست که به ابریق های دوران مذکور هویت خاص بخشیده است.

تومار چرمی منسوب به دوره ی قاجار متعلق به موزه ی ملک جهت شناسایی مواد تشکیل دهنده در مرکب همچنین تأثیرات آن بر روی بستر چرمی مورد مطالعه قرار می گیردبررسی های انجام شده حاکی از آن است که تومار ترکیبی از شش تومار دیگر است.به منظورشناسایی نوع پوست،آرایش فولیکل های مو بررسی شد. ازآزمون های شیمی تربرای ارزیابی حضورتانن های گیاهی،سولفات وکاتیون آهن استفاده شد.علاوه بر این از ftirجهت شناسایی ترکیبات مرکب به کار رفته در تومار وازftir-atr جهت بررسی تأثیر مرکب بر چرم استفاده شد.

کاغذ به عنوان یک تکیه گاه نوشتن و نقاشی که به طورعمده از پلیمر طبیعی سلولزساخته شده است، همواره دچارفرآیندهای فرسودگی پیچیده ای بوده است. امروزه آسیب شناسی نسخ خطی و مرمت آنها از عمده ترین وظایف کتابخانه ها و موزه های کتاب است. این پژوهش قصد دارد با مطالعه بر روی سه نسخه خطی موجود در کتابخانه و موزه ملی ملک به نام های مُجمَلُ اللّغَه،نَفائِسُ الکَلام وَ عَرائِسُ الاَقلام و اللِّبَاب مِن عُلوم الکِتاب، به شناسایی عوامل نوعی آسیب در این نسخ خطی بپردازد. آسیب مورد نظر هاله ای تیره رنگ است که پیرامون متن نسخه ها بوجود آمده است.

مجموعه قزاقخانه تهران با سابقه تاریخی، فرهنگی غنی بیش از ده سال است که در اختیار دانشگاه هنر قرار گرفته و اقداماتی نیز در جهت حفظ و احیای آن صورت گرفته که مراحلی از آن پیش رفته است. هدف از این پژوهش دستیابی به طرح احیای مجموعه قزاقخانه تهران بر اساس چشم انداز آموزشی دانشگاه هنر و اصول و مبانی احیا و بررسی نقاط قوت، ضعف، فرصتها و تهدیدها در فرآیند احیای مجموعه تا کنون و ارتقای سطح کیفی فرآیند احیای مجموعه بوده است.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

تزیینات گچ بری، یکی از شاخص ترین تزیینات وابسته به معماری ایران می باشد . بنابراین شناسایی و بررسی این تزیینات و نیز حفاظت و مرمت صحیح و اصولی آنها امری لازم و ضروری به شمار می رود . در این پژوهش اطلاعات مربوط به دو شیوه مرمت علمی و مرمت سنتی گچ بری های تاریخی – فرهنگی گردآوری و تدوین گردیده است و نگارنده سعی نموده که با قوت بخشیدن به نقاط مثبت دو شیوه مرمت علمی و مرمت سنتی گچ بری ها، ارتباطی را میان این دوشیوه مرمتی ایجاد نماید . هدف از ایجاد این ارتباط ، تدوین اصول و دستور العمل هایی می باشد که به امر حفاظت و مرمت گچ بری های تاریخی – فرهنگی کمک نماید. گردآوری و تدوین اطلاعات علمی گچ بری ها (مطالعات فن شناسی، آسیب شناسی و مطالعات مبانی مرمت) از طریق مطالعه، ارزیابی و تحلیل پژوهش های انجام شده و نگاشته شده در زمینه حفاظت و مرمت گچ بری ها و گردآوری و تدوین اطلاعات مربوط به شیوه مرمت سنتی گچ بری ها نیز از طریق بهره گیری از تجارب و دیدگاههای مرمتگران سنتی گچ بری های تاریخی- فرهنگی انجام گرفت. در این پایان نامه کوشش شده است که با تحلیل اطلاعات گردآوری شده و انجام ارزیابی ها و تحلیل هایی در زمینه مرمت علمی و مرمت سنتی گچ بری های تاریخی – فرهنگی کشورمان و ایجاد تعادل میان این دو شیوه مرمت، اصول و دستورالعمل¬هایی را درزمینه حفاظت و مرمت گچ بری ها ارایه نماید . ارایه راهکارها و دستورالعمل¬های صحیح در زمینه حفاظت و مرمت گچ بریهای تاریخی- فرهنگی از نتایج به دست آمده در این پژوهش می باشد . مطالعات انجام شده در این پژوهش می تواند به عنوان پایه ای جهت تحقیقات حفاظتی مرمتی گچ بری ها در آینده مورد استفاده قرار گیرد . دستورالعمل های ارایه شده نیز می تواند سرلوحه کار مرمتگران گچ بریهای تاریخی- فرهنگی قرار گیرد .

صنایع دستی و هنر های سنتی ایران، پیش از آن که به دورانی خاص وابسته باشد، حکایت از خاطره ای بس دور و گرامی دارد که طی گذشت قرون و اعصار به امانت به دست ما رسیده است و چنین است که حاصلی خالص و خلاصه شده از همه دوره های به ظاهر گوناگون تاریخ هنر ما را در خود گرد آورده است. بی آن که به مدعایی ایستاده باشد، یادآور کوشش و عشق فراوانی است که جان هنرمند و صنعت گر ایرانی را یک سره در اختیار خود گرفته و ضامن بقای آن بوده است. در این میان هنر سفال و سرامیک سازی همیشه در پیوند و ارتباطی ناگسستنی با اعتقادات، باورها، آداب و سنن قومی ـ محلی و منطقه ای بوده و تجلی گاه ذوق و سلیقه هنرمند ایرانی گردیده است. سفال و سرامیک از جمله هنرهای سنتی است که هنوز موقعیت و جایگاه ویژه خود را در ایران حفظ کرده، و در گستره جغرافیایی و مناطق مختلف این مرز و بوم به هر شکل به حیات خود ادامه می دهد. آشنا نبودن مردم با پیشینه فرهنگی، تاریخی و هنری خود، محو شدن هنرهای سنتی و صنایع دستی در دنیای مدرن، معرفی نشدن ویژگی های هنری و فنی سفال و سرامیک در مناطق شاخص ایران، و کم حمایتی های سازمان ها و ارگان های مربوطه، این هنر را معیار های اصیل در بی توجهی با نسل جدید مواجه کرده است. در راستای نیل به اهداف ارزنده و مفید، در هنر سفال و سرامیک جای بسی تامل می نماید تا به شناخت، بررسی و معرفی ویژگی های این هنرـ صنعت در دوران معاصر و توصیف آن در مناطق شاخص ایران پرداخته شود. در دوره معاصر شناخت و معرفی این هنر، اشاراتی در جهت استفاده و کاربری این پدیده را به همراه خواهد داشت که در صورت تلاش و پیگیری خواهیم توانست رسم امانت گذشتگان را به درستی به نسل آینده انتقال دهیم. در مورد این هنر که آشنایی با آن لازم و ضرری به نظر می رسد اطلاعات مکتوب و منابع مدونی در دوره معاصر وجود ندارد. این پژوهش با نگاهی به پیشینه هنر سفال و سرامیک در مناطق شاخص و ترسیم نمودار خویشاوندی و حرفه ای به بررسی ویژگی های هنری و فنی آن خواهد پرداخت. اهداف کلی در این مطالعه، شناسایی مواد و مصالح اولیه، تکنیک های رایج، تزیینات، طرح ها و نقوش، رنگ و لعاب همراه با تعریف ابزار و دستگاه ها، محصول و تولیدات و نوع کارکرد آنها است. در ادامه به واژگان رایج، معرفی هنرمندان و صنعت گران برجسته در دوره معاصر و در پایان اطلاعات و داده های دریافتی مورد بحث و مقایسه قرار خواهند گرفت. لذا فرضیات و سوالات اصلی پژوهش عبارتند از: ـ مواد و مصالح موجود در محدوده حوزه پژوهش عامل اصلی رواج و رونق سفال و سرامیک در منطقه است. ـ طرح ها و نقوش کاربردی برگرفته از فرهنگ و سنت های بومی و منطقه ای است. ـ شیوه های تولید و تکنیک ساخت در هر منطقه متفاوت است. ـ فرم و عملکرد اشیاء تولیدی در هر منطقه متفاوت است. روش کلی تحقیق توصیفی بوده و از نظر کاربرد بنیادی و به لحاظ رویکرد فنی کیفی است. شیوه دست یابی به اطلاعات مطالعات کتابخانه ای و به خصوص بر اساس پژوهش های میدانی استوار است. داده های میدانی بر اساس مصاحبه، پرسشنامه و عکس برداری مستقیم می باشد. جامعه آماری در شهر ها، کارگاه های شاخص و فعال موجود درمحدوده حوزه پژوهش می باشد. این پژوهش شامل هفت فصل می باشد که در فصل اول تا ششم به بررسی ویژگی های سفال و سرامیک در شش شهرستان شاخص، یعنی نطنز، میبد، لالجین، شهرضا، قم و استهبان پرداخته می شود. فهرست بندی تمام فصول از یک الگوی تنظیم شده پیروی می کند. ابتدا پیرامون پیشینه سفال و سرامیک در این مناطق توضیحات کلی ارایه گردیده، سپس بر اساس داده های اخذ شده از آن، نمودار خویشاوندی و حرفه ای کارگاه های مورد بررسی ترسیم می گردد. بر اساس یک دسته بندی کلی، مواد و مصالح اولیه و تکنیک های ساخت بدنه، تزیینات، طبقه بندی طرح ها و نقوش، رنگ آمیزی و نقاشی، محصول وتولیدات، لعاب کاری، ابزار و دستگاه ها و کاربرد آن مورد بحث و بررسی قرار می گیرد و در نهایت با ترسیم جداول مربوط به هر قسمت، جدول مشخصات و ویژگی های سفال و سرامیک هر منطقه ارایه می گردد. در فصل هفتم با ارایه جدول بررسی تطبیقی سفال و سرامیک در مناطق شاخص ایران، تک تک عناصر مورد مطالعه و تطبیق آن ها با یکدیگر مورد بحث و مقایسه قرار می گیرد. از مشکلات موجود در حوزه پژوهش، می توان به پراکندگی مناطق مورد مطالعه، نبودن منبع مدون در زمینه هنرسفال و سرامیک معاصر و به تبع آن دسته بندی منابع جمع آوری شده و نبودن شناخت کامل و معرفی نشدن کارگاه های مربوطه از سوی سازمان ها و مراکز مرتبط با این هنر اشاره کرد.

هدف از مطالعه وبررسی مقرنسکاری ایوان غربی مسجد جامع ساوه،اتخاذ روش های مناسب حفاظت و نگهداری ومرمت این تزیینات همسو با توجیهات منطقی وزیباشناسی و مبانی حفاظت ومرمت می باشدکه محافظت ازفرم وطرح یک اثر همچون مقرنسکاری ایوان غربی مسجد جامع ساوه به اندازه عملکرد حفاظت، برای محافظت از این نوع طرحهایی که در خطر نابودی قرار دارند ضروری است.لذا برای رسیدن به این منظورعلاوه بر برداشت دقیق وضع موجود واولیه، راهکارهای مناسب حفاظتی ومرمتی ارایه گردید،واستخراج نقشه اولیه مقرنس بابررسی ومطالعه اسناد،مدارک وعکسهای قدیمی امکان پذیر شد. مقرنس یک عنصر تزیینی هندسی است که از قرار گرفتن سطوح مقعر درکنار هم ویا روی هم به طورمرتب ویامتضاد تشکیل شده وبا موادمختلف وبا نقوش متفاوت وبا اشکال گوناگون ساخته می شود.برای اجرای مقرنس دریک ایوان،ابعادایوان موردنظر بایستی دارای عرض و عمق به نسبت دو به یک باشد.برای به دست آوردن این ابعاد در ایوان غربی تغییراتی داده شد،سال 922 هجری قمری مصادف با اولین دوره تغییرات صفویه در مسجد جامع ساوه است.دراین دوره فضای زیر نیم گنبدبامقرنس گچی آذین شدواولین پایه مقرنس ،بین دو قوس موجود در میان نیمه هشت ضلعی ایوان،وبرارتفاع نه مترازکف ایوان قرارگرفت که به علت شرایط نامناسب نگهداری درحال حاضرازحجم اولیه در صد کمی باقی مانده است.باتوجه به مرمتهای مختلفی که توسط گروههای ایتالیایی وایرانی در دوره های مختلف وزیر نظر اشخاص برجسته ای چون دکتر زرگر،مرحوم دکتر شیرازی،و...صورت گرفته ولی هیچ گاه به طور علمی و عملی اقدامی در جهت مرمت مقرنسهای ایوان غربی انجام نپذیرفت وحتی هنگام مرمت سازه اصلی ایوان بااین که قسمتهای زیادی ازمقرنس باقی مانده بود،تنها اقدام موثر جهت حفظ آنها نصب داربستها وشمعهایی درزیرتزیینات ومقرنسها بود.درسال1373درجهت مرمت مقرنسکاری ایوان غربی،مقرنسی باطرح ترکیبی طراحی وتخته های گچی آن نصب گردیدوبرای انطباق طرح جدیدباسازه نیم گنبد قسمت اعظمی ازمقرنسهای اولیه فروریخته شدکه بادرگذشت استادکارساخت مقرنس الحاقی درهمان گام های اولیه متوقف گردید.باتوجه به اینکه دردوره های مختلف،ایوان دستخوش تغییرات وتحولات بسیاری شد،بررسی این تغییرات برای شناسایی عوامل مخلی که ایجادآسیبها ی تزیینات رابه دنبال داشت درراستای ارایه راه حلهای مناسب حفاظتی ومرمتی الزامی می نمود.ودرنهایت پس ازبررسی مدارک باقی مانده، نقشه اصلی مقرنس ایوان غربی مسجد جامع ساوه استخراج ،طراحی وارایه گردید.